HOOFDSTUK IV NADERE IMPLICATIES EN AANBEVELINGEN
4.2 Aanbevelingen voor nader onderzoek
Het onderzoek verricht in deze scriptie vormt slechts een eerste aanzet tot een veel alomvattender en nauwkeuriger studie naar de werking van de Europese gasalliantie. Aan de hand van de strategische-alliantietheorieën is aangetoond dat er sprake is van een disproportionele kostenverdeling onder lidstaten. Er blijven echter nog veel vragen onbeantwoord die noodzakelijk zijn voor de vaststelling van de exacte implicaties van deze constatering en voor het vinden van een passende aanpak van beleid.
Enkele van dergelijke cruciale vragen die als gevolg van de beperkte omvang van deze scriptie niet aan de orde zijn gekomen, zijn:
- welke kosten worden door lidstaten gemaakt voor de verbetering van gaszekerheid die niet worden gevangen door studie naar verhoging van de n-1 norm?
- hoe worden de kosten verdeeld van geplande capaciteitsprojecten zoals de Nord
Stream of Nabucco, grote gasopslagfaciliteiten of LNG-installaties?
- hoe verhouden de private kosten voor bevordering van gaszekerheid van geprivatiseerde aardgasondernemingen zich tot de publieke kosten die voortkomen uit financiële steunverlening en investeringen door overheids(toezicht)organen?
- welke solidariteitsmechanismen zijn inmiddels door de lidstaten ontwikkeld en onder welke voorwaarden en tegen welke compensatietarieven wordt momenteel bilaterale bijstand verleend?
- is solidariteit in gasbijstand afhankelijk van andere dan economische factoren, bijvoorbeeld politieke relatie, sociale verwevenheid of beeldvorming?
Naast deze vragen dient ook de toepassing en de beperkingen van de public-choicebenadering tegen het licht worden gehouden. Enkele relevante onderzoeksvragen zouden zich daarom kunnen richten op de invloed van factoren die niet zijn opgenomen in de public-choicebenadering op het gedrag van EU-lidstaten bij de vormgeving van het gezamenlijke gasveiligheidsbeleid. Zulke vragen zijn bijvoorbeeld:
- in hoeverre is de nationale bevordering van gasveiligheid afhankelijk van irrationele factoren zoals angst (voor verstoring van de economie of voor de leverancier) of gebrekkige besluitvorming?
- wat is de invloed van lobbygroepen en private spelers (zoals energiebdrijven of beleggers in infrastructuur) op de nationale en Europese beleidsafwegingen inzake leveringszekerheid van gas?
- in hoeverre wordt de vormgeving van de Europese gasalliantie bepaald door het institutionele raamwerk van de EU en van het toezicht op de nationale gasmarkten?
- in welke mate beschouwen lidstaten gasveiligheid als een politieke kwestie waarbij economische afwegingen ondergeschikt zijn aan bijvoorbeeld de bilaterale relatie van die lidstaat met een belangrijke gasexporteur als Rusland?
- wat is de invloed van historische processen op de huidige mate van gasveiligheid in de verschillende lidstaten?
- in hoeverre is de public choice benadering bruikbaar voor beleidsterreinen met een hoog veiligheidsgehalte?
Ten slotte kan nog de vraag worden gesteld in hoeverre de methodologie van deze scriptie toegepast kan worden op andere veiligheidsterreinen, zoals terrorismebestrijding, bescherming van financieel verkeer of de voorkoming van epidemieën.
CONCLUSIE
In deze scriptie is onderzocht in hoeverre de theorieën van strategische allianties voor publieke goederen toepasbaar zijn op de huidige Europese samenwerking op het gebied van gaszekerheid en tot welke implicaties deze theorieën leiden. In het eerste hoofdstuk is vastgesteld dat leveringszekerheid van gas, evenals de veiligheid die wordt geboden door een alliantie als de NAVO, het karakter heeft van een joint product. Gaszekerheid, in deze scriptie gedefinieerd als een strategie van rendabel risicobeheer dat is gericht op enerzijds het voorkomen van gasverstoringen en anderzijds het beperken van de nadelige gevolgen van gasverstoringen, heeft kenmerken van zowel zuiver publieke, onzuiver publieke en private goederen. Naar analogie met NAVO-veiligheid zijn de publiek-goed- en strategische-alliantietheorieën van toepassing op het joint product leveringszekerheid van gas.
Nadat toepasbaarheid van de relevante theorieën op gaszekerheid kon worden vastgesteld, is in het tweede hoofdstuk aan de hand van de strategische-alliantietheorieën van onder meer Liska, Walt, Snyder, Olson en Zeckhauser, en Sandler en Hartley een methodologie ontwikkeld voor het ontstaan en de werking van strategische gasallianties. Allereerst is vastgesteld dat er slechts bij een intensieve, geïnstitutionaliseerde samenwerking gericht tegen externe dreiging van de gasveiligheid sprake is van een ‘gasalliantie’. Daarna is aangetoond dat de totstandkoming van een gasalliantie afhangt van een kosten-batenanalyse van enerzijds veiligheid en anderzijds de verplichting tot bijstand van een alliantiegenoot. Een staat zal geneigd zijn een alliantie te sluiten wanneer alliantiegenoten en/of de alliantie als geheel minder kwetsbaar is/zijn voor gasverstoringen. Daarnaast is vastgesteld dat de hechtheid van een gasalliantie wordt bepaald door de mate van non-exclusiviteit van de gaszekerheid. Vervolgens zijn de ability-to-pay- en benefits-receivedmethodes zodanig aangepast op de kenmerken van gasallianties dat op gelijke wijze de (dis)proportionaliteit van kostendeling verklaard en voorspeld kan worden.
In het derde hoofdstuk is vastgesteld dat de huidige Europese samenwerking inzake leveringszekerheid van gas aan de hand van het ontwikkelde model is te kenmerken als een strategische gasalliantie. Daarbij zal implementatie van de voorgestelde beleidsveranderingen vanuit de Europese Commissie de alliantie nog hechter maken om het verhoogde risico op free-ridergedrag, voortkomend uit toenemende focus op kenmerken van zuiver publieke goederen van gaszekerheid, tegen te gaan. Toetsing van de kostendeling binnen de Europese gasalliantie volgens de methodes van Olson en Zeckhauser en Sandler en Hartley toont dat de
grote gaslanden een disproportioneel zware bijdrage leveren in de kosten van de gasalliantie. Bij het nieuwe gaszekerheidsbeleid zal deze disproportionaliteit in beginsel verder toenemen.
De belangrijkste implicaties van de resultaten van de in deze scriptie verrichte studie zijn dat free-ridergedrag momenteel al een serieuze beperking geeft van de optimale werking van de Europese gasalliantie. Deze beperking kan enkel worden opgelost door intensievere institutionalisering door middel van centralisatie en toenemende bevoegdheden van de Commissie, en minimumnormen voor bescherming en solidariteit.
De eindconclusie van deze scriptie luidt dat de theorieën van strategische allianties voor publieke goederen inderdaad toepasbaar zijn op de huidige Europese samenwerking op het gebied van gaszekerheid. De theorieën bieden, in aangepaste vorm, een verklaring voor het ontstaan, de verdere groei en institutionalisering en de kostendeling van de Europese gasalliantie. De wederzijdse versterking van toenemende integratie van nationale gasmarkten en harmonisatie van gaszekerheidsnormen, en de inherente economische neiging tot free-ridergedrag door kleine lidstaten maakt dat gasveiligheidsbeleid uiteindelijk volledig gecentraliseerd zal zijn en zal worden uitgevoerd door de Commissie. De verwachting is daarmee dat de lidstaten de komende periode (veel van) hun autonomie op het gebied van gaszekerheid zullen verliezen onder druk van supranationale harmonisatie en voltooiing van de interne gasmarkt.
Naast de inzichten die de toepassing van strategische-alliantietheorieën hebben geboden op het gebied van Europees gasveiligheidsbeleid, heeft het onderzoek in deze scriptie een belangrijke stap gezet richting een brede toepassing van de relevante theorieën van onder meer Olson en Zeckhauser, en Sandler en Hartley. Waar het traditionele toepassingsbereik beperkt bleef tot militaire veiligheid en slechts enkele simplistische toespelingen werden gedaan voor toepassing op een breder terrein, bewijst de aanpak van deze scriptie dat de methodologie van de bestaande strategische-alliantietheorieën met enige aanpassing zeer goed bruikbaar zijn op andere (veiligheids)terreinen. Toekomstig onderzoek naar de effectiviteit van internationale samenwerking op gebieden als terrorismebestrijding of de bescherming van het internationale financiële verkeer kan dus goed aansluiten bij dezelfde rationaliteit in aanpassing van de bestaande methodologie teneinde adequate verklaringen te geven en voorspellingen te doen voor het statelijk handelen binnen de veiligheidsalliantie.
Ten slotte ondersteunt deze scriptie de relevantie van de public-choicebenadering binnen de Internationale Betrekkingen voor het onderzoeken van statelijke interactie. Meer dan de klassieke Realistische en Liberalistische paradigma’s is het IPE-perspectief van de public-choicebenadering in staat rationeel onderbouwde verklaringen te geven en voorspellingen te
doen interstatelijke samenwerking zonder te blijven steken in machtsdenken of (over)optimistische opvattingen over almaar hechter worden internationale betrekkingen door interdependentie. De public-choicebenadering gaat uit van de economische kosten-batenafweging die staten beweegt tot samenwerking of tot individueel optreden. Het rationele-keuzemodel en positivistische aannames vormen hierbij zowel de kracht als de zwakte van de benadering. Zeker op politiek gevoelige terreinen zoals energieveiligheid kunnen irrationele factoren als angst, beperkte beleidsprocessen, bestaande institutionele beperkingen en historische ontwikkelingen een belangrijke rol spelen in de nationale en Europese beleidsafwegingen. De uitsluiting van al deze factoren heeft een belangrijke uitstraling op de uitkomsten van deze scriptie. Deze beperking van de public-choicebenadering verdient nadrukkelijke aandacht. Tegelijkertijd dient echter erkend te worden dat zonder uitsluiting van deze factoren er nooit een betrouwbaar model met verklarende en voorspellende waarde aan het onderzoek van deze scriptie ten grondslag had gelegen.
BIBLIOGRAFIE
ACADEMISCHE PUBLICATIES
Aalto, Pami (ed.). The EU-Russian energy dialogue: Europe's future energy security, The International Political Economy of New Regionalisms, Hampshire: Ashgate, 2008
Abbott, Malcolm. ‘Is the security of electricity supply a public good?’, The Electricity
Journal 14, 7, augustus-september 2001, 31-33
Andrews-Speed, Philip, Xuanli Liao en Roland Dannreuther. ‘China’s energy security policy’, Adelphi series, International Institute for Strategic Studies 42, 346, 2002
Apesteguia, Jose en Frank P. Maier-Rigaud. ‘The role of rivalry: Public goods versus common-pool resources’, The Journal of Conflict Resolution 50, 5, oktober 2006, 646-663 Bache, Ian en Stephen George. Politics in the European Union, 2e editie, Oxford: OUP, 2006 Bruno de Borger en André van Poeck. Algemene economie, vijfde druk, Antwerpen: De
Boeck, 2004
Chevalier, Jean-Marie. ‘Security of energy supply for the European Union’, European Review
of Energy Markets 1, 3, november 2006
Cornes, Richard en Todd Sandler. The theory of externalities, public goods, and club goods, Cambridge: CUP, 1996
Delvaux, Bram, Michael Hunt en Kim Talus (eds.). EU Energy Law and Policy Issues, Brussel: Euroconfidentiel, 2008
Drèze, J.H. Investment under private ownership: Optimality, equilibrium and stability, Louvain-la-Neuve: Core, 1974
Elletson, Harold. Baltic independence and Russian foreign energy policy, Londen: GMB Publishing Group, 2006
Fesmire, James M. en Edward C. Beauvais. ‘Budget size in a democracy revisited: The public supply of public, private, and semi-Public Goods’, Southern economic journal 45, 2 (1978), 477-493
Frey, Bruno S.. ‘The public choice view of international poltical economy’, International
Organization 38, 1, winter 1984, 199-223
Head, J. G. ‘Public goods and public policy’, Public Finance 17, 1962, 197–219
Holcombe, Randall G. ‘A theory of the theory of public goods’, The Review of Austrian
Economics, Springer, 10, 1, 1997. Ludwig van Mises Institute website <http://mises.org/journals/rae/pdf/rae10_1_1.pdf>
Holcombe, Randall G. ‘Public goods theory and public policy’, The Journal of Value Inquiry 34, 2000, 273-286
Holtmann, Alphonse G. ‘Samuelsonian and Weisbrodian public goods’, Public Finance
Review 27, 1999, 387-395
Horsnell, Paul. ‘The probability of oil market disruption: With an emphasis on the Middle East’, Japanese energy security and changing global energy markets: An analysis of
Northeast Asian energy cooperation and Japan's evolving leadership role in the region, The James A. Baker III Institute for Public Policy of Rice University, mei 2000. Rice University website,
<http://www.rice.edu/energy/publications/docs/JES_ProbabilityOilMarketDisruption.pdf> Hudson, John en Philip Jones. ‘“Public goods”: An exercise in calibration’, Public Choice
124, 2005, 267-282
Jones, Philp. ‘Colluding victims: A public cloice analysis of international alliances’, Public
Choice 132, 2007, 319-332
Leeds, Brett Ashley en Sezi Anac. ‘Alliance institutionalization and alliance performance’, International Interactions 31, 3, juli 2005, 183 – 202.
Legendre, Thierry. ‘The contribution of international organisations, in particular NATO’, in: HCSS. A review of the seminar ‘the security of energy supplies: The role of NATO and
other international organisations’, Brussel, 17 januari 2008. HCSS website, <http://www.hcss.nl> onder ‘Publications’
Liska, George. Nations in alliance: The limits of interdependence, Baltimore: The Johns Hopkins Press, 1962
Luft, Gal en Anne Korin. Energy security challenges for the 21st century: A reference
handbook, Santa Barbara: Greenwood Publishing Group, 2009
Margolis, Julius. ‘A comment on the pure theory of public expenditure’, Review of Economics
and Statistics 37, november 1955, 347-349
Murdoch, James C., Todd Sandler, en Lauma Hansen. ‘An econometric technique for comparing median voter and oligarchy choice models of collective action: The cast of the NATO alliance’, Review of Economics and Statistics 73, 1991, 624-631
Nichol, Jim, Steven Woehrel en Bernard A. Gelb. ‘Russia’s cut-off of natural gas to Ukraine: Context and implications’, in: Ulric R. Nichol. Focus on politics and economics of Russia
and Eastern Europe, New York: Nova Science Publishers, 2007.
Olson, Mancur. The logic of collective action: public goods and the theory of groups, Harvard Economic Studies, Cambridge: Harvard University Press, 1965
Olson, Mancur en Richard Zeckhauser. ‘An economic theory of alliances’, The review of
economics and statistics 48, 3, augustus 1966
Oneal, John R. en Paul F. Diehl. ‘The theory of collective action and NATO defense burdens: New empirical tests’, Political Research Quarterly 47, 2, juni 1994, 373-396
Peston, M. Public goods and the public sector, Londen: Macmillan, 1972
Pickhardt, Michael. ‘Abstract: Fifty years after Samuelson's “The pure theory of public expenditure”’, Submission for presentation at the 52nd
International Atlantic Economic Conference [IAEC], Philadelphia, VS, 12-14 oktober 2001. IAEC website,
<http://www.iaes.org/conferences/past/philadelphia_52/prelim_program/h00-1/pickhardt.pdf>
Poeck, André van. Economische politiek: principes en ervaringen, vierde druk, Apeldoorn: Garant, 2007
Rafferty, Kirsten. ‘An institutionalist reinterpretation of Cold War alliance systems: Insights for alliance theory’, Canadian Journal of Political Science / Revue canadienne de science
politique 36, 2 (juni 2003), 341-362
Roggenkamp, M.M. en anderen (ed.). Energy Law in Europe. National, EU and international
Regulation, 2e editie, Oxford: OUP, 2007
Russett, Bruce M. ‘Components of an operational theory of international alliance formation’,
The Journal of Conflict Resolution 12, 3, september 1968, 285-301
Samuelson, P. A. ‘Pure theory of public expenditure and taxation’, in: J. Margolis en H. Guitton (Eds.). Public economics, New York: St. Martin’s Press, 1969
Samuelson, Paul A.. ‘The pure theory of public expenditure’, Review of Economics and
Statistics 36, november 1954, 387-389
Sandler, Todd. ‘Alliance formation, alliance expansion, and the core’, The Journal of Conflict
Resolution 43, 6, december 1999, 727-747
Sandler, Todd. ‘Impurity of defense: An application to the economics of alliances’, Kyklos 3, 1977, 443-460
Sandler, Todd en James C. Murdoch. ‘On sharing NATO defence burdens in the 1990s and beyond’, Fiscal Studies 21, 3, 2000, 297-327
Sandler, Todd en Keith Hartley. ‘Economics of alliances: The lessons for collective action’,
Schroeder, Paul W. ‘Alliances, 18-15-1945: Weapons of power and tools of management’, in: Klaus Knorr (ed.). Historical dimensions of national security problems, Lawrence: University of Kansas Press, 1976
Snyder, Glenn H. ‘Alliance theory: A neorealist first cut’, Journal of International Affairs 44, 1, 1990, 103-123
Snyder, Glenn H. Alliance politics, Ithaca: Cornell University Press, 1997
Sodupe, Kepa en Eduardo Benito. ‘Pan-European energy co-operation: Opportunities, limitations and security of supply to the EU’, Journal of Common Market Studies 39, 1 (maart 2001), 165-177
Stern, Jonathan. Security of European natural gas supplies: The impact of import dependence
and liberalization, Londen: Royal Institute of International Affairs, 2002
Tinbergen, Jan. ‘On collective and part-collective goods’, De Economicst 132, 2, 1984. <http://publishing.eur.nl/ir/repub/asset/10061/1984Economist.pdf>
Wallander, Celeste A. en Robert O. Keohane. ‘Risk, threat, and security institutions’, in: Helga Haftendron, Robert O. Keohane en Celeste A. Wallander (eds.). Imperfect unions:
Security institutions over time and space, Oxford: OUP, 1999
Walt, Stephen M. The origins of alliances: The limits of interdependence, Ithaca: Cornell University Press, 1987
Ypersele de Strihou, Jacques van. ‘Sharing the defense burden among Western allies’, Review
of Economics and Statistics 49, 4, 527-536 BELEIDSSTUDIES EN RAPPORTEN
‘Longford Gas Plant accident and Victorian gas supply crisis’, Emergency Management
Australia disasters database, Attorney-General’s Department, 1 september 2009. EMA disasters database website <http://www.ema.gov.au/ema/emadisasters.nsf>
Costantini, Valeria en Francesco Gracceva. ‘Social costs of energy disruptions’, INDES
Working Paper No. 6, maart 2004. CEPS website, <http://www.ceps.be>
DG TREN. ‘The Internal Energy Market – Improving the security of energy supplies – Gas and Oil Stocks’, memo, 11 september 2003
Egenhofer, Christian e.a. ‘European Energy Security: What should it mean? What to do?’,
ESF Working Paper No. 23, oktober 2006
Egenhofer, Christian e.a. ‘Market-based Options for Security of Energy Supply’, INDES
Working Paper No. 1, maart 2004. CEPS website, <http://www.ceps.be>
Egenhofer, Christian en Thomas Legge. Security of Energy Supply: A question for policy or
the markets? Report of a CEPS Working Party. Brussel: CEPS, 2001
ERGEG. Status review on the design of security of gas supply schemes and solidarity
mechanisms between Member States, Ref: E08-GFG-40-05, 27 november 2008
Europees Parlement. ‘Verslag over het Groenboek van de Commissie “Op weg naar een Europese strategie voor een continue energievoorziening” (COM(2000) 769 – C5-0145/2001 – 2001/2071(COS))’, Commissie industrie, externe handel, onderzoek en energie, 17 oktober 2001
Europese Commissie. ‘Impact assessment’, Commission staff working document, Accompanying document to the proposal for a Regulation of the European Parliament and of the Council concerning measures to safeguard security of gas supply and repealing Directive 2004/67/EC (SEC(2009) 979 final), Brussel, 16 juli 2009
Europese Commissie. ‘The January 2009 gas supply disruption tot the EU: An assessment’,
Commission Staff Working Document, Accompanying document to the Proposal for a Regulation of the European Parliament and of the Council concerning measures to
safeguard security of gas supply and repealing Directive 2004/67/EC, SEC(2009) 977 final, 16 juli 2009
Europese Commissie. A European Strategy for Sustainable, Competitive and Secure Energy. Groenboek. COM(2006) 105, 8 maart 2006
Europese Commissie. An Energy Policy for the European Union. Witboek. COM (95) 682 final, 13 december 1995
Europese Commissie. Green Paper: A European Strategy for Sustainable, Competitive and
Secure Energy, Brussel: Europese Commissie, 8 maart 2006
Europese Commissie. Green Paper Towards a European strategy for the security of energy
supply, Brussel: Europese Commissie, 2000
Europese Commissie. Naar een Europees energienetwerk voor een continue, duurzame en
concurrerende energievoorziening. Groenboek. COM(2008) 782 definitief, 13 november 2008
Europese Commissie. The Internal Energy Market. Working Document. COM (88) 238 final, 2 mei 1988
Europese Commissie. Towards a European Strategy for the Security of Energy Supply. Groenboek. COM(2000) 769, november 2000
Franssen, Herman T. World energy supply and international security, Special report, Cambridge: Institute for Foreign Policy Analysis, 1983
IEA. Energy Technology Policy, Parijs: OESO/IEA, 1985, 9. IEA website, <http://www.iea.org/textbase/nppdf/free/1980/etp85.pdf>
IEA. Key World Energy Statistics, Parijs: OESO/IEA, 2009. IEA website, <http://www.iea.org/Textbase/nppdf/free/2009/key_stats_2009.pdf>
IEA. Natural Gas Market Review 2009, Parijs: OESO/IEA, 2009, 35-39. IEA website <http://www.iea.org/textbase/nppdf/free/2009/gasmarket2009.pdf>
IEA. The IEA Natural Gas Study, Parijs: OESO/IEA, 1995, 23-24. IEA website, <http://www.iea.org/textbase/nppdf/free/1990/nat_gas1995.pdf>
Joode, J. de en F. Touber. ‘Verkenning naar de voorzienings- en leveringszekerheid van de Nederlandse gasvoorziening in de periode tot 2020’, ECN rapport, ECN-E--08-049, juli 2008. ECN website, <http://www.ecn.nl/docs/library/report/2008/e08049.pdf>
Laperrouze, Anne. Committee on Industry, Research and Energy, European parliament, ‘Report on the Second Strategic Energy Review (2008/2239(INI))’, European Parliament
Website, 26 januari 2009 <http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+REPORT+A6-2009-0013+0+DOC+XML+V0//EN>
Luciani, Giacomo. ‘Security of Supply for Natural Gas Markets: What is it and what is it not?
INDES Working Paper No. 2, maart 2004, 2. CEPS website, <http://www.ceps.be> Oostvoorn, F. van (ed.). Long-term gas supply security in an enlarged Europe, Final Report
ENGAGED Project, ECN, December 2003
Roarty, Mike. ‘Natural Gas: Energy for the New Millennium’, Research Paper 5 1998-99, Science, Technology, Environment and Resources Group, Parlement van Australië, December 1998. Parlementaire website <http://www.aph.gov.au/library/pubs/rp/1998-99/99rp05.htm>
Scheepers, Martin en Jeannette de Beus. ‘Te weinig investeren in nieuwe elektriciteitscentrales vergroot risico’s op stroomuitval’, ECN rapport, ECN-RX--03-004, september 2002. ECN website, <http://www.ecn.nl/docs/library/report/2003/rx03004.pdf> TenneT. ‘Rapport Monitoring leveringszekerheid 2004-2012’, TenneT website, 29 april 2004, <http://www.tennet.org/tennet/publicaties/technische_publicaties/rap_mon_leveringszeker