Analyse van de paratext: The Danish Girl

Een betrokken partij die bijdraagt aan het verspreiden van een bepaald waarheidsregime over transgenders is de Britse filmmaker Tom Hooper. Hooper is geboren in 1972 en won in 2011 de Oscar voor beste regisseur met de film The King’s Speech. Eddie Redmayne en Alicia Vikander zijn de hoofdrolspelers van in de film The Danish Girl. Redmayne is een Engelse acteur en model geboren in 1982. In 2002 maakte hij zijn debuut in het theater en won in de loop der tijd diverse prijzen. In 2015 won hij een Oscar voor zijn hoofdrol als Stephen

Hawking in The Theory of Everything. Vikander is een Zweedse actrice geboren in 1988. Na het spelen in verschillende Zweedse films, waarvoor ze veel prijzen ontving, speelt ze vanaf

2014 vooral in Engelstalige films. Beide acteurs zijn openlijk heteroseksueel volgens social media.

De film The Danish Girl werd gedistribueerd door Focus Features, een Amerikaans productiehuis van onafhankelijke films. Focus Features produceert en distribueert

voornamelijk lowbudgetfilms en niet-Amerikaanse films binnen de Verenigde Staten. Het filmbedrijf is verbonden aan The Big Six doordat Focus Features onderdeel is van Universal Studios, een divisie van het eveneens Amerikaanse mediaconcern NBC Universal. ("Focus Features", z.d.).

The Danish Girl ging in première op 5 september op het top-rang Filmfestival van Venetië. Vikander won een Academy Award voor beste vrouwelijke bijrol en de Screen Actors Guild Award voor een uitstekende prestatie voor een actrice in een bijrol. Doordat de film in première ging op een top-rang filmfestival en prijzen won kreeg de film veel (media- )aandacht. Hierdoor heeft de film meer macht en mogelijkheden om de gerepresenteerde kennis in de film als waarheid te verspreiden in de samenleving.

Kritiek in de media

Een ander aspect dat heeft bijgedragen aan de in de betekenisgeving van de film en daarmee aan het verspreiden van een waarheidsregime in de samenleving met betrekking tot kennis over de lhbt-gemeenschap, zijn de kritieken in de media. In de media wordt positief gesproken over de goede acteerprestaties, cinematografie en het aspect dat The Danish Girl bijdraagt aan de zichtbaarheid van transgenders. Maar er is ook kritiek.

Volgens critici blijft de filmmaker namelijk aan de buitenkant van zijn personages doordat de kijker de transformatie van Lili ziet aan de hand van een spiegel en de schilderijen van Gerda. Volgens filmrecensenten wordt de toeschouwer gereduceerd tot voyeur. Hiermee ontstaat ook een stereotyperend beeld over transgenders dat het uitsluitend een uiterlijke zaak is, terwijl het volgens Peek het innerlijk ook een grote rol speelt en het dus in

werkelijkehid gecompliceerder is (Peek, 2016). Ook Duffy (2016b) schrijft dat weinig van de complexiteit van Lili’s genderidentiteit terug te zien is in de film. Dit komt volgens Duffy (2016b) doordat het te ingewikkeld is voor het mainstream publiek. Lili’s levensverhaal wordt daarom niet gerepresenteerd als gekwelde ziel opzoek naar lichamelijke verlossing, maar als een egoïst (Peek, 2016). Volgens Peek (2016) is de film niet meer dan een

dat het hoofdpersonage transgender is slechts toeval.

Daarnaast wordt in de media aangehaald dat Hooper dezelfde formule heeft gebruikt als in de film The King’s Speech. Volgens de kritieken zou Hooper de

geslachtsverandering even eenvoudig gerepresenteerd hebben als stottertherapie, de hoofdrollen laten vervullen door enkele van de beste acteurs van het moment en het verhaal af laten spelen in een fabuleuze aangeklede setting. Filmtotaal schrijft: ‘Oscar-buzz verzekerd’ (Duffy, 2016).

Ook is kritiek op het aspect dat feiten verdraaid of weggelaten zijn in vergelijking met het boek. Zo wordt geen enkele keer genoemd of verwezen naar het aspect dat Gerda Wegener mogelijk lesbisch was en wordt de scheiding van het historische duo genegeerd. De film is volgens critici geen historisch portret, maar een adaptatie van een succesroman waarbij feiten zijn veranderd voor dramatische doeleinden. De honderden jaren onbegrip en vervolging waarmee transgenders zich geconfronteerd zagen en zelfs nu ook nog vaak zien worden buiten beschouwing gelaten (Witsenburg, 2016).

Katherine Cummings en Michelle Sheppard hebben als kritiek dat de acceptatie en de transformatie in de film te snel en gemakkelijk gaat. Cumings beschrijft dat Lili te

gemakkelijk afstand neemt van de vrouw met wie ze getrouwd is waardoor transgenders onterecht als egoïstisch en onverantwoordelijk worden gerepresenteerd. Ook wordt geprotesteerd tegen het feit dat Lili in de film zoent met een andere man bij haar eerste vertoning aan de buitenwereld. Dit klopt niet met de feiten uit het oorspronkelijk boek en representeert transgenders daardoor makkelijk op erotisch gebied en egoïstisch.

Een andere kritiek komt van Michelle Sheppard. Volgens haar ligt in transgenderfilms te vaak het accent op het verleden en hoe transgenders in het verleden leefden terwijl maar in weinig films duidelijk wordt hoe transgenders tegenwoordig leven (Cummings et al, 2016). Daarnaast zijn volgens critici de scènes met starre dokters die Lili als geestesziek willen laten opnemen meer humoristisch dan dat ze de harde realiteit representeren. Het feit dat het hoofdpersonage niet wordt gespeeld door een transgenderacteur wordt zowel als negatief en positief beschouwd. Het wordt aan de ene kant gezien als negatief omdat het mogelijk de kansen voor transgender acteurs vermindert. Aan de andere kant wordt de keuze voor een heteroseksuele bekende acteur gezien als positief, omdat dit mogelijk leidt tot meer zichtbaarheid voor de transgendergemeenschap.

transgenderpersonages niet dezelfde rechten hebben als representaties van heteroseksuele personages. Zo wordt geëist van transgenderpersonages dat ze bijvoorbeeld veel diepgang hebben om te voorkomen dat ze als egoïstisch worden afgebeeld. Daarnaast wordt geëist dat feiten over het transgenderpersonage niet veranderd worden voor dramatische doeleinden, maar dat een zogenaamde realiteit wordt weerspiegeld. Daarnaast wordt straightwashing zichtbaar doordat van een transgenderfilm wordt verwacht dat het geen standaard Hollywooddrama is met eenzelfde soort filmformule als gebruikt in

heteroseksuele films. Marketing van de film

De officiële trailer van The Danish Girl verspreidt ook een bepaalde waarheid. De trailer opent met het gegeven dat de man -en vrouwrollen bij Einar en Gerda niet gebruikelijk zijn. Dit wordt duidelijk doordat in beeld wordt gebracht hoe Gerda Einar ten huwelijk vraagt. Daarna wordt de naam van de filmmaker in beeld gebracht en zijn eerdere beroemde werk waarmee Hooper prijzen heeft gewonnen. Vervolgens wordt in de trailer getoond hoe Einar zich voor de eerste keer verkleedt als vrouw en daarbij iets opmerkelijks voelt. Lili wordt genoemd en vanaf dat moment klaart de muziek op en maakt de kijker kennis met Lili. Details van mooie kleding, make-up en schoenen worden in beeld gebracht met close-up shots. De kijker ziet een Lili die charmant is en flirt en zoent met een man. Vanaf dat moment wordt de muziek ernstig en wordt in beeld gebracht hoe geluk heeft plaatst gemaakt voor verdriet. Het wordt duidelijk dat Lili Einar overneemt en dat Einar verdwijnt. In de trailer is te zien hoe Gerda probeert duidelijk te maken dat Lili een ‘game’ is en niet echt bestaat. Maar in de trailer wordt ook duidelijk dat Lili geen ‘game’ is en daadwerkelijk bestaat. Dit wordt duidelijk doordat Einar vertelt dat hij van binnen en vrouw is gevolgd door Gerda die zegt dat zij ook gelooft dat hij van binnen een vrouw is. Daarmee wordt een deel van de moraal van de film duidelijk die luidt dat transgender zijn geen keuze is. Vanaf dat moment klaart de muziek weer op en versnelt het. Er komt actie in de trailer doordat Lili kiest voor een geslachtsverandering gevolgd door tragedie gecreëerd met de zin: ‘The surgery has never been done before’. Het antwoord van Lili hierop: ‘This is my only hope, my body, I’ve to let it go’, versterkt de tragedie van de film. Daarna wordt in de trailer ruimte gemaakt om de beroemde actrice en acteur te belichten. De trailer sluit af met mooie beelden van Kopenhagen uit 1920 die een authentieke sfeer creëren en een kijk in de

geschiedenis geven. Hierdoor wordt het beeld gecreëerd dat de film over een transgender geschikt is voor een grote doelgroep mits de nadruk ligt op bekende acteurs en filmmakers, de cinematografie, een moraal en tragedie. Doordat deze aspecten op de voorgrond

worden gezet wordt mogelijk een vorm van straightwashing in de filmindustrie zichtbaar.

3.5 Conclusie

In dit hoofdstuk is onderzocht in hoeverre sprake is van straightwashing in de institutionele vertegenwoordiging. Uit het onderzoek van SAG-AFTRA blijkt dat lhbt-acteurs over het algemeen minder vaak aangesloten zijn bij agentschappen en dit is volgens Badgett en Herman (2013) een significant nadeel voor het vinden van een baan. Ook uit de analyse blijkt dat sprake is van een bepaalde vorm van straightwashing doordat geen enkel lhbt- personages wordt gespeeld door een lhbt-acteur.

Zoals eerder besproken is The Big Six veelal verantwoordelijk voor wat wereldwijd te zien is in de bioscopen. Deze grote filmstudio’s ondersteunen vaak geen lhbt-films om financiële redenen en daardoor zijn lhbt-films minder zichtbaar. Lhbt-films worden daarom vaker gemaakt door meer onafhankelijke filmmakers of distributeurs, maar omdat deze financieel onafhankelijk zijn worden maar weinig films geproduceerd.

Met de komst van meer onafhankelijke filmstudio’s, die ook wel worden aangeduid onder de noemer ‘Indiewood’, zijn meer lhbt-films zichtbaar. Indiewood is echter vaak verbonden aan de grote filmstudio’s. Van de onderzochte lhbt-films zijn twee van de drie films verbonden aan de grote filmstudio’s. Dit heeft als gevolg dat de nadruk meer ligt op het behalen van een hoge winst en dat de marketingstrategieën van de onderzochte lhbt- Indiewoodfilms zich richten op het mainstream publiek. Hierdoor wordt een vorm van straightwashing zichtbaar doordat bij de marketingstrategieën van lhbt-films de lhbt-inhoud zo min mogelijk in beeld gebracht. Ook wordt de nadruk gelegd op aspecten zoals

heteroseksuele acteurs of actrices in de film en dit is in het nadeel voor de kansen van lhbt- acteurs.

Een lhbt-film kan ook meer winst en meer zichtbaarheid verkrijgen door filmfestivals. Films die in première gaan op top-rangfilmfestivals ontvangen de meeste commotie en marketing. Deze filmfestivals zijn daarom heel belangrijk voor films. Lhbt-films

die aangepast zijn op het mainstream publiek komen vaak in aanmerking om in première te gaan op de toprang-filmfestivals. De drie onderzochte films in dit onderzoek zijn

voorbeelden van lhbt-films die gericht zijn op het mainstream publiek. Lhbt-films die zich meer richten op de lhbt-gemeenschap komen daarentegen in aanraking voor de meer gespecialiseerde lhbt-filmfestivals. Het lhbt-filmfestivalcircuit is de afgelopen drie decennia sterk gegroeid, maar heeft nog steeds een veel minder groot bereik dan de toprang-

filmfestivals. Daarom produceren filmmakers, zoals van de onderzochte lhbt-films in dit onderzoek, hun films op zo’n manier dat ze in première kunnen op toprang-festivals. Ook op deze manier wordt een vorm van straightwashing zichtbaar. Veel filmmakers van lhbt- filmfestivals proberen zelfs lhbt-filmfestivals te vermijden omdat de film dan mogelijk gepositioneerd wordt als een niche-film en nog maar beperkte toegang krijgt in het mainstream filmnetwerk.

Tot slot een laatste manier waarop straightwashing zichtbaar wordt in de

filmindustrie is aan de hand van de kritiek in de media. Daaruit blijkt dat lhbt-personages niet dezelfde rechten hebben als heteroseksuele personages bij het representeren. Een film over het liefdesverhaal tussen lhbt-personages heeft andere verwachtingen dan een

liefdesverhaal in andere films. Zo wordt van een lhbt-film verwacht dat liefdesrelaties vol moeilijkheden zitten, dat de lhbt-film bijdraagt aan de emancipatie van de lhbt-

gemeenschap en dat de lhbt-film geen standaardliefdesverhaal hoort te zijn. Ook op deze manier wordt een vorm van straightwashing in de filmindustrie zichtbaar.

Eindconclusie

Het doel van deze masterscriptie was om een beeld te schetsen van de vertegenwoordiging van lhbt-acteurs en lhbt-personages in de filmindustrie en de manieren waarop

straightwashing eventueel zichtbaar wordt. Om een zo compleet mogelijk beeld te krijgen is gekeken naar drie verschillende vormen van vertegenwoordiging.

Als eerste is gekeken naar de numerieke vertegenwoordiging van de lhbt-

gemeenschap in de filmindustrie. Hieruit blijkt dat lhbt-personages steeds meer toenemen, maar dat de filmindustrie niet exponentieel bijdraagt aan de zichtbaarheid van de lhbt- gemeenschap zoals andere media. Lhbt-personages in de mainstream filmindustrie hebben nog steeds te maken met een ondervertegenwoordiging in zowel hun schermtijd als inhoud. Alhoewel door verschillende lhbt-personages Oscars werden gewonnen heeft nog nooit een lhbt-acteur daadwerkelijk een Oscar in ontvangst mogen nemen. Ondanks de toenemende zichtbaarheid van de lhbt-gemeenschap in films neemt het aantal lhbt-acteurs niet toe en blijkt dat het nog steeds niet gebruikelijk is in de filmindustrie dat rollen voor iedereen beschikbaar zijn.

Voor de tweede vorm van vertegenwoordiging, de kwaliteit, is ingezoomd op stereotypering en minimalisering. Bij stereotypes worden mensen gereduceerd tot versimpelde en overdreven kenmerken, wat kan leiden tot verkeerde veronderstellingen over groepen mensen. Bij minimalisering worden eigenschappen van lhbt-personages ontkent of weggelaten zodat kijkers niet geconfronteerd worden met lhbt-inhoud, maar daarentegen een incompleet beeld krijgen. In films wordt regelmatig gebruik gemaakt van stereotypering en minimalisering en in dit onderzoek is een overzicht gegeven van

stereotypering en minimalisering in films over homoseksuele mannen en vrouwen en van transgenders. Aan de hand van de analyses van de drie films wordt duidelijk dat lhbt-films bepaalde eigenschappen bevatten die ervoor zorgen dat het lhbt-verhaal verteld kan worden aan een zo groot mogelijk publiek, of wel, het mainstream publiek. Het genre van de film moet bijvoorbeeld een romantische dramafilm zijn en lhbt-kenmerken worden regelmatig gestereotypeerd of geminimaliseerd. Lhbt-kenmerken worden geminimaliseerd doordat het lhbt-verhaal impliciet wordt verteld aan de hand van voorwerpen of een heteroseksuele verhaallijn. Daarnaast vormen tragedie en de geschiedenis belangrijke

aspecten die ervoor zorgen dat de lhbt-inhoud wordt geminimaliseerd en het lhbt-verhaal verteld kan worden aan het mainstream publiek. Daarnaast wordt het lhbt-verhaal verteld als een verhaal over ‘de ander’ ten opzichte van de meerderheid waardoor ook het

fenomeen straightwashing zichtbaar wordt. Ook wordt in The Danish Girl gebruik gemaakt van standaard stereotyperingen over transgenders, waarbij bijvoorbeeld het beeld dat transgenders overdreven vrouwelijke zijn wordt bevestigd. Hierdoor worden huidige stereotyperingen bevestigd en ongelijkheiden in stand gehouden. Ook op deze manier wordt bij de kwalitatieve vertegenwoordig straightwashing zichtbaar.

Tot slot is gekeken naar de institutionele vertegenwoordiging van de lhbt-gemeenschap in de filmindustrie. Bij deze vorm is gekeken naar de vertegenwoordiging van lhbt-acteurs en lhbt-films bij agentschappen, filmstudio’s en filmfestivals. Hierbij is Indiewood besproken evenals filmfestivals. Uit het onderzoek van SAG-AFTRA blijkt dat lhbt-acteurs over het algemeen minder vaak aangesloten zijn bij agentschappen en dit is volgens Badgett en Herman (2013) een significant nadeel voor het vinden van een baan. Ook uit de analyse van de paratext blijkt dat sprake is van een bepaalde vorm van straightwashing doordat geen enkel lhbt-personage wordt gespeeld door een lhbt-acteur. Daarnaast ondersteunen de grote filmstudio’s evenals Indiewood vaak geen lhbt-films om financiële redenen en zijn lhbt-films minder zichtbaar. Grote filmstudio’s en Indiewood richten zich meer op het aantrekken van het mainstream publiek zoals duidelijk wordt uit de analyse van de

marketingstrategieën. Lhbt-films worden daarom vaker gemaakt door meer onafhankelijke filmmakers of distributeurs, maar omdat deze financieel onafhankelijk zijn worden maar weinig films geproduceerd. Filmfestivals zouden bij kunnen dragen aan het verspreiden van meer lhbt-films en het verkrijgen van financiële hulpmiddelen. Doordat het lhbt-

filmfestivalcircuit echter nog steeds een veel minder groot bereik heeft dan de top-rang filmfestivals produceren filmmakers, zoals die van de onderzochte lhbt-films in dit

onderzoek, hun films op zo’n manier dat ze in première kunnen op top-rang festivals. Ook op deze manier wordt een vorm van straightwashing zichtbaar. Daarnaast blijkt uit de kritiek in de media dat lhbt-personages niet dezelfde rechten hebben bij representeren en dat lhbt-personages aan meer eisen moeten voldoen dan representaties van heteroseksuele personages.

Dit onderzoek onthult een ondervertegenwoordiging van lhbt-acteurs en lhbt-

acteurs en lhbt-personages op verschillende manieren ondervertegenwoordigd ten opzichte van heteroseksuele personages of de heteroseksuele bevolking. Hierdoor wordt op

verschillende manieren het verschijnsel straightwashing zichtbaar. Uit dit onderzoek valt af te leiden dat lhbt-films worden aangepast aan de meerderheid van de samenleving omdat het anders financieel niet mogelijk is om het lhbt-verhaal te vertellen aan de hand van films. Dit maakt duidelijk dat straightwashing niet alleen een probleem is in de filmindustrie, maar een veel dieper geworteld probleem is uit maatschappij. Ook daar zal een verandering moeten plaatsenvinden om het verschijnsel straightwashing aan te pakken.

Discussie

Met deze scriptie heb ik een beeld geschetst van het huidige probleem rondom de

vertegenwoordiging van de lhbt-gemeenschap in de filmindustrie van Hollywood en meer onafhankelijke filmstudio’s.

Bij het onderzoek liep ik tegen een aantal moeilijkheden aan. Zo was beperkte literatuur beschikbaar over de kwantitatieve en institutionele vertegenwoordiging van lhbt- acteurs. Dit probleem heb ik getracht op te lossen door zelf een onderzoek te doen naar de kwantitatieve en institutionele vertegenwoordiging van lhbt-acteurs. Dit koste echter te veel tijd en leidde in mijn ogen tot een bepaalde vorm van privacy schending, omdat ik een persoonlijk onderzoek moest verrichten naar de seksualiteit van bepaalde acteurs.

Een ander probleem waar ik tegenaan liep waren de filmanalyses. Om een zo goed mogelijk beeld van de vertegenwoordiging van de lhbt-gemeenschap te geven is ervoor gekozen om drie van de best beoordeelde en bekeken lhbt-films te analyseren waarin een verschillend lhbt-verhaal wordt belicht. Dit had echter tot gevolg dat slechts ruimte is in dit onderzoek voor het analyseren van drie films. Deze geven een indruk op welke manier een lhbt-verhaal verteld kan worden en welke kritieken deze films krijgen. Dit geeft natuurlijk niet het complete beeld rondom het fenomeen straightwashing. De analyse van drie films is te beperkt om hier overtuigende conclusies uit te kunnen trekken. In een vervolgonderzoek zouden ook andere films geanalyseerd kunnen worden uit dezelfde categorie. Op deze manier kan een zo compleet mogelijk beeld van de hoogst gewaardeerde lhbt-films in de filmindustrie gegeven worden met betrekking tot het fenomeen straightwashing.

Daarnaast heb ik in mijn onderzoek uitsluitend films onderzocht met een onderwerp over homoseksualiteit en transgenders. Onderwerpen zoals biseksualiteit en queer zijn in dit onderzoek door tijdsgebrek en het gebrek aan films over deze onderwerpen buiten beschouwing gelaten. Ook door deze onderwerpen in films te analyseren kan een completer