De wachtzaal van het consultatiebureau in Ledeberg

Het consultatiebureau bevindt zich op de tweede verdieping van de centraal gelegen oude dekenij op het Ledebergplein. Het kwam enkele jaren geleden tot stand als een fusie van vier bestaande consultatiebureaus in Ledeberg en Gentbrugge. Ouders kunnen het consultatiebureau zowel met de trap als met de lift bereiken. De wachtkamer is opgesplitst in twee delen die elk ongeveer dertig vierkante meter in beslag nemen. Beide ruimtes zijn voorzien van minstens één raam. De ruimtes zijn

met elkaar verbonden via een deur die tijdens de zittingen altijd open staat. Ouders komen met hun kind de wachtkamer binnen in het eerste deel. In deze ruimte staan er op verschillende plaatsen stoelen alsook een tafel waar ouders hun baby kunnen verversen indien nodig. In het midden van de ruimte ligt een felgekleurde speelmat. Naast de speelmat staan twee grote boxen gevuld met allerlei speelgoed waarvan kinderen tijdens het wachten kunnen gebruik maken.

In het tweede deel van de wachtzaal staan er rechts twee tafels tegen de muur. Op beide tafels liggen twee uitkleedkussens en twee boxen om de kleren van de baby’s in te leggen. Beide tafels worden van elkaar gescheiden via een oude schouw. Tegen de schouw staat een kast met kinderboeken. Op deze kast zijn eveneens verscheidene brochures te vinden dewelke informatie geven over evenementen en diensten aanwezig in de buurt. In het midden van de ruimte staat een tafel waarop zowel een weegschaal als een meetlat staat. De vrijwilligers zitten veelal op een stoel naast deze tafel indien ze geen kinderen moeten wegen of meten. In de linkerhoek van de ruimte bevindt zich een klein keukentje waar vrijwilligers zichzelf kunnen voorzien van koffie en water. Het tweede deel van de wachtruimte staat rechtstreeks in verbinding met de spreekkamer van de arts. In beide delen van de wachtkamer hangen verschillende posters aan de muur.

6.2.2 De bedoeling achter de ruimte

Om zicht te krijgen op de verschillende doelen van de wachtkamer dienen we eerst een duidelijk beeld te schetsen van hoe het Kind & gezin consult in Ledeberg concreet in zijn werk gaat. In de syllabus van de Preventieve zorg van Kind & Gezin wordt het consultatiebureau omschreven als ‘de voorziening waar preventief medisch, psychosociaal en pedagogisch consult wordt verstrekt aan nog niet schoolgaande kinderen en hun gezinnen’ (Kind & Gezin, 2002). In het specifieke geval van Ledeberg wordt de doelstelling van het consultatiebureau omschreven als ‘de opbouw van activiteiten m.b.t. de preventieve kindzorg in Gentbrugge-Ledeberg vanuit een geïntegreerde wijsgerichte benadering, met bijzondere aandacht voor specifieke doelgroepen waar zich risico-indicatoren m.b.t. het gezin en het jonge kind voordoen’ (Pluralistisch consultatiebureau Kind &

Gezin Gentbrugge-Ledeberg, 2002).

De ouders en hun kinderen komen binnen in het eerste deel van de wachtkamer. Als er een plaats vrij is op één van de vier kussens op één van de twee tafels mag de ouder meteen doorlopen naar het tweede deel van de wachtkamer. Oorspronkelijk bestond de wachtruimte slechts uit één kamer van ongeveer dertig vierkante meter. Op aanvraag van het personeel kwam er een uitbreiding. Een grotere ruimte verleent ouders meer bewegingsvrijheid. Op die manier wordt de ruimte door zowel de ouders als de vrijwilligers als minder druk ervaren, waardoor mensen zich sneller op hun gemak gaan voelen. Bij het binnenkomen vraagt een vrijwilliger het boekje van Kind & Gezin aan de ouder.

Daarna wordt de ouder verzocht de baby die op consultatie komt uit te kleden tot op zijn/haar luier.

In volgorde van afspraak worden de baby’s door de vrijwilligers met behulp van de ouder gemeten en gewogen. Tijdens het wegen moet de luier van de baby worden afgestroopt zodat een zo juist

mogelijk gewicht kan worden afgelezen van het weegtoestel. Bij het meten moet de luier terug aan om kleine ongelukjes te voorkomen. Het wegen en het meten vormen twee activiteiten waarbij ouders expliciet contact hebben met de vrijwilliger in de wachtzaal. Tijdens beide activiteiten geven de vrijwilligers soms tips aan ouders over hoe ze het kind best vasthouden, zeker wanneer het de eerste keer is dat de ouder met zijn/haar baby naar het consultatiebureau komt. Nadat het kind gewogen en gemeten is, mag het zijn ondergoed terug aantrekken. Daarna moeten ouder en kind wachten tot het hun beurt is om bij de dokter en de verpleegkundige op consultatie te gaan. Het meten, wegen en wachten wordt bij voorkeur niet opgesplitst in verschillende lokalen om het actieve contact tussen ouders, vrijwilligers en kinderen te bevorderen (Kind & Gezin, 2002). Daarom blijft de deur tussen beide wachtruimtes altijd open staan.

Noch in het kwaliteitshandboek Gentbrugge-Ledeberg (2002), noch in de syllabus preventieve zorg (Kind & Gezin, 2002) treffen we een expliciete formulering van de concrete doelen van de wachtruimte aan. Toch heeft elke ruimte een bedoeling. Deze komt tot uiting wanneer we de rol van de vrijwilligers en de ruimte an sich onder de loep nemen.

De vrijwilligers zijn verantwoordelijk voor de werking van de wachtzaal. Ze werken op complementaire wijze samen met de artsen en de verpleegkundigen op het consultatiebureau om de doelstellingen van het ‘Kind & Gezin consult’ mee te verwezenlijken (Kind & Gezin, 2002). Toch is er geen rechtstreekse relatie met Kind & Gezin aangezien het organiserend bestuur verantwoordelijk is voor de inbreng en de medewerking van de vrijwilligers. Het bestuur is eveneens verantwoordelijk voor de organisatie van de driemaandelijkse vorming en bijscholing van de vrijwilligers, waarbij in hoofdzaak de technische en interpersoonlijke vaardigheden worden bevorderd. Tijdens deze momenten staat men ook stil bij problemen die vrijwilligers ondervonden en vragen die zij zich stellen. Gedurende elke zitting zijn er één of twee vrijwilligers aanwezig in de wachtzaal bij de ouders en hun kinderen. Het doel van hun aanwezigheid kan geconcretiseerd worden in drie verschillende functies (Kind & Gezin, 2002).

De servicefunctie houdt in dat de vrijwilliger ertoe bijdraagt dat ouders met hun kinderen op een vlotte, aangename en deskundige wijze gebruik kunnen maken van de zorgverlening van Kind & Gezin in een omgeving die ouders hiertoe uitnodigt en die de nodige faciliteiten biedt qua efficiëntie, comfort en hygiëne. Zo maken de vrijwilligers de uitkleedkussentjes na elk kindbezoek terug bacterievrij en zorgen ze ervoor dat de weegschaal en de meetplank telkens gereinigd worden vóór elke nieuwe bezoeker.

Vrijwilligers staan eveneens in voor de ontvangst van ouders en kinderen, en voor een goed organisatorisch verloop van de consultatie. Ze zijn verantwoordelijk voor het vlot verloop van de opeenvolgende afspraken bij de dokter en de verpleegkundige. Hierbij is een efficiënte communicatie

met ouders van groot belang. De flexibiliteit van vooraf gemaakte afspraken hangt uiteindelijk af van de individuele vrijwilliger. Sommige vrijwilligers kiezen ervoor om ouders die eerst toekwamen ook eerst op consultatie te laten gaan, terwijl andere vrijwilligers zich strikt aan de afgesproken volgorde houden.

Vrijwilligers houden zich niet enkel bezig met het meten en het wegen, ze proberen ouders tijdens het wachten ook op hun gemak te stellen. Als de vrijwilligers even de tijd hebben, kunnen ze de ouders indien nodig bijstaan bij de zorg voor de baby wanneer het duidelijk is dat de ouder het druk heeft. Zeker wanneer de ouder nog andere kinderen meebracht in de wachtzaal, kan zij/hij soms wel wat extra hulp gebruiken. Zo kan het bijvoorbeeld voorkomen dat de vrijwilliger de baby even vasthoudt waardoor de ouder op zijn/haar gemak naar het toilet kan gaan.

De signaalfunctie houdt observatie in van de algemene werking en de organisatie van het consultatiebureau. Via de vrijwilligersvergadering wordt er minstens eenmaal per kwartaal informatie uitgewisseld met het organiserend bestuur zodat het consultatiebureau zichzelf als werking in vraag kan stellen.

De promotiefunctie houdt in dat de vrijwilliger mondeling informatie verschaft aan ouders over de werking van het consultatiebureau, de functie van de verschillende medewerkers en de algehele zorgverlening die van hen op het consultatiebureau mag worden verwacht. Zo brengen vrijwilligers ouders op de hoogte van de verschillende regels die gelden binnen de wachtruimte. De vrijwilligers communiceren de regels duidelijk naar de ouders toe.

Hoewel de consultaties veelal op afspraak gebeuren, komt het vaak voor dat ouders gedurende een lange tijd moeten wachten vooraleer ze aan de beurt komen bij de arts. Per ouder wordt er bij de dokter en de verpleegkundige een consultatie van tien minuten voorzien. De duur van deze consultaties loopt vaak uit. Bovendien zijn er bij elke zitting ook ouders die te vroeg of te laat komen, waardoor wachttijden bijna onvermijdelijk worden.

Tijdens het wachten hebben ouders de vrije keuze om in het eerste of het tweede deel van de wachtkamer te zitten. Een groot voordeel van het eerste deel is dat ouders hun kinderen kunnen laten spelen op de speelmat. Ouders zitten er ook minder dicht opeen gepakt dan in de ruimte met de uitkleedtafels. De speelmat vergemakkelijkt de interacties tussen ouders die allen aan het kijken zijn naar de kinderen op de mat.

Ouders lopen tijdens het wachten vaak rond in de ruimte. In de twee wachtruimtes hangen verschillende posters op. Sommige hebben als doel de bezoekers van de wachtzaal actief te betrekken bij de buurtwerking door hen op de hoogte te brengen van de verschillende evenementen of diensten in Ledeberg. Op die manier voelen ouders zich niet enkel aangesproken in hun hoedanigheid als vader of moeder, maar tevens als inwoners van Ledeberg. Andere posters proberen ouders via bondige slagzinnen opvoedingsadvies mee te geven over onderwerpen als slaapkwaliteit,

voedingsgewoonten, het kinderprikje, leesstimulatie bij baby’s, etc. Naast het meegeven van een aantal opvoedingstips en het creëren van een buurtgevoel, zijn bepaalde posters er ook op gericht de ouders te informeren over een aantal gezondheidskwesties. Deze tips betreffen onderwerpen als de schadelijke gevolgen van roken, het antigifcentrum, reanimatietips voor kinderen en tandenpoetsen bij jonge kinderen.

Na het bezoek aan de arts worden ouders met hun kind bij de verpleegkundige verwacht. Het komt nogal eens voor dat de verpleegkundige nog niet meteen vrij is om ouder en kind te ontvangen. In dat geval zijn enkele stoelen in de gang voorzien waar zij kunnen wachten. Bij de verpleegkundige wordt eveneens een datum vastgelegd voor de volgende consultatie.

6.3 De wachtzaal als publieke ruimte bestudeerd vanuit haar ambivalent