WEERSTANDSVERMOGEN EN RISICOBEHEERSING
PARAGRAAF 3: ONDERHOUD KAPITAALGOEDEREN
6. Beleidskader Gebouwen
In 2017 is het onderhoud uitgevoerd op basis van de gebouwenbeheervisie en Meerjaren Onderhouds Plan (MJOP).
Financiële consequenties rekening 2017
Onderwerp Omschrijving 2017 Begr 2017 Rek
Gebouwen Klein onderhoud 236.388 239.966
Gebouwen Meerjarig onderhoud 223.266 221.266
Totaal 459.654 461.232
Stand voorziening Gebouwen
1-1-2017 € 1.058.651; mutatie € 85.289; 31-12-2017 € 973.362.
100 Jaarverslag 2017: Samen Aanpakken
PARAGRAAF 4 : FINANCIERING
Geldstroombeheer van de gemeente
Inleiding
In deze paragraaf wordt informatie verstrekt over de financieringsfunctie van de gemeente Hof van Twente voor het boekjaar 2017. Dit is opgedeeld in een
algemeen deel over de algehele ontwikkelingen en een specifiek deel, toegespitst op de gemeente Hof van Twente. In het algemene deel wordt ingegaan op de (verwachte) renteontwikkelingen op de geld- en
kapitaalmarkt. Het deel dat is toegespitst op de gemeente is onder andere bedoeld voor een toelichting op het
risicobeheer, de algehele financiering van de gemeente en een inzicht in de feitelijke geldstromen.
Algemene ontwikkelingen Renteontwikkelingen
De Europese Centrale Bank (ECB) voert het monetaire beleid voor het Euro-gebied. Haar belangrijkste taak is het in de hand houden van de inflatie. De ECB kan door een verhoging/verlaging van de herfinancieringsrente de marktrente beïnvloeden.
Vooralsnog laat de ECB haar huidige monetaire beleid ongewijzigd. De afgelopen jaren bestond de zorg over deflatie, maar mede door positieve economische cijfers klinkt optimisme. In 2017 is de gemiddelde inflatie voor Nederland uitgekomen op 1,40%35.
35 Bron: ANP
De ECB heeft aangekondigd haar opkoopprogramma te gaan afbouwen (halveren) en tegelijkertijd het rentebeleid ongewijzigd te laten. Met deze ontwikkelingen in het vooruitzicht voorspellen analytici dat de economische groei van de afgelopen tijd wordt doorgezet.
De daling in het driemaands-euribortarief36 van de
afgelopen jaren lijkt gestagneerd en het percentage is in 2017 rond de -0,33% blijven hangen. Een aanleiding tot stijgende Europese geldmarkttarieven op korte termijn is er niet.37
Ontwikkelingen Hof van Twente Treasuryfunctie
De treasuryfunctie omvat alle activiteiten die gericht zijn op het besturen en beheersen van, het verantwoorden over en toezicht houden op financiële vermogens-
waarden, geldstromen, posities en risico’s. Het beleid van Hof van Twente voor de treasuryfunctie is vastgelegd in het Treasurystatuut. De gemeente voert, gelet op haar maatschappelijke taak om kapitaal te beheren, op centraal niveau een risicomijdend treasurybeleid.
Financieringen worden enkel aangetrokken en uitgezet ten behoeve van de uitoefening van de publieke taak.
Financieringen met externe middelen wordt zoveel mogelijk beperkt door primair de beschikbare interne financieringsmiddelen aan te wenden, ten einde de renterisico’s en het renteresultaat te optimaliseren.
36 Gemiddelde Europese rente voor een 3-maands lening.
37 Van Lanschot – Visie op de geld- en kapitaalmarkt
101 Jaarverslag 2017: Samen Aanpakken Risicobeheer
Het risicobeheer heeft als doel ‘het beheersen van de mogelijke risico’s die voortvloeien uit de afhankelijkheid van de rentestand op moment van financieren.’ Er zijn twee normeringen vastgesteld om het renterisico te kunnen becijferen die als richtlijnen gelden om de renterisico’s te beperken. Dat zijn de kasgeldlimiet voor de korte termijn financiering, en de renterisiconorm voor de lange termijn financiering.
Kasgeldlimiet
De gemiddelde vlottende (kortlopende) schuld is voor gemeenten gelimiteerd tot 8,5% van het begrotingstotaal.
Kasgeldlimiet 2016: 7,2 miljoen Kasgeldlimiet 2017: 7,0 miljoen
Als de omvang van de vlottende schuld deze limiet structureel benadert, wordt overgegaan tot het
aantrekken van een langlopende lening. Afhankelijk van de geld- behoefte wordt eerst gekeken naar de
mogelijkheden op de geldmarkt. Bij een positief saldo in rekening courant wordt het ‘automatisch’ bij de schatkist uitgezet. Sinds de invoering van het schatkistbankieren in 2014 dienen decentrale overheden hun tegoeden aan te houden bij het Ministerie van Financiën in plaats van bij een bank.
Doel van het schatkistbankieren is het verlagen van de EMU-schuld. Het verloop van de gemiddelde vlottende
schuld/saldo rekening courant is in de volgende tabel weergegeven.
Periode Netto vlottende schuld
De renterisiconorm heeft betrekking op het beperken van de gevolgen van een stijgende kapitaalmarktrente op de rentelasten van de langetermijnfinanciering. De jaarlijkse aflossingen en renteherzieningen mogen samen niet meer bedragen dan 20% van het begrotingstotaal; het renterisico. Voor 2017 is de norm vastgesteld op € 16,6 miljoen. In onderstaande tabel is het werkelijke
renterisico weergegeven, afgezet tegen de norm.
Nr. + Omschrijving Rekening 2016 Rekening 2017
1. Begrotingstotaal 84.364 82.752
2. Wettelijk percentage 20% 20%
3. Renterisiconorm (1x2) 16.873 16.550
4. Renteherziening - -
5. Aflossing 1.445 1.445
6. Renterisico (4+5) 1.445 1.445
7. Ruimte vs. norm (3-6) 15.428 15.105
Bedragen x € 1.000
102 Jaarverslag 2017: Samen Aanpakken Financiering
Omschrijving Rekening 2017
Totaal vaste activa + 116
Af: Reserves en voorzieningen - 91
Te financieren met vreemd vermogen = 25
Af: Langlopende geldlening - 27
Werkkapitaal (- = positief) = -2 Bedragen x € 1.000.000
Bovenstaande tabel toont dat de lopende investeringen van de gemeente voor 78% (91/116) met eigen middelen zijn gefinancierd. Dit percentage is de afgelopen jaren redelijk constant gebleken.
Het werkkapitaal bevat de kortlopende schulden,
voorraden (incl. grondexploitatie), debiteuren/crediteuren en overlopende activa/passiva. Het weerspiegelt onder andere de (goede) liquiditeit van de gemeente als het aankomt op de dagelijkse uitgaven.
Leningenportefeuille
De omvang van de huidige leningenportefeuille bedraagt eind 2017 € 27,3 miljoen. Het gemiddelde rente-
percentage van de leningen is 4,61%. Op basis van de financieringsbehoefte kan de omvang van de leningen- portefeuille wijzigen.
Koersrisicobeheer
Vanwege het verplichte schatkistbankieren zijn er geen koersrisico’s in het kader van treasurybeleid. Aandelen van nutsbedrijven zijn uit hoofde van de publieke taak
aangetrokken en worden niet als risicovolle beleggingen beschouwd. Het betreft aandelen van de BNG Bank, Twente Milieu, Cogas, Enexis, PBE, Crematorium, Twence, Wadinko en Vitens.
Kredietrisicobeheer
Het uitzetten van middelen in het kader van treasury is alleen nog toegestaan binnen de kaders van de ‘Regeling schatkistbankieren decentrale overheden’. Hierdoor doen zich geen (nieuwe) kredietrisico’s voor.
Bij het verstrekken van leningen, garanties of borg- stellingen uit hoofde van de publieke taak worden, indien mogelijk, zekerheden of garanties gesteld.
Via het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) fungeert de gemeente als achtervang voor leningen die woningcorporaties hebben aangetrokken voor de
financiering van hun activiteiten binnen de gemeente.
Verstrekte leningen en garanties 1-1-2017 31-12-2017 Leningen aan verenigingen en
stichtingen 2.068 2.032 Leningen aan financiële instellingen/
verbonden partijen
2.519 2.227 Hypotheek- en fietsprivéregeling 629 464
Deelnemingen 1.400 1.423
Totaal verstrekkingen 6.615 6.146 Garanties Woningcorporatie/stichting 6.414 5.709 Garanties WSW (achtervang) 32.991 30.971 Totaal garanties 39.405 36.680 Bedragen x € 1.000
103 Jaarverslag 2017: Samen Aanpakken Rente (resultaat)
In de begroting wordt voor de financieringsbehoefte rekening gehouden met een rentepercentage van 2,5%
voor langlopende financieringen. Voor de interne doorberekening van de netto rentelasten naar de investeringen wordt voor 2017 een omslagpercentage gehanteerd dat is vastgesteld op 3,01%.
Met de groeiende behoefte aan inzicht in de kosten op de taakvelden en de wijze van verantwoording van rente in de jaarrekening en begroting, is ervoor gezorgd dat de totale rentelasten en de daaraan gekoppelde
financieringsbehoefte in onderstaande tabel inzichtelijk zijn.
Bedragen x € 1.000
Begroting Begroting na
wijziging Werkelijk Saldo Externe rentelasten over de korte en lange financiering + 1.664.861 1.517.207 1.314.606 202.602
Externe rentebaten verstrekte leningen -/- -121.923 -121.923 -154.521 32.598 Saldo rentelasten en rentebaten = 1.542.938 1.395.284 1.160.085 235.200 De rente die aan de grondexploitatie wordt toegerekend -/- -131.435 -131.435 -89.286 -42.149 De rente van projectfinanciering die aan het betreffende taakveld wordt toegerekend -/- -
-De rentebaat van doorverstrekte leningen indien daar een specifieke lening voor is aangetrokken (projectfinanciering) die aan het betreffende taakveld moet worden toegerekend
+ 28.930 28.930 25.401 3.529 Saldo toe te rekenen externe rente = 1.440.433 1.292.779 1.096.201 196.580
Rente over eigen vermogen
- Algemene reserve + 185.989 250.065 250.065 - Bestemingsreserves + 458.119 528.005 528.005 - Afschrijvingsreserves + 1.504.952 1.591.654 1.591.653 -Rente over voorzieningen + 91.100 108.349 108.349 -Totaal aan taakvelden toe te rekenen rente = 3.680.593 3.770.852 3.574.273 196.580 De werkelijk aan taakvelden toegerekende rente (renteomslag) -/- -3.674.737 -3.799.662 -3.505.570 -294.092 Renteresultaat op het taakveld treasury = 5.856 -28.810 68.702 -97.512 Renteresultaat op taakveld Treasury
104 Jaarverslag 2017: Samen aanpakken Kasstroomoverzicht
In onderstaande tabel is, in samenhang met de balans, het
kasstroomoverzicht 2017 gepresenteerd. Het kasstroomoverzicht geef inzicht in de kasstromen uit: 1) operationele activiteiten (resultante van de bedrijfs- voering), 2) investeringsactiviteiten (vaste activa balans) waarbij de
investeringen in MVA inzichtelijk worden gemaakt en tenslotte 3) de
financieringsactiviteiten (lang- lopende passiva) waarbij het gaat om de wijze van financiering van de investeringen. Het kasstroomoverzicht is opgesteld conform de indirecte methode en op de volgende pagina gepresenteerd.
105 Jaarverslag 2017: Samen aanpakken Wet HOF
‘In de wet HOF (Houdbare Overheidsfinanciën) worden de Europese normen verankerd voor de hoogte van de overheidsschuld en de jaarlijkse groei van de overheids- schuld. Deze normen raken ook gemeenten omdat schulden en financieringstekorten van gemeenten meetellen in de overheidsschuld van Nederland. Alle gemeenten samen krijgen een plafond voor het totale EMU-tekort van gemeenten in een jaar. Voor 2017 bedroeg het plafond voor de gezamenlijke gemeenten 0,34% van het bruto binnenlands product. Met het plafond wordt de groei van de netto schuld (volgens de definitie voor het EMU-saldo) van de gezamenlijke gemeenten in een jaar beperkt.’
Naast het plafond krijgt iedere gemeente een individuele referentiewaarde voor het EMU-tekort in een jaar. Voor 2017 is de referentiewaarde van Hof van Twente
vastgesteld op € 3,2 miljoen.
106 Jaarverslag 2017: Samen aanpakken
PARAGRAAF 5 : BEDRIJFSVOERING
Personeel
Het ontwikkeltraject van onze organisatie is in 2017 voortvarend opgepakt. De kuiertochten, waar de team- en persoonlijke ontwikkeling centraal staan, zijn een begrip geworden. De waarden leiderschap, eigenaarschap en vertrouwen (LEV) zijn hierin
leidend. Het doel is dat ieder team een bijdrage levert aan het realiseren van de organisatiedoelen en
aangeeft hoe het bijdraagt aan de veranderingen in de samenleving en de veranderende
arbeidsverhoudingen.
In 2017 is verder een medewerker
tevredenheidsonderzoek uitgevoerd onder het personeel en hierop volgend een zogenaamde duurzame inzetbaarheidstoets. Beide instrumenten zijn bedoeld om inzicht te krijgen in het welzijn van onze medewerkers om vervolgens ontwikkelpunten aan te kunnen pakken. Eén en ander in het
verlengde van ons HRD-beleid (Human Relations Development), waarin vergrijzing en verjonging een belangrijk onderwerp is. Temeer nu de gemeente Hof van Twente geen apart Generatiepact invoert.
In het kader van digitaal en eenvoudig werken is er organisatiebreed gekeken hoe het staat met de digitale vaardigheden van de medewerker en wat er nodig is om dit te ontwikkelen. In 2018 wordt hier een vervolg aan gegeven door gericht cursussen aan te bieden.
Er is in 2017 bovendien steeds meer gebruik gemaakt van de mogelijkheid om tijd- en plaats onafhankelijk te kunnen werken. Het feit dat medewerkers ervaren dat werk en privé beter op elkaar kunnen worden afgestemd speelt hierin een grote rol. Er is steeds meer besef dat het gaat om het resultaat en niet om aanwezigheid in het
gemeentehuis.
In 2017 zijn de voorbereidingen getroffen voor het oprichten van de Omgevingsdienst Twente (ODT): de Twentse uitvoeringsdienst in oprichting waarbij
medewerkers die taken op het gebied van vergunningverlening, toezicht & handhaving uitvoeren ook fysiek overgaan naar deze nieuwe organisatie. Burgemeester Nauta is voorzitter van het bestuur van de ODT (zowel het Dagelijks als het Algemeen Bestuur).
107 Jaarverslag 2017: Samen aanpakken
Ook is er in 2017 aandacht geweest voor het
onderwerp integriteit. Zowel de medewerkers als het bestuur vinden integer handelen belangrijk. Naast het afleggen van de ambtseed of -belofte door nieuwe medewerkers is via de Hofacademie een training op het gebied van integriteit aangeboden. Tenslotte is in het kader van informatieveiligheid een formulier
ontwikkeld voor onder andere het vertrouwelijk omgaan met informatie voor ingehuurde
medewerkers.
Het afleggen van de ambtseed of -belofte voor alle medewerkers, die dit nog niet hebben gedaan, zal in 2018 plaats vinden.
Tenslotte is er in een aantal situaties van conflicten c.q. integriteitsschendingen gebruik gemaakt van de interne gemeentelijke vertrouwenspersonen.
Informatieveiligheid
Afgelopen jaar is er gewerkt aan een geleidelijke uitvoering van de zogeheten Baseline
Informatiebeveiliging Gemeenten (BIG). Dit begon met het vaststellen van het beleidsplan
informatieveiligheid & privacy en het handboek informatiebeveiliging.
Vervolgens hebben in 2017 onze acties op het gebied van informatiebeveiliging zich met name gericht op:
• Bewustwording: de mens is en blijft de meest cruciale schakel in de informatiebeveiliging. Daarom is er in oktober 2017 een week van
informatieveiligheid georganiseerd, zodat de bewustwording binnen de organisatie verder toeneemt.
• Verantwoording: Implementeren van ENSIA (een optimaal proces voor de horizontale
verantwoording richting de gemeenteraad en
verticale vertegenwoordiging richting het ministerie).
In 2017 is er een zelfevaluatie uitgevoerd en
beoordeeld of wij voldoen aan de BIG. In de bijlage bij dit jaarverslag is er een collegeverklaring ENSIA opgenomen waarin zij aangeven te voldoen aan de verplichte normen van Suwinet en DigiD. Dit gaat samen met de assurancerapport van de
onafhankelijke IT-auditor.
• Ontwikkeling: Ter bevordering van o.a. de fysieke-/ toegangsbeveiliging, personele beveiliging en beheer van bedrijfsmiddelen zijn er in 2017 diverse procedures door het college vastgesteld, waaronder telewerken en beheer van
beveiligingsincidenten.
108 Jaarverslag 2017: Samen aanpakken
In 2017 is er één datalek geconstateerd die snel kon worden opgelost en die verder geen consequenties heeft gehad. De autoriteit Persoonsgegevens is hiervan op de hoogte gesteld.
Inkoop- en aanbesteding
De verplichting om vanaf 1 juli 2017 alle Europese aanbestedingen digitaal te laten verlopen is in onze gemeente geruisloos ingevoerd. Dit gebeurde reeds in (bijna) alle gevallen voor deze datum en sindsdien ook steeds meer voor de – niet verplichte –
meervoudig onderhandse aanbestedingen.
Het Twentse inkoop- en aanbestedingsbeleid, de Twentse inkoopvoorwaarden en de Twentse
klachtenregeling zijn in 2017 geheel bijgesteld naar de gewijzigde Aanbestedingswet. Vaststelling door alle 14 Twentse gemeenten zal in het voorjaar 2018 plaatsvinden.
Verder is het Contractbeheersysteem ingericht in ons zaaksysteem TESZ en eind 2017 uitvoerig getest.
Invoering van de lopende contracten zal begin 2018 centraal gebeuren.
Huisvesting
Met ingang van 1 juli 2013 is de derde verdieping in de vleugel boven de bibliotheek tot en met 2023
verhuurd aan het RIEC (Regionaal Informatie- en Expertise Centrum). Het energiebedrijf Zuiver is niet langer meer gehuisvest op de 1e verdieping in het gemeentehuis. Deze kamer wordt vanaf eind 2017 gebruikt door het projectbureau Asbest. Medio 2018 wordt duidelijk of het contract met Arcadis verlengd gaat worden of dat deze vleugel (tweede verdieping boven de bibliotheek) vrij komt. Vooralsnog is er dankzij de huisvesting van het Riec, Arcadis en het projectbureau Asbest tot medio 2018 geen
verhuurbare ruimte meer beschikbaar.
Informatiemanagement
Met de aanvullend beschikbaar gestelde middelen is in 2017 op een groot aantal vlakken binnen
informatiemanagement en ICT een verbeterslag gemaakt. Het beheer van de projecten is verbeterd en er zijn meer projecten uitgevoerd. Het financiële- en contractenbeheer is verbeterd en er is
aanvullende inzet geleverd op zowel technisch- als functioneel beheervlak. Het gevolg is dat de
betrouwbaarheid en veiligheid van de automatisering is verbeterd. Er is een systeem voor beveiligd mailen ingevoerd en de digitalisering van interne- en
dienstverleningsprocessen is doorontwikkeld. Om nog beter in te kunnen spelen op de uitdagingen in de techniek, is besloten om de uitvoering van het
109 Jaarverslag 2017: Samen aanpakken
systeembeheer te gaan uitbesteden aan de markt.
Deze aanbesteding wordt medio 2018 afgerond. In 2017 is voorts het gegevensbeheer en de ICT rondom de uitvoering van de Basisregistratie Grootschalige Topografie opgezet.
Rekenkamercommissie
De Rekenkamercommissie Hof van Twente heeft in 2017 samen met die van Almelo, Borne, Enschede, Hengelo en Oldenzaal onderzoek gedaan naar de uitvoering van het afvalbeleid: “Grip op afval,
evaluatie van de uitvoering van het afvalbeleid door Twente Milieu”. Onderdeel van de procedure was een bestuurlijke hoor en wederhoor waarbij het college in de gelegenheid is gesteld haar reactie te geven op de aanbevelingen van de
Rekenkamercommissie. De uitkomsten van het onderzoek en de reactie van het college in de
raadsbrief van 7 november 2017 zijn behandeld in de vergadering van de raad van 28 november 2017.
Op 20 december 2017 heeft de
Rekenkamercommissie voorts de uitkomsten gepresenteerd van een door haar uitgevoerd onderzoek naar de “Toegang tot de Wmo en de Jeugdzorg”. De raad heeft dit onderzoek en de
schriftelijke reactie van het college van 28 november
2017 mening-vormend behandeld in zijn vergadering van 20 februari 2018.
Aangezien de externe leden van de
Rekenkamercommissie conform het rooster allen aftreden, is inmiddels de werving gestart voor het vervullen van de ontstane vacatures per medio april 2018.
Doelmatigheidsonderzoek
In 2017 is een rapportage opgesteld over de uitvoering van de crisisbeheersing door de gemeentelijke organisatie.
Rechtmatigheid
In 2017 is het contract met onze accountant, Baker Tilly Berk, verlengd met een jaar. Over boekjaar 2016 is een goedkeurende accountantsverklaring
ontvangen, ook al werden er nog steeds
onzekerheden waargenomen binnen het sociale domein. Evenals de afgelopen jaren zal ook de komende jaren weer veel aandacht worden besteed aan de controles in het sociale domein.
110 Jaarverslag 2017: Samen aanpakken