Figuur 6: Plankaart ontwikkeling Buiksloterham Figuur 7: Ligging project Buiksloterham
Bron: Gemeente Amsterdam, 2017 Bron: Blokplan.nl, 2017
Naast Route 1066 is Buiksloterham in dit onderzoek het tweede project dat onder de categorie ‘traditioneel opdrachtgeverschap’ geschaard kan worden. Het project verschilt echter op vele punten van Route 1066.
Buiksloterham ligt aan de Noordelijke IJ-oever tussen Overhoeks en de NDSM-Werf. Het gebied dat onderzocht wordt bestaat uit twee straten: De Monnikskapstraat en de Kaasjeskruidstraat. Deze twee straten bestaan in totaal uit zestig kavels en kunnen gezien worden als een buurt op zich. Binnen dit onderzoek is het een project van gemiddelde grootte. Binnen het gehele project Buiksloterham wordt het onderzoeksgebied gezien als kavel 3 (Figuur 6). De verschillende kavels zijn vanaf 2010 gefaseerd uitgegeven door de gemeente, en er zullen in de toekomst nog meerdere kavels vrijgegeven worden (Gemeente Amsterdam, 2016). Het gefaseerd uitgeven van kavels zorgt ervoor dat er voor een relatief lange periode gebouwd wordt in een woonwijk. De woningen in het onderzoeksgebied zijn wel nagenoeg allemaal gerealiseerd. De woningen zelf verschillen hier en daar van grootte maar zijn allen relatief ruim. Ook verschillen ze allen van ontwerp en bouwmaterialen. De openbare ruimte om de kavels heen is volledig af.
38 De reuring die het bouwverkeer oplevert past bij de geschiedenis van de wijk. Hoewel daar nu weinig van terug te zien is, was Buiksloterham circa tien jaar geleden een gebied waar het niet voor de hand lag als gezin met jonge kinderen neer te strijken. Het is immers een voormalig industrieel gebied dat sinds 2006, onder de titel Noordwaarts, wordt getransformeerd tot een gemengd woon- en werkgebied (Projectbureau Noordwaarts, 2007). Deze transformatie past binnen de stedenbouwkundige doelen die de gemeente Amsterdam zichzelf gesteld heeft: Het compacter en duurzamer maken van de stad. Het feit dat er gebouwd is in een voormalig industriegebied gaf enkele voordelen. Enerzijds is het ruige imago iets dat voor sommige mensen aantrekkelijk is. Anderzijds stonden er in het voormalig industriegebied geen
monumenten en nauwelijks gebouwen van waarde (Gemeente Amsterdam, 2009). Dit zorgde ervoor dat er na de sloop van deze gebouwen relatief veel ruimte ontstond om te bouwen. Men begon met een schone lei.
Al in een vroeg stadium van dit project dacht de gemeente na over de rol die particulier opdrachtgeverschap zou kunnen spelen bij de ontwikkeling van het gebied. In dit opzicht kunnen de bewoners van het onderzoeksgebied gezien worden als pioniers. De wens van de gemeente om het gebied mede door particulieren te laten ontwikkelen heeft geresulteerd in meerdere projecten waarbij het particulier opdrachtgeverschap een rol speelt. Hierbij gaat het om zowel collectief particulier opdrachtgeverschap als om traditionele eigenbouw. De zelfbouwers zijn door middel van een selectieproces met het oog op circulair en
duurzaamheid gekozen. Vervolgens zijn de zelfbouwers wel volledig vrij gelaten om te doen op hun kavel wat ze wilden. Ook toonde de selectie zelfbouwers relatief veel betrokkenheid. Zo werd er in een vroeg stadium nagedacht over de openbare ruimte, startte de bewoners initiatieven om meer een hechtere gemeenschap te creëren en werd er meer letterlijk zelf gebouwd (Tegenlicht, 2013). Deze relatief grote betrokkenheid van particulieren blijkt onder andere uit de realisatie van het Papaverplantsoen. Het plantsoen is door de bewoners zelf geïnitieerd en is in samenwerking met de gemeente gerealiseerd. Het is een succesvol voorbeeld van realisatie van openbare ruimte door burgers.
Wat opviel tijdens de observatie was de positionering van de tuinen. Men heeft ervoor gekozen geen achtertuin aan te leggen, maar wel een voortuin. Deze manier van aanleggen zorgt ervoor dat mensen in contact komen met elkaar wanneer ze in de tuin zitten. Dit is tekenend voor het project dat voor de bewoners meer is dan wonen alleen.
Openbare ruimte
Het onderzoeksgebied is met klinkers bestraat en er zijn trottoirs aangelegd. Hierbij zijn ook putten geïnstalleerd. De materiaalkeuze kan vrij standaard genoemd worden, maar is functioneel en er worden andere tegels gebruikt voor de trottoirs. Hier en daar groeit wat onkruid door de bestrating heen maar over het algemeen wordt deze goed bijgehouden. Er zijn aan de voorzijde en zijkant van de huizen parkeerplaatsen beschikbaar, daarnaast kunnen sommige bewoners op hun eigen erf parkeren. Er zijn geen parkeerplaatsen voor fietsen gereserveerd, getuige de fietsen die redelijk chaotisch door het project heen geparkeerd staan. Hoewel de bestrating aan de voorzijde van het project beter verzorgd is dan aan de achterkant, is het geheel van hoge kwaliteit.
39 Figuur 8: Het Papaverplantsoen
40 kunstwerken als zodanig. Wel is er een kade gecreëerd waar men toegang heeft tot het water. De kade heeft het oude industriële karakter van Buiksloterham behouden. Figuur 9 laat de kade en de betonnen trappen waar men kan recreëren zien. In het Papaverplantsoen, dat ook binnen het onderzoeksgebied ligt, is een speelvoorziening gecreëerd. De verlichting van de Monnikskapstraat gaat via moderne straatlantaarns. Aan de achterkant van de bebouwing is deze verlichting minder modern. In de categorie ‘Objecten’ scoort de openbare ruimte van Buiksloterham hoog.
De buurt is erg groen. Voornamelijk met dank aan het aangelegde Papaverplantsoen (Figuur 8). In het plantsoen is een grote verscheidenheid aan bloemen en planten aanwezig.
Daarnaast zijn er veel bomen in de buurt aangeplant en zijn er gazonnetjes. Het groen in de buurt is relatief van zeer hoge kwaliteit.
Daarnaast bestaat er ook een ruimtelijke connectie met het water. Hoewel er weinig
waterplanten aanwezig zijn heeft de kade die begint waar het Papaverplantsoen eindigt een prominente rol in de openbare ruimte. Zoals op Figuur 8 te zien is, is er een metalen
beschoeiing die het industriële verleden van de buurt memoreert. Hoewel de oppervlakte van het water niet enorm is kan deze toch als hoog van kwaliteit bestempeld worden.
Op het sociale vlak scoort de openbare ruimte hoog. Zowel in het Papaverplantsoen als aan de kade heeft men de mogelijkheid elkaar te ontmoeten. Daarnaast is er zoals gezegd voor gekozen de tuinen aan de straatkant aan te leggen. Hierdoor wordt het straatbeeld levendiger en sluiten private en openbare ruimte naadloos op elkaar aan.