troyen reysede inden lande van griecken met enen groten here der
ghewapender mannen
INder meyen tijt so quamen parijs ende dyephebus weder vten lande van pannonyen
Ende si brachten doe met hem vier M. vromer ridderen. ende met haren sciltknechten. welke waren geladen ende gelast met alre reescappen ende volheyt der dingen die hem luden van node souden wesen Ende coninc priamus die geboot anthenor ende eneas ende pallydamias. dat si te samen met scepingen. met desen heer ende met paris reysen souden inden lande van griecken Totten welken dat si alle te samen waren bereyt ende seer willich. Ende dese coninc priamus die riepse alle te samen die aldaer geordineert ende gescicket waren tot deser reysen ende hi sprac hem allen aldus toe ende seyde Ten is ons van genen node veel meer woerde te segghen van deser begonnen bootscappen. wantet v allen seer wel kundich is. wat nootsaken dat mi alhier toe beroeren ende dwingen dat ic v allen seynde inden lande van grieken Ende al soude die meeste sake wesen te verhalen ende te wreken den groten swaren scade ende last ende onrecht dat ons vanden griecken te samen is geschiet. nochtan so isset mi die alre lastichste sake. weder te vercrighen ende te verweruen Exyonas mine lieue suster. welcke huden des dages leuet in groten menichuoudigen verdriete ende scanden Om welke exyonas weder te vercrigen. ghi met onrechtuaerdicheyt niet en sult strijden tegen den genen diese my
onthoudet ende ontweldicht Ende alhier om so vermane ic v allen seer minliken mit groter naersticheyt. dat ghi mi ymmer verweruet mine suster alsoe verre als ghi moghet. want het is nv een goede bequame tijt dat uwe cloecheyt ende vroomheyt vemaert werde onder onse vianden. Ende weet dat ic altoes bereet ben. is dat sake dattet alsoe geualt dat ic bider gunsten onser goden minen wille verwerue ende vercrige. so sal ic v dan te hulpe comen. seer mildeliken mit groter hulpen. op dat uwe moghentheyt also beanxten ende veruaren mach alle die grieken Ende die haer grote onrecht ouermits uwer moghentheit werde ghedwonghen om te bescreyen dat ghene dat si ons misdaen hebben Ende om dese selue reyse te volbrenghen. so sette ic v allen paris minen soen. om te wesen een leytsman ende een ouerste Ende aldaer nae diephebus sinen broeder. bi rade van anthenor ende eneas. die mit v sullen reysen welcke beyde seer subtijl sijn ende wijs Ende wanneer als coninck priamus sine woerden aldus ghebrocht hadde totten eynde soe is alle dat heer te scepe ghegaen. ende si hebben die anckers op ghetoghen ende die seylen die werden op ghetogen ende si sijn inden name des afgodes iupiter geuaren in die wilde zee. Ende si sijn ghecomen inden lande van romanien. in een ombekent eylant dat gehieten was spersacictas Ende wanneer als si met crachtiger scepingen arbeyden voer bi te varen soe is hem te gemoete ghecomen inden lande van grieken. bi auentueren enighe scepinghe Ende in dese seluer scepinghe so was een vanden meesten heren van alle den lande van grieken ghenoemt menelaus. ende die reysede om bede willen van hertooch nestor tot eenre steden die ghenoemt was pilon Ende dese menelaus die was coninck agamenons broeder. ende hi hadde tot enen wiue een conincinne die genoemt was helena Ende in dien tiden. soe was dese selue helena seer scoen ende bequaem ende si was een suster van tween coninghen als castor ende pollux. welcke coningen dat te samen woenden in haren conincrijcke. in een stat die genoemt was samastor. ende si hadden met hem wonende haer nichte die ghenoemt was herimona ende si was helena haer suster dochter. die van troyen die stuyetende haer scepingen also dat si niet bi malcander en quamen. ende oec mede onderlinghe malcander niet en bekenden. waer om dat die van troeyen met enen goeden bequamen winde sijn ghecomen inden eylande. dat ghenoemt was cytharea gheleghen
on-der den griecken welcke eylant dat vanden scipluyden nv ter tijt wert ghenoemt cipers Ende als die van troeyen in desen eylande ghecomen sijn. soe hebben si hare anckers wtgheworpen in die hauen. ende si hebben hare scepinghen seer vast versekert. ende si sijn met enen vrien voertganghe ghegaen op dat lant
¶ Hoe dat helena vernam paris toe comste. Ende hoe dat helena reysede inden eylande gheheten cytharea om paris te sien
IN desen eylande datter genoemt was cytharea daer was een tempel van ouden tiden
gemaect In die eere eens afgodes. die geheten was venus welke tempel bouen maten seer scoon was ende vol van alre rijcdom. want dat volc dat daer omtrent woonde dat hadde bouen maten groot betruwen op venus. ende wert bouen allen anderen afgoden doe ter tijt gheoefent nader heidenscher gewoonten. ende si plagen bouen allen hoochtiden ende feesten venus hoechtijt seer heerliken te vieren ende te eren. want si dicke ende menichweruen aldus van dien afgod venus. van menigerhanden vragen hare antwoerden plagen te ontfangen Ende op die tijt soe vierdemen die alre ouerste hoechtijt die venus hadde inden tempel daer dat beelde stont waer om dat wt vele landen quamen vele menschen met groter vrolicheyt totten seluen tempel om haer feeste ende haer geloftenissen te betalen. die welke als paris vernam soe ginc hi met veel geselscaps wel ghechiert seer tameliken totten seluen tempel In welcken tempel hi met groter innicheit ende gebeden in manieren eens pellegrijms met goeden innigen gelate Inder tegenwoerdicheyt al des volcs dat aldaer was Ende hi offerde seer mildeliken veel gouts ende siluers. want paris die was te malen seer scone. ende hi ginc alle sijn geselscappe in ghedaenten ende in scoenheden te bouen. welcken paris als si hem saghen die ghene die inden tempel waren. die verwonderden hem te mael seer van sijnre groter schoonheyt Ende van sinen coninclijcken ghesmide metten welcken dat hi seer edel scheen. waer bi die ghene die aldaer waren. seer begeerden te weten. wie dat hi waer met sinen gheselscappe. ende van wat lande dat hi waer Mer te laetsten hebben si dat ondervraghet vanden troeyanen paris ghesellen. ende sij hebben vernomen dattet paris was des conincs soon van troyen. ende dat hi waer ghecomen in griecken ouermits sijns vaders ghebot met veel edels geselscaps. om te verweruen vanden coningen van griecken sijns vaders suster die genoemt was
ex-ionas Ende die fame ende dat ghemeen gheruchte van paris scoenheyt dat heuet helena vernomen. ende dat si waren in venus tempel Ende si wert begrepen met menigherhande lusten haers willes also als die wiuen ghewoen sijn seer haestelijcken ende onuersienliken sonder beraet hare quade begeerten ende lusten te volbrenghen Ende si begheerde seer te reysen tot venus tempel. om die ghenoechte ende heerlicheyt des hoechtijts. ende om te besien ende te bescouwen den edelen schonen bequamen paris met sinen gheselscappe wt frigien mer och hoe vele vrouwe personen comen tot scandeliken wercken ende vallen. ouermits dat si haestelicken ende onuersienliken reysen ende varen tot bescouwinghe der spelen ende der feesten Totten welken die ionghelingen dan vergaderen ende hare ontamelike werken hanthieren ende hare ghenuechte bedriuen ouermits welcke datter vele comen totten valle. ende scanden Ende alhier om so moet die mensche vergaen. die eerst versierde dat dansspil van ionghen personen. welcke dicke ende menichweruen is een sake der scanden ende des qualic varens Ende oec mede inder menichuoudicheyt te gaen totten tempel der afgoden. al is dat sake dattet betameliken is die grote hoechtiden te volbrengen het schijnt nochtan openbaerlijcken ombetamelijcken te wesen. want die menschen in hem seluen dicke ende menichweruen vallen ouermits die menichuoudicheit der personen. ende der soeticheit der trompen. basunen orghelen harpen ende sanghen diemen aldaer hanthiert. mer o du helena die scoenste van allen vrouwen wat redelicheyt dwanck di aldaer toe. dattu om alsulcken mare also lichteliken sonder die teghenwoerdicheyt dijns mans achter lietste dijn eyghen rijc ende burch ende du wtreyste te besien enen ombekenden vreemden mensche ende du nochtan veel betameliker mochste hebben gebleuen binnen dinen burch ende aldaer dine afgoden ghedient. mer och hoe vele vrouwen personen sijnre ghecomen totten smetten der sonden. ende der scanden mittien lichten wtganghe ende inganghe. ende die reysinghe tot menigerhande steden Ende hoe bequaem ende ghenaem salt wesen den goeden bequamen vrouwen. dat si bliuen in haren eyghen husen. mer o du helena du begheerdeste te reysen ende te varen wt dinen eyghen rijcke in eenre ghedaenten der pellegrimaedsen ende der ynnicheit om dattu ymmer soudeste sien den vreemden man Ende op dattu in eenre ghedaenten der betamelicheyt mochste comen tot groter scanden ende
confuysen want des vreemden mans gesichte dat was di een onverdrachelijc venijn. ende alle dat lant van grieken ende van troeyen. want daer namaels alsoe menich ontallic mensche aen beyden siden liet iammerlijcken ende bitterlijcken sijn leuen Ende voert meer om te volbringen hare quade vuyle begeerten. so riep helena te samen al haer gesinne ende si beual hem dat si souden bereyden hare paerden haer geselscap ende altemalen dat hem van node was totter seluer reysen. om te reysen tot venus hoechtijt haers afgods. ende tot haren tempel in cytharea. dat niet verre gelegen en was van haren conincrijke. om als si seide. dat si hare gheloftenissen ende bedeuaert in venus tempel betalen soude. ende cytharea dat lach recht ouer tegen haren conincrike. ende dat was een clene zee Ende sonder toeuen ende beiden. so werden bescicket die paerde ende dat gesin inder seluer reysen In coninclijken gesmide. ende si sijn gecomen op dat oeuer vander see Ende aldaer nae corteliken met scepingen in corten tiden met snelre vaert inden eylande van cytharea Ende wanneer als helena aldaer quam. soe wert si vanden volke des seluen eylants ontfangen In also groter eeren ende waerdicheyt. als of si daer selue een coninginne geweest hadde Ende om te betalen haren bedevaert ende hare geloftenissen. so is si doe gegaen in venus tempel. ende si heuet hare offerhande aldus ouervloedeliken gegeuen ende betaelt
¶ Hoe dat paris verwonderde van die grote scoonheit van helena Ende helena die verwonderde weder omme van paris scoenheit Ende hoe dat si malcander onderlinghe vrieden ende vander gestaltenissen van helena
ALs paris heuet vernomen. dat helena die coninginne ghecomen was tot venus tempel.
so is parys seer heerliken ende costelijken gecleet ende wel gechiert met veel scoons geselscaps ende ghegaen inden seluen tempel. want hi hadde wel vernomen bider ghemeenre famen dat helena castor ende pollux suster was te malen scoon. welcke helena als paris sach. so wert hi met hare begeerten ende minnen begrepen. ende hi sachse nairsteliken aen. ende hi ondersach ende merckede alle die abelheit ende die scoonheit haerre leden Ende oec mede dat haer dat si hadde op haren hoofde want si dat seer ouervloedelijcken hadde. blinckende als goutdraet ende een scoon voerhooft wit ende claer Ende hem verwonderde seer van haren sconen bruynen blinckenden ogen als die sterre sedich ende minlijken Ende in dat opslaen vanden ogen niet ouervloedich. mer seer scameliken ende
punteliken Ende voert so verwonderde hem vtermaten seer. vanden sconen maecsel haers aensichts ende hare witte blinckende tanden. als die snee ende hare witte vetticheit te malen seer lustich was Ende seer bequaemliken vercierende haer aensicht. haer hals ende al haer lichaem Ende mitten cortsten also merckede hi ende besach al haer leden an haren liue Ende si waren also seer tameliken ghenuechliken ende scoen datmen gheen lit an haren liue en mochte lasteren noch laken noch bet verchieren want haers gelijc van scoenheden nye en was gheweest. also dat die nature an helena niet inden cleensten en hadde gedoolt Ende al hier om soe genakede paris helena noch bet mit groten arbeide. noch naerre ende hi en heeft sijn ghesicht nye van haer ghetoghen mer altoes mit groter naersticheyt soe heuet hi haer stadelijcken aen ghesien Ende helena die heuet den seluen paris weder naersteliken ende stadeliken aenghesien Ende hi behagede haer noch veel bet dan si ye van hem hadde horen segghen. want si hem nv besiet. ende haer seluen een gheruft van hem gheuet Ende si bedachte in hare herte dat si nye mensche en hadde ghesien die si alsoe sere begheert hadde als paris. mer nv soe merckede ende aensach helena die diensten inden tempel seer weynich die aldaer ghedaen werden. ende si en sprac oec niet teghen yemant van enighen dinghen mer met alre naersticheit ende sorchfoudicheyt. soe wert si ghedwonghen van sijnre lieften ende minnen dat si paris aensien moeste Ende wanneer als paris dit merckede ende sach. soe heuet hi haer noch naerstelijcker aenghesien. met groter vruechden ende blijscappen Ende met haren ghesichte dat si hadden onderlinghe. soe hebben si malcander gheopenbaert die groetheyt der minnen ende der lieften. die si onderlinghe hadden Ende wanneer als si onderlinghe ghedacht hebben hoe dat die een den anderen sinen wille ende heymelicheyt sijnre herten openbaren soude. soe heuet paris die coenste gheweest. ende hi heuet mit teykenen der stemmen sine begheerten haer gheopenbaert. ende doe wert helena ontsteken met paris minnen ende lieften Doe si sine begheerten. ende ghedachten volcomelijcken vernam. ende si heuet hem weder gheantwoert met teykenen haerre stemmen Ende paris die heuet alle sine scaemte vergheten. ende hi is tot helena ghetreden inder tegenwoerdicheyt van hem allen die daer waren Ende wanneer als si daer bi malcander sijn ghecomen Ende alle dat volck
ghemeenlijcken merkede op die diensten die doe aldaer inden tempel gescieden ende si dachten op paris ende helena Ende doe openbaerden si malcander met heymeliken ende met corten woerden. dat gene dat si inder herten droegen met suchtende claghelijcke woerden Ende als dit altemalen ghesciet was. so heuet paris van helena ghenomen seer eerbaerlijcken oetmodigen bequamen oerlof Ende hi is weder met sinen gheselscape ghegaen vten tempel Ende doe paris vten tempel ginc so heeft hem helena altoos na gesien daer hi doe ginc also lange als si mocht
¶ Hoe dat paris raet ghenomen heuet met sinen gheselscappe metter rouige van helena Ende vander berouinge des eylant dat ghenoemt ende gheheten was Cytharea
PAris die is seer vroyliken ende blideliken ghebonden metten bande der minnen.
ende hi is gegaen tot sinen scepingen Ende hi heuet seer haestelijken die ouerste ende die meeste van al sinen heer te samen gheroepen ende hi heeft hem aldus toe gesproken met goeden sachtmoedigen woerden O ghi vrome ende starcke stantaftige mannen alle te samen. het is v allen wel kundich ende openbaer om wat saken. dat ons onse coninc priamus geliefde te seynden inden lande van griecken. want sine vterste meyninge was. dat wi naersteliken ende vromeliken souden arbeyden. om te vercrigen Exyonas sijn lieue suster Ende waer dat sake dat wijse niet verweruen en mochten. dat wi dan souden arbeyden na onser machte. om die griecken te
bescadighen ende te schenden Ende want exionas te verweruen. is te malen onmogeliken Ende wi te voren wel weten datmense ons niet en sal gonnen noch weder gheuen sonder swaer vechtelijck ende strijt Ende wi en sijn niet also
menichuoudich noch so veel dat wi met strijden coninc thelamon verwinnen moghen Ende oec mede so en sijn wi niet alsoe machtich. dat wi inden lande van griecken enige stede moghen bedwingen ende becrachtighen Ende alhier om soe dunctet mi oerbaerlijcken wesen dat wi niet achter en laten. die louelike gaue die ons bi gunsten der afgoden nv alhier gepresenteert wert in desen eylande. want om venus hoechtijt willen soe is haren tempel veruollet met een deel der edelster vrouwen van alle den lande van grieken Ende onder welken sonderlinge mede is coninc menelaus wijf ende vrouwe des conincrijcs Ende desen tempel die is oec mede veruollet met alre rijcdom. ende met alre costelicheit Ende is dat sake dat wi met geweldiger hant treden inden tempel ende
vanghen aldaer alle die geen die aldaer in sijn so sullen wi dan wel verweruen ende vercrigen enen groten rijckeliken roof. niet allene der menschen mer oec mede der dingen ende der iuwelen die in desen seluen tempel sijn want aldaer sijn in vele gulden ende silueren vaten. ende oec mede seer oueruloedelike vele costelike siden vergulden lakenen wat willen wi nv veerre versoecken want wi alle dese costelicheden alhier vinden. ende wel moghen verweruen Ende alhier om segghe ic dat ghene dat mi goet ende loueliken duncket wesen dat wi alle te samen inder duystere nacht al heymeliken op staen mit gewapender hant ende treden met gheweldigher moghender hant inden tempel ende nemen aldaer gheuangen vrouwen ende mannen. ende leydense also gheuangen tot onsen scepen. Ende sonderlinge helena die conincinne menelaus des conincs wijf. welcke helena. is dat sake dat wijse vanghen. ende in onser stat van troeyen brenghen so moghen wi dan wel sonder twiuel weten. dat coninc priamus sijn suster exionas lichteliken weder verweruen sal. op dat hi helena die conincinne weder ouergheuen wil Ende alhier om suldi mi segghen allegader. wat v alhier of best dunct ghedaen Ende hoe dat wi dese dinghen best sullen beghinnen ende doen. eer dattet te laet werde Ende als paris sine reden ende woerden aldus hadde
ghesproken. ende ghesloten doe wasser veel van sinen ghesellen die dese dinghen ontrieden. mer nochtan so wasser veel meer die daer toe rieden datmen aldus doen soude Ende also hebben si te laetsten mit veel raden te samen ghesloten dat si inder middernacht wanneer als die mane onder waer ghegaen so souden si dan vangen ende rouen alle dat ghene dat si mochten
¶ Hoe dat die conincinne helena ghenomen wert coninck menelaus wijf. ende vander beroeuinghe des tempels
HEt is gheschiet inder duysterre nacht. wanneer doe die mane was onder ghegaen.
dat die van troeyen al heymelijcken hare wapenen aen deden. ende si versekerden hare scepen met vele ghewapender vromer mannen Ende doe ghinghen si seer haesteliken inden tempel ende si grepen ende vinghen aldaer gheweldelijcken alle die ghene die si aldaer vonden want die luyden en dachten noch en hoeden hem niet voer alsulcke viantlike laghen. ende si brachten alle die luden doe gheuanghen tot haren scepen Ende als si ghenomen ende gherouet hadden alle die costelike iuwelen ende cleynoden ende goeden des tempels Ende
pa-rels die vinck met sijns selfs handen helena die coninginne. ende alle die heren ende