Hebben buurtsportcoaches een onderbouwde aanpak? Bij de vierde onderzoeksvraag was het doel om te achterhalen in hoeverre de inzet van

buurtsportcoaches kan bijdragen aan het bereiken van vooraf gestelde doelstellingen en beoogde einddoelgroepen. De kern van de gesprekken met buurtsportcoaches ging over de vraag of

buurtsportcoaches al dan niet doelbewust handelen en werken op basis van een soort onderbouwde aanpak (als-dan redeneringen gebruiken), welke resultaten zij verwachten en ook daadwerkelijk bereiken, wat zij doen om hun aanpak te verbeteren en welke factoren volgens hen van belang zijn voor een goede aanpak en het succes ervan.

Onderscheid naar typen is zinvol

herkenbare en van elkaar te onderscheiden ‘verhalen’ naar voren gekomen over het werk van de buurtsportcoach voor die doelgroep. Hoewel sommige buurtsportcoaches meerdere doelgroepen combineren, is het legitiem hen aan te spreken op hun werk voor een specifieke doelgroep. Daarin zijn ze herkenbaar voor elkaar en voor de buitenwereld. Buurtsportcoaches zijn specialisten als het gaat om hun kennis over en aanpak voor een doelgroep. Tegelijkertijd combineren ze vaak taken en doelgroepen en zijn ze soms maar voor een deel van hun functie in een specifiek type te herkennen. Bij de

wijkgerichte buurtsportcoach lijken alle verschillende typen samen te komen. Deze buurtsportcoach functioneert meer als een generalist die wijkproblemen aankaart en te rade gaat bij specialisten voor de oplossing van specifieke knelpunten.

Doelen van buurtsportcoaches zijn afgestemd op lokale praktijk

Net als gemeenten en coördinatoren hebben buurtsportcoaches vaak een richtinggevend idee van waaruit ze werken en zijn ze bewust van doelen in het werk. De buurtsportcoach voelt daarbij een behoorlijke druk op zijn schouders vanwege de hoge verwachtingen die partijen van zijn inzet hebben. De doelen op basis waarvan buurtsportcoaches werken zijn niet altijd even helder geformuleerd. Daarin zijn ze zoekende. Net als bij de gemeenten noemen buurtsportcoaches doelen op verschillende niveaus. Hoewel zeker ook sprake is van heldere prestatieafspraken, zeggen veel buurtsportcoaches vooral te werken op basis van wat zij in de praktijk nodig achten en hechten zij meer waarde aan kwaliteit (de juiste mensen bereiken) boven kwantiteit (veel mensen bereiken). Dit betekent dat doelen niet altijd meetbaar kunnen worden gemaakt.

Doelen passen bij type buurtsportcoach

Hoewel buurtsportcoaches in hun werk vergelijkbare doelen nastreven, zoals het in beweging brengen van deelnemers en zorgen voor plezierbeleving, zien we ook dat buurtsportcoaches naar type specifieke doelen nastreven. Van pedagogische doelen bij de buurtsportcoach voor kinderen en jongeren tot het verlagen van eenzaamheid bij ouderen, van streven naar inclusiviteit bij mensen met een beperking tot het versterken van de sportvereniging, van het verbeteren van de wijksituatie bij de wijkgerichte buurtsportcoach tot bevorderen van de participatie in de maatschappij bij kwetsbare burgers. Buurtsportcoaches ervaren veel vrijheid bij vaststellen doelen en taken

De organisatorische setting waarin de buurtsportcoach als professional is geplaatst, heeft invloed op hoe doelen en taken worden geformuleerd en hoe de buurtsportcoach zijn werk kan doen. Hoewel er zeker verschillen zijn tussen typen en individuele buurtsportcoaches, concluderen we dat de buurtsportcoach over het algemeen vaak deel uitmaakt van een breder verband van lokale partners. Hij stemt zijn doelen en taken af met de werkgever of leidinggevende, in een team van collega’s en vaak ook met lokale partijen in de gemeente of in de wijk. Zij identificeren zich eerder met dit bredere

netwerkverband dan alleen met de directe werkgever.

De buurtsportcoach heeft veel invloed op het vaststellen van doelen en op hun eigen taakinvulling. Zij vinden deze vrijheid een belangrijke randvoorwaarde om hun werk goed te kunnen doen. Zo kunnen zij direct aansluiten bij de behoeften in de praktijk. Dit geldt nog het meest voor de wijkgerichte

buurtsportcoach. Tegelijkertijd hebben zij behoefte aan meer sturing en afstemming over doelen en taken. Opdrachtgevers laten de buurtsportcoach soms iets te vrij en dat wordt als onwenselijk ervaren. Met vrijheid moet je om kunnen gaan. Duidelijke richtlijnen kunnen de effectiviteit van het werk bevorderen. De regierol die een gemeente inneemt en de lokale constellatie aan betrokken partijen bij de Bic, zijn van invloed op de mate waarin de buurtsportcoach doelen en taken opgelegd krijgt, dan wel zelf of in overleg kan bepalen. Meer eigen inbreng bevordert de kans op lokaal maatwerk, maar vergroot

ook de kans dat de uiteindelijke werkzaamheden van de buurtsportcoach niet meer aansluiten bij de oorspronkelijke beleidsdoelen. Een sterke regierol van de gemeente kan dit voorkomen, zoals we zagen bij onderzoeksvraag 1 (zie Span et al., 2009). De buurtsportcoach bevindt zich hier duidelijk op het snijvlak tussen beleid en praktijk en tussen betrokken partijen en de behoeften van de einddoelgroep. Om al deze belangen goed op elkaar af te stemmen, heeft hij soms een dagtaak. Hier komt duidelijk de rol van frontlijnprofessional naar voren (Lispky, 2010; Hartman & Tops, 2005).

Doelgroepspecifieke benadering werkt het beste

Buurtsportcoaches kiezen bij de benadering van hun doelgroep de aanpak die daarbij het beste past. Kennis over de doelgroep en de organisaties die met de doelgroep in contact staan, is daarbij van groot belang. Het kan helpen als de buurtsportcoach zelf een beetje op de doelgroep lijkt, zoals bij de buurtsportcoach voor ouderen naar voren komt. Het helpt bij het winnen van vertrouwen.

Buurtsportcoaches doen er goed aan om binnen hun doelgroep te segmenteren en aan te sluiten bij de belevingswereld van de mensen die zij willen bereiken. Een persoonlijke benadering werkt vaak het beste. Bij de benadering van de doelgroep kan de buurtsportcoach niet zonder de organisaties die met zijn doelgroep in contact staan. Zij kunnen doorverwijzen of via hen kan in contact worden gekomen met de doelgroep. Bij de benadering van doelgroepen hanteren buurtsportcoaches zowel reaching

strategies (in contact komen met moeilijke groepen en hen doorverwijzen) en enabling strategies

(vertrouwen opbouwen en hun vaardigheden versterken, Durose, 2011). Activiteiten afgestemd op wat werkt in de praktijk

Bij de activiteiten van de buurtsportcoach is niet altijd sprake van een vastomlijnd plan. De werkwijze wordt aangepast aan wat in de praktijk het beste werkt of aansluit. Dat kan per doelgroep en per project of zelfs per individu verschillen. Buurtsportcoaches ervaren veel vrijheid om daar de juiste weg in te vinden. Dat is een inherent onderdeel van hun werk. Buurtsportcoaches houden zich bezig met een combinatie van het zelf of laten organiseren of uitvoeren van sport- en beweegactiviteiten en

randvoorwaardelijke ofwel procesmatige zaken, zoals het peilen van de behoefte, leggen van contacten en bouwen van vertrouwen. Buurtsportcoaches leggen nadruk op laagdrempelig aanbod, passend bij de vraag, behoefte of mogelijkheden van de doelgroep. Ze verwijzen door naar bestaand aanbod, maar ontwikkelen ook nieuw aanbod als het bestaande niet past.

Samenwerking is een essentieel onderdeel van de aanpak

Samenwerking is een essentieel onderdeel van het werk en de aanpak van de buurtsportcoach. Naar type werken buurtsportcoaches met specifieke organisaties samen, vaak passend bij de doelgroep die zij bedienen. Hoeveel en met wie ze (moeten) samenwerken, hangt ook af van de organisatiestructuur van de Bic in hun gemeente. Samenwerking is niet een doel op zich, maar is vaak ondersteunend in het werk. Zonder samenwerking is geen contact met de doelgroep, geen draagvlak voor hun aanpak, geen partijen die zelf aanbod organiseren, etc. Buurtsportcoaches werken op operationeel niveau samen, om activiteiten te (laten) organiseren voor hun doelgroep, of op strategisch niveau, om een netwerk te smeden rondom een gemeenschappelijk doel of zelf onderdeel te zijn van een bestaande keten van partners. Die laatste vormen zien we vaker in de wijk ontstaan. De buurtsportcoach vervult hier de rol van boundary spanner (Williams, 2013), de persoon die als spin in het web de belangen van

verschillende partijen op elkaar afstemt. Buurtsportcoaches vinden, op welk niveau ze ook

samenwerken, deze verbindende rol een belangrijk onderdeel van hun werk. Deze taak kost veel tijd, soms maanden of jaren, en dat levert niet meteen helder resultaat op. Dat levert buurtsportcoaches soms een ongemakkelijk gevoel op, terwijl ze weten dat ze niet zonder kunnen.

Aanpak is onderbouwd op basis van wat werkt in de praktijk

Buursportcoaches vinden een goed onderbouwde aanpak belangrijk. De werkwijze die buurtsportcoaches hanteren om hun doelgroep te bereiken, is niet per se wetenschappelijk onderbouwd (vanuit

theoretische en wetenschappelijke kennis), maar is wel onderbouwd vanuit praktische kennis

gerelateerd aan de context waarin zij werken. Buurtsportcoaches geven aan hun aanpak en activiteiten te onderbouwen vanuit hun eigen ervaringen met de doelgroep, vanuit eerder opgedane kennis en vooral vanuit hun ervaring van wat werkt. Soms documenteren ze hun aanpak en wisselen ze kennis uit met collega’s. Buurtsportcoaches lijken niet veel gebruik te maken van algemeen beschikbare kennis over hun doelgroep. Enkelen noemen wel het gebruik van interventies (bijv. Special Heroes, Meer Bewegen voor Ouderen) als ze overtuigd zijn van het nut ervan en ze niet te kostbaar zijn. Een werkwijze die veelal is gebaseerd op leren in de praktijk en doorgaat met wat werkt kan resultaat opleveren, maar hoeft niet altijd efficiënt te zijn. Kostbare tijd kan verloren gaan en zaken kunnen anders lopen dan beoogd, maar buurtsportcoaches leren ervan, evalueren onderling en met partners, en passen aan.

Buurtsportcoaches zijn vooral echte praktijkmensen met voelsprieten in de samenleving, die werken vanuit hun hart en hun werk eervol vinden. Daarin zijn ze echte professionals. Ze willen hun werk goed doen (Van den Brink et al., 2011). Zij doen het goed wanneer zij het gevoel hebben het vertrouwen van de doelgroep te hebben gewonnen en een lach op de gezichten van deelnemers hebben weten te krijgen en zien dat die ene deelnemer daadwerkelijk is blijven sporten. Het is overigens vooral in de aanpak en doelen waarin we verschillen tussen de typen buurtsportcoaches zien ontstaan. Iedere doelgroep vraagt een specifieke benaderwijze en kent ook specifieke uitdagingen.

Buurtsportcoaches realiseren aanbod en stimuleren plezier

We kunnen concluderen dat het werk van de buurtsportcoaches daadwerkelijk resultaat oplevert. Gelijk aan wat gemeenten en coördinatoren aangeven, zorgen zij voor actie. Ze wijzen op resultaten op het niveau van activiteiten, zoals het organiseren van sport- en beweegactiviteiten, het initiëren van samenwerkingsverbanden, het onderhouden van contacten, het scholen van vrijwilligers, etc. Zij geven ook voorbeelden van resultaten op het niveau van prestaties, zoals een betere samenwerking met scholen, een opgebouwde band met jongeren, plezier en blije gezichten bij deelnemers, bereikte deelnemers, doorverwezen cliënten, tevreden partners, etc. Dat deelnemers plezier hebben, ervaren buurtsportcoaches als een belangrijke graadmeter voor het succes van hun activiteiten en een voorbode voor het bereiken van meer effect. Een persoon die plezier heeft, wordt mogelijk een vaste bezoeker, zo is de gedachte. Resultaten op effectniveau streven zij zeker na, maar kunnen ze moeilijk

onderbouwen en monitoren. Hier redeneren buurtsportcoaches veel op gevoel. Zeven op de tien buurtsportcoaches geven aan de doelgroep goed te kunnen bereiken. Bereiken houdt in: deelnemers trekken, zorgen dat deelnemers plezier ervaren of het belang van sport en bewegen gaan inzien (‘een zaadje planten’). Buurtsportcoaches hechten daarbij meer belang aan kwaliteit dan aan kwantiteit. Liever een paar mensen bereikt die het hard nodig hebben, dan honderd mensen op een sporttoernooi bereiken die toch al sporten.

Vaardigheden, interne en externe omstandigheden beïnvloeden het werk van de buurtsportcoach

Verschillende factoren spelen een bevorderende dan wel belemmerende rol in het werk van de buurtsportcoach. Het gaat om factoren die met de persoon van de buurtsportcoach zelf te maken hebben, interne factoren en externe factoren.

 Bijna alle buurtsportcoaches (negen op de tien) hebben grotendeels het gevoel te beschikken over de factoren of punten die zij zelf omschrijven als kwalificaties voor een goede buurtsportcoach. Kenmerkend is dat voor hun werk als frontlijnprofessional in ieder geval een open, enthousiaste en ondernemende instelling nodig is, de buurtsportcoach voelsprieten in de praktijk heeft en kennis heeft of snel kan opdoen over de doelgroep, en in staat is de belangen van diverse partijen te verenigen. Daaruit leiden we af dat zij over het algemeen vinden dat ze over een goede aanpak beschikken om hun doelstellingen te bereiken.

 De interne omstandigheden waaronder de buurtsportcoach zijn werk moet doen zijn niet altijd tot ieders tevredenheid zijn georganiseerd. Het betreft de organisatorische inbedding van het werk. Wie neemt de regie op het vaststellen van de doelen en taken van de buurtsportcoach, hoeveel vrijheid krijgt de buurtsportcoach daarin of heeft hij nodig, welke middelen staan hem ter

beschikking om het werk te kunnen uitvoeren, hoeveel ontwikkelmogelijkheden heeft hij, etc.? We kunnen stellen dat de buurtsportcoach als zelfstandig professional, werkzaam in de wijk en in direct contact met de doelgroep, een goede mix nodig heeft tussen handelingsvrijheid en mogelijkheid tot maatwerk enerzijds, en sturing en steun anderzijds.

 Externe factoren betreffen bijvoorbeeld de kenmerken van de doelgroep, de situatie in een wijk of gemeente en de samenwerking met externe partijen. Het bereiken van deelnemers blijkt soms lastig bij bepaalde doelgroepen. De samenwerking met partijen verloopt veelal goed, maar kost veel tijd en energie.