DIE XULTOUR-H!STORIESE AGTERGROKD VAN DIE ANGLISASIE- PERIOpE, 1806 - 1843.

- 16 -

. H 0 0 F S T U X II.

DIE XULTOUR-H!STORIESE AGTERGROKD VAN DIE ANGLISASIE- PERIOpE, 1806 - 1843.

l . IILEIDING.

Hierdie hoo~stuk hoort in sekere opsigte eerder b,y

Deal :B. Opdat die historiese oorsig in die volgende hoo:r-

stukke ester teen die agtergrond van rasseverhoud1~, kUl~ur,

tra41a1e, godsdiens en botsende sosiale en politieke belange gesien en verstaan kan word, word dit hier ingesluit.

In 1806 is die Kaap vir die tweede keer met wapen- geweld verower. Dit was maklik. Om daardie oorwinning

egter te bestendig, was nog n verowering nodigz die bevolking moes verengels word. Dit moes n geestelike verowering wees

en as sodanige was dit n moeilike. Die bevolking moes deur middel van die skool die taal, geskiedenis en kultuur van die

veroweraar leer en leer lie~ha - daartoe moes hul eie nasionale beait oorskadu en vervang word.

Die motiewe agter die Britse anglisasiebeleid was as volg:-

(a) n Verengelsde bevolking sou gehoorsaam en tevrede gewees het met die Bri tse regering • .

(b) Dit sou die administrasie van die land vergemaklik het, veral wat die taalkwessie betre:r.

bron van moeite, onkoste en tweespalt.

Twee landstale is n {o) Dat twee rasse albei hulle rassesuiwerheid in die- sel:fde land handhaa:f en hul· eie taal en tradisies langs mekaar

behou.~:. ' is, ander dinge geJ.yk synde, tog ongesond. Die Uri- kaanse moes ^~s vir die ^Engels~ onderdoen.

{d) Soos Simon van der Stel destyds van die Kaap n nNieuw Ho'llar.i.d" wou maak, wou die Britse regering van die Kaap n nlie~

England" maak - n strewe wat in albei gevalle uit die Hollander en die Brit sa groot nasionalisme gebore is.

(e) Dit sou die verdedi&ins van die land bevorder.

Dat die Brit as veroweraar die Boer wou verengels, is nie alleen verstaanbaar n1e, maar dit was selrs sy nasionale plig as Engelsman. soos ons later sal sien, hat hy van lrler- die plig, daur die aanwending van verkeerde middele, n volslae mislukking gemaak: twee nasionaliteite net gebots: Boer wou Brit vera.!'rikaans; Brit wou Boer verengels.

In hierdie hoors.wc wil. ons die volkskarakterlike ₁

- 17 -

kulturele, sodsdienstige, maatska:plike, ekonomiese en politieke agtersrond van die s tryd in oUnskou neem, veral sover die skoal en die kerk daardeur be!nvloed is. Waar d1 t n s tryd is om geestelik-nasionale waardes staan ons ears stil ~ die volks- aard Yan die twee blanke rasse. Wanneer twee persona in die- sel.rde huis bots, is dit natuurlik en logies om ears hu.lle karakters te ondersbek.

2. DIE VOLKSAAHD VAN DIE BOER EN DIE BRI;.

(Die slothoot"stu.k handel oor Christelik-nasionale on4erwys an die unwenslikheid daarvan om die Afrikanerkind . en die Engelssprekende kind saam te laa\ skoolsaan. Met die oog op hierdie besprald.ng van n probleem van die dag, word die Arrikaner se aard kurtliks bespreek soos ons hom vandag ken an nie soos by in die neenti.ende eeu was nie. Hierdie para- graaf sluit dus net gedeeltelik - sover dit die Engelsman be- trer - aan b,y die h1stor1ese aard van Deel Aa die Boer het verander; die Engelsman nie. l))

Volgens verskeie moder.ne tilosowe is die verwys1ng na n ras as hebbende besondere ketmlerkende eienskappe eenvou- dig bela.gl1k. Daar is nie so n ding soos nasiona1e karakter,

'll tipiese Enaelsman o!' 'll deursnee Boer nie. 2 ) fot hierdie skoal behoort o.a. die volgende& Kleinberg o, Firth R en

Asbley~ont~e M.P.

Di t val nie binne die bes\ek van hierdie verhande- ling om hierdie standpunt te weerlO nie. Ons aa.nvaar die standpunt van CronJ6 dat die ~oar tisies en geestelik n kind is van Su1c1-Afrika en oor tien geslagte b,y die vereistes van die land aangepas is 3) en da~ die Brit as eilandbewoner, vir eeuelank in sy veilige isolasie, n Britse karakter ontwikkel hat. 4) yei-al. gedurende die eerste helfte van die neant1ende · eeu, voor die inwerking van die Industrille Rewolusie 1n SUid- A!'rika en voordat die volks- en aodsdiensondermynende invl.oede die Boer se volksaard begin ondannyn hat, was die Afrikaners baie meer homogeen.

Ons hat te doen met n v1s1eu.se kringl.oo:p: "~he vast maJority or all Enaliah-speaking people do not know the Afri-

cander at all, chiefly b8oause when he needs understanding, the other is 1n no mood ror tri!'ling wi \h his own allegian- oes ••••••••• " 5) •

ll. Fullers the En6lish Genius, 144.

2 • Fy!'e: The il.l.usian of ~ational Character, 59, 60, 61, 115.

3 • Cronj&z n tuiste vir die naaeslag, 32.

4 • Sohubartc De X:omellde J.Uropeesoh Mensch, 185, 186.

5 • Galpin: ~here are no Sou\h Arrioans, 64.

- 18 -

Maar die faktor wat vooroordeel en misverstand die meeste voed en die onderlinge wantroue en rassehaat die meeste

aan.vu.ur, is m1skian die groot verskil tussen die onderskeie volkskarakters van Boer en Brit. Politieke problema is deur en ^d~ siel~lndig en kan slags met hoop op sukses aangepak word as ons gebruik maa.k van wat die moderne sielkunde ons

aanbiad. l) ·

~eenoor die Engelsman se kalme waardigneid staan die Afrikaner se dikWels luidrugtige veglustigneid. vanar die

dae van ^Jan van Ri.ebeeok moes die Boer veg vir sy reate. En

h&a' is die spanmaat van stryd. By het die Engelsman gehaat. 2 )

By is besonder lisgeraak en word 'll vegtende helleveeg by die geringste belediaing. Hierdie ve&Lustigheid, die gevol& van eeu-oue stryd, vind ongelukkig ook ui tinS 1n onderlinge s tryd en onver.moa om met mekaar oor die wag te kom. 3 )

~ee eeue lank moes die Atrikanerkind deur medium van n vreemde taal leer - eers Nederlands en toe Engels.

Geen ander enkele raktor hat meer bygedra om die Afrikaner teenoor sy Engelse la.ndgenoot te verneder n1e. In die onreg- verdige mededinging met sy Engelse skoo1maats het die Atrikaner-

kind onnosel ver,oon en is as sodanig beledig en gestrar.

As ^by sy eie taal b.Y die skool gepraat het, is sy wangedrag gestrat deur hom n plakkaat van n donkie op sy ^~& te laat dra. 4) En dis. die vernaam.ste :taktor in n lang lys van oor- sake wat by die A:trikaner 'll minderwaardigheidskompleks laat ontstaan hat. Toe die ver:tynde de£tige Engalsman na SUid- A:trika gekom het, het by onmiddel1ik op die ongeletterde en olnskynlik onnose1e Boere met hul growwe maniere neergasien en ~le gelykgestel met die laagste klasse 1n Engeland. 5) In 1797 al skry:t Lady Anne Barnard dat die neiging om op die Boer neer te sian none great error in the English" was. G)

Ons mean dat alle studente van ons rasseverhoudingS dit eens is dat hierdie, en ander faktore wat later behandel sal word, in die A:trikaner n diepgesetelde minderwaardigheids- kom.pleks veroorsaak hat. 7 ) In die indi vidu word hierdie on- selukkige geestelike toestand op verskeie maniere geskep.

A.s 'll persoon, veral n kind, altyd sleggemaak word, as daar steeds op ham neergewien word, nooit n verantwovrdelike werkie 1).

2).

3). 4).

5). 6).

7).

Coetzee:

Soholtz:

Millers Malherbe:

Smuts:

L.A.B.:

Malherbe:

Nasiewording in Suid-Arrikai 11.

Die A:trikaner en sy faal, 2 ;

XUltuurgeskiedenis van die Afrikaner, 235.

Bantu., Boer and :Sri ton, 25.

Eduoa\ion in South Arrioa, 69i

Report Eduoation Commission 1~63, XA~.

n Eeu van Onrea, 58.

South A:trio&. a Century Ago, 105.

Onderwys en die Armblanke, 21.

- 19 -

aan hom toevertrou word nie, as hy steeds ondergeskik gestel word aan n broer of suster, as hy as arm kind of ten gevolge van verwaarlosing altyd by sy maats afsteek met sy kleredras, as hy agterlik is op skool en meester verneder ham, of hy is onaan:treklik, v~ aangesig of" liggaamlik abnormaal, mag ^hy n minderwaardigheidseievoel ontwikkel: hy sal sku word, geselskap vermy en so self"bawus van sy minderwaardigheid word dat die lewe vir hom n las word. ·

Maar stryd is n kenmerk van die oruierbewuste en kom- pensasie: soek een van die hoekstene van karaktervorming.

\ ~

Op~osisiefaktore kom in opstand teen hierdie inf"erioriteits- gevoel en hoewel die nuwe kompleks wat ontstaan nooit die diep-

""·. -- . =&eseteld.e minderwaardigheidsgevoel verplaas nie, word laasge- noemde sa uitwerking getemper en sy openbaring gewysig: daar

ontwikkel in hum ~ drang om sy onderbewuste diepgevo~ in-

ferioriteit te lolnstrar; om aan die w~reld te wys d.at hy

meerderwaardig is. By kan wressief word. Sy kompleks kan hom op verskillende maniere openbaar: Dit kan positief tn sy uitwerking wees: Die subjek kan, 1n sy strewe om sy

. .

meerderwaardis;heid te bewys, werklik wondere verrig. Hy kan skeppende kuns lewer of prestasies in die handels- en nywer- heidswAreld. Die Afrikaner se minderwaardigheidskompleks is miskien die oorsaak van sy opgang op letterkundige gebied.

Wanneer die mindere gees egter probeer aandag trek, word ^hy dik:Wels luidrugtig en goedkoop in sy gedrag, word ^by onkeerbaar op politieke vergaderings en oor die algemeen onbe- heersd. l) Hierdie uiterste maniere waarop hierdie kompleks hom openbaar, is ook miskien gedeeltelik ^daarvo~r verantwoor- dalik dat ons volk baie heterogeen is in sy verskillende volk- slae en wissel van die swakste klas van die armeblankedom tot die suiwer hoogtes van n Hertzog en n Kruger. 2 )

Die Engelsma.n is geheim.sinnig en onverstaanbaar -

self's vir homselr. Hy is introvert, hooghartig, teruggetrokke en sy Beestelike dieptes 1a onpeilbaar onder sy artifisi~le

uiterlik. 3)

They are indeed a secret people - geysers or energy encased in ioe." 4)

l).

2). 3).

4).

Ka1herbe: Kult~urgeskiedenis van die Arrikaner, 235.

Ne~gen: Die Sosiale Gewete van die Afrikaner, 158.

Coming of Age, 409.

Malherbe; XUltuurgeskiedenis van die Af"rikaner,ll2,245,24c Raoial Realities in Europe, 46; This Torah or Freedom, 447;

Lord Ponsonby in "English Essays of To-day", 144, 145.

The Illustrat.ed Weekly or India, 24/8/47; "The Amazing English" deur llanjee G. Shahani, 28. Lees ook Deel X 1n

die volgende uitgawet nThe English Soul".

- 20 -

Ons wi~ slegs op n paar algemeen erkende Engelse karaktertrekke

' · wyo, vera.l met die doel om aan te toon hoe die At'rikaner van sy Engelse landgenoot verskil.

Wat sy godsdians betret, is daar natuurlik aeen een- pari&neid nia. S\anley Baldwin mean dat die opregta Engelse

&QdSdienssin n sleutelsteen in sy geestelike samestelling is.

Ongelukki& bedert hy die et:fek van sy bewering deur daarop aa.n- spraak ^~e maak dat daardie mening uniak en oorspronklik is - niemand het, volgens hom, dit nog tevore opgemerk nie, l) J?rotessor Soh.u.Jlart me en weer da t die Enselsman sy religi.e

gabru.1k tar ragverdigin.g var.1. sy broudwinninga dia Engelse mags-

pol! tiek vvord op huigelagtige wyse verbloem met .b.uma.ni t~re

motiewe., nEen volk verkJ.aart zyn rovf'toohten heilig••,

Hy is n gameenskapsmens. Ey hom is die gesamentlike gods- diensoe!en1ng belansriker as die op sigself'staande sial op sy eensame we _{0 ;} eerder kerkbesoak as individu.ele vroomheid.

Hy is materialis, prasmatis. nugtere realis. By is gean kunstenaar en danker nie en hat seen kUltu.urideaal nie·; ² ) Fy:fe s~ "By all accounts, their own and other peoples' they

(the E.w1sh) were durin8 the 19th century more addicted to the outward shows oi' !'aith iL God than any other nation. n 3)

Dit blyk dat die Engelsman se godsdiens in noue ver- band s\aan met sy hovaa.rdigheid: Mil ton s~: .What does he

(God) then but reveal himself to his servants, and as his man- ner is, !'irst to his Englishmen," 4) Voltaire meen dat

an Englishman, being a free man, goes to Heaven by the road that :pleases him." 5) Brogan s~ ^hy stem sa.am met Mark Twain:

"The English !£!mentioned in the Bible - 'and the meek shall inherit the earthl" 6) As die Bybel en die Bybel alleen die godsdiens van die Protestant is, dan is Protestantisme in

Engeland in n treurige toestand. 7 ) Price Collier stel die Brit se godsdiens aan die kaak: nA nation oontess1ng Christ-

ianity, bUt nevertheless continually at war, sodden with drink and offering all its ~rizes of wealth and station to the selfish, the sucoess!'ul and the strong~··· and who, with their State priests in Parliament, to voice the !'aot that they are a

Christian nation, spend the bulk of their Lnoome for war, drink and sport." 8 J

1). British Life and Thought, 440 at sag.

2). Sohubart: De Komenda Europeesohe Mensch, PP• 212- 216.

Mid~eton: !he Rape of Africa, 228, 241 •

.)) Fy!'el The Illusion of National Character, 141.

4): Bridie and McLaren: A Small Stir, 13,14,32,33,38,44.

:BailhachEU Tb.e. Secret of the English, 66.

~ ^{• Legrand and Gantz} :Masenten~e Cordiale, 89, 90.

6. Brogana The En,slish]teo,ple, 54.

) • Ibid.: 139.

8). Collier: England and the English, 58.

-21-

Die waabep.lp i. v ••• die pdadJ.eu l»l7k llit tie wooN.e

uit die •114 'Y&Il Qro . . . ll, uc1a1; lq Ue weerloae hwonera vu Drope4a op aowat clenis u koelb1oe~s laat lliboei uta ttJ.rhia hath been a aarYelloaa sreat . . roT•••• ^{~ wiak taat all honest}

Ileana IIQ' p...-. the sl.OZ7 o~ ^{it 15o} (Jod.".l) Die .Afft.kaer

•• so4841enain wozd elders beapreek.

Die Br11iae YOlkaaarcl woJ!'Cl pkenaerk dear 'a aterk oDderaeaiqapea en awn1iau.rlikA•i4. ² ) 117 ia c1aa4Uastis ₁ . pd.etQIIiaeed ₁ plisaseu-ou, vol.ha:l'd.elld. en dapper. Die

k-Z"keDde bit-" be4audhei4 k&D atielik opv~aa 1D pweldip 4aa4Das en pea4rlf. 'fl. •e• hlerd.ie eienaltappe het cU.e Brit

•n wlrel4r.Tk patis. ·

Die eieaaazrtip1ie .lteaaen: vaa die Brit ia 41e nDaua.leaa cleoao:r of t.b.e Snsliab.~" ^{4 )} Die GentleaiUl!t

ideaal ia clie poD481q van 87 fairlleaa ea koqpaoaeerlildleid•

Bierdie eerl1kb.ei4 ia 'n peraooDl.lb eieultap. B7 'f'elN!ink D1eaa:D4 Die en verwas •• venrou. 'e woa. Maar a:r diploaa- 1;iek en ia'ernaaioaale nrhoudJ.Dp wu tot olll-;,• a.itera laaJr:- baar: Dit word. in die alo1Jboofatult.beapreek~; Die sentle•

aan-icleaal aaak 41e BD~elae 1ewe 4raq11ker en aantrekliker. 6 >

Ook q oD4en:raate1M1 ia op h1erd.ie pntleUD.-14eaa1 inpatel.

Bie~e aapek word. elders vo11e~r behan4e1. Blerdie bot- likaeicJ., beda~i4 1 waerdisbei4 en ve~14 verwek die iJ'a4ruk •an verlleweDb.ei4, en 117 clef,ip ltlereuas 7) het tie eenwudip, onselettercle ₁ aed.eft.p u OD'f'ertJ»4e ou boer

'YaD. 'YJ."'eir dae bale ld.D4erwaa%'41s laat voe1.

Di"t; ia ou Mer te doe:a aet die yoJ.kaaarcl ^'Y8D die Brit aa aet hoe bT ¹¹⁰ o:abikltel he1; 1 uar dia i:atenaau.' oa a:r 'YOlkaaard te beabcleer 1A die 111 • • 41e fe1' clat' a;, eeue lank ve111s aeleo1eer ia •• eil&D4bewoner. Ve1lis teen ill:¥'all . . a IQ' nie Ue Dui'••-••.nreea Aie. S) Va:aclaazo rq oawrikbare ploof 1:a homaeU • BieNia iaolaa1e 11 ook tea gz'Oild.alas Vall die baaieae eellhei4 •an d.ie Britae Yolk, 9 >

van q weeqaloae naaiouliame, rq atkeer aaa 1.uaeos1u.g ia q e1e aake, 10 ) rq kouerwatiaae e:a hoopoe4 ut. ^bekroapea-

heicl pbon a ~he7 an toroe4 b7 taeir oirowaataaoea into a little world or their owa. ~~· iDduoea in ao_a-., of thea 1} O',Jri.ena Zri.ah. Me•rie .. sa.

2 : Bal4riaa T.bia '•.I'CIL ^of .freed.oa. 7.

~ • Br1t1111l Lite u4 T•.P•• 442,444, 445. Raoial Realitiea

- iA liU'o»!t 45, 46.

4)- Br.ltiab. L1fe aD4 '.rhoupt, 449.

5): La,ad.aua The l'oola propeas, 12,15,161 ^LepDcl aD4 Ga:ata - 47,481 Bailtlaohea The Seoret; of "t;he Bqliab!. 90,91.

6), Sc.D.uttana De ko•D4e Bu-opeeaue Keaach, 217.

7). ~·· The Illuiea of •a~lo:aalGIUaraohr 1 1351 Legraad 8D4 Gaatalleseatate CJol'41ale 1 ,a.

a). Sohuban a 185, 18&.

9). Racial Realities 1:a ~pe, )6.

10). Bri't;iah .L if• aD4 ' A.oqb.t, 45Q.

- 22 -

._ha'IJ IJPirt.t ot rancid pride which ia ao lamentable and o.f:tensiYe." l) Ellteen van hierdie eilandera, _al Baldwin, is aelt 'n eiland., 'Veilis, kal.m., onp.n.aakbaar. llau AOoi 1f

verlool- lq' rq atqdigheid (aloo.tneaa) nie. Z) Die tei'tf dat

q 'a eil&.Ddbewo:ner 1a ₁ 1a Die 'n oqeJ&enpe sein Die.

Hie~e sevangenta aoDder •ralies 1a 'Cerael.fdert,J4 ~ hele

wlreld en dit beperk onverbiddelik inaig van wlreldaake. 3) Die .l~ka.ne:r ae isolasie en die iDYlo. daarvan op &7 kuakter ia elders volledis beapreelt. In 41e a51Jiende en neiatiende eeu he'C d15 hoa geestelik bo die peil Tan die

~f•M volltere verheta godsdiens'tig., gaa'YJ!7 en nederis.

Ui "t; hierdie see ate like same stalling, Yeral ten pYolse Yan q ael:tvertiroue en seloot in allea wat; Engels ia, ia die sewoon'• sebore om houel.t' en •7 J$k 'lie verb.eerlik

. '

en oa een'Youdis nie te lc:an glo da'i h;r ot &7 ataat on.reS'f'erdis kan weea Die. Dit stJn ot die Brit werkl1k glo da'tf b7 'n volk 'a wet.uad l>ewta as hJr hom. verower en inl7f' b7 die

B#tse Rl'l· ⁴ ) . So al 41e Educa'Vional lfewa. " 'l!he Boers have toupt bravely. '!heir reward'- should be a closer llD.ion w11Jh ouraelv••·" 5)

Die Boer en die Bri'V wil sraas 'Yriendskapsbande aankD.Oqp. Laat ona die aoeilikhede in hul weg konlika nagaan. Die ooraproq en ton.dam.ent; yan vriendskap is tog gewoonlilt 'tie rlnde in psellige oqans. 0. vriende te kan worcl aoet ••ns eers 'n seselskap aank:Doop. Maar dis Die so

aaklik Die, wan'ti " On the streets, in the 'tube, in rea'Cauran'tla, a1i the thea1Jre, the;y cross or face or pass b;r one ano._her wi'tih- out; ever lookiDC as i t the7 saw oaa another." 6 ) lfa 'n

bOabU'dement apreek 'n vrou haar verbasins ui t cla'C q in

haar opsewoDdeDheid somaer met ¹ n man. aan wie q DOg Die eell8

voorsea~el was Die, sepraat het. ?) Bulle aoet eera Toorseatel word. Die Boer moet 110u Tersigtis weea dat 111' Die die Bagels- man •• erkende toraele etiltet geweld aandoen Die. nr ^moenie

" lrine, 'jhanlr: you", sl waDD.eer 111' "How do ;rou do?" gevra word Die. n • • • • • • aD:3' such alien original! V ie 1J\U'8 1io mee"' with a'Cem · disapproval, with shocked amasemen._ and a1Jon;r ata:ri.Da• S)

1~. Bridie aDd lie Claren• A Saall St;ir, 106.

2. -.. lial4wina God's lmal1ahaen, 9.

J · ~ tftveaa EDclaad, fhe lq'sterlous Island, 57.

4 • Jl14dle•oaa The Rape o:t Atricat 241, 2881 Schuba.rS, 216.

5 • '!he llduea'tional lfews, Okli. 1901. Bien Yerder die paragraa1' oor Brita• iaperalisae in die Slo1thootstuk.

6~i Bailhachea The Secret of the Bnsliah, ao • 7 , Ibid, 1'7.

8 • Ibid, 15 1 16, ~ 49.

- 23 -

. OU !let neda paie:a. 4at tie Boe~ . . ._ Bapla au.se-

YOor hat. Die Baplaaa:a. p~aa• Die poaas 'a aDder taal aie en ao4oeD4e 4eiiO . . 'beer q ^1q aeeJ:'denaa~e14. l) Oqelukldl bel . . . . J' dlt u. Boer ee paellipe14. Iq b17 .... ••ken _,e 'YU' tie Bri.t ':a. Y.Naadelins aolank )Q' in 'a n-eeJade tMl

• e t 811ldtel-se•el.JI.

Maar clau ia diep 78 waw se-.nek aoe1J woN.. Die

Kllple~aa ^{1solee:r ho . . . l..f} se.1iel.ik ao4a~ ^- "lii ·1a p"lakap 'n e e u - bl7 - onlMkeDd en onb . . in4. Ill die klull si ._ hul (mana M vnts) 4aaslika uzre aauea b7aekad' en RJ'I• a)

Waanooz. saan die Ahi.kaner seaels? Wan' 41a seer seker Jqt, wat Me wonou aal aoet neea. Hul stel D.ie ill 41eaeUde

aponaoode belans Die. Bul het albei 'a a11erk sill nr hwaor, .

aau hulle las Die eners Die en ook Die oor dieselt4e 41Ds Die.

D&Q • e t Die pn4eaeer word nie. Die 1Jaselslll8D wil nie dink Die. Hi.1 wil ilo.a YU. D1ka oorhis Die en ilou kaD hoa Yan n1laJ oonuts Diet ·-~ we1er oa -.. n4eue:r. 117 he1; onwrikban

meniqs op ploo:t pbuee:ra ploot in houel1 1 . 87 repe%'dipe14e

tq eilaad-tuia'M, tq 'Y~oo-., s7 oDOorwiai11cheict. Arpaen1;e aaak . . . . iJI4ftk op lloa Die. fJ7 log1ka is 88bUee:r Op die OD.aaDYes-

-&ft kras·van die Bri:t;ee tradiaiea. 3J Die Boer is lief' "fUt ndeaeer. Die hal' lEan ook nie leklce:r lela Die. Die BJ:lselamaD hou Aie 4aanan nie a 41 t aal 87 aosiale s1ia1ius belelllller.

Daar ia yael seakr.r.f oo~ die Bngelaa&D ae " Priaoiple of CoDQilaoua 0oUUJI.l) .. ioa"• Di .. he._ ~n 19,9 llOS Die ·treel'temal

o~r die hoir lElaaae Yam . . nie. Dit betaken da'ti die liD.pleaan ho-•U ia die seheia 't;eltort; sal doea, ten einde 1.D die openbaar, deur I"'ekeloae seldverkWi•"iDs 1;e lte117•• d.at h;r wel vanDd 1a en Jlie ~uia aod.1s het oa te we:rlt Die. Perd.e::reia1es ₁ polo en · Jakkals-

tJq la die eport;aoorte wa1; 4uu seao•1 ^{is. 4 )} Die Boez- sal seuis weea oa oor fiT nale ot;e ceaela. »1• is n1e alleen ales" e'Uket; Die, · aau tea die Baselaman •• besineela.

lq dra tq JIOe1likhede, PTD ea teruselae sela-.e en akep daar ••lt•

• n Spanaaaae behae in. _ 5) Die Boer aoe'S nie aen1;1aen,eel o~

oppwoa4e laall_raak Die. llaip b~lt van eaoaionele uit;iq word . aten a~selceur. A a die akoolseun aa laDS atweaipeid terupeer

Yaa die koaakool, aal tie Bras•l•• pa hoa ae1i we1Dis bl7k• 'YU litel-awelliDs oat;vanc. Die lloenpa aal hoa ae-. 'n aoen en oae181Jis en die 110ed.er JIOoa-.Uk u t 'rane 'Y8D -11;14akap

ve~elltoa. Oa 41e . . Ude nd.e he" die .Bagelaaan 'n nuas ia

1~• Tnveaa l1Jatsl.BD4, 'fU Jqat;eriou.a Ial&Dd 1 4--'•

2 ⁶ Ibid, 5:5. ;

3 • :Lepaacl aD4 Gaat a lleaen•ente Cordi ale, 129 1 1301 Ba11haotuu

!rlte Secret ot W1M Bncllah, 25.

'bevesa JIDgla~ 'She JITa1;Hiou.a IalaDdt. 49, 91.

Gollle:&'l Bql . aa4 ~ ~~''· ~.

4). Belleaaa Those ~hiltle . · .· ·. . -'~•

llo lleilla !he JIPestou . - eht J6.

5). :Lep&Dd. aza4 Gu1;a lleHa .. ea Con.iale, 138.

-24-

emoaionele wel~rekendbeid. " The7 have no uae tor a •~1rr1Ds

il'luaiq lfl)eeoh, beoauae they do not want " ' 'M nin-ed or

rot&aU, · bu'S qui'ie the otfher wq abou""•l) Die ._.lamaa ia itnft"Yen. ~ ~:nek Die graa1 'n beallate ^J&e

:1DS OOZ'

•• . . . . u1 t .Die. tit . . . oppoaiaie \11 tlokl ^a) Die .lblkaner

•'•1 ^{rq aaak lcras'is} en be alia, ••U• . aifP8sa1e:t. Die

A~rikanezo ia seuakba~ en emosioaeel. 111' huil a•kl:lk en he" 'a trn. lmaorain. Galp~ ' al • "There ia a deal ot

sipitioancJe in auoh a f~a1lty ( om 'be huil) tha1J ia . m1aMd

b7 • aard-llo1le4 oo1111eroialiaa of 'the llzlsliah aeCJ'CioD. '' . 3) Die .bselaaan praa1; Die van hoaMlt Die en sal 4ua aie 'YU v eie dapperh,id in die "Ba"l• o:t Bri"ain" of clie Dwakirk-Ylus praa" Die. ⁴ ) Die Boer aal heerUk venel ^'Yan rq eie pe,aljea 1D die Boneld en ay oad.errin41nse in die

Bnselae oorloa • en 4aar is q ^al weer op pvaarl1ke pond.

Ook tie poUU.eke 'ierniD. is Yerbode gebied.

Dit sal di~ welopsevoe4e Atrik~r we1D1s aeDOt

veraltat oa oor ltulwur te seaels. D115 aal al dadelilt eenqdis

• • • • • W&Dt die Ellplaaan weet weiDis 'Yan die A:trikaner ae Jmltuur. llaar bu1MD41ea ia di'i n1e die .BD.selssan ae terreiD Die. ^~ ia_pen filoaoot, denker ot a'hdent Die. 87 kWUI

•••an ^{laac. .5)}

Die lbaplaaan ae coeie ho~anipede bv. q dlq)pe~

heid 1 wetasehooraaaaheid en peraooDlike eerlikheid, dra uit

die aard. ^Y&D die saak Die veel by oa hoa in die paelakap aan-

saa.. •• aaak nie, '•.l'W71 ay onaoa.aJ.e ltaralnertrekke, •7

tewsse-.zookkeahe~d en aDOlibiaae, boa bealle onaanpnaae s•-

Hlakap aau.

SoD.Dis aooa die At:r:liaanae kltaaa-., ia die Ahi.kaner

· H apraakeleD4e seaelanu-., aaar " 1 t ia na'hral in a oount%7 alaoat peraanen'l.T da~~p and aia't7, 'h•" the 1Dhabi1;an'ta

ahould ha'Ye a atrons a-.reu ot aelanohol.7 which doea no'C so

•1 th a 8ll.D1V' ollma~e • . " D1eaelt4e aJa7wera ^ala7~ die veJranderlik- heid V&A die ~laaan •• · pdras 'heDOor jou C Yandq vol

fol'l\818 1;ep1eae 'YrieD.dellkheid en aan aien Q7 jou aia) -.oe aan die wiapel~1pe14 'Y&D die Easelse weer. Ei)

Daar won elder• u1'tipwe1 oor die 'botld.Ds waaen die hee wrip naaioDAUaaea. Die Boe:r het pen aDder ~ ....

1). Bai1haohe1 '!he Secnt of the :Jac11ah ₁ .56t 'fnv••• JIAslazult

lfhe lf1'a1;erioua Ialu4 1 491 GalplJU ~he~ an 110 Sou .. ll Afrioaaa, 661 · Jiillera Bantu Boer and Briton, 251 . llarquarch !'he Peoples aD4 Polioiu ot S.A. 69 e11aes.

Collier a BnslaD4 aD4 tflle .Kqli&h. 1 1?9.

2 .. ~· ^{aiea 1)}

3 • atea 1) ·

4 • Ooll.1er1 .BD&le.D4' aa4 •he . BnS)taa, 1'79. .

' • llaoaulqa LUe ^~ . .. tu llnll1aht 42J :LaDdaua The :rool'a Prosreaa, 821 Ool.Ue:i'a Baalu4 aDd. 'he BDsliah, 189.

6). 141P'Q4 aDd au•• lleaenten"• Oo:rdiale, 13,-1,5.

• ·

- 25 -

Die en · - • r 4au bele41seD4 •an q 'YOlk •• Te4erlaad. pp...-t word, "Yel 117 oa'Yerb144elik aet elie wapea " ' rq beald.Jrld ns.

"'fhe7 . - o:tMa uaeni Ye aa a child 1a, 't;ha• heua 1 ta 110'ther alip,ecta tfhe7 lo'Ye the aoil of Sou~ .Atrioa aa4 bequelt~l7

. . et · ,.ople wu 4eap1ae or atteo't; • deapiae 111." l)

Daar aoet •ea _ alo~~e aeldiDc sea&ak woz4 'Yan die

~pla-..n ae au\Jbi . . . . Daar 1a seen llri'ib• yu. eDip bete- kellia, wat 41._ aie oor hierdie aaalt eeu 1a aie. :Bintlllt

wonel aoaaise 'Yaa die Baselaaa •• e1eaaard18he4e 1a 117

aob~-. Ba14wia al 4at die llqel . . . . pwe1er Ja.et oa te11Je

•• .Ji.• o~ H4e 'h 'Yentaa:a, aau llardukkil teea alle ltew.rae

''· '

..

1Jl wlsebu h•"• · da._ aobbiaae blake ooeeeraiq b _ Aa1e koa lleD4had. a) D1 t het Die-.emin baie ~are ^lllllk palus. Wat tie Bas•l- •• -bb1-• laat alaas, ia ook clie tel t clat ll;r Die 117 ae•n•.zwaaft1S)le14 aoDdellq nrkoDd.is Die. ~ Ooa .. iDeatala oZ,ea 1aa1a1; oa tfheu .-pe.rieri v ^{in -.oo wo~} a JUDDe:r. '!he 'hsl1ahaa ua~• hi a w1 tuut u;r wo1'da _at all, aD4 alao w1 thottt taki Dl up a a1Jlsle word ot JOU•• "

Bieftie oawrikbare ael.henroue en aeerde:rwaaMis- JieU•P•••l -.e:roonaak 4an ooll: 4at q oorhi.s 1a 4at h7 ns ia ea b7 1• opns ap7t, 't;errille 'Y&a die wlreld, dat alllal aie 4aanu oonuls 1• en pwillil 1• oa 4aarYOlleD8 te h&J14el D1e.3) 87 ... ltlti . . . ia ~· te bedrieS].1ker, 'H.Bt "thia 1• no1;

a ^{POMt DOt CO . . .} i tJ 1 t 1a far ^WOZ'M thaD t~. It ia 11D8~aao1oua~

It ie ~· . u'h.ral eoDdi._ioa ot •S nA•ltora of oeatud.ea o~ cloaiaaOt 4) A-81•• )q ia wa'i lQ- 1•• Yoel )q ••" d1 t n r hoa Die ao41s 1• •• •• leer aie ea •• 4aar oerlos koa, ia bT oJiworbenit

wu.t ._.•1•• )q llo alaal yerhewe ia, kaa ~ Die _ bekoatis oa uu ltewapeJti.DI •Dis• o:uelterhe14 'e b•W7• ale. Qez.eclhe14

•••••ratel Tnea, en ••' h.et }0" 1 u bplsma, 'e "Yreeat 5) W111~ Soana »lot ·ala Be d.ripa ~ataeaa aDd bl•••i.DS• u Jle walka. Be aailea l t u i p i v ^u4 srae1ollau•• aDd " I - - -

slad • to - . . . . - 7ou- all - lookias- ao -well." .And betoze hia rw18 ou 1a pluah cr.riq 1 " Who 1a 'he • n popular au ot thia ~oo,noolt" .b4 all the peqple ab.all 1'e~ot•• and •ST•

"Tll,e •sl1ah•an .! ··~oct ^bl••• hial " i) ·

1). Oo.W.C o~ .lp, 65a '.!heals Bia"t;or.y and lhlmolocr ot s.A. JJ.l,

~~t· 286. .

a>. .IM..lAwia• Clod • • bdiabaea. aa. ^a3.

-'>• lri•••• ^{Baslaad.h !U} JV•••r1ou Ialall4, SOt BU4wiaa <Jo4'• -Sliaaae~ . 10. · -

4). Oolliera Bql&Dd aa4 the 0.. JOS.

5). ..lclwi.tLa Clod'• 11DsUuaea. oa ^'!he llnsl1ab. Geaiua ( J.r.o.

Juller) 14J. -

6). Molfe1Ua '!he BpeP,oua BDsl1•ht 190.

- 26 -

). DD IUUHA'LIQ . 'JOMWJ . • AI'CILp!ASD

Die 1•·~··· seclape- en bl.bu.rle••· •••1.

'Cra41uea u l . . e.aabeakoUiq 'YaD. Boe~ en; Bri.' ^{he't poo•lib}

Tuald.l, l.a hlll ill "t'ft4e e:a ee.aapa1Ddhe14 wou lee:t, . uea 4au It nclerqdae of eea.qtice aap&aains plaanb4.

111e, . . ..-Uil4• ^{tie teit} d.at Boer ea Brit allt•i ' koDSerwa•i•f ••• en 1a 1 • • • die Baselaaaa ••e1 IIOd•aer.

Die Boer •• o!-.a"iqe en leeh7ae he• DOl -.ot die . . wen'd.eDde eeu belloOftl ) die Bri.t a•n 'iot tie uintieude eeu.

Die • • • l'•••• ^ut eenYOlicU.I Die ltpekaar ppaa

Die. Oa pa11olo~eae n4ea 1 1D cU.e wri•e parapa~ seaoea, koa ll1L aoaiale a . . . 'tewiq Bie Ylo1i Die. . DaQ'V koa :1101 41e Boer ••

eAver.oi oa oo~ ~aQe Yaa tie 4as -.. paela aet · ;q· "ude1'1Ut"

JID.celae lu4pJlOo'i. f Die Boe.r koa we1 • • paq paa-. oo:r tie p4a41e.aa, die ye14, die ltoerder.ra aau 414 41np J:Let die Treeadeliq Bie · selA"ereaHer Die. Die apore Yaa 41•

sroo1; eeuaa•bd4 op d1• karakt:e:r -.aa die flepati.eae Boer ia deur tie .En1111...-. ye:noli u oueakaat4b.ei4 en oDDOael-

hei4. a> . . . .

Bet aooa 4e ~·• het ~aie Yan die llaplae bier -e'Yooroodeeld aanpltoa. In llu'opa lut1i hul die kri.'tiiek op 41• Boere seleea .... 4elU' oppenlakld.p waa:raeaera seakr.Yt wu - en vooroordeel werk aa.aateekl:t,Jr. 3) Ou he• reeda

seaiea hoe 41• liDselsJ1811 41• Boer leqkpawel he11 •e• die laapq k l - • 1a :lll.pla:ad. llll •• lq clie eeJI'YOudise Boe.r 1Jl q

aooillu1aie; aoDdel' slaneaat;e.ra, alep opperYlakld.a 'beoor- 4••' lle'W, kQ;;{ 11J' ·· be . . allr'lik to-. •a a4er · seTolprekldas.

koa. Daub7 was die ~er aaD. die besla 'YaD die _19• eeu ao U. eta~ lQ" beaaarUk q b.uw:pl4e kon . Yenfien • . 4 )

In 41• aoaiale •-lewins .... die 11aal : na'hlirllk die ~ele ^{. . .} _. ^.riq to• in-.te.. aaulewiJac. 5) .

In 4.1~ •'a4 waa die aniJliaaaie Yeel a•k11ker •• op

tie pla•t;ela.Dd. Ia die • • • ll•• 41• LadT ADD8 :IUD.ud-•-"iek

oa die Afrikaner 1a 4U :&Dselae aoaiale lcri.qe op We aee-. ·

Trupe a~se••r»· ^{i) . Bier waa die} Die taJAore 4.-ur llan&'Ye~'

\- ^~-

- - . a.l. pl4, . . . ~ ^{. . . .} ,.. ... 1)

Op c11e plahel'aa4 wu aake heel a4en-. Dla hier wau tie atx-ttt. •• lte.Uwt 'YD •a ele qld.oaal1- 4ftZI die eea-ncU.p o . . . le'heKe Boer se•ea la. Bieftie . . . he' 1a Ue ~01' • • 41e lee ••• 'a u.nnopellb 11e~4• 'Yiz' die ... odwikal. Alle kontak • t nea4e ia'Yloeq

wat. Jroa 1ad.ftia te.., •• oapna~s wu .U tie ~ ..-aa

va~l ._ 87 '"~re• •• · •pclH.ieu, la 4eur 41• .l~r.lkUe:l' ... .,. . . oaft7k • .

Oa uzJteliDI :M workoa, keD ou alep •ld.1.Jas . . ._ . . . Ue ekoullie . . aapiq wat tie Boe~ a 41• Brit . . ... 1tela'Yloe4 ~e,. Bul wu ••1 ^allae1 pwMata.te,

J~aUt hla1 llodt . . ••• opaipe • • die p b 4 1 . - .bet. aooa eldera ...-... weMDllk ..-erakil. S.lta . . , "'"Jcld.q

tot hlalle ..-eraa•k111rhe4e waa J:lulle 1D apane kape•

4. DD WIIf!P . aJ gopgms . g

m -liB·

(a)

. . · .. o..· lltt "ecla 'Yenkeie kere ••ft7• ^{na die} .&~rllcae:r M 1104dieaaai».. Ook b die behoucl ..-aa q naaioule aU'4 laet q p4a41eu hoa Pl'e4. Selta • laat aa tie eezane helfte ..-an 41e aeintieD4e ••lit ( ^{d. •• •• die} 'Q"dvu oD4e:r l»e- apreld.q), het die Kerk . 41 t Die aoontlik p'Yind oa die

'rekltera op te · TOle Die. Bulle waa "t'en,oke 'Yan· die ke:rkU.ll:e woz-npe a Ue peateUlte leidins -yan die le:raua, ..a-

tie 41ep ^p4~enat1p ku-ak'Mr van 41e AhikaneJ' het 1a die sroo• eeu . . . . e14 Jd.e oataarcl Die. Dia 't;ewena in die

nilte aa• 41e . . . tq God die aak,.ikate ontaon. B7 hoa b.et )V 41e Woon ^"'U Oo4 pha4 en kns1i•na die Cal'Y1niat1eae leer 'Yan peraoolll.ikt pr.leaiierakap waa 4i 1; in die oaataDdis- · he4e 'Yir hom pnoec. ' ) " Die Oalnni-• briq die aiel repbeeu voor q Go4a 41e Oal"ri.Dia ia in die lap'h

1u1;aaaie 1a 'n on~ae1;1;eD4e alleenhe14 aet ^tq God". 4 >

Daar wu pen belampike:r ae41wa om Ahikane~•

aaaa te anoer en ; om 'a "'olkap?oel 'b7 hul 1;e laa1J poavat aa hul p4adieu Jd.e. ^Maar i.D hierdie verb aDd. aag ^ona .aie die seaiaalewe, aa die toD4aaent van die pdsdieJU15ip

;,S. i~:

~).

- 28-

1ne, Ui' 41e 081 Yerl.oer Die. Die 1Hlaa.1e u-. die p d u - 'baz:ade upu paaak ea die aeaiu1ewe wu die lareekple1c

-vaa 41e . ~eaa, PPr7h•1.. phoonaaheid u le-ner-

Olld.enia . ; ¹ > · · ·

Die pdAclieu he' die Boen oo1c 1e-.-.e:rlik lVaekau-

1~~~· · .la.paiea 41• kerlt Die D&Cler .aa hoa pbri.Jac koa woN. Die, aoea Jl;r ya 'Q'd. •ot; Vd laq atatude atla oa 87 die lterlt te ltoa. . . , Aaflllaal Ve - ea die OOZ'IJ'O'O aeeJ.'de:r- heid . . . U• loeft . he't5 pro beer OJI a:laa-.ena . . . au per ~aar

d&Q" . . . . - i• tie 4,oop-. aanneainp- •• cl1.kwela lw.welika-

ple~ped.e ••us• ... •· Bd.e Boeze he" oor die aoo ¹¹¹⁷¹

Yaa . ~·· ke:rk at pwooa en 41" het; nee e~ drie welte ae · :rei•

••••· Jit ••• · ·•n poo1t :teea-.el1ke- se1eentheid waama -veral 41e joapeue ie~iancuA uitsellien ut. ^{.u hul'lW llie}

4eur clroope 1 Qr1Dlr•n• o:t koaaaDd.o41ena 'Yerh1Dde:r 1a Jd.e, het; daar aoas hoa4el'de waeu oa die ou -bu1't5elter1d.e se••••~ ^J)

Die .tbikaMr ae 1J0dad1eu wu Die ¹ a 1'o..U.te1••

'n SoDd.apples'tf~pe14 aie. Die aeea1ie ala7Wera 1.a d1' . . . . 4at' _ eaa'ice Jd.a4aa4 u1 't5era sel4e pduren4e hierdie 'Q'clperlc

- . 'YOO•ko• bet iD. 41e Yerre biJUlel~e, waar di.e aa ~an die

ceres " ••1D1s . . . . , kon u1 'Me fen. 3) ^'D. Bete:r 'b•W7• da ..

die .Afrikaner •• soda41.ena D.ie bloot vadisi~ wu Die, aaar 'n pralk,ieae aaak, ia aeker nie 1te vinde nie. Hul het; seen bew;ya D.Odil sehad . . . Aul &aD. lull aed.~Atrikanere pld

S8l8eA u• ^{.Die. t} A Jlan •• WOOM Waa 87 b8lq8 • 4 )

87 · soctadieuti&b.eicl hew ook dautoe b7sedra da11 daar op die pla~~eland s•~n aosiale a~ande was Die. ~k

en ^{U'JI he't} eendera pleet • .5) . ·

(-) DIJ . I!!l'AliJ) VAll DIB URIXADR . p GODSDIERSSI!

Of I}D POGDfG '0'! DICI.ASIOBALI!W!IB •

( 1) JlD OOP§l?IUS :U DII HOieLAlfl)g ~Mli•

Die p4841e:aa, die -.aal, die naaionale sewel, die dri.e, aaar 41e eua•• ~an hul.le, ••' ook die aDder twee

ltehou he,, ia eeke:r die ^{pda4ieu. Die _ X.rk} waa en is •n aag111se poli •ieke, .. aosiale en ••al:takto:r. ^-'0 Ben precl11tant;

1)•

2.~·

3 •

4 i

.5 •

-29-

aU7t ^UA at~ Ba:ft'T Sai'th •• b. t. die OraDJeri vi•r aoewere1aS,- te1' a "lrothiq would ••D4 aore to p:roM't;e peaoe u4 107&1 t7 'throupo•t 'he OOUDW~ thaD the aehleaent 0~ aealolUI ad

piou IIP1nera in i ._ •" ¹ ) Maar JU.etee1Uitaa4e 41• 1Dwer

.,. .. .O••• preclika•e waa daar nos al'134 'a lcem Ta Bollaadae le ... wat wel ~o• waa, aaar wie •• lojal11;e1t Dle •a

iaToergli'Odllk waa Die.

'Ia aa'hre 'kouel.'W'a-.iet ••• die Boere 41" Q'

uit•••k 1a alle aake wat in YerbaDd. . . ._ hul ptbdi.-patau hett •• Ue se4ape 4at die 'aal ^Tan hul pd.ecU.eu . aou Jton 1•9..._ word. aoad.er 4•' die so4a41elUI t•H daaroDde:r akade

17t - waa 'rir hull• wlltoae u1 t die boae. a) So he' ^hierdie

'ftee aagUge talnoH, se>dadieu ^8B. 'kal, _aaaap-lt •ot

een seweldig wapea teen 4enaa1oD&l1•~1e. Maar Teal

aeera dit he"i al.lee wa~ van 'n Boer . •a Boer geaau he1i1 rq

tradisie, taal, I8Sia8lewe, oaathankl1khe1dageYOel V&n almal behalwe Go4, aelta ook die b1e,31e oDd.erw7s wa-. nodis was

nr ^fry a&Jmemiq ( die Boere-matrittk), liT k•ralRer en leweu'lto•ltouill8, 6t bep~al of ^{ten goede bernvloed en teen}

· 4e•eioaalieas!e 'bewaar.

Dia illteresae' oa .. 4aa~p te let dat die toeataD4 1a Suid-Afrilta nie wdek ia nie. In Wallis het die geald.edenia hoa, oaat~eeu dieaeltde 1J7d, op pJr~Sies dieseUde wy-se

atse speel. Ook ' tiel' "2b.e influence of a long ·liD.tt illus- trious l.1ae o~ preachers and teachers ••••••• l}.elpe4 tot raise the veraaculu into a new and grea._ power ••••• the chu.rohea were eveX71fhere ••1rred b;r a new rellgious ^~enou.r, whicah sough' to make the Bible an open book and religio~a worahip a liDiTeJ:'s-.!17 telt duv. ~his relisious impulae was ex-

p•e8ed almoet entirely tlu'ouflh 'Ielah, which thus beoame, a:ACl

tor loq reaa1D.ed ₁ 1she ohief medium o~ the religion ot the coun't17." 3) · Ook bier wae Bngela d.ie ekonomiese mediu:a ea

die a~detaala _ ook bier is die Walliese •aal onderdruk deur HeD4rik Vlll •· ·•· In Vlaaadere ~~~ 'n ander parallel in die ses)d.edenis ^'YllD taaloDderdrukking.

(11) JIISGIBOQBSAA!g!IDa

Die Boer wu Oal:YiD.iaa lq' he-. pglo da._ God allea

"•'1•~· JU.. erdi.e ... seloot b:riq aee wetsgehoo:raaaab.eid . . . d..1a . . . ztae14, wat Clod oo.J:' hoa gaatiel 1le11. Dit Beaelae

1~- D;J:Oe~era Die Kaapae Kerk en die Groo._ ~rek, 140-141.

2 • • Scholt. za - Die Af'r.tkaner .. en BY ~aali 36.-

3 • Saer e. a. '!he B11.1a.pal Q\leation, 4-rl7T

~~···i

Yafir weet wat Ul' hoa ped ia a aolaaJI die o-ztae14 wat

God . . . _. llell patel ll.et, Jd.e ._ . . . q Oal..US.nie.. lMtli•HlA opt.-.. ae ua ~ 41-t plate. Aa 41e BZ'it ~1 te • n se..-. ut 1 lroa Q peie selaruik na hie:rdie lcU*'-ll'bek

- - - • • • 1)

(lU) pp QAJDWQ ₁

»t.• ^Oal 'Yb.i.. 1• at:NJ&p~ •• tie aee8'h ploo:ta- beJ.7cledQe. Jlieftie · DOup . . tile14 het -.ezvonaak · clat 41•

Boe• ~- ebperiaa:Hr.i.Da . . , q pQclieu ot .. , 41' wat .. . . , . . . 1a 'Yenea4 pnau. .bet, pdoo• . het Jd.e. Dat Ue .._.laaaa . , t•s1i-1e . . u. ^{1.a 4J.e ark} wou iaftel", het aoa Ye:a-lfi he~. Die Boer ae pdaclieaa uea Die 'a poU tieke tel"ftia word. ale ea 41 t 1• 4auoa 4at :b7 q be41eD4ea aaau laat luiawr laet •• f.au boeup-.at wox, .. ^{u '• wnwel.ip}

atkee:r Pht4 !let 1a 41• toe-.Up "JIC'i nperk • • pol1 tieke aead.ellDS••

(lT) Die nnkil 'haHD Boer en Brit " p4adieu,1p GP7at'iac (elden . 'beapreek) b.et ook 4•- 1D die ansliaUiepad.

... Die lllplaaaa ae go4adieu ••au. •- ^{ia tie}

ti.eaa Ya ^q wl.rei4ae 4oela-.el11asaa tie ~•:r .. ^t7UUk•

•ela.iap ••• · weer 1A die tieq ^'YaD. q pd.atieu pataaa.

D1a " " waue:r _,ou taal oD4el'dNk wor4 dat aelta 41• ee&Youdipte oqele"•"• u u beaet dat cU.t Die ales•

•a koaban auluale bea1 t t l q 1a Die, aau ook •• -.e:ral iet;a

· wat • • .a •a peHCJoallu aud. 1a ut, 'b7 'YerUe• ' 1hanan, !Q'

aoo4we.U.s peen .... teUke •ua.t.otl..:? 1T, waat 41• 4eel .., . . · q weM, q ~,. •• ._.lib • - • h l l 1 q , 87 pez-IIOVJ111Jc'be14, d.ie _a1eute1 tot • - ba41aie, hzud.a, 'Q'ploot, ~o•"•·

eu. 2) Dla YerltoJI4e .... die Afri.kauao ae e4elate . . . -u-

••••e •aa p4a41eu, 41e BI'IMl •• p1M4naal. Bit •aelt

• • • . . t tie paiulewe, elk Mt q Haoaden lle881f7aea, ou kul.tuul . . . , cU:e Ablkaaue aa'hu, llteratuur, wlka- bea115, die Nea'4ez-,, ou •b74 •• YOlkaaud., oaa paJd.edeDia - waat OU taal lutt · - . . . OJUI 't'Olk Pl7t ppoel ea

pMme.-r.

Oa4a._ die Bri. t tiT •S.• auioaale ea Klabu~e4

••H 'bale hoos wau4e ... , Jle1a 1:17 peel pweet wn Ut ltehken oa •a Yollc . . taal ._ o:a4eM.Nka Jolla Bell, die • • - . l i P

- - ^-

1). ~heala Hiatoq·.·. oo:E"t . s • ^{.t. 1?95-181. 3 Dl. 11} 1 ·265

2). 8olud.4'a ftle lfPCUap lledlua ~dio:a, '1•

- 31-

••aa,uela'e'hft.a.

h.•• .... ^{1 "} ADA whilst ld.a llxoellenq- naJ.peota the attaoluaea~ whi. oh 1• aatural~ felt 1t7 . . oeioaiata o:t

Dutch. en:r••"-•• - 'M theu owa l.aJlcaale, u.aoo1a'M4 aa t~t

. - - ' : _ · - . - . . - . - 1)

feel.tac _.._ " w1 til tu de are at ~la-.iou ot U1e. • • • • • • - - ])ie ... p l . . . . ut ^'du sewee• da• )q - · d.ie aiel TU die Boe:r ... ~. ..ar alle aader _ kouidex-uiea uea n~ tie

politle~ doel op~atoot word.

D1e . ..-.seriq he• .,~s•voel ctat ₁ aa .b;r cU.• Jlallandae 'taal koa o.ad.eftnk, q at~4 sewonne aou weea. ¥~ oolt die Urikaae1' h•' ^{pweet dat •• liT} ••al ^{Hra ill S •} .A.. oader-

s•...,.. ^{llet q} e1• aaaioaale en .ltul~eait u 41eHl14e

~-· b.sr••• ^{.011 won..} a) ^J)aaroa het die str.rd ••••••-.

eera alep . . ._ •a nkle, aaar l•••:r ••• 'a cn•lti . . Teldb:raDd.

Die Brit •aa te haaatig. •a ~aal kan Die deur we'tlgewiq 't'eli"Jliet1s e:a 'YerYaq worcl Die. 'lot tie ll:ou Tan

Lor4 Qharlea Soae.rHt het dieaasliaaaiebeleid Teel lnlkaea gehad. toe • • 41• 4•anc - ea die a'b74.

Dit ••• 41e dae ya:a baie oD4oelt.ret~eD4e Terkeera- a144ele. .Ia die :b.pl . . e:a die zoadio ta die 4qblad. _,, q _ . ltM .. lJld,as pW ut;, ^{aou .b;r} die iaolu.letU.or kon u•s•-

. abb1 het ea hie1'Cl1• iaolaaietuwza wu die poota1ie ••~t'l­

blok ea q Tenqelaiasalteleid. ~) - Biel'die 1Mlaaie

he._ aeerseu• op " OabekeD4 . . u oue-.1D4, " ea hoe Yerder Yan Xaapata4, hoe aoeil.iker die probleea vir die BD.plallaD.

Wa" nel sehel:p he' oa die Hollalld.ae 1aal- •e laa1 voonle••• wu 4a' di' die _,bel - en pd8diena1iaal Taa die Boer wu. · Roe tie ~-- die 'aal lHtekera het, ia neda

"~""• ^4-) "llweaa L.a.s. •• ^{117 opTolpx-a beae:t} da'ti lmlle tie Hollalllllae ~aal eou ao•• ltu, Jlie alleen u1 t die •kool

-':•• aa·u eok ld.t die kerk, Voor4&t hulle die ou imrenera 'Yaa 41• · Koloaie koll ••reDS•la, het die llolledae koloniste ,

aelt pToel dat 41e ark 41e TeJma....-e ve•~DS van hull•

'aal ea aaaional11e1t ui•seaaak het, 'e~l die akool die Ternaaaa•• ve"ecl1stqnerk daarvan •••·"· 5) Scmol'tis aoea

•tPer p . . he1 . 4•" clie akool die veraa . . . -.e veri.edisinsawerk

pa u•••• ^{.Y!• Die ageri.q} het t.aera, veral van 1820 af, die akool nz.· q eie a»Cliaaaiecloel pbruik. llalh.erbe ala

"The aohoola were 'o be the ohie:t 1aatrwun1ia l:r.r which 1io

lJ'

2 '

. , ^.

•>· ^5).

ansl1c1ae ... iab.abi~&Jl••" 1)

Bie akool was in daardie 4ae Die alleen 'n pcladieu tis• llkool Die, aaa.r

ook groteD4eela •a p4a41ena.lakeol. Die akQol ._. 'fi:r die k1D4 baie aooa die lterk vir 41e YOlwaaaene • Dia ... . J'Cle:r tie p4.a41ena 1A die akool aa die allool u

aq4.-lC wa-. 41• ~aal 'Makea he~ - 41e pdadieu wat YaD q

u-.•• ^{IH1a :u-. 4a~} h.ulle aoea kon lHa en ala7f,

teaH~ o.aa-. die ,tJipe · oDd.eJ!1W7ae:r 4a&J.'C11e dae

op die pla"-1~ deursaau baie nalc wu, . . ea · ;-M ~ ^die slcool aa ^_ taallml'buuniddel Jlaar be""klik m11l iD.Yloecl u.11i-

poefea .. ,, ^YQ'al oua-. die on.deroq"r beawaarlik eDip

ua~o.aale upiz«~ea lroa sehad he'S, Die BoeM ~ hlll.le yeras en yaa IRllJte uue •• aeDiqa he'i hulle weinic aotisie

. . . 2) .

Die 'ioea~8D4 in Xaapa'iad. ••• eper op taalpbied h.eel verald.lleD4 yaa 414 in die bui 'ie41a'Vr~e. . ManaTel15

praa1; ve:ral. vu die •'ada " Wa1i " ' hedea ••••• nel b7pd.1-apa heef" oa lle' Bollandach in dien onpl7ken a1irrd wsen he1i

4oor aaoh' pld . en mode pa'Veunde Blaplaoh Yoor oad.ersans

·· "• tte.lloeden ••••• " 3) Op die pl•"'•lan4 was 41e aode - die

"air" van denifP,lei4, beluacrikheid en pleerdhe14 aa j;,r ltaa . Bnpla p:raa~, pdUHD.de die eerate helne van tie uin1;ieD4e

en 4oo4 gelNtre. ·. ·

Aa ona egta:r die sroo1iate ooraaak· Tan Bas•la ae Jd.alulrldas oa Bollanda te venans aoe't; a8A1Q'ai . . . . ona da"

~'i die feit ia eta• die Bnpl-a tie 'YOlpnde bes!Uel uit die 001 ve:rloor he1ia I!!! pro-!Mtll• clan verewl.!• ~0.

ru•Jaaat ••r• ^{begia .boOs17} . ^vier . ^{ut, wu die Bri. ~ . . kaaae}

· 'Ye»-· tie on-.unolle oDde~ Yaa die Boe_. . ae taal

waa·' wa~ _ 41e t.elaapika'h takter oa die Boer die Bri•

•• laa" •an1Jrou. .~ die wanis:rouw, 4.1• geftlg, wo1'd. •••~

· oonaak 111 die _, i.apwi~eld.e _. aaaet't;elliq YaD. 'Yisieuae krins- lope yan zoaaH}>oli-.1ek eA -

u•"•

!JI'.<. .

(a) »IB OacM!DIB . SA!!'fdCI . VAl' DII .d~Ill-

!l!!lDJ!I•

1a hterti• hoofa'hk won -a1ialcaplike weataD4e,

· so..u ... , taal, altool• b.boorlinpwesaie ea ekoDOaiea,e toe-

staa4• behaD.del vanu.11J die oogpunt van die ansliauiepGli~ell:

1~ - Malher'bea 2 : Moo~•••

) • llana'Yelta

•en die npr1J18., lllkeea vaa hiel'Ue ra~~:ton ia c:Ualc o1 inclink Mt dle ... r ve~'boad.e u tie u.1-.ra moeiUk oa ellce 1 ' - YG. die Yr&qa'itak te beperk tot •a ~pltake.nde

pb.le(. Jle ekool . . . 1n bie:rtie ~are - u1tal»itUk 'n pd.Ue....-tp iutelU.SI Die taal kweaaie oaslld.t Roolt bzk • ataata.,•1D!atraa1e tese3.1'kl :Die kle~~aaie .r1tktee~ tie alr:ool olld.a* blank en pkleu.N. • - A.oolppaa

·ut. ^Die ekoao111eae toeatand van die lllll4 oor die alseuen, en van clie reserins in beaonder, het die alcool I'Mikeal

'beinvlH4. Die nserins het bv. 0Ddel.'9f7Hr&t ••• ped llra.pla koa P# . . t 4Pl pwillis was oa d1 t te oll4e1'W7•• •u•n YeJO'IOed.• 1 ) Ook wn ^clie aaa-.akapl1lce 'ioea'bancle be'be1', he" 41• lllcool te1 t - l.U: in 41e lliddel 4aarvan geataan. Die naa1onale toeataDd.

110et atee48 1A q ptOot selutel s••1•a word en dau aoet _ sewaak wox teea 41e af'baltenins van •aa ^tuea daa.l:'Yan.

Rerhallq is 'a noodaaaklike euwel, maar waDDeez- !n aaak elden voUedis be.spnek wo~ word IQ' ao.. alep pno ...

( 8) U1 IfADJlHWI! :QOIJe L\! RD s.l29}f wop !B- B'I&Jll.

U'it 'n bloot eoaioloslea-. QOSPl.lllt 1Mako'tt, kan die akool u iuic'lDs OIUID71" word., •••• oa 41e koatill:dte1't vu die Maiale tn41a1e 't;e venekert o• die ~ .. alas 1D ataa-. te atel o• die aaataksplike er.tenia 1fe ulda11eera oa die 1a41w1du 1;e aoaia11aeer 1a 'Mne .,. . . die wlaaU'd ea volkaele. Ia h1er41e au ^eper u• tie Afrikaur clie

alcool ₁ \tehalwe ia ao••~ die taiUe 41e hnks1e daarYu ver- YUl hat, ~t oalaDsa Die sekea Die, a)

Preaiea tie teeaoorpa~elde doel 1• 4ftl:' dle nseri.Da . . . tel• "Hul· oakwl4e wu te ..,-te aaa 'n e'Mlael • •

ea4eJIIW7a wail 4ul4el1ll: die doel sellad het oa die AMlcaner loa te aaak • • q verle4e ea alao fiT bewu.aQD en 113

1:1141 't'icl:uU tei t u1 t te wia. »1e atelael ^TU. oll4e"7• waa ao iaseris d.at tie~· 'YolJc: tie pald.ed.eDia van rq eie

YOlk aie 110ea leer Die. Ill" 11088 OD4eft78 OUUIIDC in dil

vaa 'A aader ^{aaale. 117 •••} •61r alle 41DP oD4e:rt die 1~

koa •aa 41e us ea die luia•eJJ1J.7ke pald.edeDia •an die

liDSelae 'YOlk." J) Ia 111 .. ..._... • • ~ yoor de Yr'l'fl Sohool", 1a " Het ••t1o:aaal lle.,auu, ^{al 4a S.J. 41J..} Toita ''Dooh ltlea Jc• 1eaaa4 4oodea • ' . . . lupa• weft8ad. w$ft.... • • use

~ ou de etztekJdac 4eJt s-.aa .. aob.ool - QD... -1;

·< .• :' .

···. · - ^~-

... ~ na eu Da-.1.o~l1,•11l 1 •t rae4J:Wa . .,... ..Wn7e

sal S7Jl de JIDCibohe 'aal. ~ l) • Die teeawoeztd.tji·' .koola15el•

••1 ^{'YQfJI·- ct1e} laDd.aeu.a so .... hul 'Ya4en, u•lQtl.l.e ^a.~ ou

BUJ.o..U."1' us · pyuzlJier is u 4ie DeadeU.•" ²⁾ .· . . . . . ... r 'a akool . . ^{tq . . .} uliD 1UDlcd• ·~llia· won

die . . . p~eneed.,. 4aar won. a1i1'0oa-op se•U'k • usatoe-

Pd-(

... Utis _' worct. ·

. · · .Au. 41e aa4er kaat kaa Ml1a die . . . . ou-.o~ti•••

repri.q .,. OJMlerclue Die ltele11 oa q •1• able op . •1• koau

'e atis ale. »au ••• alV4 b7 u.t'iMa4erf..q Boll..._ IJkole waarin die Bella4u ta~ ea ~aiea auiw:r phalldllad- u •.. ,w~ 41•

~•" ••--· clu op alphele · Yezreaplfd.as atcea'tnlp · u-., · lle't . kl-tia, aaar belupike, teeutroaiJ:lse oolt lteataaa.

<•> . ^DIB QDl!I!!§Bl!! I ! WBHX! .· .HOM· ' :

Die BollaU.ae o.Dd.erwyaera wat 'ri.J:' ou 8Dl• kaldk- ltaar waa, wu oo:r tie al.s•••• ^ui'Wen enl:»ell:w- ._ • awak lM-

aoldis 4a• NJ.e ., . . 41e lli'tTaas;aela yq die seuea.-.,, ••" ~­

nika ud.en p4•ua ll.e't Die, hu1ael:t u ad.en;raen • • d1e wlk atae--•· laet (wod elclen wlledis beluua4el en .-..~1deer.)

. . · ·: Dia ~- ~eaw:Uftishe14 -.aa hierdie "'laeneft" he'i 41e usJtaaaie-

IMl-4 aa Wls seafte~HX'I

(1) Die o~eme14 kon benaarlik • • ht&l. · p'bruik aaak

- ~ rq aacUauie4oal. ll\11 un beswaulilll&ul eie 'tal aehoor-

lik sebnf.lt.

(U) te1 he' 41w cUe ns•r1ns .. h~• fllllterk, • • • hieX'die OMeJ'W7•en H U tiers ^l&e pe:11 . . . ta peie •e:nkon1Jlc

•• .IJacelH oad.U"Q'ae:ra iJl te Yoer.

(111) Baie 'YaD. h1erd1e "uea'hn" 11n· 1a ao •n alepe nJt1l l7 d.• ^{0\tera pnaaa 4a$} al so• kulle ook die J~teprins

. . ·••ClJ8&a1epol1•1ek pa1;e'QJl u1:. t Jml.le tie loeN (hul baae) ate ao• ltoa oo:nuts ^Jlet, Jd.e.

<a> ^goa •COBB .,, PD . •MIR• YM!· ·m ^&mOJt

d · AQitiUSIPJPPi Wllll: Bft•

(1) Die J'eit 4at die lee~4 . . b~ wu, - ••ru ^op

tie »la1i1:ela.a4 ••• tie _leea-Uq pv.-aou "'Yollaeri" - het die aasliaaaie le4wualteoa.

(11) Die t•1t. cat 41e altoolla 41• be eta 111 '•lldtlik ea l4t;er uo~•aalclik p4a4ieUt11 wu, he• YeWDPlt1la8 '-•ace-

••*• ^Die, p4a41eaa •• 41•- •acli•a•i•• ^aooa elden Yeriu14el.1k, ll.et ate pe4 kl•U'Plto• ld.e.

(111) Die nserlDc h81iVt'd.Dis JMuer aa u.ito~•• oo:r cti.e sale 1a clie nne blmt.elaaA. ID en oa Kaapatad. koa

cU.e Y · eNacelMMe t...._:., •ot ltelute:r • • · . Die 1aol.aaie-

1)•

2).

Ooet•••· ! Da· • · ⁸ •"1ti~oit an 41e O.e:n.ya, · 165, 166.

Ib14, 182. ·

- 35 -

tllk'or &peel weer 'n belanp:Ute rol . •

(lT) Die oa'haa.Jne nuioneli . . . ~- die U.rikane~

ea .:, atbezo ~.. allea wat ..-neJid ot llllpla waa, he"t hoa die o...,.• aeti arpaaa. l . aa1r be~ein. "Dte fei-. 4al llllsela. tie -.aa1 ••• ~ ... di. e reprins - ie't;a wat -••taur ^1• 4eur aenae wat llaplaa4 lm.lle "hoae" noe• - u• ^~•ral ctie pla"elaDd.ae

JMvol. ldlls die oade:rwijaatelael laa'tl aiea ia die lis ~an ieta wat ~u hi•• ^{aaa b.ul.} le opgell wori. Di t; he• in hul se-

IIOeden 'n be1nla.._ aeiSiDC gewek oa die oDdeft7• 11ei "• sa•n. ,.l

"Geleezrcllle14" ea "Bnselaweea" ia aet aekaar in nrb&Dd se b:r.S.Ds.

Die ansliae:reDd.e, deaaa1oaal1Hrellde akDol was ao ^{1 D}

oui•l 4&11 lids Boer ads Bri1r daar nel peda uit " •as'•

koll wee•. J)ie akoo. l :tan oaa na sees ell iDhoucl 'beM.I" ~•rstiaaa

• • OJl8 'n bctek lees wat one •n lr;rld.e see 1n die klaakaaer van daardle 4ae. 2 ) Hier waa allea berekea ~. ^{nesatief in te}

we:rk op · all•• wat .Afri.kaaJUI was en poai 'tiiet op allea wa11 lkl.gela •••·')

~en alot;t;e .oet ona daarop w.T• dati, hoewel die ensUauield.cldela u1 teiadelik alaal ptaal he'ti, d1 t; Die 't'i.l"

4:1• Joe~ 'a Yolatirekte oorw1D»1•s ••• Die. VerengelaiDc he'll tD d.ie at;ede besin poava• en 4aar weer veral b7 die

~eus. Roae al ~am hierdie gealq ( 1829 ),a " ~. older Atriodra keep a sore and sullen dia"tanoe, 7et ... eir aoiUI

aDd dav.gb.tera llO'Ye wit;h 'ihe •~h ot e!en11a, 4.1. hulle neea deel aaa bala, pe~ewed:renne, ens~en praa• 'n 'b1etj1e Engels." ^4-) lbl di• is wat veral die &lmol koa doen. L.W.

dat b.ier41e ill~loed yan 41• llllselae akool di:rek teen die pda41eut1p doel vaa die kerk inpdr\tia he1J. Die oor- wjnn~ns waa aie Yolledis D1e1 ~· Mrikaner '" Tollta-

lcu~er dra DOg ltaie 11 •tekena ~an clie s'ti%74•

7. DD IQOOBLI!iJIMCIS!UK 8B I!!ItOlm OJ! piB !M-

DC!lW!I!GS!JL!I:O.

(a) IJHID:p!<ta

Die tnioorliackweaaie he' . , iDTloed ••1 d.eeslik ui tseoetu op cU.• akool-, nan-, kerkYerhoucU.ns.

:rn llu"opa he• clie ftlaa'b'opieae beweslDa ~~d clie besin ~- die ast1eD4e eeu aterker en a1ie.rker pword.

1). •aUut:rl»ea ODderwi~a en die .U.blaake 1 3-'1 OiKuliaa

Doppera, J5. ·

2)• 0 ¹ Xuliaa Die llaelskualteea 1 ia ao'a 'boek.

} ) • Dra BieDA be~ a Die GeakiedeDia Yaa die .urika8JU1e Beweaiag, !)&. e• ••I•

4). Dra .ieiabe:ra Die Geald.edeDia van die .ltrikaaaae Bewegins,

54.

. . . au het die saoe4ere ••aad.• .... ^{ak oo~ _tie u.., edel . .}

-..~ o•D.l41se aatuurldM, tie 'Qulaaar. Olubeea 41eael1u V4 ••• 4au 'a 104841•~"'-P herlewiq 1a llllpl&Dd..

•a. ·~ _.

... . HJUleliqe h•• lluropa -.erl••" •• ollder .

. die lle14ene

te ,..._ ultei. In hul 'Yerhoudtas ••uor die 1Dboorl.1Ds waa

Joe~ . . ari." ^{41 ..} •••n•u a.ie . . . . Die. ^{lien~·-· llet to'}

U• kleul.iDs ia 41e -.erllou41Dc •a ltaaa tot Jr;us ^pnaaa.

Jlieltie ·yerlloudiq aet Jq u1 t . tie' Jb'ltel preperdis. 1 )

1fT he-. d.eur 4~ oa4enind1DS pleer 4at abeq diaaipUAe 'n abaq;&..M 'Yerei•"• ·ia WaDile•r aeu • ' •a B~t'hatot te doen

het. Die Blagelali.Q. est;er, het 41• 1altoorl1q Meaal 1a lllle•l&D4 leer ua. - . · lou••-. ^clie P"O•" •outorit;eit" op 411 p~1e4,

- · het in rq lewe Mo1• •a Ho"en-.ot of Kaf:te:r paj.ea Die.

Die Bri. yte · he'i aet p-yeatisd• 14•4!• ea "YOoroordele bier aanpkoa, ook wat die Boer 'betn~. In boea deu ander

"Ou"ri'Mi ~·" het llulle s•l••• hoe . die barb a~ Boere die uae oulm141s• Hottea'Cotte aiuaDd.el h•"· One ve1"'W7a hie:r na · ^{die .} NftPe .Boereha1ier 1 Banow, ae boek. ^a) •n Keu kan die 4eavue leH:r beawaarlik ltwalilt uea da• q pneis . waa oa Iarrow t;e S].o ¹ Jq hetf s•no•s waarheq pkou1;ateer oa

qlAN,eaa ook 41• ateapel 'YaD waarheid te s••· Daa:rbenewe1UI

waa b7 '• pleerd.e ••" •a belanpike poa aan die Jtaap beltlee het.

· OD.If T•"T• ale sa onTolledis na . 'D.- _ pau u1 tapatUnp uit die eerate 4eel van Hoo~a~ Yllla "•••• en bo'Yen al

httDDe sier1g~ en a4kaDdel7ke oogaerken op de weerloose

~:tera. • • • • • " (p. ~9) 1 tie l&nanipeid Tan .. dieD onbeacho:t- 'ha hoop, • (p. 42), tie o.Dd.aak)aarheid, (p.43)1 dapperhe~d

alep in die bevepiq 'fan die weerloae Bo"••totte, ( p. 44)1

" •• • daa soo oalteaohot' ia cle aart va,a he" paeene volk en soo atkeerl.s yan al he._ pea 'ht het als . . . en welQ'D oDdernoDL~n word., 4••· •• •" ( _ p. 48 )J hul- ia ui•er• _ ..reed, ( pp. 48, 49 1

SO)a slordig, (p. 5')1 dro.Dkaarda, ( PP• 54,55)1 oneerllk en ·' onresYe:rdis •••noo~ 41e Bovtento"•• (p. 59) J IIOordellaara,

geweteDl.oae, ^~seripe ea bloe44o:rat1s• alalrke, {p. 65 ) 1 hu1 he• onlu•"• op die peue va Jtat:te:rl&Dd. verwek, (p. 68) 1 aau op p. 60 besin 'a lana l : P f - oor die 'YQonretlikheicl -.an die Bo•uato,te ••' "'Yan de kwaa4a-"1she1._ der Boe:NA allea ••

'ft'eeaea .haddeA, " aaar wa1; DOU ~· b7•taD4 en beakerainc ^VBD 41•

'teenwooNip reseriq seDie .. , (p. 62).

So is 41e verhoudiq Boer-Brit vertroebel deur die verhoudiq of vemeende vemou41D.s Boer-1nboorl1Ds.

1). 2).

Die iaboorlinctweaaie ·ha1; 41e kerk direk seat:tekteer lfepgena Die 8oaiale Gewete, 256 e'l ••s1 lfehemial,Ja 25.

Beiaea 1a d.e UaneJllaadea vaa Zld.deli.~k .l:trika.