• No results found

Hoofdstuk 5: Slotconclusie en aanbevelingen

5.2 Aanbevelingen

75

for them, who would believe that knowledge really mattered?

(Zoals geciteerd in Dörnyei, 2001: 178)

5.2 Aanbevelingen

Dit onderwerp is verre van uitgeput. De onderstaande aanbevelingen gaan over zowel vervolg- als vergelijkend onderzoek:

- Dit onderzoek heeft zich beperkt tot de studenten van de opleiding DBKV. Vervolgonderzoek zou duidelijk kunnen maken of de kunstdocent van het VO ook studenten van andere kunstopleidingen heeft beïnvloed. Bijvoorbeeld de opleiding Autonome Beeldende Kunst, Theatervormgeving, Vormgeving Communicatie of Vormgeving Ruimtelijk Ontwerp, et cetera.

- Met vergelijkend onderzoek zou ook kunnen worden nagegaan of er verschil bestaat tussen de

kunstdocent en docenten van culturele, sociale of exacte vakken en de mate waarin zij de keuze van hun leerling voor een vervolgopleiding beïnvloeden. Vragen als ‘Hoe?’ en ‘Waarom?’ zijn dan interessant om te beantwoorden: heeft dat te maken met bijvoorbeeld het vak, de leerstof en de rol die de docent daarbij vervult? Of het aantal lesuren dat een docent beschikbaar heeft? Et cetera.

- Met dit onderzoek is ook een poging gedaan om verschillen tussen sekse en de mate van invloed op hun studiekeuze vast te stellen, evenals de redenen daarvoor. Er zijn echter te weinig mannelijke

respondenten om daar conclusies over te trekken (zie vraag 1 in bijlage 2). Met vervolgonderzoek waarbij meer mannelijke respondenten betrokken zijn, zou kunnen worden nagegaan of de kunstdocent

inderdaad meer invloed heeft op de vrouwelijke sekse en, zo ja, waarom dat zo is.

- Dit onderzoek zou bovendien kunnen worden aangevuld door ook de kunstdocent te interviewen. Hoe ervaren zij hun rol als docent – als begeleider, coach en/of rolmodel? Wellicht biedt dit nieuwe inzichten. - Op basis van mijn ervaring op de kunstacademie alsook op de middelbare scholen waar ik als DBKV

student stage heb gelopen, durf ik te stellen dat de rol van de kunstdocent meer draagvlak verdient. Vervolgonderzoek zou kunnen aantonen of er inderdaad onvoldoende aandacht wordt besteed aan de rol van de kunstdocent en de invloed die hij kan uitoefenen op zijn leerlingen. Vragen als ‘Zijn docenten zich bewust van de invloed die zij (kunnen) uitoefenen op hun leerlingen?’ en ‘Hoe zou hier meer aandacht aan besteed kunnen worden?’ zijn dan interessant om te beantwoorden.

;

76

Samenvatting

Dit onderzoek is ontstaan vanuit mijn interesse naar de invloed van de kunstdocent op de keuze van zijn leerling voor de opleiding Docent Beeldende Kunst en Vormgeving. Daartoe heb ik de volgende onderzoeksvraag geformuleerd:

Heeft de kunstdocent van het Voortgezet Onderwijs invloed op de keuze van zijn leerling voor de opleiding Docent Beeldende Kunst en Vormgeving? Zo ja, hoe en waarom?

Allereerst is door middel van een literatuuronderzoek nagegaan of, hoe en waarom de kunstdocent van invloed zou kunnen zijn op de studiekeuze van zijn leerling. Daaruit kwamen meerdere mogelijke manieren en redenen uit naar voren.

Ten tweede is met een enquête achterhaald of leerlingen in de praktijk ook echt zijn beïnvloed. 253 eerste tot en met vierdejaars voltijd studenten van DBKV opleidingen in heel Nederland hebben deze ingevuld (dat is een reactiepercentage van 35%). Uit hun antwoorden kon worden vastgesteld dat de kunstdocent inderdaad invloed heeft op de studiekeuze van zijn leerling: gerekend met een foutmarge van 5% komt dit neer op een percentage van 63-73%.

Ten derde zijn kwalitatieve interviews afgenomen onder studenten van de opleiding DBKV. Dit had tot doel om te achterhalen hoe en waarom de kunstdocent invloed heeft op de studiekeuze van zijn leerling. In totaal hebben 14 studenten aan het kwalitatief interview meegewerkt. Die zijn vervolgens geanalyseerd via open codering en op basis van de bevindingen kon een beeld worden geschetst van hoe en waarom de invloed van de kunstdocent plaatsvond.

Tot slot is in de conclusie de onderzoeksvraag beantwoord. Dat luidt, in het kort, als volgt: bij de keuze van de leerling voor de opleiding DBKV spelen verschillende motivaties een rol, de invloed kunstdocent is daar een heel belangrijke van. Zijn invloed uit zich op verschillende manieren: door zijn onderwijsstijl, door de functie die hij bekleedt als rolmodel en door zijn vriendschappelijke band met de leerling. De redenen waarom dit invloed heeft zijn:

- dat motiveert en enthousiasmeert hen voor het kunstvak; - dat moedigt hen aan om de leerstof serieuzer te nemen; - dat stimuleert hun zelfvertrouwen;

- dat geeft hen vertrouwen in hun studiekeuze en bereid hen daarop voor (hij maakt de optie zogezegd concreter);

- dat draagt bij aan hun beeld van ‘goed docentschap’;

- dat wakkert bij hen de wens aan om hem in zijn kunstdocentschap te evenaren of te verbeteren zodat zij later (ook) voor anderen een goede kunstdocent kunnen zijn.

Dit onderzoek kan ook wel gezien worden als een pleidooi voor het belang van de kunstdocent in het

;

77

levensveranderende invloed wanneer het gaat om de studiekeuze, kan en mag zijn rol in het kunstonderwijs niet worden onderschat.

;

78

Bibliografie

Abulon, E. Pre-service Teachers’ Motivation Related to Career Choice: The Case of PNU BECED and BEED Students. Research Series, No. 124, juli 2010. Bereikbaar via: www.pnu.edu.ph

Aronson, E., Wildson, T., Akert, R. Sociale psychologie. Amsterdam: Pearson Education Benelux, 7e editie, 2011.

Barrett, T. ‘About Art Interpretation for Art Education.’ In: Studies In Art Education, Vol. 42, No. 1, p. 5-19, 2000.

Blom, S. (red.). Tussen oud en nieuw. NRC Handelsblad, 30 december 2006. Bereikbaar via:

http://vorige.nrc.nl/dossiers/voortgezet_onderwijs/article1756037.ece

Boeije, H., Hart, H. 't (Hox, J. (red.) ). Onderzoeksmethoden. Den Haag: Boom Lemma Uitgevers, 8ste druk, 2009.

Brekelmans, M., Mainhad, T., Brok, P., Wubbel, T. ‘Teacher Control and Addiliation: Do Students and Teachers Agree?’ In: Journal of Classroom Interaction, Vol. 46, No. 1, p. 17-26, 2011.

Dahl, R. Boy. Baarn: Uitgeverij Lemmers, 1985/2003.

Deci, E., Vallerand, R., Pelletier, L., Ryan, R. ‘Motivation and Education: The Self-Determination Perspective.’ In: Educational Psychologist, Vol. 26, No. 3 & 4, p. 325-346, 1991.

Diederen, K.J.T., Helden, R. van, Rossem, L. van, Wanningen, SD.W.M. De interpersoonlijke relatie tussen de beta-docent en leerling en de keuze voor het profiel en de keuzevakken. Universiteit van Utrecht, Centrum voor Onderwijs en Leren, juni 2012.

Dieleman, A. ‘Nieuw elan of teloorgang?’ In: Essaybundel CU@SCHOOL: Jeugdcultuur en onderwijs. Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, p. 18-27, december 2011. Bereikbaar via:

www.rijksoverheid.nl

Dörnyei, Z Teaching and researching motivation. Harlow: Pearson Education Limited, 2001.

Efland, D., Art and Cognition: Integrating the Visual Arts in the Curriculum. New York: Teachers College Press, 2002.

Emonds, E. ‘De gemotiveerde leerling.’ In: Egoscoop, Full Partners, Vol. 16, Nr. 2, p. 16-19, december 2011. Bereikbaar via: www.onderwijsmaakjesamen.nl/webwinkel

Evers, J. (red.), Boer, F., de. Kwalitatief interviewen: kunst én kunde. Den Haag: Uitgeverij LEMMER, 2007.

Gelijsteen, N. Zelfvertrouwen in de lespraktijk. De invloed van de docent op het zelfvertrouwen van de leerling. Masterscriptie, Educatief Meesterschap Amsterdam, december 2010. Bereikbaar via:

www.nettygelijsteen.nl

Gielen, P., Bruyne, P. de. Teaching Art in the Neoliberal Realm: Realism versus Cynicism. Nederland: Fontys Hogeschool, 2012.

Graaff, B. de. Voorbeeld doet volgen? Rolmodellen van (radicaliserende moslimjongeren in Nederland). Universiteit Leiden, 2009. Bereikbaar via: media.leidenuniv.nl

;

79

Haanstra, F. De Hollandse Schoolkunst. Mogelijkheden en beperkingen van authentieke kunsteducatie. Utrecht: Cultuurnetwerk Nederland, 2001.

Hamre, B., Pianta, R. ‘Student-Teacher Relationships.’ In: Children's needs III: Development, prevention, and intervention, p. 49-60. Bethesda, MD: National Association of School Pschologists, 2006. Bereikbaar via: www.pearweb.org

Het Nieuwsblad. Begeleiding van jongeren bij studiekeuze faalt. 30 november, 2011. Bereikbaar via:

www.nieuwsblad.be

Heusden, B. van. Cultuur in de spiegel: naar een doorlopende leerlijn cultuuronderwijs, 2010a. Bereikbaar via: http://rjh.ub.rug.nl/cis/article/download/1/1

Heusden, B. van. De structuur van cultuur, of: wat weet de schildpad?, 2010b. Bereikbaar via:

www.rug.nl.proxy-ub.rug.nl

Heusden, B. van. ‘Een Bewustzijn verbeeld, David Hockney's 'A Bigger Picture'.’ In: Filosofie & Praktijk, Uitgeverij Damon, p. 24-40, 2012.

Hughes, J. Longitudinal Effects of Teacher and Student Perceptions of Teacher-Student Relationship Qualities on Academic Adjustment. National Institute of Health, 2009. Bereikbaar via:

www.ncbi.nlm.nih.gov

Klaassen, C., Wessels, J. ‘De voorbeeldfunctie van de docent in het vakcollege.’ In: Pedagogische kwaliteit, Nr. 81. Nijmegen: Radboud Universiteit, Vakgroep Sociologie, 2010.

Koomen, H., Spilt, J., Roorda, D., Oort, F., Thijs, J. Leraar-leerlingrelaties, schools leren van leerlingen en welbevinden van leraren. Een samenvatting van twee reviewstudies. Universiteit van Amsterdam, 2011. Bereikbaar via: www.psy.vu.nl

Krijger, D. (red.). Relatie leerling-leraar heeft effect op prestaties. Balans Magazine, Vol. 7, p. 40-43, augustus/september 2011.

Lockwood, P., Kunda, Z. Superstars and me: Predicting the impact of role models on the self. In± Journal of Personality and Social Psychology, Vol. 73, No. 1, p. 91-103, 1997.

Lortie, D. School-teacher: A sociological study. Chicago: University of Chigaco Press, 1975.

Louwerenburg B., Taconis R. De invloed van de decaan (en andere betrokkenen bij profielen studiekeuzebegeleiding) en bètastimuleringsprogramma’s op de keuze van leerlingen binnen het Havo/vwo voor profielen en doorstroom naar bètatechnische vervolgopleidingen. 2009. Bereikbaar via:

repository.tue.nl

Mansfield, C., Wosnitza, M., Beltman, S. ‘Goals for teaching: Towards a framework for examining motivation of graduating teachers.’ In: Australian Journal of Educational & Developmental Psychology, Vol. 12, p. 21-34, 2012. Bereikbaar via: www.newcastle.edu.au

Meijers, F., Kuijpers, M., Winters, A. Leren kiezen/kiezen leren. Een literatuurstudie. Expertisecentrum Beroepsonderwijs, juli 2010a.

Meijers, F., Kuijpers, M., Winters, A. Studie- en beroepskeuze: een rationeel proces? Handboek Effectief Opleiden 54/61, p. 11.7-12.01-11.7-12.24, december 2010b.

;

80

Nooijen, S. De Docent als waardevol voorbeeld.Masterscriptie, Universiteit van Tilburg, 2012. Bereikbaar via: tilburguniversity.worldcat.org

NSKO. NSKO 2011, Nationaal Studiekeuze Onderzoek Markteffect B.V. 2011. Bereikbaar via:

www.ncbi.nlm.nih.gov

Nussbaum, M. Niet voor de winst. Waarom de democratie de geesteswetenschappen nodig heeft. Ambo/Anthos Uitgevers. 2e druk, 2013 .

O'Connor, E., McCartney, K. ‘Examining Teacher-Child Relationships and Achievement as Part of an Ecological Model of Development.’ In: American Educational Research Journal, Vol. 44, No. 2. p. 340-369, juni 2007.

Peterson, G., Sampson, J., Reardon, R. Career development and services; A cognitive approach. Pacific Grove: Brooks/Cole Publishing Company, 1991.

Polkinghorne, D. Narrative knowing and the human sciences. Albany: SUNY PRESS, 1988.

Puijk, L., Weijers, M., Bold, C., Kochen, M., Rompelberg, V., Bakker, H. de. Welke middelen kan een docent tijdens zijn les gebruiken/hanteren om leerlingen van havo 4 op het Spohianum meer te motiveren? Sophianum Academische Opleidingsschool, 2011. Bereikbaar via: www.aosl.nl

Radel, R., Sarrazin, P., Legrain, P., Wild, C. ‘Social Contagion of Motivation Between Teacher and Student: Analyzing Underlying Processes.’ In: Journal of Educational Psychology. Vol 102, No. 3, 2010. Bereikbaar via: hal.archives-ouvertes.fr

Richardson, P., Watt, H. ‘Who Chooses Teaching and Why? Profiling Characteristics and Motivations Across Three Australian Universities.’ In: Asia-Pacific Journal of Teacher Education, Vol. 34, No. 1, p. 27-56, maart 2006.

Riley, P. ‘An adult attachment perspective on the student-teacher relationship & classroom management difficulties.’ In: Teaching and Teacher Education, Vol. 25, No. 5, p. 626-635, 2009.

ROA. Voorlichting en begeleiding bij de studie- en beroepskeuze en de rol van de

arbeidsmarktinformatie: Onderzoek uitgevoerd door Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt van de Universiteit Maastricht in opdracht van de Raad voor Werk en Inkomen. 2008. Bereikbaar via:

arno.unimaas.nl

Ryan, R., Powelson, C. ‘Autonomy and Relatedness as Fundamental to Motivation and Education.’ In: The Journal of Experimental Education, Vol. 60, No. 1, p. 49-66, 1991.

Ryan, R., Stiller, J. Lynch, J. ‘Representations of Relationships to Teachers, Parents, and Friends as Predictors of Academic Motivation and Self-Esteem.’ In: Journal of Early Adolescence, Vol. 14, No. 2, p. 226-249, mei 1994.

Schaik, J. van (red.). Kunst is een gegeven. Dagblad van het Noorden, 27 november 2010. Bereikbaar via:

http://www.rug.nl/staff/b.p.van.heusden/BarendVanHeusden.pdf

Schokker, T. (red.), Essaybundel CU@SCHOOL: Jeugdcultuur en onderwijs. Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, 2011.

Schult, H. Vrieze, I. de., Sleegers, P. Leerlingen motiveren: een onderzoek naar de rol van leraren. Ruud de Moor Centrum - Open Universiteit, 2011. Bereikbaar via: www.ou.nl

;

81

Schunk, D. H., Pintrich, P. R., Meece J. L. Motivation in Education: Theory, Research, and Applications. R. R. Donneley & Sons Company, 3e druk, 2008.

Spittle, M., Jackson, K., Casey, M. ‘Applying self-determination theory to understand the motivation for becoming a physical education teacher.’ In: Teaching and Teacher Education, Vol. 25, No. 1, p. 190-197, 2008.

Theunissen, C.I.L. Welke sekse ligt beter in de (arbeids)markt? Een onderzoek naar de sociale rollen, de waardenoriëntaties, de uiterlijke oriëntatie en de inspirerende voorbeelden van jongvolwassen. Masterscriptie, Universiteit Utrecht, 2009. Bereikbaar via: igitur-archive.library.uu.nl

Thomas, A. (red.). Role Models. Being yourself: sexual orientation and the workplace. Stonewall Workplace programmes, 2012. Bereikbaar via: www.stonewall.org.uk.pdf

Turner, M. (red.). The Artful Mind: Cognitive Science and the Riddle of Human Creativity. Oxford University Press, 2006.

Wijsman, E. Psychologie & Sociologie. Groningen/Houten: Noordhoff Uitgevers, 2005

Wilson, B. ‘Het derde pedagogische gebied en leren leven in kunstwerelden.’ In: Cultuur+Educatie 31, p. 90-111, 2011.

Ziehe, T. ‘De docent als gids en de zelfwereld van jongeren.’ In: Essaybundel CU@SCHOOL: Jeugdcultuur en onderwijs, p. 11-15, 2011.

Websites

Cultuurnetwerk Nederland (2012), Kunsteducatie.

www.cultuurnetwerk.nl/cultuureducatie/kunsteducatie.html, bezocht op 22 maart 2012.

Kiesjestudie.nl (2014), Docent Beeldende Kunst en Vormgeving.

http://www.kiesjestudie.nl/opleiding39100-Docent-Beeldende-Kunst-en-Vormgeving.html, bezocht op 18 september 2014.

SurveyMonkey (2014), Steekproefgrootte enquête. https://nl.surveymonkey.com/mp/sample-size/, bezocht op 13 juli 2014.

;

82

Bijlage 1: De enquête

Dit is de enquête zoals die door de respondenten via de weblink https://nl.surveymonkey.com/s/kunstdocent is ingevuld.

Algemene vragen

Waarom kiezen studenten voor de opleiding DBKV?

20%

1. Ik ben een:

2. Mijn leeftijd is:

3. Ik volg de opleiding in:

4. In welk studiejaar zit je?

Volgende

Vrouw Man

Amsterdam (Academie voor Beeldende Vorming, Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten) Groningen (Academie Minerva, Hanzehogeschool)

Leeuwarden (Noordelijke Hogeschool Leeuwarden)

Maastricht (Academie Beeldende Kunsten, Zuyd Hogeschool) Rotterdam (Willem de Kooning Academie, Hogeschool Rotterdam)

Tilburg (Academie voor Beeldende Vorming, Fontys Hogeschool voor de Kunsten) Utrecht (Hogeschool voor de Kunsten Utrecht)

Arnhem (ArtEZ hogeschool voor de kunsten) Zwolle (ArtEZ hogeschool voor de kunsten) Anders, namelijk:

Het eerste studiejaar Het tweede studiejaar Het derde studiejaar Het vierde studiejaar Anders, namelijk:

Vooropleidingsgerelateerde vragen

40%

5. Welke vooropleiding (van het voortgezet onderwijs) heb je gedaan? NB: Kruis aan welke vooropleiding je als laatst hebt afgesloten.

6. Welk profiel heb je toen gedaan? NB: Meerdere antwoorden zijn mogelijk.

7. Welke kunstvakken had je in de bovenbouw van het havo of vwo? NB: Het gaat hier om havo 4 en 5; vwo 4, 5 en 6.

8. Geef aan of je het eens of oneens bent met de volgende stellingen: NB: Het gaat om de kunstdocent(en) van het voorgezet onderwijs.

Eens Oneens Weet ik niet N.v.t.

Mijn kunstdocent(en) heeft/hebben mij enthousiast gemaakt voor kunst en cultuur.

Havo Vwo Anders, namelijk: Cultuur en Maatschappij Economie en Maatschappij Natuur en Gezondheid Natuur en Techniek N.v.t. Beeldende vorming

CKV (culturele en kunstzinnige vorming) KCV (klassieke culturele vorming) Tekenen

Handvaardigheid Textiele vormgeving

Kunst Algemeen en Kunst Beeldend N.v.t.

Mijn kunstdocent(en) was/waren zelf enthousiast voor kunst en cultuur.

Mijn kunstdocent(en) was/waren enthousiast voor lesgeven.

Mijn kunstdocent(en) was/waren een rolmodel voor mij.

Vorige Volgende

Opleidingsgerelateerde vragen (DEEL 1)

60%

9. Waarom heb je deze opleiding gekozen? NB: Meerdere antwoorden zijn mogelijk.

Ik wil graag lesgeven.

Ik wil graag met jongeren werken. Ik wil altijd al docent zijn.

Ik denk dat het kunstdocentschap mij heel goed ligt. De opleiding leek mij heel leuk.

De opleiding past heel goed bij mijn interesses en vaardigheden. Ik wil jongeren positief beïnvloeden.

Ik wil mijn kennis en ervaringen met jongeren delen. Ik wil mij inzetten voor kunsteducatie in de maatschappij. Ik wil een bijdrage leveren aan de maatschappij.

Ik wil iets teruggeven aan de maatschappij. Mijn kunstdocent heeft mij geïnspireerd. Een andere vakdocent heeft mij geïnspireerd.

Mijn ouders vinden het docentschap een goede keuze. Mijn vrienden vinden deze opleiding goed bij mij passen. Een aantal van mijn vrienden/kennissen doet deze opleiding.

Ik wil graag een baan waar bijscholing en doorleren deel van uitmaakt.

Ik met wil kunst bezig zijn, maar ook de zekerheid van een vaste baan hebben. Ik denk dat ik de opleiding kan afronden.

Deze opleiding biedt goede carrière mogelijkheden.

Deze opleiding biedt de mogelijkheid op een vaste baan/een vast inkomen. Deze opleiding biedt de mogelijkheid op het volgen van een vervolgopleiding. Deze opleiding biedt de mogelijkheid om in het buitenland te werken.

Het docentschap biedt de mogelijkheid om parttime les te geven. Het docentschap biedt lange vakanties.

Ik werd niet toegelaten tot mijn eerste opleidingskeuze. Ik wist niet welke andere opleiding ik moest doen. Weet ik niet.

10. Geef aan hoeveel invloed de volgende personen hebben gehad op jouw keuze voor deze opleiding. Geen invloed Weinig invloed Veel invloed Ouder(s) Overige familie Vriend(en) Kunstdocent(en) Andere vakdocent(en) Mentor Studiebegeleider/decaan

11. Aan wie heb je informatie gevraagd over deze opleiding/van wie heb je informatie gekregen?

NB: Meerdere antwoorden zijn mogelijk.

Je kan hier je antwoord toelichten:

Ouder(s) Vrienden Kunstdocent

Een andere vakdocent Mentor

Studiebegeleider/decaan

Medewerker(s) van de studiekeuzemarkt (op school of ergens anders) Ik heb de open dag van de opleiding bezocht

Ik heb zelf informatie opgezocht Ik heb geen informatie opgezocht Anders, namelijk:

12. Was jouw kunstdocent op de hoogte van je keuze voor de opleiding DBKV? Vorige Volgende Ja Nee Weet ik niet N.v.t.

Opleidingsgerelateerde vragen (DEEL 2)

80%

13. In hoeverre ben je tevreden met jouw keuze voor deze opleiding?

14. Verwacht je deze opleiding af te ronden?

15. Zou je na deze opleiding ook als kunstdocent willen werken?

16. Heb je getwijfeld over het volgen van een andere opleiding?

Vorige Volgende

Heel tevreden Tevreden

Enigszins tevreden Een beetje tevreden Ontevreden

Heel erg ontevreden

Je kan hier je antwoord toelichten:

Ja Nee

Nee, ik wil graag een andere opleiding doen Weet ik niet Ja, fulltime Ja, parttime Nee Weet ik niet Nee

Ja, de opleiding Autonome, Beeldende Kunst (de opleiding tot kunstenaar) Ja, namelijk:

Overige vragen

100%

17. Welke van de volgende activiteiten heb je ondernomen voordat je deze studie ging doen?

NB: Meerdere antwoorden zijn mogelijk.

18. Indien je eerst een andere opleiding(en) hebt gedaan, heb je deze afgerond?

19. Zou je het leuk vinden om geïnterviewd te worden over jouw keuze voor deze opleiding? Het interview vindt plaats bij jou op school. Ter vergoeding ontvang je het uitgewerkte

interview en een cadeaubon.

Voor- en achternaam: E-mail adres:

20. Heb je opmerkingen over deze enquête, dan kan je die hier kwijt:

Vorige Gereed

Vooropleiding van de DBKV

Oriëntatiecursus (oriëntatie op je studiekeuze) Reizen Vrijwilligerswerk Andere opleiding(en) Geen Anders, namelijk: Ja Nee

;

91

Grafiek 1