proef. Om de externe validiteit of generaliseerbaarheid te vergroten zijn de onderzoeksgegevens daarom gewogen, waarbij de groepen die ondervertegen-woordigd zwaarder zijn meegeteld en de groepen die ondervertegenondervertegen-woordigd zijn minder zwaar worden meegeteld. De weging is op basis van vijf factoren uitgevoerd, te weten sekse, leeftijd, gezinsgrootte, opleiding en land van herkomst. Omdat niet alle vijf doelgroepen in het bevolkingsonderzoek even goed vertegenwoordigd zijn is de analyse naar deelname in eerste instantie uitgevoerd aan de hand van drie groepen: autochtonen, niet-westerse alloch-tonen en westerse allochalloch-tonen.
Laatste jaar gewogen
n Loterij Kraslot Kansspel automaat Casino spel Paarden wedden Illegaal Internet Nederland 4.500 77% 30% 37% 26% 4% 4% 1% Westers 454 76% 37% 34% 24% 6% 4% 3% Niet-westers 506 59% 34% 29% 13% 3% 5% 1% Totaal 5.460 75% 31% 36% 24% 4% 4% 1% Pearson χ2toets χ2 = 81,8 11,6 12,0 39,7 3,8 1,7 8,6 df = 2 2 2 2 2 2 2 p = <0,005 0,003 0,002 <0,0005 0,148 0,424 0,013 Laatste jaar gewogen
n Loterij Kraslot Kansspel Automaat
Casino spel
Paarden wedden
Illegaal Internet Kaarten/ dobbelen Sport poules Bingo Nederland 4.500 62% 11% 11% 6% 1% 1% 1% 7% 10% 9% Westers 454 58% 15% 8% 4% 0% 1% 2% 5% 8% 9% Niet-westers 506 40% 15% 6% 4% 0% 1% 1% 5% 5% 6% Totaal 5.460 60% 12% 10% 6% 1% 1% 1% 7% 9% 8% Pearson χ2toets χ2 = 92,8 8,1 11,4 4,3 # # # 2,6 12,8 5,6 df = 2 2 2 2 2 2 2 p = 0,018 0,003 0,113 0,271 0,002 0,060
Tabel 13 Laatstejaarprevalentie deelname kansspelen naar herkomstgroepering (gewogen data evolkingsonderzoek 2004)
Uit de tabellen blijkt dat autochtonen en westerse allochtonen significant vakeraan loterijen deelnemen, vaker op kansspelautomaten spelen en vaker aan casinospelen deelnemen dan niet-westerse allochtonen. Krasloten zijn echter meer populair onder allochtonen. Wanneer de loterijen (long odds) buiten beschouwing worden gelaten en gekeken wordt naar de deelname aan short odds kansspelen zien we dat autochtonen niet significant vaker aan deze short odds kansspelen deelnemen dan allochtonen.
# mag niet worden berekend omdat 25% of meer van de verwachte frequenties in de cellen kleiner is dan 5.
Tabel 12 Lifetimeprevalentie deelname kansspelen naar herkomstgroepering (gewogen data bevolkingsonderzoek 2004)
Om enig inzicht te krijgen in de deelname aan kansspelen onder de vijf groepen allochtonen die in dit onderzoek centraal staan zijn op het databestand van het bevolkingsonderzoek chaid-analyses uitgevoerd. Aan de hand hiervan zijn ruwe profielen geschetst van de vijf doelgroepen. In onderstaande tabellen worden geen percentages gegeven maar aanduidingen of de deelname bij een herkomst-groep significant verschilt van de andere herkomstherkomst-groepen. De aanduidingen in de tabellen zijn gebaseerd op de hiertoe uitgevoerde chaid-analyses. Afhankelijk van de verschillen tussen de herkomstgroepen onderscheidt chaid twee tot vier verschillende groepen (waarbij de herkomstgroepen in die gevallen worden samengevoegd). Indien het chaid-model meerdere groepen onderscheidt, worden de hoogst gevonden prevalentiecijfers bij een herkomstgroep met ++ aangeduid, de daarop volgende groep met + en de andere groepen vervolgens met een minteken (-). De groep met de laagste prevalentiecijfers krijgt 2 minte-kens (– –). Als het model geen onderscheid maakt tussen de herkomstgroepen, wordt het ‘is gelijk teken’ (=) gebruikt. Op grond van deze chaid-analyses zijn vervolgens profielen van de vijf herkomstgroepen geschetst voor wat betreft hun deelname aan de diverse kansspelen.
3.3. Deelname aan
kansspelen door de
herkomstgroeperingen
LTP Loterij Kraslot Kansspel automaat Casino spelen Paarden wedden Illegaal Internet Turkije – ++ + – = = -Marokko – – – – – – = = -Suriname + ++ – – = = -Antillen – + + – – = = ++ China – + + – = = -Ander niet-westers – – – + – = = -Ander westers + + + + = = + Nederland + – + + = = +
LJP Loterij Kraslot Kansspel Automaat
Casino spelen
Paarden wedden
Illegaal Internet Kaarten/ dobbelen Sport poules Bingo Turkije – – ++ ++ = + – = + = Marokko – – – – – + = – – = ++ = Suriname + ++ – – = + – = – – = Antillen – + – – = – ++ = – = China – – – – + – = – – = + = Ander niet–westers – + + – = – – = – = Ander westers + + + + = – + = + = Nederland ++ – + + = – – = ++ =
Tabel 14 Lifetime deelname aan kansspelen in de bevolking (Bevolkingsonderzoek 2004, n=5.575)
Tabel 15 Recente deelname aan kansspelen in de bevolking (Bevolkingsonderzoek 2004, n=5.575)
Aan de hand van bovenstaande tabellen kunnen met enige terughoudendheid onderstaande profielen van de herkomstgroepen worden opgesteld voor wat betreft hun deelname aan kansspelen. We dienen weer te bedenken dat alloch-tone groeperingen ondervertegenwoordigd waren in het bevolkingsonderzoek en dat het bij sommige groepen om kleine aantallen respondenten gaat. De
040
deelname aan kansspelen onder allochtonenprofielen van de respondenten kunnen derhalve niet zondermeer gegenerali-seerd worden naar de algemene bevolking.
Bij de Turkse respondenten ligt de deelname aan de diverse kansspelen soms onder of rond het gemiddelde, soms ook ruim daarboven. Vooral de deelname aan loterijen blijkt minder populair onder Turkse respondenten. Bij de lifetime deelname aan krasloten en de laatste jaar deelname aan kansspelautomaten en casinospelen zien we juist hogere prevalenties onder de Turkse respon-denten. Met name de hogere recente deelname aan casinospelen is opvallend. Alle Turkse respondenten die ooit aan casinospelen hebben deelgenomen hebben dit ook het afgelopen jaar nog gedaan.
Als we de Marokkaanse herkomstgroepering bezien valt op dat zij, zowel bij de lifetime deelname aan kansspelen als bij de laatstejaar deelname, bijna bij elk type kansspel onder het gemiddelde liggen. Het profiel van de Marok-kaanse respondenten is daarom het best te omschrijven als niet-gokker. De Marokkaanse respondenten worden het best gekenmerkt doordat ze juist niet aan kansspelen deelnemen. Ze zitten ten opzichte van de andere groepen ver onder het gemiddelde met krasloten, kansspelautomaten en loterijen. Alleen voor wat betreft recente deelname aan casinospelen liggen de Marokkaanse respondenten rond het gemiddelde.
Zoals eerder in dit rapport is aangegeven ontbreekt in het bevolkingsonder-zoek de groep Marokkaanse mannen onder de dertig jaar. Zoals later in het rapport zal blijken vormt met name de groep Marokkaanse mannen een risicogroep wanneer het kansspelverslaving betreft. Het profiel van de Marok-kaanse respondenten dat hier wordt geschetst is dus vooral een profiel van Marokkaanse vrouwen en oudere Marokkaanse mannen, die zoals blijkt veel minder aan kansspelen deelnemen dan de andere herkomstgroeperingen. Surinaamse respondenten doen als enige niet-westerse herkomstgroep relatief vaak aan loterijen mee. Surinaamse respondenten kopen ook relatief vaak krasloten. Bij de deelname aan kansspelautomaten en casinospelen liggen de Surinaamse respondenten onder de gemiddelde deelnamecijfers. Opvallend is dat relatief veel Surinaamse respondenten, net als Turkse respondenten, recent aan illegale kansspelen hebben deelgenomen. Antilliaanse respondenten liggen voor wat betreft hun deelname aan krasloten, kansspelautomaten en kansspelen via internet boven de gemid-delde deelnamecijfers. De deelname aan casinospelen door Antillianen ligt daarentegen onder het gemiddelde.
Opvallend bij de Chinese respondenten is dat de lifetime deelname aan kansspelen gemiddeld hoger ligt terwijl de recente deelname gemiddeld lager ligt. Dit geldt voor zowel de krasloten, de paardenwedden en het deelnemen aan illegale kansspelen. Voor kansspelautomaten ligt de recente deelname relatief hoog.
In de tabel 16 is per kansspel de gemiddelde leeftijd van de spelers, het aandeel vrouwelijke spelers en het aandeel allochtone spelers weergegeven. Deze analyses zijn wederom gebaseerd op het bevolkingsonderzoek uit 2004 (de Bruin, Meijerman et al., 2006).
3.4. Intermezzo
n Gemiddelde leeftijd spelers (LJP) Aandeel vrouwelijke spelers (LJP) Aandeel allochtone spelers (LJP) Loterijen 3.471 46 jaar 51% 14% Paardenwedden 29 44 jaar 41% 4% Bingo 411 44 jaar 60% 15% Illegaal 32 39 jaar 19% 26% Krasloten 609 39 jaar 51% 22% Casinospelen 311 37 jaar 41% 13% Kaarten/dobbelen 325 37 jaar 36% 14% Kansspelautomaten 499 35 jaar 34% 13% Sportpoules 495 34 jaar 32% 12% Via Internet 36 30 jaar 34% 32% Totaal 5.5482 44 jaar 50% 18%
Tabel 16 Gemiddelde leeftijd, aandeel vrouwen en allochtonen onder de deelnemers aan kansspelen
De gemiddelde leeftijd van de deelnemers aan loterijen (47 jaar) is signifi-cant hoger dan de gemiddelde leeftijd van de niet-deelnemers (41 jaar)3. De respondenten die op paarden wedden en de bingo spelers liggen qua leeftijd op of rond het landelijk gemiddelde. Anders gezegd, de gemiddelde leeftijd van deze spelers verschilt niet significant van de niet-spelers4. De spelers die recent aan de andere kansspelen hebben deelgenomen zijn allen significant jonger dan mensen die niet aan deze kansspelen deelnemen. De jongste deelnemers (gemiddeld 30 jaar) zien we bij de kansspelen die via internet5
worden gespeeld, bij de sportpoules6 (gemiddeld 34 jaar) en bij de kansspel-automaten7 (gemiddeld 35 jaar).
Kansspelen waaraan door relatief veel vrouwen wordt deelgenomen zijn de loterijen, de krasloten en vooral de bingo. Kansspelen die het minst populair zijn onder vrouwen zijn sportpoules, het illegaal circuit, via internet en kansspelautomaten; casinospelen, kaarten en dobbelen liggen hier tussenin. Het aandeel allochtone deelnemers is het hoogst bij de krasloten, bij kansspelen via internet en bij kansspelen in het illegale circuit. Dit aandeel is het laagst voor het wedden op paarden. Ook bij de andere kansspelen (loterijen, bingo, casinospelen, kaarten en dobbelen, en de kansspelauto-maten) ligt het aandeel allochtone spelers lager dan gemiddeld.
In deze paragraaf vermelden we de resultaten van de spaarzame prevalen-tiestudies naar allochtonen en kansspelproblematiek die in Nederland zijn uitgevoerd. Het Peilstationsonderzoek is een monitor onder schoolgaande jeugd in Nederland. Naast het gebruik van alcohol en drugs wordt ook de deelname aan kansspelen in het cohort nagegaan. Uit het Peilstations-onderzoek uit 1993 bleek dat allochtone leerlingen niet significant anders deelnamen aan kansspelen dan autochtone leerlingen (Kuipers et al., 1993). Tien jaar later blijkt uit de cijfers van het Peilstation dat ruim de helft (51%) van de autochtone leerlingen van twaalf tot en met zestien jaar ooit op een fruitautomaat heeft gespeeld. Dat percentage is voor Surinaamse leerlingen 40%, voor Antilliaanse leerlingen 39%, voor Marokkaanse leerlingen 23% en voor Turkse leerlingen 28%. Ook in recente deelname scoren de meeste allochtone leerlingen lager dan autochtone: 11% van de autochtone leerlingen geeft aan de laatste maand nog op een fruitautomaat te hebben
3.5. Scholierenonderzoek
2. Van 27 respondenten is de leeftijd niet bekend.
3. Loterijen (ljp) t-test: t=-11,3, sig (2 tailed) p <0,0005
4. Paardenwedden (ljp): t-test: t=-0,1, sig (2 tailed) p = 0,949; Bingo (ljp): t-test: t=-0,8, sig (2 tailed) p = 0,450
5. Internet (ljp) t-test: t=7,5, sig (2 tailed) p <0,0005 6. Sportpoules (ljp) t-test: t=18,4, sig (2 tailed)
p <0,0005 7. Kansspelautomaten (ljp) t-test: t=14,9, sig (2 tailed) p <0,0005
gespeeld. Bij Surinaamse, Antilliaanse, Marokkaanse en Turkse leerlingen gaat het om respectievelijk 9, 11, 6 en 9 %. De Chinese inwoners van Neder-land worden in het Peilstationsonderzoek niet als groep onderscheiden (Monshouwer et al., 2004).
Planije en collegae deden onderzoek naar alcohol- , druggebruik en kansspel-problematiek onder Marokkaanse jongeren van 16-34 jaar in Utrecht (Planije et al., 2000). Zeventig Marokkaanse respondenten en 1.119 Nederlandse respondenten hebben een vragenlijst teruggestuurd in het kader van de monitor van alcohol en drugs in Nederlandse gemeenten. Daarnaast zijn voor dit onderzoek 93 Marokkanen mondeling geïnterviewd. Respondenten werd gevraagd naar hun deelname aan kansspelen in het afgelopen jaar en in de afgelopen maand. n laatste jaar prevalentie laatste maand prevalentie Marokkaanse respon-denten (mondeling) Man Vrouw Totaal 45 48 93 15,6 -7,5 11,1 -5,4 Marokkaanse respon-denten (schriftelijk) Man Vrouw Totaal 42 28 70 11,9 -7,1 7,1 -4,3 Nederlandse respon-denten (schriftelijk) Man Vrouw Totaal 428 691 1.119 25,7 10,6 16,4 15,1 3,2 7,7
Tabel 17 Deelname kansspelautomaten door jongeren van 16-34 jaar
De onderzoekers concluderen dat Marokkanen minder op fruitautomaten spelen dan hun Nederlandse leeftijdgenoten. Volgens de onderzoekers zijn geen aanwijzingen gevonden voor problematisch gokken onder jonge Marokkanen (Planije et al., 2000).
Een andere manier om de deelname aan kansspelen onder allochtonen te bezien is door na te gaan welk deel van de bezoekers van speelgelegenheden van allochtone herkomst is en deze gegevens af te zetten tegen het aandeel allochtonen in de bevolking. Daartoe zijn twee databestanden beschikbaar. Ten eerste is dat het onderzoek uit 2000 onder bezoekers van Holland Casino en ten tweede het monitoronderzoek (2000-2004) naar de bezoekers van amusementscentra. Het onderzoek bij Holland Casino is in vier vesti-gingen in de Randstad uitgevoerd (Zandvoort, Amsterdam, Rotterdam en Scheveningen) en in drie vestigingen buiten de Randstad (Breda, Valkenburg en Groningen). Bij monitoronderzoek in de amusementscentra zijn eveneens vestigingen verspreid over het land geselecteerd: drie in de Randstad en drie daarbuiten.