17 3. Methode en werkwijze
4.2.2. Eerste en tweede paardelen
Zoals al eerder genoemd, is het meest fundamentele structureringstype voor de organisatie van sequenties het bijeen horende paar: door een bepaald type EPD te doen, maakt de spreker een passend TPD relevant (Mazeland 2003: 73). In deze paragraaf kijken we naar welke EPD’s in de statussen worden gebruikt, en welke bijbehorende TPD’s er vervolgens worden gebruikt in FB-gesprekken.
35
4.2.2.1. EPD ‘berichtgeving’De status, het EPD, wordt door initieerders ingevoerd in een scherm waar staat: “Wat ben je aan het doen?”. In de praktijk wordt dit overigens vrij ruim geïnterpreteerd. De vraag “wat heb je gedaan/doe je/vind je/denk je/vraag je je af/ga je nog doen?” zou een beter alternatief zijn met het oog op de statussen die daadwerkelijk worden gedeeld. Met de vraag lijkt FB in feite de aard van de eerste handeling te definiëren. De initieerders van de interactie voeren dan ook vooral de taalhandeling berichtgeving uit. Sommige statussen lijken op een vertelling, maar zijn het niet. Het verschil tussen een bericht en een vertelling is dat een vertelling complexer in elkaar zit. Een bericht is enkelvoudig. Op basis van Labov (1972: 370) definiëren we een vertelling als een weergave van twee of meer gebeurtenissen die hebben plaatsgevonden in het verleden.
Hieronder zie je een aantal voorbeelden van EPD’s waarin de taalhandeling berichtgeving wordt uitgevoerd.
Voorbeeld 15
David Met de dames genieten van de eerste zonnestralen, de taart komt eraan.... 03 maart om 14:49
In voorbeeld 15 bericht David over wat hij aan het doen is. Door het woord ‘genieten’ bevat dit EPD een stellingname die een tweede stellingname projecteert. Ook de puntjes aan het eind impliceren een stellingname.
Voorbeeld 16
Marie Robert Marie) Het is nu 4 uur...erg vroeg. Hebben onze koffie al op. Robert gaat
zo werken. Ik ga stiekem nog eventjes terug bedje in :) 05 maart om 4:02
Ook voorbeeld 16 is een bericht – en geen vertelling, want hoewel er meerdere activiteiten beschreven worden, gaat het om gebeurtenissen die in het heden en in de toekomst liggen en niet in het verleden. Ook dit bericht bevat een stellingname door de toegevoegde smiley aan het eind.
Voorbeeld 17
Leonard In een uur tijd 2 nieuwe broeken én een paar nieuwe schoenen. Snelheidsrecord!
36
Dit bericht van Leonard eindigt met de evaluatie ‘snelheidsrecord!’ en projecteert daarmee een tweede evaluatie. Op de meeste statussen die een tweede evaluatie projecteren wordt ook evaluerend gereageerd. Hier kom ik later nog op terug.
4.2.2.2. Evaluaties
Bij een verhaal, en dat lijkt ook op te gaan voor de berichten op FB, wil je als verteller voorkomen dat men uiteindelijk vraagt: ‘Ja en?’. Labov (1972: 371) stelt dat je moet laten weten waarom je verhaal het vertellen waard is. Evaluaties helpen daarbij. Hij zegt:
Evaluative devices say to us: this was terrifying, dangerous, weird, wild, crazy; or amusing, hilarious, wonderful; more generally, that it was strange, uncommon, or unusual – that is, worth reporting. It was not ordinary, plain, humdrum, everyday, or run-of-the-mill. (371)
Dus behalve dat veel EPD’s bestaan uit een bericht, lijkt het FB-eigen dat er daarbij de ex- of impliciete bewering in zit dat het vertelde ‘leuk’ is en het dus waard om met honderden vrienden te delen. Dat een EPD in een status ‘leuk’ moet zijn, wordt ook gestimuleerd door FB. FB heeft namelijk twee knoppen ontwikkeld: behalve een ‘reageer’-knop met het idee dat lezers een bericht typen als reactie op het gedeelde EPD, is er een ‘Vind ik leuk’-knop, waarmee je als FB-gebruiker aangeeft dat je de gedeelde status ‘leuk’ vindt. Dat lijkt te zeggen dat het vooral de bedoeling is dat je als initieerder een EPD plaatst die de evaluatie ‘Vind ik leuk’ uitlokt. Dat dat de praktijk is, blijkt uit de vervolgreacties. Op 41 van de 66 EPD’s (statussen) uit het corpus, dat is ruim 62 procent, hebben één of meerdere mensen gereageerd met deze ‘Vind ik leuk’-knop.
Als we naar voorbeeld 18 tot en met 23kijken, blijkt dat in de FB-wereld de status als EPD vrijwel altijd een positieve evaluatie relevant maakt, ongeacht de aard van de handeling. ‘Vind ik leuk’ is in het overgrote deel van de gevallen een passend TPD.
Voorbeeld 18
Simon Morgen rij ik in deze auto, Geniaal !! :-)
http://www.onlinecarsinfo.com/wp-content/uploads/2010/04/Audi-Q7.jpg
01 februari om 22:32
Maik vindt dit leuk.
• Sven SWEET 01 februari om 22:38
• Mans Vette dikke mazzelpik!!!! Kom je even langs? Hoe krijg je dat voor elkaar man? 01 februari om 22:46
• Harold You Lucky Ass! Of zoals we dat op z'n Nederlands zeggen: Bofkont! 01 februari om 22:46 • Haroldhttp://img1.nnm.ru/6/4/b/4/6/64b4697cfc1e3c4cb937426db30e0111_full.jpg
37
• Simon :-) misschien kom ikLangs.. Ga naar Amsterdam Ermee.. 02 februari om 7:22
• Indi Je gaat die auto toch niet in onze gangsterwijk zetten he :| Kom even hoi zeggen met je bakkus? (A) 02 februari om 20:27
Sommige EPD’s bevatten expliciet een stellingname of evaluatie en projecteren zonder twijfel een tweede evaluatie, zoals in voorbeeld 18. Het bericht eindigt met ‘Geniaal !!’ en een smiley. Een groot deel van de TPD’s bestaat dan ook uit evaluaties.
Andere EPD’s bevatten minder expliciet een evaluatie of stellingname. Al geven de drie uitroeptekens in voorbeeld 19 aan dat de initieerder het beschrevene als iets bijzonders ziet. Ook hier wordt evaluerend op gereageerd door middel van de ‘Vind ik leuk’-knop.
Voorbeeld 19
Simon Wachten tot de zon op komt!!! (of dat de aarde zo draait dat het lijkt dat de zon op komt)
30 januari om 1:22
Jake vindt dit leuk.
Weer andere EPD’s bevatten helemaal geen stellingname. David bericht in voorbeeld 20 en 21 over zijn werk. Statussen als deze deelt hij een aantal keer in de week. Dit is dus vrij ‘dagelijks’ en ‘gewoon’ en lijkt het niet waard te delen (Labov 1972: 371). Toch wordt er in beide gevallen door de gespreksdeelnemers evaluerend op gereageerd door middel van de ‘Vind ik leuk’-knop.
Voorbeeld 20
David Mixing Dewi @ Giel3FM.
01 maart om 8:35
Niels vindt dit leuk.
• Niels Ik hoorde de cover, nice job! 01 maart om 9:16 Davidvindt dit leuk
• David tnx. 01 maart om 10:08
• Frederik kan het wat zachter? ;-) 01 maart om 11:12
• Anna klonk lekker! 01 maart om 12:29
• David @ Frederik: eeeehm, ik snap em niet? @ Anna: Denk je wel! 01 maart om 12:31
• Niels Moet je morgen ook Selah Sue mixen? 01 maart om 16:28 • John doe haar maar een kusje geven van me. 01 maart om 17:44
38
Voorbeeld 21David Mixing Selah Sue @ Giel3FM. 02 maart om 8:26
2 personen vinden dit leuk.
Ook op EPD’s die geen expliciete stellingname bevatten en waarvan het inhoudelijk ook nog eens twijfelachtig is of er de impliciete stellingname ‘dat is leuk’ in zit, wordt positief evaluerend gereageerd.
Voorbeeld 22
Marie Robert marie) aan het studeren...module marketing.
28 februari om 14:49
Joost en 3 anderen vinden dit leuk.
En ook een verzoek als EPD maakt een positieve evaluatie relevant, zoals te zien is in voorbeeld 23. Al is dat in dit geval niet vreemd; de smiley aan het eind van het verzoek markeert een stellingname.
Voorbeeld 23
Roos Gezocht:Albert Heijn voetbalplaatjes: 73, 115, 122, 164, 179, 197, 226, 240, 281 & 295 Voor neefje lief. :D
26 februari om 22:15
Paula vindt dit leuk.
• Yessica Ik zal eens kijken welke ik heb 26 februari om 22:38 • Elise Me too! 26 februari om 23:09
• …
Hoewel het bijna altijd mogelijk is, is ‘vind ik leuk’ niet in alle gevallen een passend TPD. Merk de reactie van Fiona op in voorbeeld 24.
39
Voorbeeld 24Roos
YWAM Kenia tragedy.
Tragedy in Kenya / News / News & Stories / ywam.org / Home - YWAMywam.org Youth With A
Mission’s international website – for information and search features to YWAM locations and activities all over the world.
26 februari om 17:38
• Paula Waren ze van YWAM. Ik las het op telegraaf.nl geloof ik. Wat verschrikkelijk zeg. :-( 26 februari om 18:05
• Yessica echt verdrietig! 26 februari om 18:10
• Fiona nu moet er eigenlijk een knop zijn met 'vind ik helemaal niet leuk!' :( 26 februari om 19:15 • Levi hoorde het vanmiddag, afschuwelijk! 26 februari om 23:54
Gezien voorbeeld 20, 21 en 22 hoeft een EPD in een status niet per se een stellingname of evaluatie te bevatten om een evaluerend TPD relevant te maken. Het simpele feit dat een initieerder het de moeite waard vindt om een bepaald bericht te delen op FB impliceert wellicht al de stellingname: ‘Ik vind dit leuk en/of bijzonder’. Verder zou het aanklikken van de ‘Vind ik leuk’-knop ook als soort ontvangstbevestiging kunnen werken waarmee een lezer aangeeft ‘ik heb je status gezien (maar ik heb even geen tijd of zin om er inhoudelijk op te reageren)’. Dat verklaart wellicht waarom FB-gebruikers deze knop en daarmee deze ‘formele’ evaluatie gebruiken als er gezien de aard van de EPD geen aanleiding voor is.
4.2.2.3. Reageren op een EPD
Reageren op een EPD kan op drie manieren. Door het klikken op de ‘Vind ik leuk’-knop, door een reactie te typen of door beide te doen.
Voorbeeld 25
Marie Robert Marie) Les 2 net terug...yeeehhh een 9,5
01 maart om 21:53
Geert en Beante vinden dit leuk.
• Dirk wow! 01 maart om 22:19
• Maaike Gefeliciteerd!!!!! 01 maart om 22:24
• Maureen Well done Marie, great score. 02 maart om 5:47
• Dave woohoo 02 maart om 8:09
• Frank Goed bezig! 02 maart om 9:40
• Tineke Wauw... 03 maart om 19:09
• Marie Robert Ze is best slim hoor die vrouw van mij! 03 maart om 19:10
40
In voorbeeld 25 reageren Geert en Beante met een evaluatie op de status van Marie door middel van het eerste; de ‘Vind ik leuk’-knop. De andere gespreksdeelnemers reageren ook evaluatief, maar zij hebben allemaal een eigen reactie getypt. Dit komt het meest voor op FB; de gespreksdeelnemers maken of van de ene reactiemogelijkheid gebruik, of van de ander.
In voorbeeld 26 doet Rianne het allebei. Door op de ‘Vind ik leuk’-knop te klikken, plaatst Rianne een passend TPD op de stellingname in het initiërende EPD. Vervolgens komt ze zelf met een EPD door een vraag te typen over het topic in de status.
Voorbeeld 26
Roos Joepie ik ga slapen! 21 februari om 23:23
Riannel vindt dit leuk.
• Rianne Inmiddels ook weer wakker? 22 februari om 8:23
• Roos Ja :) Mijn neefje logeert hier en die maakte me om half acht alweer wakker. 22 februari om 8:24
Rianne en Ines vinden dit leuk
In voorbeeld 27 doet Rianne hetzelfde, maar deze keer bestaat haar getypte reactie uit een toelichting op haar ‘Vind ik leuk’-reactie (in de Engelstalige versie ‘Like’). Ze geeft aan dat haar evaluatie gericht is op het eerste deel van de status, niet op het tweede. Mark maakt ook van beide reactiemogelijkheden gebruik. Naast de evaluatie post hij een bericht met een EPD met een topic (feest vieren) dat aansluit op het initiërende EPD.
Voorbeeld 27
Roos moe, gister birthday gevierd, was heel gezellig, maar nu... moe.
26 februari om 14:58
Rianne en Mark vinden dit leuk.
• Rianne *Like* de verjaardag, dat moe zijn dan weer niet ;-) 26 februari om 17:53
• Mark Ray en ik zijn alweer lekker aan het feesten xD ...maar ik mis je wel nu al weer hoor! 26 februari
om 17:59
• Roos @Rianne: Ik shnap :)
@Mark: Ik jou ook! Veel plezier! Groetjes aan Raymond. 26 februari om 18:54
• Vera Hey Roos! Was het leuk gister? Vond het jammer dat ik moest werken... Wanneer ben je ook alweer echt jarig? 26 februari om 19:04
• Roos @Vera: Was zeker leuk. Huisfeest ben je vast van de partij ;) Maandag ben ik jarig. 26 februari om 19:15
41
Het lijkt erop dat de ‘Vind ik leuk’-knop in deze gevallen echt als evaluatie wordt gebruikt en niet zozeer als ontvangstbevestiging. De reacties zijn een passend TPD op de evaluaties in de berichten. Vervolgens wordt de mogelijkheid om een boodschap te typen gebruikt om met een EPD verder op het onderwerp van de status in te gaan of om de evaluatie toe te lichten. Lars plaatst in voorbeeld 28 een evaluatie met de ‘Vind ik leuk’-knop en typt vervolgens ook nog een evaluatie. Dit lijkt te contrasteren met wat we tot nu toe hebben gezien. Dit is echter geen tweede evaluatie van de activiteit waar de initieerder over bericht, maar meer een toelichting op de eerdere positieve evaluatie; ‘wat goed, want, Motion is vet moeilijk’. Tegelijkertijd is het ook een soort pre-expansie. Een inleiding op het EPD dat volgt.
Voorbeeld 28
Marie RobertAnimatie aan het maken in Motion. Moet vooor een klant de huisstijl
e.d. aanpassen ivm een nieuw logo.... 02 maart om 9:18
Lars vindt dit leuk.
• Lars motion is vet moeilijk man!
kun jij r eens een keer wat over uitleggen? 02 maart om 11:33
• Marie Robert Ja hoor, no problem! Simpel beginnen en veel oefenen. 02 maart om 12:09
De regel lijkt dus dat FB-gebruikers of de ene reactiemogelijkheid gebruiken of de ander. En als ze het allebei doen, dan gebruiken ze de ‘Vind ik leuk’-knop als evaluatie van het initiërende EPD en de mogelijkheid om een reactie te typen om de evaluatie toe te lichten of om zelf een EPD te plaatsen. In feite gaat het dus om beurtneming op basis van HGD. Dat gebruikers beide mogelijkheden gebruiken om op hetzelfde initiërende EPD een evaluatie te plaatsen, komt in het corpus niet voor.
4.2.2.4. EPD ‘vraag’
Hoewel het merendeel van de EPD’s in statussen bestaat uit berichten met ex- of impliciete evaluaties, komt het EPD vragen ook voor. Een vraag maakt een antwoord relevant. In voorbeeld 29 geeft Geert-Jan een antwoord op de vraag van Eline en licht deze vervolgens toe. Gezien de aard van dit TPD is het opvallend dat Hans hierop reageert met de evaluatie ‘Vind ik leuk’. Dit kan zijn omdat hij het antwoord leuk of grappig vindt of omdat hij het er mee eens is. We hebben al gezien dat er op FB niet per se een expliciete evaluatie nodig is om een evaluatie uit te lokken. Merk op dat er met passende TPD’s wordt gereageerd op de aard van het initiërende EPD en dat de interactie – los van de reactie met de ‘Vind ik leuk’-knop – daarbij blijft. Het gesprek ontwikkelt zich eigenlijk niet verder dan een vraag/antwoord-sequentie tussen Eline en Geert-Jan en tussen Eline en Esther.
42
Voorbeeld 29Eline wat is erger? bouwvakkers in de trein die weinig tot geen fatsoen hebben of het irritante gehoest van concertgangers tussen de delen van la mer van debussy?
11 februari om 22:52
• Geert-Jan Obviously de tweede. Het publiek zou beter moeten weten; bouwvakkers valt weinig te verwijten. 12 februari om 10:00 Hans vindt dit leuk
• Esther 't Is allebei gewoon Vréselijk!! 12 februari om 11:39
In voorbeeld 30 komt Nadine met een evaluatie en een voorstel om uit te waaien op het strand. Haar vraag is wie er meegaat. Twee gespreksdeelnemers reageren met een passend TPD, een antwoord op het EPD, en houden het daarbij. Lisa reageert op de evaluatie door ook met een evaluatie te komen die verband houdt met het onderwerp uit de status ‘de wind’. Marieke komt met een antwoord plus aanvulling en Stefanie voegt aan haar antwoord een EPD toe in de vorm van een vraag met een geheel ander topic. Nadine reageert op het antwoord van iedereen afzonderlijk met een derdepositieafsluiter en dat is het einde van de interactie. Opvallend is dat ze niet ingaat op het EPD met nieuwe topic van Stefanie. In grote lijnen zien we hier hetzelfde als in het vorige voorbeeld. Er wordt een vraag gesteld door de initieerder, er komen antwoorden van andere gespreksdeelnemers, eventueel komt de initieerder nog met een derdepositieafsluiter en dan stopt de conversatie. De interactie ontwikkelt zich niet verder dan dat de aard van het initiërende EPD in zekere zin ‘toelaat’. Dit is een fenomeen dat regelmatig voorkomt in FB-interacties, maar zien we vooral bij EPD’s in statussen met een grote projectieve kracht, zoals vragen en sterke evaluaties.
Voorbeeld 30
Nadine Hoera, heerlijk die wind! Wie gaat er morgenmiddag mee uitwaaien op 't strand?
05 februari om 14:32
• Anne ik 05 februari om 16:07 • Nadine Leuk! 05 februari om 17:05
• Stefanie zou ik zo doen Nadine, goeie kans om weer eens bij te kletsen, maar helaas wonen we wat verder uit elkaar! Doe je de groetjes aan je zusjes? 05 februari om 17:55
• Marieke ik wil ook wel! misschien waaien we wel weg naar warmere oorden. vlieg met me mee over land over zee... 05 februari om 18:43
• Hendrik zouden het zo doen, maar ja, andere "plichten" , hier...05 februari om 18:51
• Lisa als t hard genoeg waait kom je misschien wel uit in Engeland....gezellig 05 februari om 20:03 • Nadine @ Stefanie en Hendrik - jammer maar helaas - als jullie weer in de buurt van Utrecht zijn, van
harte welkom voor een kopje koffie!
@ Marieke, jaaa, laten we naar een warm oord gaan! meer zon! ik ben voor :)
@ Lisa, volgens mij valt Engeland niet echt onder warme oorden… zullen we ’t voor nu maar even bij skypen houden? 06 februari om 0:00
43
In voorbeeld 31 zien we hetzelfde fenomeen als hierboven beschreven. Het EPD is een sterke stellingname. De TPD’s bestaan allemaal uit tweede stellingnamen en evaluaties als reactie op het initiërende EPD en verder dan dat ontwikkelt de interactie zich niet.
Voorbeeld 31
Marie RobertMarie) Les 2 net terug...yeeehhh een 9,5
01 maart om 21:53
Geert en Beante vinden dit leuk.
• Dirk wow! 01 maart om 22:19
• Maaike Gefeliciteerd!!!!! 01 maart om 22:24
• Maureen Well done Marie, great score. 02 maart om 5:47
• Dave woohoo 02 maart om 8:09
• Frank Goed bezig! 02 maart om 9:40
• Tineke Wauw... 03 maart om 19:09
• Marie Robert Ze is best slim hoor die vrouw van mij! 03 maart om 19:10
• Tineke is toch mijn dochter, hoe kan het ook anders haha 03 maart om 19:13
In de bovenstaande voorbeelden bestaat bijna elke gesprekslijn binnen de interactie uit één bijeen horend paar; een vraag en een antwoord; een stellingname en een tweede stellingname. Daarna stopt de interactie. Bij berichten of mededelingen zien we dit fenomeen veel minder. Een mededeling maakt dan ook veel minder een specifiek type TPD relevant. De interactie in voorbeeld 31 gaat dan ook alle kanten op. Op de mededeling in het EPD wordt gereageerd met een wens, met een vraag, met advies en met een beoordeling en vervolgens komen daar weer reacties op.
De projectieve kracht van vragen en sterke stellingnamen in een initiërend EPD zorgt er dus niet zozeer voor dat er meer op deze EPD’s wordt gereageerd dan op berichten of mededelingen, maar ze dicteren veel sterker wat er vervolgens in de FB-interactie gebeurt.
Voorbeeld 31