Deze casus betreft een lange, verloederde winkelstraat en uitvalsweg net buiten het centrum van een grote stad. Gemeente, politie en partners worden al jaren geconfronteerd met openlijke en verborgen criminaliteit. De bevindingen zijn gebaseerd op een analyse van politiesysteeminfor- matie op adresniveau, interviews met professionals, bewoners en ondernemers, interne en open documentatie en observaties in de straat.48
‘Alles wat God verboden heeft, dat gebeurt wel op [straat C]. Je komt daar van alles tegen. Veel mensen, groot gebied, veel verkeer (...) Het is een heel breed scala. Volgens mij komt dat in de hele maatschappij voor. Alleen je hebt een aantal concentratiegebieden en [straat C] is een concentratiegebied.’ (interview ondernemer)
We lopen door een lange straat met veel bedrijvigheid net buiten het stadscen- trum. De straat, met veel zijstraatjes en enkele pleinen, is de uitvalsweg van en naar de stad. We zien een mengeling van woningen, cafés, eethuizen, winkels en kantoorpandjes. Door bewoners en ondernemers wordt de straat ook wel shoar- maboulevard of kappersboulevard genoemd en we kunnen zien waarom. Lang gevestigde bewoners en ondernemers hebben de straat van een winkelstraat met luxe speciaalzaken en ‘allure’ zien veranderen naar een ratjetoe van ruim 300 winkels met een volkse en multiculturele uitstraling, hoewel er in delen van de straat ook filialen van bekende winkelketens gevestigd zijn. Door de aanwezig- heid van ‘gekke’ kleine winkels met onduidelijke inhoud en de lege panden her en der, doet de straat rommelig, chaotisch en op plekken ongezellig en kaal aan. Vanwege openbareorde- en leefbaarheidsproblematiek krijgt de straat al meer dan tien jaar extra aandacht van gemeente, politie en ketenpartners. Bewoners voelen zich vaker onveilig dan in andere wijken, hoewel het merendeel van de bewoners het vanwege de levendigheid ook een prettige straat vindt. Door uit- eenlopende maatregelen wordt geprobeerd veelvoorkomende criminaliteit te
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
48 Voor een overzicht van de aangetroffen deviante activiteiten, locaties en actoren in de politiesystemen, zie de tabellen in bijla-
verlagen en veiligheid(gevoelens) te verhogen. Problemen die het meest opval- len zijn winkeldiefstal, geweldsmisdrijven, straatroof, autokraken, verkeers- ongevallen en grootstedelijke overlast zoals geluidshinder, verkeersoverlast, rommel en groepen personen op straat. Meerdere bewoners en ondernemers hekelen een gebrek aan toezicht en geven ons voorbeelden van een intimide- rende sfeer. Zo vertelt een bewoonster over een groep dealers en gebruikers bij haar voor de deur: ‘Dat is een flink overlastgevende groep. Er staan soms wel zes auto’s, allemaal foutgeparkeerd natuurlijk, autoradio’s keihard aan, afval laten ze achter, drinken, gebruiken, dan de auto instappen.’ Een nieuwe ondernemer die een eethuis opende werd maandenlang uitgescholden en geïntimideerd door omliggende eethuizen.
Ingebedde georganiseerde criminaliteit
Ook deze straat kampt met hardnekkige, lokaal ingebedde vormen van georga- niseerde criminaliteit. Hoewel deze aan de oppervlakte minder zichtbaar is, blijkt uit een analyse van politiesystemen op adresniveau en uit de observaties van bewoners, ondernemers en professionals van gemeente en politie dat er wel degelijk wat aan de hand is. Volgens het onderzoeksmateriaal is er in de straat sprake van drugscriminaliteit, (signalen voor) witwassen, illegaal gok- ken, illegale prostitutie, mensenhandel, wapengerelateerde delicten en enkele andere zaken.
Drugscriminaliteit
Het meest in het oog springen verschillende drugsdelicten, waaronder hennep- teelt en cocaïnehandel.49Voor bewoners en ondernemers is straatdealen en drugs-
gebruik prominent in beeld en zij delen directe observaties met ons. Een onder- nemer zegt blij te zijn als hij na het sluiten van zijn winkel de straat mag verlaten, omdat dergelijke praktijken dan op gang komen. Tevens zien we meerdere MMA- meldingen. Een van de melders verklaart over een shoarmazaak dat ‘sinds de komst van de nieuwe eigenaar, de drugshandel steeds openlijker en actiever plaatsvindt’. Dit wordt bevestigd door de aanhouding van twee personen met negen ponypacks50met coke elders in de stad. Bij de coke werden naam en telefoon-
nummer van dezelfde shoarmatent aangetroffen. Hennepteelt wordt gemeld en
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
49 Daarnaast vinden we in de politiesystemen twee keer de investering van drugsopbrengsten in panden.
door de politie onderzocht, hoewel niet altijd aangetroffen.51Volgens sommige
respondenten zou dit meer in de zijstraatjes en achtergelegen wijken spelen.
Witwassen
Witwassen wordt door de interviewrespondenten nog vaker genoemd dan dealen, als een van de moeilijkst aantoonbare criminaliteitsvormen in de notoire straat. Bijna alle respondenten vermoeden dat bij veel kapperszaken sprake is van witwassen en/of andere criminele activiteiten. Er zijn vrijwel nooit klanten, er zijn weinig knipstoelen, er wordt nauwelijks geknipt, de knipbeurten kosten een schijntje, de huur van de panden is hoog en toch blijft zo’n zaak lange tijd open. Ook het vele wisselen van eigenaar en/of ondernemingsnaam valt bewoners op; zij zien bijvoorbeeld eetcafés die een paar keer per jaar van naam veranderen. ‘Het meubilair verandert niet, er wordt alleen een andere naam op de gevel gezet. En er komen nog steeds geen klanten,’ aldus een bewoner. Naast een ogenschijnlijk ontbrekend economisch bestaansrecht en mogelijk sjoemelen met de boekhou- ding blijken bepaalde ondernemingen niet in staat hun geadverteerde product te leveren. Andere signalen voor witwassen zijn criminele personen die in vastgoed investeren. Zo is een ondernemer uit straat C, die veel vastgoed en twee eigen ondernemingen bezit, veroordeeld voor een hennepplantage (elders). Zijn on- derneming in de notoire straat heeft een lage omzet, maar toch blijkt de verdach- te 20.000 tot 40.000 euro per dag uit te geven. Tot slot lopen er twee opsporings- onderzoeken naar witwassen, één in een meubelzaak en de ander in een eethuis. Het eethuis zit in een pand in de notoire straat waar crimineel geld in geïnves- teerd zou zijn, dat verdiend zou zijn met het invoeren van hasj uit Marokko.
Casus C: Verloederde winkelstraat