Het betrekken van andere partners dan politie of de veiligheidsafdeling van de gemeente is nodig om een breed arsenaal van interventies in te zetten (zoals inspecties of bestuurlijke sancties), evenals voor het bij elkaar brengen van informatie. Elke partij heeft haar eigen expertise die benut kan worden. Zo ver- telt een professional van de gemeente op het gebied van de bestuurlijke aanpak van georganiseerde criminaliteit dat de Belastingdienst een hele relevante part- Aandachtspunten en handreikingen aanpak
ner is wanneer het gaat om het ontdekken van witwassen en het leveren van financiële informatie, en tevens bevoegdheden heeft om de boeken te controle- ren op onregelmatigheden. Ondernemingen die bijvoorbeeld al jarenlang pre- cies dezelfde omzet opgeven of juist jarenlang geen omzetbelasting aangeven, maar standaard de door de Belastingdienst berekende omzet betalen, zijn voor deze dienst ‘verdacht’.
Ook de rol van de Inspectie SZW zien we terug in de casussen. Deze dienst controleert of werkgevers en werknemers zich aan de regels houden omtrent arbeid en kan helpen bij het opsporen van arbeidsuitbuiting en fraude. Naast het leveren van informatie, kan de Inspectie bij ondernemingen naar binnen voor controles, wat politie en gemeente een mogelijkheid biedt om tegelijkertijd een ‘kijkje’ te nemen. De Inspectie SZW wordt door gemeenten dan ook graag betrok- ken bij integrale controles. In een van de casussen is ook de omgevingsdienst betrokken bij integrale controles om toegang te krijgen tot garagebedrijven (‘wat gebeurt daarbinnen?’) en te controleren op milieuovertredingen. Een andere rele- vante partner is de Kansspelautoriteit. Uit de analyse blijkt dat illegaal gokken vaak geconstateerd wordt tijdens controles in samenwerking met deze autoriteit op basis van de Wet op de kansspelen of controles van sluitingstijden.
Integrale controles met bovengenoemde instanties zijn dus een belangrijk middel om zaken als fraude, witwassen, illegaal gokken en arbeidsuitbuiting te ontdekken, en geven daarnaast de mogelijkheid om een kijkje in dubieuze pan- den te nemen. Dit kan dus ook slim ingezet worden voor proactieve inwinning van informatie.
Tot slot noemt men in twee casussen de meerwaarde van een officier van het OM die aandacht heeft voor ‘ondermijning’. Dit kan een informatieofficier zijn of zaaksofficieren die zich bezighouden met ondermijningszaken.28Deelname
van het OM bij de gebiedsgerichte aanpak van notoire straten is nog geen van- zelfsprekendheid, maar respondenten geven aan dat zij goede ervaringen heb- ben met een officier die breder kijkt dan alleen het strafrecht en actief mee- denkt over andere mogelijkheden. Een respondent van het OM onderstreept de meerwaarde om het OM actief te betrekken bij een integrale aanpak en geeft het volgende voorbeeld:
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
28 De respondent van het OM wijst erop dat dit geen officier hoeft te zijn; ook een adviseur van de afdeling Beleid & Strategie,
Tot slot kan het heel zinvol zijn om een externe procesmanager in te stellen om te zorgen voor coördinatie en blijvende aandacht op de langere termijn. In een van de casussen is een ervaren, externe projectleider ingesteld. We constateer- den dat dit een verbindende factor is om andere partijen bij elkaar te krijgen en om gezamenlijk stappen te zetten ter verbetering.29
‘Crescendo-werken’
Duidelijk is dat het zorgen voor verandering in de notoire straten een proces van lange adem is, waarbij het tij niet van de ene op de andere dag gekeerd is. De straat is vaak al jarenlang het toneel voor allerhande problematiek en ver- schillende interventies in het verleden blijken in de casussen niet afdoende te zijn geweest.30Het is zogezegd een proces van ‘proberen, falen en opnieuw
proberen’ (Cels e.a., 2017: 11), waarmee men via verschillende wegen en interventies probeert om successen te behalen.
Professionals hebben te maken met veel onzekerheid omtrent wat er speelt en wie hierbij betrokken zijn, en in combinatie met de vaak lange en moeizame processen om alle gewenste partijen erbij te betrekken en informatie uit te wis- selen kan dit verlammend werken. Een manier om hiermee om te gaan is om te werken met kortetermijn- en langetermijndoelen, of om te beginnen met het ‘laaghangend fruit’. Professionals gebruiken deze term om resultaten te benoe- men die zonder veel inspanningen van de partners konden worden behaald, maar wel bijdragen aan de motivatie en het creëren van een wij-gevoel onder de betrokken partijen. Het gaat dan bijvoorbeeld om het aanpakken van par- keeroverlast (om het gevoel van onaantastbaarheid te verminderen) of contro-
Aandachtspunten en handreikingen aanpak
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
29 Zie ook Schuilenburg e.a. (2017).
30 Hoewel dit niet betekent dat de interventies geen positieve invloed hebben gehad.
Bijdrage OM integrale aanpak
Een zaaksofficier die betrokken is bij een integrale aanpak krijgt een rechtshulpverzoek uit Frankrijk voor doorzoeking van een pand op drugs. Hij geeft hiervoor toestemming en in het pand treft de politie ver- dovende middelen aan. Omdat deze officier weet dat er binnen de inte- grale aanpak vraagtekens zijn over de dubieuze betrokkenheid van de ondernemer, geeft hij de informatie door in een integraal overleg, wat het bestuur een extra ‘plusje’ gaf om tot bestuurlijke sluiting over te gaan. (Bron: interview OM)
leren op milieu- en arbeidsovertredingen (om het gevoel van anonimiteit te verminderen).
Een langetermijnstrategie in combinatie met (kleine) successen op korte termijn lijkt dan ook het meest vruchtbaar om veranderingen te bewerkstelli- gen. Een voorbeeld is de aanpak van de voormalige notoire straat West-Kruis- kade in Rotterdam, waar gemeente, politie, wooncorporatie en andere partners minimaal tien jaar uittrokken om het tij te keren. Vanuit de hiervoor opgetuigde ‘Alliantie West-Kruiskade’ werden door constante aanwezigheid, het invliegen van een procesmanager in de straat, stap voor stap vanuit verschillende invals- hoeken, de veiligheid, leefbaarheid en imago van de straat rigoureus veranderd (Schuilenburg e.a., 2017).
Het klein beginnen om vervolgens op te werken naar een grotere aanpak, wordt door een ervaren expert op het gebied van integrale samenwerking ‘crescendo-werken’ genoemd. Door kleinere veranderingen te bewerkstelligen ziet de burger meteen resultaat, wordt stilstand voorkomen en blijven profes- sionals gemotiveerd. Gaandeweg kunnen andere partijen aansluiten, kan men proactief informatie inwinnen en analyseren of kunnen grootschaliger lange- termijninitiatieven opgezet worden. De spelers van het ‘orkest’ kunnen gaan- deweg uitgebreid worden, waarbij bewoners en ondernemers gelijkwaardige deelnemers zijn.
6.6 Structurele barrières: informatie delen en toepassen Wet Bibob
Uit de expertsessies blijkt dat professionals te maken hebben met structurele barrières die niet eenvoudig op te lossen zijn op casusniveau.