Definiëring grootte van de risicoparagraaf

De risicoparagraaf dient de lezer te informeren over de voornaamste risico’s die gerelateerd zijn aan de strategie van de vennootschap. Daarnaast geeft het informatie over de werking van het interne risicobeheersings- en controlesystemen en over de tekortkomingen van de betreffende systemen, zie voor een gedetailleerde beschrijving paragraaf 1.2.

De omvang van de risicoverslaggeving wordt bepaald middels het tellen van het aantal zinnen die voldoen aan de juiste codering. Onderstaand de codering om zodoende de zinnen te kunnen bepalen die van belang zijn voor de omvang van de risicoverslaggeving. De codering is opgesteld mede op basis van codering van Linsley en Shrives (2006).

-Zinnen worden gecodeerd als risicoverslaggeving wanneer de lezer wordt geïnformeerd over mogelijke kansen of bedreigingen die hun impact hebben gehad, of nog zullen hebben, op de doelstellingen van de onderneming.

-De hierboven gestelde definitie moet zo worden geïnterpreteerd dat woorden als ‘goed’, ‘slecht’, ‘risico’ en ‘onzekerheden’ binnen deze definitie vallen.

-Wanneer een zin, die voldoet aan de hierboven gestelde definitie,wordt herhaald, zal het bij elke herhaling wederom meetellen in de omvang van de risicoverslaggeving.

-Een tabel welke informeert over risico’s zal meetellen als zijnde één zin.

-Als een zin te vaag is in zijn referentie aan een risico dan zal het niet worden meegenomen in het bepalen van de omvang van de risicoverslaggeving.

-Er wordt enkel gebruik gemaakt van de analyse van de risico’s in de risicoparagraaf, voetnoten in bijvoorbeeld de jaarrekening en de vermelding van risico’s in overige verklaringen worden niet meegenomen.

Op basis van onderzoek van de commissie Frijns (2010) is voor dit onderzoek besloten om de codering aan te scherpen:

- Zinnen worden gecodeerd als risicoverslaggeving wanneer de lezer wordt geïnformeerd over de opzet en werking van de interne risicobeheersings- en controlesystemen met betrekking tot de voornaamste risico’s in het boekjaar.

-Zinnen worden gecodeerd als risicoverslaggeving wanneer de lezer wordt geïnformeerd over belangrijke tekortkomingen in de interne risicobeheersings- en controlesystemen die in het boekjaar zijn geconstateerd, welke eventuele significante wijzigingen in die systemen zijn aangebracht en welke eventuele belangrijke verbeteringen van die systemen zijn gepland (Monitoring Commissie Corporate Governance Code, 2010).

HOOFDSTUK 6 RESULTATEN

In dit hoofdstuk zal allereerst een gedetailleerde beschrijving gegeven worden van de gevonden resultaten, vervolgens zal er een conclusie worden geformuleerd op de gestelde hypothesen.Middels de beantwoording van de hypothesen wordt een gedegen antwoord gegeven op de vierde deelvraag, te weten: ‘Welk verband is aanwezig tussen de dimensies van Hofstede en de grootte van de risicoparagraaf in de halfjaarverslaggeving van beursgenoteerde ondernemingen’.

6.1 Bevindingen

In tabel 1 is een beschrijving gegeven van de resultaten op totaalniveau. Op het eerste gezicht valt gelijk op dat beursgenoteerde ondernemingen in het Verenigd Koninkrijk beduidend meer rapporteren over hun risico’s en het bestaan en werking van hun interne controle systemen dan soortgelijke ondernemingen in de landen Nederland, Duitsland en Frankrijk. Britse ondernemingen hebben gezamenlijk 601 zinnen gewijd aan risicoverslaggeving. Duitse ondernemingen rapporteren 397 zinnen, in omvang beduidend minder dan de grootte van de gezamenlijke risicoparagraaf van de Britse ondernemingen.

Tabel 1. Grootte gezamenlijke risicoparagraaf gecategoriseerd naar land.

Wat verderopvalt is dat ondernemingen in Nederland gezamenlijk het minst rapporteren. Hierbij is het totaal gelijk aan ongeveer 52 % van de omvang van het Verenigd Koninkrijk. Franse ondernemingen hebben een gezamenlijke risicoparagraaf van 342 zinnen.

De bevindingen op gedetailleerd niveau zijn weergegeven in onderstaande tabel. In een oogopslag valt op dat de ondernemingen in de bankensector significant meer rapporteren over hun risico’s en de beheersing daarvan. Uitzonderlijk is daarbij de omvang van de risicorapportage van de Britse

342 ³⁹⁷ 601 314 0 100 200 300 400 500 600 700

bank Barclays, deze onderneming telt met 307 zinnen veruit de grootste rapportage. De absolute en relatieve omvang van het aantal zinnen door Britse ondernemingen wordt voor een groot gedeelte door de grote risicoparagraaf van Barclays verklaard. De bank Credit Agricole komt op een tweede plek wat betreft omvang van de risicoparagraaf, het verschil met Barclays is echter meer dan honderd zinnen.

Een mogelijke oorzaak voor deze kenmerken van de bankensector is gelegen in het feit dat de banken een vrij cruciale rol spelen in de huidige samenleving en dat investeerders en andere belanghebbenden veel informatie verlangen met betrekking tot het pakket aan risico’s waar de betreffende banken mee te maken hebben. Tevens willen investeerders een goede beschrijving van het bestaan en de werking van het interne controle systeem van de banken. De cruciale rol van de banken, veel banken zijn zogenoemde systeembanken, hebben we in de afgelopen crisis mogen ervaren. Deze importantie van de banken zien we eveneens vertolkt in de extra regelgeving, Basel II, waar zij aan dienen te voldoen.

Tabel 2. Grootte risicoparagraaf per ondernemingen gemeten in aantal zinnen.

Saillant detail is dat er zeven Nederlandse ondernemingen en acht Franse ondernemingen zeer minimalistisch rapporteren over hun risico’s en de beheersing daarvan, zie bovenstaande tabel. Duitsland telt vier ondernemingen die slecht voldoen aan de minimale vereisten. Deze in omvang beperkte verslaggeving is minimalistisch daar het enkel voldoet aan de minimale vereisten overeenkomstig de Transparantierichtlijn. Deze beperkte risicoparagraaf bevat zodoende geen lijst met relevante risico’s en geen beschrijving van het bestaan en de werking van hun interne controle systeem, enkel staat er een vermelding dat de relevante risico’s voor de onderneming, die reeds zijn geformuleerd in het jaarverslag, niet zijn gewijzigd. Hierbij wordt een zin geformuleerd die wijst naar de jaarrapportage waar een volledige opsomming van de risico’s wordt gegeven.

Juist de Britse ondernemingen rapporteren meer over hun risico’s en beheersing dan minimaal vereist is. Slechts twee Britse ondernemingen voldoen enkel aan de minimale vereisten. Een

mogelijke gedeeltelijke verklaring kan liggen in de ontwikkeling die mogelijk gaande is in de landen Duitsland, Frankrijk en Nederland. In deze landen zie je een steeds meer op rule-based gerichte benadering waardoor ondernemingen mogelijk minder flexibel en professioneel worden.Deze ontwikkeling heeft mogelijk invloed op de grootte van de risicoparagraaf, zie paragraaf 3.3 voor enige nuancering.

Verder valt op dat ondernemingen in de industriesector juist weinig rapporteren over de risico’s en de beheersing van die risico’s. Zij voldoen enkel, op de Duitse onderneming Siemens na, aan de minimale vereisten overeenkomstig IAS 34, hierbij beschrijven zij dat de genoemde risico’s in het meest recente jaarverslag niet zijn veranderd voor de resterende zes maanden van het boekjaar. Voor meer informatie over de risico’s verwijzen zij zodoende naar de risicoparagraaf in het jaarverslag. Verklaring hiervoor is mogelijk gelegen in hetgeen ten grondslag aan IAS 34 ligt, namelijk de gedachte dat de gebruiker van de halfjaarlijkse verslagen ook kennis dient te hebben van de jaarlijkse verslaggeving. Een groot gedeelte van de risicoparagraaf kan zodoende weggelaten worden. In plaats daarvan wordt er informatie gegeven met betrekking tot de relevante gebeurtenissen en wijzigingen ten opzichte van het meest recente jaarverslag.

Ondernemingen in de detailhandel en de luchtvaartsector, uitgezonderd het Britse Kingfischerplcen het Duitse Lufthansa, rapporteren eveneens overeenkomstig de minimale vereisten. Oorzaken voor de beperkte risicorapportage van beursgenoteerde ondernemingen in de drie laatstgenoemde sectorenzijn mogelijk gelegen in de lage vereisten van belanghebbenden enhet stabiele pakket aan risico’s waar zij mee te maken hebben. Bij weinig tot geen wijzigingen in de relevante risico’s en het bestaan en werking van de interne controle systeem kunnen ondernemingen verwijzen naar het meest recente jaarverslag waarin reeds een opsomming is gegeven van de relevante risico’s van dat moment.

Dat veel ondernemingen enkel voldoen aan een verwijzing naar het meest recente jaarverslag en zodoende geen beschrijving geven van de relevante risico’s en het bestaan en de werking van de interne controle systemen is wellicht goed verklaarbaar. Zij voldoen namelijk wel gewoon aan de minimale vereistenovereekomstig IAS 34. De beschrijving van de risico’s en de beschrijving van de opzet en werking van het interne controle systeem is bij deze betreffende ondernemingen reeds gegeven in het meest recente jaarverslag. De gevolgen van een halfjaarlijkse beschrijving ten opzichte van een jaarlijkse beschrijving zijn er echter mogelijk wel.De lezer zal mogelijk vanuit zijn perceptie meer risicoverslaggeving in het halfjaarverslag, ook als deze informatie reeds in het vorige verslag is medegedeeld, relateren aan meer transparantie en zodoende het idee hebben dat het verslag bruikbaarder is.

Risicoverslaggeving is dus zeker relevant voor zowel investeerders als overige belanghebbenden. Een duidelijke en heldere verslaggeving over risico’s leidt ertoe dat de belanghebbenden een beter inzicht krijgen in de toekomstverwachting van de betreffende onderneming. Bij het uitblijven van goede risicoverslaggeving is er geen transparantie en is het zodoende moeilijk, zo niet onhaalbaar, voor de belanghebbenden om de bedrijfsvoering van de onderneming goed op waarde te schatten.