In deze scriptie staat de accountantsverklaring bij een XBRL jaarrekening centraal. In dit hoofdstuk worden de conclusies getrokken en gereflecteerd op het onderzoek en de resultaten.
8.1 Conclusie
In de voorgaande hoofdstukken zijn de deelvragen over dit onderwerp beantwoord. In dit hoofdstuk wordt op basis van deze antwoorden de hoofdvragen beantwoord. De hoofdvraag is:
In hoeverre behoeft de huidige accountantsverklaring aanpassingen voor gebruik bij een XBRL jaarrekening?
Deze vraag wordt beantwoord aan de hand van verschillende scenario’s. De bevindingen, op basis van deze scenario’s zijn samen te vatten in het volgende schema:
Figuur 8 De scenario’s en mogelijkheden voor de verklaring bij een XBRL jaarrekening
Instance documenten Financiële gegevens voor rapportage Instance Doc Instance Doc Style Sheet Materialiteit traditionele verklaring in principe mogelijk bij ‘lezen’ beide documenten tegelijk aanpaste verklaring: verschillende materialiteitsniveaus per post of uitspraak juistheid en volledigheid (continue) dataverklaring,
waarschijnlijk komt het materialiteitsbegrip te vervallen
Getrouw beeld
traditionele verklaring kan, wel mogelijk ‘rendering’
problematiek aanwezig
aangepaste definitie hanteren (zie voorstel)
(continue)
dataverklaring, maar aangepaste definitie blijft mogelijk
In het scenario waarbij een instance document en stylesheet geraadpleegd wordt om de financiële gegevens te lezen, is in principe een traditionele verklaring mogelijk vanwege het inzicht in de presentatie. De stylesheet is mogelijk wel manipuleerbaar, dus de presentatie/rendering kan fouten bevatten. Hiervoor moeten aanvullende beheersingsmaatregelen genomen worden.
In de situatie van enkele instance documenten per jaar, zonder gebruik van een stylesheet zal de verklaring aangepast moeten worden. Het concept van materialiteit is in essentie alleen toepasbaar op volledige jaarrekeningen. Omdat er geen inzicht is in de presentatie van de gegevens, is het onmogelijk te bepalen welke informatie van materieel belang is voor de gebruiker. In dit geval kan bijvoorbeeld een verklaring worden gegeven over de juistheid en volledigheid van de gegevens, waardoor de oordeelsvorming van de gebruiker niet meer ten grondslag ligt aan de controle. Hierdoor vermindert de waarde van de controle. Ook kan de accountant inzicht geven in de gehanteerde materialiteitsniveaus. Door deze explicieter te maken, is het voor de gebruiker inzichtelijk met welke intensiteit de afzonderlijke gegevens/elementen zijn gecontroleerd. Ook het begrip ‘getrouw beeld’ is in de huidige definitie niet hanteerbaar vanwege het ontbreken van de presentatie. Een aangepaste definitie is een mogelijkheid.
In het scenario waarbij gerapporteerd wordt met een grote hoeveelheid instance documenten zullen er grote veranderingen plaatsvinden. Het rapporteringsproces zal meer continue worden, waarbij regelmatig gegevens uit de database gehaald worden en in een instance document worden verwerkt. Omdat hierbij niet alleen inzicht in de presentatie van gegevens ontbreekt, maar ook in welke gegevens gebruikt worden, zal een volledige controle moeten worden uitgevoerd. Hierdoor vervalt het materialiteitsbegrip. Voor het begrip ‘getrouw beeld’ zal een aangepaste definitie gehanteerd kunnen worden.
Er valt over te discussiëren of in dit geval de huidige waarde van de verklaring wordt behouden. Maar er wordt frequentere rapportage mogelijk, wat de vermindering voor de gebruiker misschien compenseert. Hier ligt een probleem aan ten grondslag. Het is op dit moment onduidelijk, wat de behoefte aan assurance is van de gebruiker. De gebruiker is niet in staat om deze wens te specificeren. Het dilemma dat hierbij speelt is of de accountant moet wachten op de vraag vanuit de markt/de gebruiker of voorafgaand zelf moet aangeven wat mogelijk is.
Ook is het de vraag of er een rol weggelegd blijft voor de accountant in de toekomst. In het scenario van een continue rapportering en verklaring, is veel ICT kennis vereist om de controle te kunnen uitvoeren. Een accountant kan daarbij steunen op de werkzaamheden van de IT auditor, vaak een collega. De werkzaamheden zullen dan voor een deel verschuiven naar het specialisme van de IT auditor.
Mijn persoonlijke visie is dat accountants intensief moeten gaan brainstormen over de mogelijkheden in de toekomst. Het is belangrijk dat de accountant zelf de mogelijkheden analyseert en een standpunt inneemt. De gemiddelde accountant heeft nu een enigszins afwachtende houding. Het risico bestaat dat ICT deskundigen of een gespecialiseerde onderneming de accountant in de toekomst buitenspel zetten.
8.2 Reflectie op het onderzoek
Dit onderzoek kent een aantal beperkingen. De grootste beperking is het ontbreken van een praktijksituatie, om de hoofdvraag te kunnen beantwoorden. XBRL wordt nog weinig in de praktijk gebruikt, zodat de beantwoording van deze hoofdvraag op basis van geformuleerde scenario’s moest geschieden. De gekozen scenario’s zijn niet uitputtend. De relevantie van dit onderzoek is dus afhankelijk van de keuze van deze scenario’s, maar veel van deze problematiek zal ook spelen in andere situaties.
De tweede beperking is de selectie van interviews met experts. De geïnterviewden hebben in het verleden samengewerkt of in ieder geval contact gehad, wat de veelzijdigheid van hun visie niet ten goede komt. Het is lastig om deze beperking te vermijden, aangezien de groep personen die zich binnen de accountancy bezighoudt met XBRL (te) klein is. De kans is daarom groot dat experts in aanraking met elkaar zijn gekomen, waardoor hun visies mogelijk naar elkaar toe gegroeid zijn.
De derde beperking is het ontbreken van de wens van de gebruiker in dit vraagstuk. Deze behoefte aan assurance is onbekend, waardoor de vraag vanuit de markt dus geen leidende rol heeft gespeeld bij de beantwoording van de hoofdvraag.
8.3 Aanbevelingen vervolgonderzoek
De aanbevelingen voor het vervolgonderzoek komen deels voort uit de beperkingen van dit onderzoek. Dit vraagstuk is zeer geschikt om te beantwoorden aan de hand van een praktijkcasus. Het is te verwachten dat hier op korte termijn mogelijkheden voor ontstaan, aangezien het (verplichte) gebruik van XBRL in de Verenigde Staten onlangs is gestart. Op basis van een praktijksituatie kan er dieper op de problematiek ingegaan worden.
Daarnaast is het ook erg belangrijk om een beter beeld te krijgen van de behoefte van de gebruiker. Die is op dit moment onduidelijk. Als de behoefte van de gebruiker gegeven is, dan kan de problematiek van dit onderzoek eenduidiger beantwoord worden. Tijdens de interviews is gebleken dat de gebruiker nog niet in
staat is om de behoefte aan asssurance te specificeren. Dit kan de gebruiker misschien wel, als concretere voorbeelden en uitleg over XBRL gegeven worden.
Tot slot is het van belang dat ook de perceptie van de gebruiker onderzocht wordt. De gewijzigde verklaring of definities moeten de juiste perceptie oproepen bij de gebruiker, zodat de verwachtingskloof niet vergroot wordt of mogelijk zelfs zal dichten.
Literatuurlijst
• Assurance Working Group, (2006). Interactive data: the impact on assurance. New challenges for the audit profession. XBRL International, 31p.
• Auditing Practices Board (december 2007). The Auditor’s Report: A Time for Change? Discussion paper, 62p.
• Bailey, K.E., Bylinski, J.H., Shields, M.D., (1983). Effects of Audit Report Wording Changes on the Perceived Message. Journal of Accounting Research 21: 355- 370.
• Boritz, J.E., No, W.G., (2004). Assurance Reporting for XML-Based Information Services: XARL.
CAP 3: 207-233.
• Boritz, J.E., No, W.G., (2005). Security in XML-based financial reporting services on the Internet.
Journal of Accounting and Public Policy 24: 11-35.
• Boritz, J.E., No, W.G., (2007). Auditing an XBRL Instance Document: The Case of United
Technologies Corporation University of Waterloo, Canada. Presentatie op ‘International Conference on XBRL’. Beschikbaar via:
http://www.eycarat.ku.edu/Conf2007/Program-KU-2007%20International%20Conference%20on%20XBRL.html
• Cotton, B., (2007). XBRL: the ‘second wave’ is coming. Chartered Accountants Journal Maart: p66-70. • Church, B.K., Davis, M.S., McCracken, S.A., (2008). The Auditor’s Reporting Model: A Literature
Overview and Research Synthesis. Accounting Horizons 22: 69-90.
• DeFelice, A., (2007). XBRL Grows Up. Accounting Technology March: 29-33
• DeFelice, A., (2007b). XBRL Father Sees a Long Road Ahead. Accounting Technology March: 36 • Emans, B. (1989). Interviewen. Theorie, techniek en training. Wolters-Noordhoff, Groningen
• Ernst & Young. ‘Hot topic’ XBRL – A New Era in the Delivery of Financial Information? (2008). A Publication Prepared bij Ernst & Young’s Professional Practice Group, 5p.
• Ernst & Young (2007). ICT Barometer. Amsterdam, 20 juni 2007
• Griffith-Jones, J (2008). Towards an even better profession. Speech voor Schotse beroepsorganisatie ICAS, beschikbaar via: http://www.icas.org.uk/site/cms/download/icas_speech.pdf
• Hatherly, D., Innes, J., Brown, T. The Expande Audit Report – An Empirical Investigation. Accounting
and Business Research 21: 311-319
• Helderman, J. (2008). XBRL: de uitdaging voor de intermediair. Speech tijdens het Nederlands Taxonomie
Evenement, 7 mei 2008. Beschikbaar via:
http://www.nivra.nl/Downloads/Speech_Jan_Helderman_XBRL_7_mei_2008.pdf
• Hilvoorde, M. van, van Kempen, A., (2005). XBRL en het getrouwe beeld. De Accountant 2: 32-36. • Holt, G., Moizer, P. (1990). The meaning of audit reports. Accounting and Business Research 20: 111-121. • International Federation of Accountants. Financial Repporting Supply Chain: Current Perspectives and
Directions (2008). New York, 64p. Beschikbaar via:
http://www.ifac.org/Members/DownLoads/Financial_Reporting_Supply_Chain_Final_Report.pdf
• Institute of Chartered Accountants of Scotland (2008). Bean Counters or Business Leaders? Public Perceptions of the Accountancy Profession. Beschikbaar via www.icas.org.uk.
• Kelly, A., Mohrweis, L. (1989). Banker’s and investors’ perceptions of the auditor’s role in financial statement reporting: the impact of SAS No. 58. Auditing: A Journal of Practiceand Theory 9: 87-97. • Kirk, N. (2006). Perceptions of the True and Fair View Concept: An Empirical Investigation. Abacus
42: 205-235.
• Koh, H. C., Woo, E. (1998). The expectation gap in auditing. Managerial Auditing Journal 13/3: 147-154. • Koninklijk NIVRA. Waarom XBRL belangrijk is voor Accountants (2006). Amsterdam, 19p.
• Koninklijk NIVRA (2007a). Het digitaal deponeren van jaarrekeningen met een accountantsverklaring in XBRL-formaat. 8 Februari 2007. Beschikbaar via het nieuwsarchief:
http://www.nivra.nl/Actualiteiten/archief.asp?thema=ICT en Assurance
• Koninklijk NIVRA. XBRL, de stand van zaken (2007b). Amsterdam, 33p.
• Koninklijk NIVRA. De accountantsverklaring: raamwerk voor accountantsverklaringen (2007c). Amsterdam, 44p.
• Koninklijk NIVRA (2008). Praktijkhandreiking 1103: Accountantsverklaring bij een jaarrekening; praktische aanwijzingen. 15 mei 2008, versie 1.
• Leeuw, A.C. J. de. Bedrijfskundige methodologie: Management van onderzoek, Assen, Koninklijke van Gorcum B.V., 2001.
• Liggio, C.D. (1974). The expectation gap: the accountant’s Waterloo. Journal of Contemporary Business 3: 27-44.
• Majoor, B., (2007). Controle gaat op de schop . Financieel Dagblad: 9 juni 2007
• McEnroe, J.E., Martens, S.C. (2004). It’s time for a true and fair view. Accounting Forum 28: 427-430. • McGuire, B.L., Okesson, J., Watson, L.A., (2006). Second-Wave Benefits of XBRL. Strategic Finance
December: 43-47
• Messier, W.F., Martinov-Bennie, N., Eilifsen, A. (2005). A Review and Integration of Empirical Research on Materiality: Two Decades Later. Auditing: A Journal of Practice & Theory 24 2: 153-187. • Monroe, G.S., Woodliff, D.R. (1993). The effect of education on the audit expectation gap. Accounting
and Finance. 33: 61-78.
• Pasmooij, J., de Haas, M (2006). Assurance bij elektronische verantwoordingen topprioriteit voor accountants. Accountancynieuws 1 (januari): p26-27.
• Plumlee, D., Plumlee M. (2008). Assurance on XBRL for financial reporting. Beschikbaar via
http://ssrn.com/abstract=1104245
• Poel, G. van der, Hilvoorde, M. van, Dool., F. van den, (2004). XBRL en Audit. De Accountant 01: 22 (nieuwssectie).
• Poels G., (2004). E-reporting met de eXtensible Business Reporting Language. Maandschrift Accountancy
& Bedrijfskunde 4 (april): p18-24.
• Roberts, R.W., Dwyer P.D., (1998). An Analysis of Materiality and Reasonable Assurance: Professsional Mystification and Paternalism in Auditing. Journal of Business Ethics 17: 569-578.
• Securities and Exchange Commission (2008). Progress Report of the SEC Advisory Committee on Improvements to Financial Reporting. Release Nos. 33-8896; 34-57331; File No. 265-24, 115p. • Strader, T.J. (2007). XBRL Capabilities and Limitations. The CPA Journal December: p68-71. • Trites, G.D., (2002). Audit & Control implications of XBRL. White paper, The Canadian Institute of
Chartered Accountants, 12p.
• Vanderhaegen E., (2006). Internetverslaggeving met XBRL. Maandschrift Accountancy & Bedrijfskunde 10: p3-19
• Vreeburg, T., Verkruijsse, H. Web Enabled Business Reporting: de invloed van XBRL op het verslaggevingsproces. Kluwer, 2004
• Walton, P. (1993). Introduction: the true and fair view in British accounting. European Accounting Review 1: 49-58.
• Westra, B., Mooijekind, M. Compendium van de accountantscontrole deel 1. Ede, Pentagan Publishing, 3e druk, 1997.
• XBRL Nederland. XBRL taxonomieën voor beginners en doeners (2006). Nederland, 42p.
• Zeff, S. A., Camffeman, K. and Buijink, W. (1999). True and fair' in the Netherlands: inzicht or getrouw beeld? The European Accounting Review 8:3 523-548