CinemAsia Film Festival
DOELEN, MOTIEVEN EN DOELGROEP
De missie van het festival vloeit voort uit de idealen van Stichting Sphinx Art Productions, dat als doel heeft “een landelijke culturele trait d’union te zijn tussen het Nederlandse en Arabische
cultuuraanbod, met bijzondere aandacht voor de Arabische cultuur
.”
186Het festival wil bovendien
door middel van filmvertoningen bijdragen aan een evenwichtigere beeldvorming van de Arabische wereld en de diaspora:
Cinéma Arabe wil bijdragen aan een evenwichtiger beeldvorming en een eye opener functie over de Arabische wereld en de Arabische diaspora, in het bijzonder in Nederland. Door de ogen van filmmakers uit een zeer diverse regio vestigt Cinéma Arabe de aandacht op actuele maatschappelijke en politieke ontwikkelingen en biedt het een andere blik op het leven in de Arabische wereld – de blik van binnenuit.187
186 Sphinx Art Productions. <www.desphinx.nl/desphinx.php> (geraadpleegd op 4 april 2015) 187 Sphinx Art Productions. Projectplan 2015. 2015: 2
68
De motivatie voor Salem om het festival te organiseren kwam voort uit een betrokkenheid bij alles wat er in Nederland over de Arabische en islamitische cultuur wordt gezegd, wat veelal negatief is. Hij ziet in culturele instellingen de taak weggelegd om hier iets aan te veranderen.188 Het festival poogt hierbij een brede doelgroep aan te spreken. Uit publieksonderzoek blijkt dat een
meerderheid van het publiek Nederlands is en geen Arabische achtergrond heeft. Desondanks vindt de organisatie het belangrijk om ook de Arabische gemeenschap in Amsterdam te betrekken bij het festival. Salem legt uit waarom:
Het Arabische publiek is ook aan het veranderen. Een familie die hier al dertig jaar woont heeft inmiddels kinderen die naar de universiteit gaan. Deze kinderen weten misschien niet zoveel over de achtergrond van hun ouders, omdat deze totaal anders is dan hun eigen achtergrond. Wat blijkt uit reacties die we krijgen is dat het door Arabische bezoekers als speciaal wordt ervaren dat ze met hun kinderen naar de film kunnen gaan. [….] Normaal als je een jongen of meisje in de 20 bent ga je niet met je vader naar de film, maar bij zo’n film gaan ze wel.189
Op deze wijze fungeert het festival als een belangrijke plek voor de Arabische diaspora in
Amsterdam. Ook voor het ‘Nederlandse publiek’ wil het festival van betekenis zijn en een functie vervullen die verder gaat dan vermaak en het vertonen van een leuke film. Salem constateert dat het aanwezige publiek meer context zoekt over de zaken waarover gelezen wordt in de krant met betrekking tot het Midden-Oosten, conflicten, revoluties, islam, enzovoorts. Door de vertoonde films en de daarop aansluitende discussies en Q&A’s hoopt het festival dat het publiek antwoord krijgt op hun vragen en dat het duidelijker wordt hoe de mensen dáár denken over de revoluties, ontwikkelingen, vrouwenrechten, et cetera. Het festival vervult op deze wijze een belangrijke functie voor het Nederlandse publiek dat meer wil weten over de mensen waarmee zij zelf ook op meer regelmatige basis contact hebben in de multiculturele Nederlandse samenleving, en zo biedt het festival een tegengewicht aan eventuele stereotypering. Bij de selectie van films voor het festival wordt daarom afgevraagd in hoeverre de betreffende film kan bijdragen aan het publieke debat in Nederland.190
PROGRAMMERING EN PROFILERING
Het festival toont een overzicht van hedendaagse cinema uit de Arabische landen, met een prominente rol voor films uit Egypte, Tunesië, Marokko, Palestina, Algerije en Libanon. Hierbij
188 Transcriptie interview met Adel Salem, festivaldirecteur van Festival Cinéma Arabe. 30 maart
2015, in: kantoor Sphinx Arts Productions, Amsterdam: 1
189 Ibidem: 3
69
richt het festival zich met name op “speelfilms, documentaires en korte films die de aandacht richten op actuele maatschappelijke en politieke thema’s in de Arabische wereld en in westerse
samenlevingen met een Arabische populatie.”191 Diaspora films en dito filmmakers krijgen een
prominente rol in de programmering van het festival. Hiernaast gaat er veel aandacht uit naar films van vrouwelijks regisseurs en jonge filmmakers. Terugkomende thema’s in de programma van het festival zijn politiek, oorlog, migratie, de positie van vrouwen, familie en identiteit. De
meerderheid van de films zijn (Nederlandse) premières en daarnaast zitten er geregeld ook films in het programma die niet in het land van herkomst vertoond mogen worden. Net als CinemAsia is het festival, hoewel op kleine schaal, een plek waar films vertoond worden die moeite hebben om een publiek te vinden.
Salem legt uit dat het qua programmering moeilijk kan zijn om je als festival staande te houden tussen de grote jaarlijkse festivals. Zo financieren grote festivals als IDFA en IFFR filmmakers en hun nieuwe projecten, wat concreet betekent dat deze films in première gaan op die festivals en niet aan een festival als Cinéma Arabe gegeven zullen worden. Om redenen als deze was in de beginjaren van het festival de keuze gemaakt om tweejaarlijks plaats te vinden, omdat anders de filmselectie te dun was.192 Nu is het aanbod groter geworden ten opzichte van enkele jaren geleden, waardoor er meer selectiemogelijkheden zijn. In 2013 is gekozen om het festival jaarlijks neer te zetten. Het mondiaal groeiende aanbod in films heeft op dus grote impact gehad op de werkwijze van de organisatie van het festival.
Andere festivals in Nederland die zich specifiek richten op Arabische cinema zijn Arab Camera Festival in Rotterdam en Arab Women’s Film Festival in Den Haag. Salem praat liever niet over het woord concurrentie, maar juist over aanvulling en versterking. Maar, zo stelt hij, dit werkt niet altijd zo in de praktijk. Een slecht imago bij een filmfestival in een parallel circuit kan ook negatief uitpakken voor andere festivals, vooral omdat veel makers in Arabische landen bijvoorbeeld het verschil niet kennen tussen het festival in Amsterdam en het festival in Rotterdam. Het imago van een ander filmfestival kan zo dus een negatieve invloed hebben op een festival – een goed voorbeeld van zowel relational interdependence als generalized symmetry in het filmfestivalcircuit.Desondanks vindt Salem dat er, idealiter gezien, meer samengewerkt zou moeten worden en meer gekeken moet worden naar je eigen krachten en de krachten van een ander en waar die elkaar kunnen aanvullen. Daarnaast is het volgens hem van belang om in deze competitieve omgeving een goede relatie op te bouwen met de filmmakers en distributeurs in de
191 Sphinx Art Productions. Projectplan 2015. 2015: 2
192 Transcriptie interview met Adel Salem, festivaldirecteur van Festival Cinéma Arabe. 30 maart
70
betreffende landen, zodat men weet dat er netjes met de films wordt omgegaan en afspraken worden nagekomen. 193
Festival Cinéma Arabe wijkt enigszins af van het standaard festival format, daar het festival geen prijzen uitdeelt aan de geselecteerde films. Volgens Salem is het namelijk voldoende voor een film dat deze gezien wordt, de zaal vol is en dat de boodschap van de film overgebracht kan worden. Deze gedachte sluit goed aan bij de stelling van Wong dat een filmfestival succesvol is wanneer deze communiceert met het publiek, discussies ontstaan en de boodschap van de film overgebracht wordt.
Naast het festival organiseert Cinéma Arabe een On Tour-programma in drie steden in Nederland. Ook worden er gedurende het hele jaar losse films vertoond onder de noemer ‘Cinéma Arabe Filmclub’. Enerzijds wordt dit gedaan om de naam van het festival levend te houden tussen de festivaledities in, maar tegelijkertijd blijkt dat er een behoefte is vanuit het publiek naar meer, aldus Salem:
Het resultaat is dat wat door het jaar heen doen constant druk bezocht is, met een zekere zaalbezetting van 95% procent. De zaal zit vol, er is behoefte.194
In het kader van randprogrammering organiseert Cinéma Arabe jaarlijks het Creative Lab, een filmworkshop voor leerlingen die, onder begeleiding van professionele filmmakers, een eigen film leren filmen, regisseren en monteren.
Het festival streeft er naar om meer samenwerking aan te gaan met wijktheaters in Amsterdam, en zo het hele jaar bezig te zijn en verspreiding te hebben van evenementen die gerelateerd zijn aan Cinéma Arabe.
FINANCIERING
De hoofdsubsidiënt van Festival Cinéma Arabe is de gemeente Amsterdam. Het festival is voor €50.000 opgenomen in de vrije ruimte van het Kunstenplan 2013 – 2016, wat voor enige
financiële zekerheid zorgt voor een langere termijn dan één festivaleditie. Dit brengt de voordelen met zich mee dat er vooruit gewerkt kan worden en mensen en andere partijen aan het festival gebonden kunnen worden. De festivaleditie van 2015 wordt ook financieel gesteund door meerdere fondsen, waaronder VSB Fonds, Fonds 1818, SNS Reaalfonds, Prins Bernhard
Cultuurfonds en het Nederlands Film Fonds. Van sponsoring wordt weinig gebruik gemaakt; het
193 Transcriptie interview met Adel Salem, festivaldirecteur van Festival Cinéma Arabe. 30 maart
2015, in: kantoor Sphinx Arts Productions, Amsterdam: 4
71
festival leunt vooral op de inkomsten vanuit de overheid en fondsen. Er is momenteel relatief veel zekerheid voor het festival op financieel gebied, maar met het beschikbare bedrag is niet alles mogelijk wat de organisatie voor ogen heeft. Daarom moeten er veel afwegingen gemaakt worden. Graag zou het festival meer willen betekenen voor educatie en de verspreiding van vertoningen in de verschillende wijken in Amsterdam. Educatie is niet als voorwaarde gesteld door de gemeente Amsterdam voor financiering, maar is een streven vanuit de organisatie zelf. Door de
festivalorganisatie worden hierin dus keuzes gemaakt en wordt het geld vanuit de gemeente puur gebruikt voor het festival. Om geld te genereren voor educatie moet er op alternatieve manieren gezocht worden naar financiële middelen. Geld blijft dus een beperking en een onzekere factor voor het festival om alle plannen te kunnen realiseren.
72