De consumentenmarkt voor elektronische communicatie .1 Inleiding

De consumentenmarkt voor elektronische communicatie vormt het geheel van de markten voor vaste telefonie, breedbandinternettoegang en omroep. Bij het opstellen van de ontwikkelingen en het uitwerken van de scenario's per beschouwde markt werd duidelijk dat de markten elkaar onderling beïnvloeden zoals aangegeven in onderstaande figuur.

Figuur 38 beschouwde markten binnen de consumentenmarkt voor elektronische communicatie

Het beeld wat ontstaat is dat van twee gescheiden infrastructuren (koper en kabel) waarbij glasvezel vooralsnog een bescheiden rol speelt. Elk van de infrastructuren is in staat om de drie onderhavige diensten te bieden.

7.2 Scenario's en scenariokeuze voor de consumentenmarkt voor

elektronische communicatie

In de voorafgaande hoofdstukken is op basis van de afleidingen voor scenario's voor de markten telefonie, breedbandinternettoegang en omroep een "grootste gemene deler" zichtbaar, technisch mogelijk gemaakt door NGN, te weten: dienstenbundeling (triple play en dual play) en (ont)vlechting infrastructuur-diensten.

De bundeling van diensten uit zich in triple play (omroep, breedbandinternet, telefonie) en dual play (telefonie en breedband, omroep en breedband) aanbiedingen. In het geval de consument een dual play dienstenaanbod afneemt is er ook nog een single play aanbod in de markt waar de consument van gebruik kan (zal) maken te weten omroep (van de kabelaanbieders) en telefonie (van KPN). De afname van gebundelde diensten is aan een opmars bezig, getuige ook de meest recente getallen volgens het EIM [EIM2]. Afhankelijk van de motivatie van gebundelde afname gaat het om een toename van de afgenomen gebundelde diensten tussen 2004 en 2006 van 17% tot 28%. Bij de beschrijving van de beschouwde markten zijn verdere ontwikkelingen van bundeling

aangegeven, zoals de bundeling van IPT met breedbandinternettoegang. Telefonie

Breedband internet

-toegang Omroep

Vervlechting of ontvlechting is vooral een zaak van de kabelinfrastructuur, op het vaste net van KPN is de ontvlechting een gereguleerd feit (er is immers keuze uit meerdere aanbieders op dezelfde infrastructuur). Breedbandinternettoegang (de breedbandverbinding en de ISP dienst) wordt overigens ook via het net van KPN vervlochten afgenomen. Op dit moment is het aanbod van diensten (telefonie, breedbandinternettoegang en omroep) over de kabel vast gekoppeld aan de aanbieder van de kabelinfrastructuur.

Bundeling van diensten en ontvlechting van infrastructuur en diensten vormen de centrale thema's in de consumentenmarkt voor elektronische communicatie. De consumentenmarkt voor

elektronische communicatie kent daarmee dezelfde scenario's als breedbandinternettoegang, waarbij de infrastructuur als universeel toegangsmedium voor de diensten uit de drie beschouwde markten geldt:

Scenario diagram

Niet succesvol Ont vl ec h tin g in fr a en di en s ten

Exclusieve pakketten met zowel infra als dienst

Op grote schaal gebruikt

Zorgeloos kiezen

Vrijheid voor allen

Moeilijke keuzes Gemak per

doelgroep

• Uniformiteit van diensten per doelgroep

• Lage integrale prijzen voor infra en diensten

• Infraleveranciers zijn dominant • Consolidatie in infra vanwege

margedruk

• Veel marktspelers voor diensten

• Nichemarktspelers voor telefonie en TV-diensten • Relatief hoge prijzen

Industrie vandaag Off^icië le toe^kom st Dienstbundeling • Nieuwe dienstbundel-aanbieders (bijv. RTL) • Upselling door infraleveranciers

met dienstbundels

• Zeer lage infraprijzen; dienst-bundel-kortingen

• Consumenten kunnen niet kiezen: versnipperd dienstaanbod gekoppeld aan infra (“meerdere internetten”) • Weinig aanbieders • Zeer hoge prijzen vanwege

“exclusiviteit”

Figuur 39 Scenario's voor de consumentenmarkt voor elektronische communicatie

Op basis van dezelfde overwegingen van waarschijnlijkheid en impact als gehanteerd bij

breedbandinternettoegang is "gemak per doelgroep" voor de consumentenmarkt voor elektronische communicatie het uit te werken scenario.

7.3 Uitwerking van het scenario "gemak per doelgroep"

Doordat de consumentenmarkt voor elektronische communicatie is opgebouwd uit de markten vaste telefonie, breedbandinternettoegang en omroep is op onderdelen deze uitwerking al in de

voorgaande hoofdstukken gedaan. Met de keuze van de waarde van parameters bij de

geselecteerde scenario's is reeds rekening gehouden met de onderlinge afhankelijkheden en de invloeden die daar vanuit gaan.

Een voorbeeld hiervan is de grote transitie die de markt voor telefonie doormaakt van PSTN naar IPT. KPN heeft met InternetPlusBellen een aantrekkelijk aanbod, mede ingegeven door het feit dat

KPN een sterk merk is. Echter, wanneer een consument een PSTN aansluiting heeft in combinatie met een breedbandinternet aansluiting van een kabelaanbieder, stapt deze consument dan over naar IPT van KPN? Deze kans acht VKA niet zo groot, vooral niet wanneer de consument gebruik maakt van de emaildienst van de internet provider. Tenslotte betekent overstappen naar KPN dan ook het wijzigen van de emailadressen doordat de ISP dienst en kabelaanbieder met elkaar vervlochten zijn. In het uitwerken van de scenario's per beschouwde markt is met deze onderlinge beïnvloeding rekening gehouden door de voorkeur voor een DSL aanbieder niet groter te laten zijn dan het marktaandeel van DSL.

Doordat in de uitwerking van de scenario's per beschouwde markt rekening is gehouden met deze onderlinge afhankelijkheid zijn de resultaten ook van toepassing op het scenario "gemak per doelgroep" voor de consumentenmarkt voor elektronische communicatie. De resultaten voor technologie, marktaandelen en prijsontwikkelingen zijn consistent en worden in dit hoofdstuk niet herhaald.

7.3.1 Bundeling als gemeenschappelijke verband

Het gemeenschappelijke verband van de drie markten wordt gevormd door de gebundelde afname van diensten. De meest waarschijnlijke bundels zijn de volgende:

• Triple play: telefonie, omroep, breedbandinternet (TOB)

• Dual play: telefonie, breedband (TB, typisch aanbod voor DSL provider) • Dual Play: breedband, omroep (BO, typisch aanbod voor kabel aanbieder).

In het geval de consument een dual play dienstenaanbod afneemt is er ook nog een single play aanbod in de markt waar de consument van gebruik kan (zal) maken te weten omroep (van de kabelaanbieders) en telefonie (van KPN).

Voor de consumentenmarkt voor elektronische communicatie ligt als belangrijke vraag hoe de trend van gebundelde dienstenafname zich de komende vier jaar voortzet. De kabelaanbieders hebben een sterk triple play aanbod en een sterk dual play aanbod BO. De DSL aanbieders hebben een traditioneel sterk dual play TB aanbod en werken hard aan het toevoegen van IP TV. In 2010 leidt dit tot 5,2 miljoen telefonieaansluitingen, 7.0 miljoen vaste omroepaansluitingen en 6,2 miljoen breedbandinternetaansluitingen. Met dit in gedachten en met gebruikmaking van de parameters voor elk van de beschouwde markten is een kwantitatieve redenering op te zetten hoe bundeling de komende tijd zich gaat ontwikkelen.

Bundeling gedreven door IPT

De transitie naar IPT zal de komende jaren leiden tot 85% van de aansluitingen met IPT in 2010. Alle IPT zal in een gebundelde vorm worden afgenomen. Zo zal IPT via de kabel (35% van de aansluitingen in 2010) tot een TOB bundel leiden en IPT van een DSL dienstverlener (47% van de aansluitingen in 2010) in hetzij dual play TB hetzij in triple play TOB opgenomen zijn. Vanuit de ontwikkeling in omroep is de inschatting dat van de IPT aansluitingen over DSL 90% TB en 10% TOB zullen gebaseerd op de verwachte uitrol van IP TV via DSL in 2010. IPT over glas (3% van de aansluitingen in 2010) zal in een TOB bundel belanden. De PSTN huishoudens zullen wellicht wel

een BO bundel afnemen. De mobile only huishoudens zullen voor omroep en breedband mogelijk een BO bundel afnemen of een bundel waar het mobiel bellen deel vanuit maakt.

Bundeling gedreven door breedbandinternettoegang

Het aantal breedbandinternetaansluitingen zal de komende tijd toenemen. Dit zijn huishoudens die nu ongebundelde PSTN afnemen en omroep. Wanneer een huishouden besluit om breedband af te nemen zal deze een bundel afnemen van telefonie en breedbandinternettoegang, waarschijnlijk van KPN.

Voor het overstapgedrag van bestaande breedbandinternetgebruikers zijn drie deelscenario's beschreven op basis van de voorkeur voor een bepaald soort bundel. Dit overstapgedrag zal tot verdere toename van de afgenomen bundels leiden, de richting waarin is afhankelijk van de werkelijke voorkeur van de consument.

Bundeling gedreven door omroep

Het overstapgedrag van de consument gedreven door het IP TV aanbod zal tot afname leiden van het door de kabelaanbieder geboden triple play of dual play aanbod en tot toename leiden van het door de DSL aanbieder geboden triple play aanbod. Zoals bij telefonie aangegeven kan het triple play aanbod van de DSL aanbieder groeien tot 10% van het aantal omroepaansluitingen.

De hierboven beschreven ontwikkelingen gaan de komende vier jaar leiden tot een zeer grote vraag naar gebundelde diensten. Het exact kwantificeren van de bovengenoemde ontwikkelingen in één eindplaatje is niet mogelijk omdat er erg veel aannames gedaan moeten worden over hoe de vraag naar diensten zich vertaalt in welke gebundelde afname. Daarnaast moet er rekening gehouden worden met de verschillen in aantal aansluitingen van de beschouwde markten.

Voor het geheel van consumentenmarkt voor elektronische communicatie is verregaande bundeling de komende vier jaar te verwachten waarbij met name gedreven door de opkomst van IPT minder dan 15% van de huishoudens in 2010 ongebundelde diensten zal afnemen.