Voor de Chilenen was de Partij van de Arbeid een belangrijke partner in hun zoektocht naar solidariteit. Binnen de PvdA was er een Chili-Commissie opgericht waarvan Piet Reckman de voorzitter was. Daarnaast zette de Evert Vermeer Stichting zich ook in voor internationale solidariteit. Prioriteiten van de Chili-Commissie waren het inspelen op wat er in de Verenigde Naties besproken werd met betrekking tot mensenrechten, boycotmogelijkheden onderzoeken en activiteiten rondom 11 september organiseren.195
Het bespreken van boycotacties kwam veelvuldig voor binnen de commissie. Zo werd er op 8 oktober 1976 gesproken over activiteiten in het kader van de Amro-boycot. Het Koördinatie- Komitee binnen de Chili-Commissie van de PvdA zou de organisatie van deze boycot verzorgen. De commissie had haar steun uitgesproken voor een eventuele actie tegen de Amro, maar moest nog wel naar de gevolgen voor de partij kijken als ze daadwerkelijk deel zou nemen aan de actie. Binnen de PvdA heerste namelijk het gevoel dat de partij zich niet te snel in moest laten met actievoeren tegen de bank.196 Blijkbaar was het CKN niet de eerste die de betrokkenheid van de ABN-Amro in Chili ‘ontdekte’, zoals Beerends eerder stelde. Binnen de PvdA waren verschillende afdelingen al op de hoogte van de bemoeienis van de bank met Chili.
193 Vragenformulieren Chilikomitees, Inventarisnummer 20, Archief Chili Komitee Nederland, IISG. 194 Verslag evaluatie CKN 22-10-1983, Inventarisnummer 2, Archief Chili Komitee Nederland, IISG. 195 Rapport Chili-Commissie 5 mei 1978, Inventarisnummer 1594/1, Evert Vermeer Stichting 1975-1978,
Archief PvdA, IISG.
196 Agenda EVS voor 12-11-1976, Inventarisnummer 1594/1, Evert Vermeer Stichting 1975-1978, Archief PvdA,
47
Volgens de Chileense Radicale Partij was in 1976 de tijd aangebroken om verzetspartijen in Chili te herstellen, in het bijzonder de vakbonden. De situatie was gunstig om de door de terreur neergeslagen organisaties nieuw leven in te blazen. Het herstellen van de uiteengeslagen boeren- confederatie ‘Pedro Aquirre Cerda’ zou een goede stap zijn. Om deze actie te laten slagen was er een financiële bijdrage nodig van 32.500 gulden en hiervoor klopte de PR aan bij het Strijdfonds. De EVS en de PvdA schonken allebei vijfduizend gulden om tot aan het gewenste bedrag te komen aangezien het Strijdfonds niet voldoende financiële middelen had. Bij andere bevriende organisaties werd daarom medefinanciering gezocht om dit project van de Chileense Radicale Partij te doen slagen.197 Het was niet de eerste keer dat de EVS de PR op verzoek financieel bijstond. In 1975 had de EVS al 7000 gulden overgemaakt om de partij te helpen omdat zij financieel aan de grond zat.198
Ook de regering droeg bij aan de financiële steun van Chileense organisaties. Minister Pronk liet aan het Internationaal Secretariaat van de PvdA weten dat er nog steeds steun naar Chili werd geleid via particuliere organisaties. De vele berichten over de situatie in Chili die de minister bereikten na gesprekken met Chileense vluchtelingen, overtuigden hem dat hulp aan bepaalde groepen van de Chileense samenleving noodzakelijk was. Als gevolg hiervan stelde Pronk maar liefst 1.6 miljoen gulden beschikbaar voor de CUT. Dit bedrag zou via de Novib en de Nederlandse vakcentrales overgemaakt moeten worden aan de Chileense vakbond.199
Opmerkelijk is dat de Chilenen in Nederland zich niet enkel met hun eigen problemen bezighielden. In Rotterdam hadden de Chilenen veelvuldig contact met de lokale afdeling van de PvdA, mede doordat het Salvador Allende Centrum hier gevestigd was. De Chilenen verzochten de Rotterdamse PvdA om contact op te nemen met de rondreizende Fernando Maldonaso, de leider van de socialistische partij van Ecuador. In reactie hierop werd Maldonaso uitgenodigd bij mevrouw A.C. Smits, waarbij een Chileen als tolk fungeerde. Tijdens dit gesprek vroeg Maldonasa om steun van Europese socialistische partijen voor hun Ecuadoraanse zusterpartij. Smits stuurde zijn postadres door naar het bestuur van de PvdA met het verzoek om met hem in contact te treden.200
Het was niet verwonderlijk dat de Chilenen vooral in Rotterdam erg actief waren. In 1977 was er behalve het Salvador Allende Centrum ook het Instituut voor het Nieuwe Chili opgericht. De Chileen Jorge Arrate was van 1977 tot 1987 de directeur van dit instituut en vervulde deze rol naast zijn bezigheden voor Chile Democrático. Eind 1976 zette de Chili-Commissie van de PvdA zich in om het Chili-Komitee van de Socialistische Internationale te verhuizen van Engeland naar Nederland. Dit
197 Projekt Boeren-Konfederatie ‘Pedro Aquirre Cerda’, Inventarisnummer 1594/1, Evert Vermeer Stichting
1975-1978, Archief PvdA, IISG.
Verslag vergadering EVS 17-8-1976 te Utrecht, Inventarisnummer 1594/1, Evert Vermeer Stichting 1975-1978, Archief PvdA, IISG.
198 Verslag van de bestuursvergadering EVS 21-4-1975, Inventarisnummer 1593, Archief PvdA, IISG.
199 Brief Minister Pronk aan H. van den Bergh, 5-8-1977, Inventarisnummer 2334/4 1977, Archief PvdA, IISG. 200 Brief A.C. Smits 15-12-1976, Inventarisnummer 2333, Archief PvdA, IISG.
48
was op verzoek van de Chileen Carlos Parra, lid van de PR.201 PvdA-politicus en burgemeester van Rotterdam André van der Louw was namelijk de voorzitter van dit Chili-Komitee. Ter bevordering van zijn werkzaamheden zou het comité in Rotterdam gevestigd moeten worden. In samenspraak met de leiders van de PR en na het polsen van de opinie in de Unidad Popular-coalitie werd besloten om de verhuizing door te laten gaan. Voor de financiering van dit project werd aanspraak gemaakt op het Strijdfonds.202 De verhuizing werd later dat jaar voltooid. Chileense organisaties kwamen zo nog dichter bij de Nederlanders te staan. Niet alleen de komst van nieuwe vluchtelingen, maar ook het oprichten van nieuwe organisaties in Nederland kwam ten goede aan het solidariteitsnetwerk voor Chili.
Via de Socialistische Internationale stond Mansholt ook nog steeds in contact met Chilenen. Velen bedankten hem voor zijn inzet voor de Chileense zaak, boden hun diensten aan op zakelijk gebied en gaven nieuwe hulpverzoeken door aan de vicepresident van de SI.203 Via Mansholt belandde deze informatie bij het Internationale Secretariaat van de PvdA. Na 1977 werd deze kennis ook doorgestuurd naar het Christen-Democratisch Appél (CDA). Met de beëdiging van het nieuwe kabinet-Van Agt I op 19 december 1977 kwam er namelijk een einde aan het zeer progressieve kabinet-Den Uyl.204 De PvdA werd tot de oppositie veroordeeld toen het CDA een coalitie vormde met de VVD. Wat er met de doorgegeven informatie aan de nieuwe regeringspartij CDA gebeurde heeft dit onderzoek niet kunnen aantonen. Wel laat het zien dat verzoeken van de Chilenen hun weg naar de politiek vonden.
Binnen de PvdA nam de focus op Chili langzamerhand af. Dit was mede toe te schrijven aan het einde van de ontspanningseuforie in het Koude Oorlogsconflict van de vroege jaren zeventig. Na de jaren van détente bewapenden Oost en West zich met hernieuwde energie en ontstonden er aanvaringen tussen de Sovjet-Unie en de VS in de Derde Wereld. Daarnaast verslechterde de mensenrechtensituatie in het Oostblok, wat aldaar voor interne scheuren leidde waaraan de Westerse wereld veel aandacht besteedde.205 Eind 1978 werd de Chili-Commissie van de Partij van de Arbeid omgevormd tot een algemenere Latijns-Amerika Commissie.206 Ook binnen het Internationale Secretariaat vond toen een verandering plaats. De aandacht werd verlegd naar internationale politieke kwesties binnen de Nederlandse grenzen.207 Desondanks bleef de PvdA de
201 Verslag van de 4e vergadering van de Chili Kommissie 19-11-1976, Inventarisnummer 279, Commissiearchief
FNV/NVV 1976, IISG.
202 Brief Chili-kommissie van de PvdA 2-12-1976, Inventarisnummer 2334/2 1977, Archief PvdA, IISG. 203 Inventarisnummer 289, Archief Sicco Leendert Mansholt, IISG.
204 De kievid e.a., 40 jaar, 40 verhalen, 14.
205 Christie Miedema, ‘Laveren tussen ontspanning en solidariteit. De PvdA en de FNV ten tijde van de Poolse
crisis (1980-1982)’, Tijdschrift voor Geschiedenis Vol.126, No.3, (2013) 362-377 aldaar 362.
206 Verslag Algemene Bestuursvergadering EVS 1-9-1978, Inventarisnummer 1594/2, Archief PvdA, IISG. 207 Verslag Internationaal Secretariaat april 1978, Inventarisnummer 2370, Archief PvdA, IISG.
49
vele initiatieven van de PR financieren, alsmede van Chileense organisaties in Nederland zoals het Instituut voor het Nieuwe Chili.208 Ook bleven de Chilenen informatie doorspelen aan de partij met betrekking tot schendingen van mensenrechten en arrestaties. Dit intensifieerde na 1982 toen het verzet tegen Pinochet in Chili toenam en er veel Chilenen werden opgepakt door de junta.209