OSS EN DE DEMOCRATIE
KO BEUZEMAKER De uitspraak van het
Amb~enarengerechtinzake het beroep van de Marechaussee is thans bekend. Het beroep is afgewezen.
De uitspraak stelt vast, dat de
Minis~ervan Justiti,e Geseling niet buiten zijn bevoegdheid is getreden.
Een enk,ele critische noot
spre~ektuit het vonnis, nl. daar waar de vraag wordt opgeworpen, ot het niet mogelijk ware gewe·est, andere maatreg·elen te nemen. Maar het blijft bij het opwerpen van de vraag, het Ambt.enarenger·echt
s~eltdif1ect daarop in het vonnis vast, dat deze vraag niet ter beoordeling van het college staat.
Intussen is de zaak daarmee waarschijnlijk nog niet afgedaan. Er volgt thans nog de nota van Minister Geseling aan de Tweede Kamer met daarop
~eennieuw debat. En daarbij zal Minister Geseling :nog vele zaken duidelijk moeten
ma~en.Voor de nota staat de
Minis~erthans
s~erk.Immers, hij heeft nu de uitspraak van het Ambtenarengerecht als troefkaart, hoeze,er ook de weg die gevolgd is, voor hem niet erg vl.ei,end is.
Maar niettemin, de zaak is nog niet afgedaan; het f1echtsg,evoel van de
publiek~eopini.e is ni,et bevredigd, welke onbevredigd- heid ook na het vonnis van het ambtenarengerecht ni,et
v~erdwenen is. Daarvoor is te veel aan het licht gekomen, d zo men wil te weinig.
Voor ons ligt ·een map met de honderden persknipsels, artikels, beschouwingen
~enpolemieken, aHeen aan de zaak van Oss g·e- wijd. En wie deze ontzaggelijke hoeveelheid lectuur bekijkt be- grijpt zoveel, dat de zaak nog niet afgedaan is, dat er nog heel wat pennen op papier gezet zullen worden om hun
oorde~elte geven of stelling te nemen.
Wat ons betreft, wij willen ons hier niet verdiepen in het beoor- delen van de details van de zaak, noch in de onderdelen van het vonnis van het ambtenaren gerecht. Wij willen enige meer alge- mene opmerkingen maken van het 9ezichtspunt uit, wat is het resultaat van de zaak-Oss voor de alg·emene politieke
v~erhoudingen in Nederland?
Wij willen hier spreken van het gezichtspunt van het behoud van de democratische volksrechten en de democratische staats- instellingen.
En dan moet toch gezegd worden, dat dergelijke affaires - en Oss vormt niet de eerste - het aanzi,en van de democratische staatsinstellingen ni,et verhogen.
Dat behoefde niet zo te zijn! Het zou anders hebben gekund, indien van begin af
~eenklare taal was 9esproken en ge,en aanleiding tot allerlei geruchten
~engemompel was gegeven.
Hei had anders kunnen zijn indien de
Minis~ervan Justitie de Kamer bij de interpellatie-Drop vollediger had ingelicht en later het
voors~eltot een enquete had aangegrepen.
Dan had men sterk gestaan en kunnen zeggen: "De mogelijkheid
45,
KO BEUZEMAKER OSS EN DE DEMOCRATIE
458
van rotte plekken en de mog:elijkheid van fouten is niet uitge- sloten. Maar ziehier: er wordt openlijk ,en krachtig ingegrepen zonder aanzien des persoons. Zo werken de burgerlijke demo- cratische staatsinstellingen. En zet daar nu eens begenover de fascistische dictatuur-methodes. y,ergelijk hoe de zaak Oss be- handeld is met de affaire Röhm, met de bloednacht van de 30e Juni, met de lijk,en van von Schl,eicher en de katholiek Klausner op de achtergrond ...
Men he,eft dit niet gedaan! Stukje voor stukje zijn de f,eiten aan het licht gekomen, soms aan het licht gebracht door de ,ene partij, soms door de andere. En bij de zitting van het Ambtena- reng:erecht was het zo, dat mededeling<en van de
ma~echauss,eezelfs de v,ertegenwoordiger van de Minister ,er toe noopten, te verklaren dat tijdens de zitting op sommige punben ni,euw licht was gevallen ...
Hierdoor, door dez,e
gehel~ewijze van behandeling heeft men twijfel
~enonrust _gezaaid, die niet bevorderlijk zijn voor de rechts-z·ekerheid in Nederland.
En bovenal he,eft men daarmee voedsel gegeven aan de dema- gogen van de N.S.B., di·e ·er in geslaagd zijn de zaak-Oss voor ,een belangrijk de,el tot de zijne -he maken
~ente misbruiken om de massa's teg,en de bur9erlijke democrati'e op te stoken.
Men kan i;en opzichile hi,ervan zijn hoofd in het zand steken, zoals o.a. de R.K. "Volkskrant" deed ,en plechtig verklaren, dat politiek buiten deze affaire di,ent te blijven, maar daarmee toont men slechts opni,euw een zekere "W:eltfremdheit" ten opzichte van de belangrijks-lie vraagstukk,en, waarvoor Nederland staat.
Men mag het
g~evaarvan de fascistische besmetting in Nederland niet onderschatten. In de b11ede l.aag van de politi,ek-kl,eurloze middenstot treft de fascistische demagogie bij zulk,e affaires als Oss doe!, dieper dan men wel vermoedt. Het gevoel van alge- mene ontevredenheid draagt daartoe bij.
Men vraagt daar niet naar ingewikkelde argumenten of beschou- wingen, men ,eist een slachtoffer. En de fascisten met hun luid- ruchtig tam-tam, aanknopend aan de typische
kleinburgerl~kestemmingen, buit·en die uit 'en weven aan de zaak
e~npolihe- ke campag:ne i!egen de democratie vast.
Zij doen dit niet alleen met de zaak Oss, zij doen dit met de zaak van 't Sant, met de zaken van de landbouwcrisisweigeving, waar de boer de dwang als onduldbaar voelt, zij doen dit met vooropgezette bedoelingen.
Onlangs kon men in het "National,e Dagblad" boven ,e,en artikel een motto lezen. Het was een uitspraak van e,en Franse officier - een uitspraak van lang g'eleden. - Deze uitspraak luidde ongeveer, dat wanne·er men
~eenland bij een gewapend conflict snel wil veroveren, men goed doet in voHe vredestijd reeds o:ijn partijgangers in dat land aan het werk te zében.
De heren "opsteHers" van het "Nationale Dagblad" tek,enden
daarmee hun ,eigen port11et. Het werk dat zij ter ondermijning
van de Nederlands·e democratische staat verrichilen is ni,ets anders
KO BEUZEMAKER OSS EN DE DEMOCRATIE
dan het voorber·eiden van de gewapende overval van het Duitse fascisme op Nederland. Zij zijn de partijgangers van Hitler.
Achter hen, - en dat maakt hen zo bijzonder gevaarlijk - staan Hitier en Goer;ng.
En men moet vaststellen, dat de N.S.B. in het laatste half jaar, na de teruggang bij de Kamerverkic;zing•en weer aan de win- nende hand is. De landdag der N.S.B. in Lunteren met 70.000 bezoekers, de vel·e campa9ne's der N.S.B. in de laatsie tijd to- nen dit.
En daarbij: Holland wordt voor de heren in Berlijn - nu Omtenrijk overweldigd is, en Tsj·echoslowakije onder de zwaarste druk staat, e·en beetje actueler.
Zij laten zich ten opzichte van ons land niet meer onbetuigd.
Ka~akteristiek
is 't feit, dat men thans Hall. arbe·iders naar Duitsland haalt, sommigen hoge lonen en goede voeding ge•eft - veel me·er dan de Duitse arbeiders krijgen- en dez,en tot Nazi- propagandisten tracht te maken. Het is ongetwijfeld het minis- terie van Goebbels, dat hiervoor subsidies aan Duihe onder- nemers ge·eft. Men houdt radio uitzendingen in de grensgebie- den in de Nederlandse grens-dial·eden •en verzuimt niet ·er na- drukkelijk bij te v•erkla11en, dat dit eigenlijk Duifs,e dial,ecten zijn.
Men zendt bri•even - d laat z,e z•enden - aan functionarissen der arbeidersbeweging in de gnemgebi·eden met de bekende inhoud, variati·es op het thema: "nu is het nog ni,et te laat }e me- ning te wijzigen, maar ... " Dat a Hes is niet ni1euw. Het is vertoond in het Saargebi·ed, in Oostenrijk, in het Sudeten Duitse gebied, in Sleeswijk Holstein, in Dantzig, enz., .enz.
Maar het toont, dat men zich actiever met Nederland bezig houdt en de v•erhoogde N.S.B. activiteit sluit zich daarbij aan en vormt er een geheel mee.
Vandaar dat de zaak Oss - om slechts •een voorbeeld te noe- men - 'een zwak punt is. Alles w.at zulke zaken aan vrucht voor de fascistische demagogie opl·everen, is ko11en op de fascis- tische molen in Duitsland (di·en het aan natuurlijk koren ·een beetje ontbl'le,ekt !)
Als de Nederlandse onpolitieke burg•er z,egt: "nou, di·e Rost van T onningen is toch maar een ke1'el
1hij durft ze het maar te zeg- gen, ook al wordt hij er voor de Kamer uitgesmeten", dan zegt hij in werkelijkheid al heel zachtjes "Heil HiHer", ook al is het zo zacht, dat hij het zelf niet eens hoort - of we.et.
En zoals de Nederlandse l"egering en de Nederlandse burgerlijke democrati·e bij de zaak Oss gefaald hebben door het ontbreken van •een krachtige houding, van besef voor de gevanen, die dr:ei- gen, zo ontbne·ekt het hun ook aan kracht tegen de ganse to·eg·e- nomen druk van het Duitse fascisme op Nederland.
Wanneer bijv. de Katholieke Staatspartij •en haar voormannen naar aanleiding van de zaak Oss •een beroep op de Katholieken doen met de oude leuz·e: men wil we•er aan ons Katholieken rak.en, men wil ons opnieuw i!erugdringen naar onze vroegere eeuwenlang 9edulde positie van twe•ede rangsbul"gers, dan moge
459
KO BEUZEMAKER OSS EN DE DEMOCRATIE
460
dit onder de ,aanwezige Katholi,ek,en indruk mak,en - ook al klinkt het
e~enbe,et}e zonderling voor de grootsi!e partij in Ne- derland, in werkelijkheid is dit pr;eóes datg>ene, wat de Neder- lands·e democr.atisch gezinde volksmassa's in dez,e tijd niet nodig hebben.
Immers, het verscherpt de tegenstellingen binnen het kamp van de burgerlijke democratie, het kwe~ekt de beroemde Ne- derlandse "~eigen-k·erkj,es geest" weer .aan. lnplaats dat iJe9en over de
gemeenschappelij~evijand, het fascisme, i!ot aaneen- sluiting en krachtig democratisch verweer wordt opgewekt.
Zo heeft de zaak Oss vele aspecten. Niet aHeen, dat de fascis- tische demagogie haar he·eft kunnen gebruiken, niet alleen, dat de onverkwikk·elijke twist tussen de !"echterlijke macht in Brabant en de marechaussee de autoriteit van de democratische instellingen afbr·euk doet, de zaak he,eft in het katholi,eke kamp geleid tot pogingen tot verder isolement 'en een ongunstige invloed uitgeoef,end t.en opzichte van wat in Nederland dé eis van het ogenblik is, in verband met de positie van het land en de gevaren, di·e het van buiten en van binnen bedreigen: het tot stand komen v:an de 'eenheid van de democratische volks- massa's.
De zaak Oss •en de behandeling ervan heeft de democratische geest, de democratische we~erstandskracht onder de Nederlandse volksmassa's niet versterkt.
Ook daarom is zij 'een symptoom, d.a.t V'e,elzegg•end is.
Want als de politieke geschiedenis der laatsi!e _maanden - te- genwoo!"dig is dat al e·en lang tijdperk - iets geleerd heeft, dan is het wel dit, dat het in het bijzonder in de kl,e·ine staten op de kracht van deze democratische gezindheid ,en weerbaar- heid van de volksmassa's ten z.eerste aankomt.
Een treffend voorbeeld daartoe, bi:edt de V'ergelijking tussen Oostenrijk
~enT sj,echo-Siowakij,e. In Oostenrijk - de Neder- landse katholieken begrijpen dat nog steeds niet in voldoende mai!e - heeft het autoritaire Dolfuss- en Schussnig-regerings- systeem, met zijn maatregelen tegen de arbeidersbeweging en regren de democrati'e - maatregrel,en, di~e verdacht veel op e·en terreur leken, om het zachtj,es uit i!e drukken - 'er toe ge-
leid, dai: de volksmassa's, toen er te laat op hen 'een beroep werd gedaan om de onafhankelijkheid van hei: land te verdedi- gen, niei: i!e vinden waren, 'en de overrompeling, daarom snel in zijn werk kon gaan.
Maar in T sj,echo-Siowakije, waar democra-tische staatsinsteil in gen bestaan en hei: volk over democratische r.echten beschikt, hebben de volksmassa's - 'en zij in de
~eersteplaats - in di·e gedenk- waardige dagen in de maand Mei de overrompeling van het land door de Pruisische soldateska tegengehouden.
Zij dwongen de regering op hei: laatst tot krachtig optreden, zij
werkten aan de mobilisa-tie tegen de i:roepenbewegin9en der
Nazi's aan de Sudeten Duitse grens 9eestdriftig me'e en de ver-
baasde Hen(,ein-!i.eden,
di~ealles V'8rwacht hadden, maar dat niet,
KO BEUZEMAKER OSS EN DE DEMOCRATIE begonnen te juichen toen de tanks hun dorpen binnen rolden, tot zij ontdekten, dat het geen Nazi-vlaggen, maar T sjecho- Siowaakse vlaggen waren, di·e deze troepen met zich voerden.
Hun overmoed was
gebro~en!Zie hier, wat krachtige democratische gevoelens en inzich- ten vermogen en van hoe grote waarde voor de verdediging van de onafhankelijkheid van het land zij zijn.
Ook in Nederland!
Het fascisme is sluw, het probeert met alle middelen, ook met zulke schijnbaar onpolitieke zaken als Oss - invloed te krijgen.
Daarom hangt, zoals Dimitroff in zijn rede op het 7e Wereld- congres reeds zo terecht zeide, 'er zoveel vanaf, tijdig te ver- hinderen dat het een massa-aanhang krijgt. Daarom ha1:_gl. er ook zoveel van
afJte verhinderen dat de democratische volks- rechten niet aangetast worden onder een reactionaire regerjng.
Integendeel, de strijd tegen het fascism~, die tegelijkertijd de s·trijd
voorde verdediging van de onafhankelijkheid van het land en
voorde ware nationale belangen van het volk i~, eist dat de democratische rechten van het volk worden uitgebreid en dat de democratische gezindheid wordt versterkt.
Ten opzichte hiervan is in Nederland grote waakzaamheid geboden.
Wij willen de economische politiek der regering nu buiten be- schouwing laten - ook deze speel·t ter verst,erking of verzwak- king van de democratische gezindheid een grote rol.
Maar wel willen we w,ijzen op de voortgezette pogingen -- gelukkig slagen ze niet allemaal -
vande reactionaire reg,e- ringspolitiek in Nederland, waarbij de belangen van de groot- kapitalistische klieken zo'n grote rol spelen, om de democra- tische rechten te besnoeien.
Het jongste voorbeeld is het ontwerpwet inzake de vereni- gingsvrijheid, die vrucht
vande weerklank der Franse Februari revolutie in de Grondwetsherziening van 1848, waarbij nu op alledei slinkse wijzen getracht wordt, de bewegingsvrijheid der arbe·idersorganisaties en van de democratie in het alg,emeen te treffen.
Dit nieuwe ontwerp
vandezelfde Minister Goseling, die in de zaak Oss een voor de Nederlandse democratie zo weinig ver- heffende rol heeft gespeeld, moet op krachtige weerstand der gehel·e arbeidersbeweging en van all>e democraten stuiten.
Het moet de weg gaan, die het spaarsysl:eem van Rornme en zijn voorontwerp van wet inzake het recht der gehuwde vrouwen op arbeid is gegaan, en evenals dez·e een mislukking worden.
De Nederlandse democratie kan zich sl·echts krachtig t'egen het fascisme te weer stellen, als zij steunt op de volksmassa's 'en de potenhele kracht der massa's in beweging we•et te brengen.
Dat kan alfeen bij een vooruitstrevende democratische politiek.
Ook dat is een van de lessen van Oss!
461
WERKLOOSHEID IN NEDERLAND
L. JANSEN
Het is ge•en wonder, dat in Nederland eindelijk de roep om werk, na e·en zo langjarige, voor het volksbestaan diep ingrij- pende werkloosheid, overal wordt gehoord en de pers van all:e kleur genoodzaakt is daaraan uiting te geven.
Met e'en montage van krantenkoppen zou dat het
bes~egeïl- lustre•et"d kunnen worden. "Ledige handen vragen om werk".
"Geen duiz·enden, maar honderdduiz•enden moeten aan het werk". "Het geld is er, het werk ook, dan aanpakken!" Ziehier enkel,e koppen, die de laatste maanden de Nederlandse pers
"si·erden" als 1e·en schril bewijs, hoe di·ep de kanker van de werkloosheid 1'\eeds is ingevreten.
Het Katholiek,e dagblad "De Tijd" gaf zelfs ·e,en 'extra nummer uit, gewijd aan de zaak van de werkloosheid. Alle belangrijke vakc·entral,en adt"esseerden aan de r.e9ering, zowel het N.V.V. ·en het Chr. Nat. Vakverbond als het Roomsch Katholiek Werklie- den V,erbond. De moderne arbeidersbeweging hield in de voor- naamste pl.aatsen van het land massa-meetings voor werk en de int,erpellati,e-van Gelderen in de Tweede Kamer had tot een voorlopig hoogtepunt in de beweging kunnen worden, die welis- waar ge•en georganiseerde samenwerking was, maar toch 9elijk- tijdig en voor vrijwel dezelfde eisen gevoerd werd.
Ongetwijfeld zijn de nieuwe crisisverschijmel•en, die de verleden jaar nog gekoesterde illusie dat de economische opleving de werkloosheid 9el·eidelijk maar krachtig zou doen verminde11en, de bodem hebben ingeslagen, mede oorzaak van deze nieuwe en sterk·ere kr·eet om werk.
De cijfers tonen dan ook dat er alle aanl·eiding is om alarm te slaan. Van 'een zogenaamd normaal kapitalistisch verschijnsel, 'een 1'1eserve-arbeidsl:eger, dat in de jaren van 1921 tot 1929 nog
"sl,echts" 40.000 man gemiddeld per jaar bedroeg, groeide het l,eger van werklozen na de crisis van 1929 voortdurend aan, tot het na een geringe; daling door de .economische opl·eving van verleden jaar, opnieuw op einde April 1938 ni•et minder dan 354.700 geregist..,eerde werkloz,en omvaHe, wat nog maar 5000 minder was dan e'en jaar geleden op dezelfde datum. Door, sei- zoenopl,eving daalde dit in de ·eerste
v~erslagwe,ekover Juni tot 325.824 man, of 23.4°/o, wat ·echter
~egenover'1937 nog sl·echb ,e,en daling van 0.9°/o is. Dit zijn aHeen de gel"egistreerde werklozen. R,ekent men de ongel'legistre·erden mee, dan maakt de werkloosheid in Nederland dus nog steeds ·e·en half millioen slachtoffers.
Bij verschillende industri·eën, als de Texti·el-, de L,eder- en de Kle- dingindustrie zien wij dan ook weer een sterke stijging van het aantal werkl·ozen in vergelijking tot de gering1e v·erbetering, die verleden jaar was ingetreden.
Het is, zoals Dr. van der Valk in "Economisch Stat. Berichten"
mededeelt: "Van 3 à 4 jaren betl'lekk,elijk gunstig,e internatio-
L. JANSEN WERKLOOSHEID IN NEDERLAND nale conjunduur heef!: het Nederlandse bedrijfsl,ev,en slechts één jaar geprofite,erd
~enzich daardoor onvoldoende kunnen her- steller.''.
Bovendien dez·e betre,kkelijk gunsti9e internationale conjunc- tuur heeft wel een stevige ~-:hok ondergaan, getuige de cijfers van het sta!i::;:i:ch mae .. .!bericht van de Volkenbond over de on{wikkelinç, van de 'nc!ust:·iel~e productie in de belangrijkste kapitalistische landen.
Amerika Engel a nel Frankrijk Duitsland
Japa,,
!talie Denemarken Belg ie Nederland Zweden
HET KAMER DEBAT
1937 hoogst bereikte peil
99.2 127.4 87.2 125.4 173.9 108.-
138.- 90.9 102.5 153.-
Januari 1 938 Teruggang
in pro~
c:enten
66.4 (Febr.) 33 (niet gepubliceerd)
81.5 6
114.6
8(niet gepubliceerd)
94.4 13
130.-
673.6 20
88.9 (Febr.) 13 149.- (Febr.) 4
De sombel"e vooruitzichten voor het Nederlands bedrijfsleven gepaard aar. de ,ervaring van Oostenrijk, waar de brute fascisti- sche verov,eringspolitiek gebruik had gemaakt van de massa- werkloosheid, om de onafhankelijkheid van het land te onder- mijnen, deden onder bijkans alf.e richtingen ,e,en nieuw besef ont- staan van het politi,eke g·ewicht ener doelmatige werkloosheids- bestrijding, als ,e,en eerste noodzak,elijkheid om het volk tegen het dreigende fascisme één en weerbaar te mak,en.
Zo de Katholiek,e oud-minister Verschuur, di,e in ,e,en !"ede over de werkloosheidsbestrijding, die ov·erigens ,een-en-al lof voor de regeringsmaat,.,eg•el,en was, zeide: "Wij bren9en dez·e thans meer dan vro-eger in v~erband met het mof'\e,el van ons volk ~en zelfS!
met d ~ onafhank,elijkheid. Als de les van Oostenrijk ons ni,et heel veel zegt, dan hebben wjj a.nze og,en en ons verstand ver- loren".
En Prof. van Gelde,.,en eindigde zijn interpellatie-f'\ede als volgt:
"Moge dan van onze generatie in de geschi,edenis van ons volk ·eenmaal worden getuigd: "zij deed haar voHe plicht, zij behoedde haar vrijheden, zij versilerkte •en bewaakte de landsgrenzen ~en zij bevestigde de eenheid van het volk door werken des vr·edes".
Zo zouden me,er uitspraken kunnen wol"den aan9ehaald van vrijwel affé partij>en ·en kranten. Ook de g'evolgen van de werk- loosheid wel"den in het T wede Kamer debat in schrilf>e kf,euren geschildel"d, hoewel het aan ·een forse uitspraak te9en de reactie, als verpersoonlijkt door Colijn en Romme, volkomen ontbrak.
Ditmaal stonden de communistische vertegenwoordigers in de Tweede Kamer met hun opvatting, dat het kapitalisme ni,et in
463
L. JANSEN WERKLOOSHEID IN NEDERLAND
464
staat is het werkloosheids-euvel op
~eheHen, al is het moge- lijk, zijn gevolg.en te verzachten, niet aHeen. Het was de au- teur van het Plan van den Arbeid, Ir. Vos, die, de openbal4e-wer- kenpolitiek in Amerika teg.en Colijn verdedig,enq, o.a. opmerk- te: "Het kapitalisme en de chaotische productie-wijze zijn in Amerika met de openbare-werkenpolitiek niet overwonnen;
daarvee is me,er nodig". In Nederland is dus waarschijnlijk ook mee"" nodig dan een openbare-werkenpolitiek om het kapita- lisme te overwinnen ...
Maar inderdaad, indien Colijn naar verhouding maar half zoveel had gedaan als Roosevelt in Amerika; dan stond het er met de werkloosheid in N·ederland anders voor. Er steekt iets waars in de opmerking van Prof. v. Gelderen dat:
"Andere 11egeringen de consequenties haar door de ontwikke- ling van he'!: productie-proces opgedrongen aanvaarden, om de conjunduur rechtstreeks te beïnvloeden. Hier alleen maatregelen van defensieve aard tot het behoud van bepaalde bedrijfs- takken, diP anders ten onder zouden zijn gegaan". En w_ij voe- gen e,- aan toe, dat dit dan nog zeer eenzijdige maatnegelen zijn die voornamelijk het ondernemersbelang dienen, maar nieu- we offer_. van de arbeiders vragen; zoals de bouw van de
"Nieuw Amsterdam", Neerlands grootste zeekasteel, waar {;egen verminderde lonen aan gearbeid is!
De consequenties van de ontwikkeling van het productie-pro- ces aanvaardt deze regering op haar eigen" dat is: reactio- naire wijze.
Want wat verklaarde Colijn? Als men te doen had met een cyclische crisis en het slechts er om ging e,en korre diepte tus- sen twee hoogteruggen in te overbruggen, dan zou er voor een openbat,e-werkenpolitiek veel ile z•eggen zijn. Maar het _ging volgen;; Colijn om verandering.en in de economische structuur, waarop hij reeds 17 jaar geleden g:ewez,en had.
Heel wat van onze productie acht hij bl)jvend verloren. Pro- ductie van iets anders moest hiervoor in de plaats komen, om tot de oplossing van het werkloosheidvraagstuk te komen. Men moest echter niet
denke~,dat hij de zak,en zwartgall!g inzëJg.
Integendeel, onz•e arbeiders en in9e:nieurs zijn ni·et sl·echter dan die van andet'le landen ·en - o, kostelijke
erkenni~g!- kapitaal is in Nederland voldoende aanwezig. Ja, de minisiler werd zelfs lvrisch en sprak: "Geld, hi·eraan besileed, kan men wat zijn vruchtbaarheid beb.,eft, vergelijken met een milde regen, die op een dorre aarde valten die v·erdorde planilen kan doen opbloeien" . .,INDUSTRIALISATIE"
Inderdaad, er is geld in overvloed. Zoals het Kamerlid Roestam Effen di in de Tweede Kamer z,eide: "De goudstroom uit Indone- s ie zwelt weer aan en komt te11echt in de zwaar gebarricadeerde kelders van de bezitters in Nederland".
De culture!. maken weer hoge winsten, terwijl ook de Nederl.and-
L. JANSEN WERKLOOSHEID IN NEDERLAND se
grootbedrij~en,na hun devaluatie-winsten, opnieuw hoge dividenden zelfs bij hoge afschrijvingen, konden uitk,eren.
Alleen de reklening-courant-saldi bij de banklen bel·open in Ne- derland re,eds over de 800 millioen gulden. Het braakliggende kapitaal in Nederland, waarvan het buii!enl.and!>e, dat
lou~eruit specul.atieVle overwegingen voor 'e·en tijd een toevlucht zoekt, slechts gering is, is dan ook .enorm groot.
Dezelfde r·egering die nu ,e,ensklaps 1e·en milde kapitaalsregen wil doen neerdal·en, heeft tot op heden all·es gedaan, om dit braakliggende kapitaal nog ile doen toenemen. T,en e·erste de.ed zij dit, door de normale kapitaaldi,enst van de geme1eni:Jen en de provincies te ontwrichten door haar financiël,e dwang en controle;
ten tweede door de staatsobligatie-houders i:Je bevredi9en door een sterk-'l aflossing, zodat all.een ov·er 1937 Nederland en lndo- nesie samen niet minder dan 177 millioen schuld aflosi!en.
Ir. het bedrijfsleven zien wij
grotende~els<eenz.elfde koers. Zo werd over
1937aan aande!,en en obligaties 233 millioen me1er afgelost, dan opgenomen. De reactionaire kl.eine-reni:Jeniersmen-
fafil!eit is deheersende. Angst dat het kapitaal- 't me,est heilige van alles - wordt a.angetast. Liever het laten braakliggen dan enig risico te lopen door het te inV1este11en. Dus aanpasSien en nog
een~aanpass1en. De koers van Mr. Trip, die in het jaarver- slag van de Ned. Bank dit nog e·ens ten ov·ervloede heeft aan- gedikt.
Van hoeve,el
~emstde Colijniaanse industrialisatie-plannen ge- tuigen, dat bewijz,en wel de
r~gionaleeconomische ·en technolo- gische instituten, die in een ruim 2-jari19 bestaan hoegenaamd niets tot stand hebben g.ebracht. Het ·economisch en technolo- gisch instituut van N.Holland b.v., waaraan nu nota bene ook de gemeente Amsterdam de,elneemt, he·eft als enig resultaat het stichten van een huisindustrie nl. machinaal
brei~ente boeken.
Na een jaar experimenteren hiermede, wat 'e1en handvol arbeiders ee'1 schamele
bij~erdienstebezorgde, is de zaak wederom geli- kwideerd.
Werden fors<e maatregelen aangeraden, zoals de Communistische fractie, die in de Prov. Stai:en van Noord-Holland het voorstel tot inrichting van walswerken bij het hoogovenbedrijf deed, dan gaf men niet thuis en zeide, dat dit een zaak van de betreffende.
directie was. Even later kwamen de walswerken ,er toch, maar op initiatief van
e~enondememer.
Telken> weer heeft Colijn de industrialisatie met hoon afgewe- zen; de Industrie-Bank, die haar zou moeten finanóe11en, noem- de hij "·een stroppenbank". Waar komt dan nu plotseling bij Colijn het enthousiasme voor de industrialisatie op-de-lange- baan vandaan? De bedoeling is, om deze als een argument te gebruiker. tegen 'een forse werkverruimingspolitiek, de enige, die de ontzettende nood direct
~enigermatezou kunnen lenigen.
Want Colijn liet op zijn tirade over de industrialisati·e onmiddel- lijk volgen· "Maar de politiek van industrialisatie is een politiek van lange adem, maar daarom juist is óók de openbare werken-
465
L.
JANSEN WERKLOOSHEID IN NEDERLAND466
politiek va:n lange adem. Ik zou zeggen, wie op dit ~errein met minder dan 10 jaar re~ent, is eigenlijk ,e,en on'v'erbeterlijk op- timist".
Hier is de clou! lndustrialisati>e, verbetering van het bedrijfs- leven is primair, openbare-werkenpoliti,ek komt vol9ens Colijm.
opvatting pas op de twe,ede plaats.
Met dez,e politiek dus, zou het nog minstens 10 jaar duren, voor ,en al~e~er ~er van "normale kopitalistische verhoudingen"
sprak!c zou kunnen zijn. Colijn z,e(f moet wel ,e,en onverbeterlijk optimist zijn om te gelov,en, dat het volk dit nog 10 jaar lang dulden zal.
Want dat zou betek,enen, nog 10 jaar l.ang minstens een werk- loosheid van dez,elfde gruwelijke afmeting,en als de huidige, nog 10 jaar lang werkverschaffing tegen hongerlonen, nog 10 jaar lang een armo,ede ~en ,eHende di,e ~elk jaar dieper en verschrikkelijker zal worden, dat zou bet,ekenen, nog 10 jaar lang het fascisme de kans te gev,en, om op de nood van het volk ~e speculeren.
Tien jaren, dat is in de tijd waarin wij nu leven, ~een periode van beslissende betekenis voor de vraag of de 'eerstvolg,ende gene- ratie van het Nederlandse volk onder hel'se ~nechtschap of in vrijheid zal lev,en. De poliHek van Colijn voert naar de knecht- schap.
WAT ER GEDAAN WORDT
Vatten wij in het kort de regeringsmaatregel:en ~egen de werk- loosheid en de bedrijfsneergang samen, dan komen wij tot de volgende punten:
a. Aan ruim 150.000 werklozen wordt uitkering verstrekt tot een gezamenlijk bedrag van 250 millioen gulden per jaar, aan armenzorg en z.g. crisisuitkering.
b. Aan werkverschaffing wordt per jaar beste,ed 45 millioen gulden, voor het W~erkfonds wordt sinds 1934 g~emiddeld per jaar ruin• 10 millioe:n gulden verwerkt (Dez,e cijfers zijn van de regering z,elf; ze zijn haast oncontroleerbaar 'en dus betwistbaar}.
c. Gedwongen uitz,ending van arbeiders naar Nazi-Duitsland.
Principiëk· weigering wordt g'estraft met algehele sileunintrekking.
d. Landbouwsteun, die voornamelijk den groten boer ten _goede komt.
~e. Exportkredi~etgaranties.
f. Contingenteringsmaatreg,elen, di,e door v'erhoging van de prijz,en e,en ware druk op de behoeftige bevolking betekenen.
Natuurlijk noemen wij hierbij
ni~etde verhoogde uitgaven voor defensie, waarvan nog e~en groot deel in het buitenland wordt besteed. Colijn z,elf wil dit ook als "werkloosheidsbestrijding"
la~en gelden, maar deze uitgaven worden met een geheel ander doel gedaan, al zal de 60 millioen dit jaar daarvoor besteed, natuurlijk enige bedrijvigheid geven.
Onder de van all>erl,ei zijden uitgeoe~ende druk heeft deze rege-
ring dan ~enslotte toch i,ets moeten doen; zij heeft het Werkfonds
met 30 millioen v~erhoogd en de W'erkverschaffing met 50°/o of
L. JANSEN WERKLOOSHEID IN NEDERLAND ca. 20 millioen. Dat dit e·en drupprei op een gloei,ende plaat is, behoeft g·een betoog, vooral wanne·er men nota ne·emt van de mededeling die Colijn er aan vergezeld doet gaan nl. "Men mag dus uit het hoge cijfer, dat voor 1938 is uitgetrokk,en, niet aflei- den, dat dit elk jaar opnieuw mogelijk zal zijn."
Als al dez·e maa.tregel,en nu extra-maatreg,el,en waren ·en de over- heidsuitgaven voor oprenbare werken voor het overige op het peil van 1929 waren blijv,en staan, dan kon men in elk geval nog van e·en z,eke!'1e positieve bestrijding van de werkloosheid spre- ken. Maar daarvan is geen sprake.
Zo daalden, volgens de g.egevens uit het adt"es van het N.V.V.
aan de T we·ede Kamer, de openbare aanbestedingen van over- heidsinstanties, spoorwegen en woningbouwve!'1eniging•en van 111!f2 millioen in 1930, tot:
f 92.8 millio.en in 1931 47.- " " 1932 56.6 " " 1933 55.- " " 1934 45.7 " " 1935 52.4 " " 1936 96.5 " " 1937
Dus over dez·e acht jaren daalden dez,e uitgaven met ni•et minder dan 324
1/2 millioen. En het N.V.V. adres gaat dan ook voort als volgt:
"Neemt men ook de ondershands aanbestede en de in eigen be- heer uitgevoerde werk·en enz. in aanmerking, dan is er naar ruwe schatting tijdens de crisisjaren 1931-1937 denk,elijk wel van 500 tot 600 millioen minder aan overheidswerk uitg·evoerd dan het geval zou zijn geweest, indi·en men doorg.egaa:n was in het tempo van 1930. Stelt men daarnaast, dat blijkens een bericht van de Regeringspersdienst van 9 April j.l. door middel van het in 1934 gestichte W·erkfonds rond 50 millioen werd verwerkt tot dusver, dan blijkt, dat dit werkfonds nog z·elfs ni·et bij benadering de uit- gevallen overheidsopdrachten van 1934-1937 he·eft g.ecompen- seerd. Laat staan dus, •extra-werkg·el,eg.enheid heeft g.eschapen".
Dez·e zeer juiste conclusie spreekt boekdel.en! Ook wanneer men in aanmerking neemt, dat de !"egoering nu voor dit jaar alleen 40 tot 50 mi'llioen in W•erkfonds wil laten verwerk·en.
Compenseert dan de werkverschaffing niet nog enig·ermate de verminderde overheidsuitgaven aan openba!"e werken ·e.d.? He- laas, ja! Want vast staat, dat lang niet uitsluitend werken di·e in economische zin zogenaamd niet produdi•ef waren, in werk- verschaffing zijn uitgevoerd. In talrijk·e geme,enten heeft men, door gebrek aan g•eld maar ook uit !"eadionait"e zin, volkomen normale werk,en, vooral onderhandswerk, in werkv,erschaffing laten uitvoeren.
Bij talrijke werkverschaffingsobjeden, zoals landontginning, werd aanvank.elijk aangenomen, dat het zog.enaamd abnormaal werk was, maar later ble,ek bij de exploitatie, dat z,e wel degelijk, zij het ook matige t"evenuen afwi•el"pen.
467
L.
JANSEN WERKLOOSHEID IN NEDERLAND468
Werkverschaffing, dat wil voor de tewerkgestelden z·eggen:
zwoegen 'en zich afbeulen voor e·en loon, dat dikwijls nog onder de steunuitk>ering ligt. Ergerlijk is de wiHekeur bij de loonbepa- ling. AHef'e:erst het vaststell<en van het basis-uurloon, dat zoge- naamd wordt afgel.eid van het geldende plaatselijke loon in het vrije bedrijf, maar dat totaal verschillend is voor gemeent,en van gelijke klasse. Bij de tari,efsbepaling is ge·en sprake van enige controle door de arbeiders z,elf, daar de bestaande contact-com- missies bij de werkverschaffingsinspectie ni,ets in de melk te brokkelen hebben. Uit de ingewikk,elde ,en steeds wisselende tariefberekening kan geen iJewerkgestelde wijs worden, alleen weet hij, dat het basis-uurloon hiermede volkomen tot
~eenaan- fluiting wordt gemaakt.
En de werkv·erschaffingen in plaatsen met
e~enbijzonder lage steun, die den arbeiders dan nog een enigermate dragelijk
!,even zouden kunnen bezorgen, laten hen voortdur,end rouleren, zodat zij toch vel.e weken in die schandelijk lage steun moeten lopen.
"W·erkverschaffing kost ons handen vol geld", zegt de Reegering intussen, want zij is duurder, dan normale uitbesteding. - Krank- zinnige wereld, die de mens,en opz,eHelijk zwaar werk laat ver- richten, dat machines beter zouden kunnen doen! Want alle gezwoeg >en gebeul in de werkverschaffing zou bij g1ebruik van machines niet aneen tot lichte arbeid worden, maar het zou ook goedkoper zijn, waar de regering met deze uitspraak op doelt.
En daarvoor moeten dan huisvaders naar heinde en ver trekken, gescheiden van hun gezin en onder st11eng, hatelijk, vrijheids- ber ovend iJoezicht.
Niettemin Vlerklaarde Colijn opnieuw, dat bij de werkloosheids bestrijding de werkvers c h .a ff in g op het eerste plan blijft staan. Dus geen uitvoering van openbare werk·en tegen nor- maal loon, wat het bedrijfsleven juist zou stimuleren en wellicht een nog belangrijker indirecte, dan direde uitwerking zou heb- ben. Colijn beweerde, dat hij voor zulke openbane werken geen geschikte obj>eden kende. Was de woningbouw in de eerste jaren na de oorlog maar niet zo snel ter hand genomen, zeide hij, dan behoefden wij nu niet zo naar werkobjecten te zoeken.
Zoiets houdt op brutaal-handig te zijn, het is een poging, om met een ernstige zaak de spot te drijven.
Ten eerste heeft het N.V.V. een inventaris uitgewerkt van open- bare werken, die van direde doelmatigheid zouden zijn.
Dat bij deze inVlentarisatie enkel'e onbelangrijke fouten zijn ge- maakt, doet niets aan de zaak af. Bovendien is er nog op zeer veel ande!"e nuttige werken de aandacht gevestigd, zoals de snellere en volledige uitvoering van de Zuiderzeewerken.
Dat 't met de woningbouw heus niet botertje tot aan de boom is,
kan Colijn ook bekend zijn. Aan goedkope en goede arbeiders-
wonir.gen is nog steeds een schreeuwend gebrek, terwijl het
aantal krotten, die in Nederland dienen te verdwijnen in de dui-
zenden loopt en hele stadswijken, zoals de Jordaan in Amster-
L.
JANSEN WERKLOOSHEID IN NEDERLANDdam, op sanering wachten. Met rijks- of gemeent,epremi-e voor onderhandse arbeid aan arbeiderswoningen zouden bovendien honderden bouwvakarbeiders aan de slag kunnen komen.
En hoe noodzakelijk dit lang v,erwaarloosde onderhoud wel is, tonen ons de emstige ongevallen met dodelijke afloop te A'dam en R'dam. Blijkens een ministeriële circulaire is de regering nu bereid aan verandering en verbetering van arbeiderswoniqgen samen met de Gemeenten voor 1/3 aande,el te nemen in de kosten tot een maximum van f 165.- per woning. Echter ...
steun
aa1~nieuwbouw wordt dan afgemeten naar de woningtoe- stand in de gemeenten na de bedoelde veranderingen en verbe- teringen, dus deze steun gaat idem zov,e,el naar beneden en de vcrbeteringen in de volkswoningbouw worden beperkt tot repa- ratie en oplappen.
!..opmiddelen dus, want Colijn wil geen "schokpolitiek", dat is volgcm hem niet het middel tegen de structurele werkloosheid.
Ga.:Jt deze regering dan ernstig de oorzak,en van deze structurele veranderingen na? Ze !ameniJe,ert ov,er de veranderde internatio- nale verhoudingen, de verni,etiging van de vrijhandel, de toene- mende autarkische politiek, de contingenteringsmuren - die ze zelf ook opwerpt - ,en ro,ept ach en wee over de verloren afzet- gebieden, die ze het li,efst, zoals de En9else markt voor boter, zou willen behouden ten koste van het l,ev,enspeil van eigen volk. Maar voor ,een der ernstigste oorzak,en van structurele v,er- anderingen, de rationalisatie, heeft ze sl,echts va9e toezeggingen over, en een middel dat erger is dan de kwaal.
(slot volgt)
469
DE TROTSKIST
THEUN DE VRIES
470
Hij werd een vijand, sluipend en subtiel.
Niets !'1est hem nog dan 't schuifelig bedoden van teen in 't donker kronklend gifreptiel:
aan de !'1echtstandigen zijn haat 'l!e koelen.
En in het nachtcafé, 'l!emidden 't woelen
van de lteeghoofdigen, scherpt zich zijn profiel, als de eterzucht schrijnend opvaart in zijn ziel:
had hij slechts éens zich l·eider mogen voelten!
Geen leger volgt, geen hof1en wordt g•eblazen ...
Sl·echts literaat en derdehands poëet verbijstert hij nog door zijn linkse fras·en.
Maar de fascist herkent di·e schorre kreet
- de wrok van wie langs 's l·evens zelfkant az•en -
en houdt, met dank, het Judasloon g·ereed.
UIT DE NEDERLANDSE VREDESBEWEGING
T. DE WEEROT De Nederlandse vredes-organisaties zo·eken bijna allen de ho·ofd- oorzaak van de oorlog niet in de maatschappelijke verhoudingen, maar in de menselijke ziel, en zij zien di.enove!"eenkomstig als voornaamste middel om de oorlog te bestrijden: het beïnvloeden van de individuele mens, door het wekken van afschuw van all·e geweld, van Vl"edes-wil en bro·ederlijke gezindheid. Vele orga- nisaties vermijden het angstvallig, de maatschappelijke onder- grond van het oorlogsgevaar bloot te l·eggen of zich op politiek terrein te begeV'en, omdat dit zou me·ebrengen een partij-bezen voor of tegen bepaalde richtingen, hetge•en afbl"euk zou doen aan de geest van mensenliefde, di·e juist door de vredesbewe- ging moet worden aang·ekweekt.
Maai deze karaktertrekken - de beperking van de strijd tegen de oorlog tot het terrein van opvoeding en moraal, de v·erheffing van de geweldloosheid tot
~eendogma, de absolute neutraliteit op het gehele gebied der maatschappelijk,e en politï.ek·e werke- lijkheid - doemen een beweging in dez·e tijd tot machteloos- heid. Zij zal pas ·een werkelijke kracht kunnen vormen, die inderdaad zal kunnen me·ewerken de oorlog te verhinderen, wanneer zij inziet, dat het niet voldoende is, de vraag van vrede of oorlog te bekijken alleen van moreel en psychologisch stand- punt, dat het niet slechts gaat om onze persoonlijke afkeer van alle geweld, dat de werkelijkheid nog ander•e middelen eist dan het opwekken van een vage algemene Vl"edeswil. En vooral ook, dat het dringend noodzakelijk is, zich een duidelijke voor- stelling te maken van de werkelijk-bestaande verschillen in de wereld, omdat het thans niet meer is als in 1914, toen de oorlog- voerende partijen gelijkelijk schuldig waren aan het uitbreken van de oorlog. Nu is er ·e·en groep van staten, die de vrede wil, en er zijn staten, di·e naar oorlog drijven of de oorlog re·eds begonnen hebben, in Mandsjoerïj.e, Abessinië, China .en Spanj·e.
Is het dan niet zonneklaar, dat de vr·edesbeweging tot taak heeft, de vredeskrachten te versterken ·en de oorlogskrachten te ver- zwakken, om zo de vrede te redden?
De meeste bestaande vredes-organisafi.es in ons land zijn een produkt van de wereldoorlog, zij zijn tijdens of na die oorlog opgericht. De vrouw 'en bonden spelen hi,er ,e,en vrij belangrijke rol. De grootste hiervan is de Algemen•e Nederl. Vrouwen Vre- debond, die me·er dan 10.000 !,eden i!eH 'en vrij grote invloed heeft onder de vrouwen van de kleine middenstand en de arbeidersklasse. Ze propage·ert sterk de geweldloosheid, be- wondert de persoonlijke di·enstweigering 'en is buitengewoon bang, haar politieke neutraliteit op te geven. Er gaat dan ook, ondanks het grote aantal l·eden, weinig kracht van uit en in vel·e afdelingen heerst ontevredenheid over het weinige positieve werk, dat wordt verricht. De lnf.ernationa,le Vrouwenbond voor Vrede •en Vrijheid, afd. Nederland, is veel kl,einer
~enhe,eft me·er
471
T. DE WEERDT NED. VREDESBEWEGING
invloed onder de intellectuele vrouwen; deze bond is meer reëel en aktief en doet meer van zich horen, maar is ook uiterst bang, om zich uit te spreken tegen een bepaalde richting, met name het fascisme. Want aangezien ook deze bond als hoofd- middel ziet het aankweken van liefde en eerbied voor anderen, vreest zij van een partijkiezen tegen het fascisme het opwekken van vijandige tegenkrachten ...
Naast de
vrouwen-organisati~esbestaan de vereniging "Kerk en Vrede", die zich op zuiver christelijke gronden tegen aHe mili- tarisme keert, de vereniging "Volkenbond en Vrede", die vooral door versterking van de Volkenbond tegen het oorlogsgevaar wil strijden, verschiHende christelijke en katholieke organisaties en nog vele ande!'e, 24 in totaal.
Enige invloed onder de jongeren heeft de radikaal-pacifistische jeugdvereniging "Jongeren Vredes adie", de J.V.A., die sterk anarchistisch wordt beïnvloed. Deze heeft de laatsbe tijd een landelijke aktie op touw gezet voor de z.g. Pacifistische Volks- verdediging,
di~ein de gehele vredesbeweging een onderwei'P van diskussie uitmaakt. Deze P.V.V. wil uitgaan van de stelling, dat elk volk zich zeer zeker moet verdedigen, maar dan met andere middelen dan wapengeweld( bijv. lijdelijk verzet, sabo- tage, mot"ele bewerking van de tegenstander,
~enz.Ze wijst daarbij vooral op de Gandhi-beweging. Ook hier dus weer het utopische karakter, het zich buiten de direkte werkelijkheid stellen. Nu onmiddellijk oorlogsgevaar dreigt van met de mo- dernste
middel~entoegeruste legers, is het zelfbedrog te menen, dat met deze P.V.V. de oorlog kan worden tegengegaan, en verkeerd, om de jeugd in deze waan op te voeden.
Tot de jongste organisati,es behoort het "W,ereldvrouwencomitee tegen Oorlog 'en Fascisme" dat zich niet stelt op een abstrakt pacifistisch standpunt, maar uitgaande van de maatschappelijke werkelijkheid, het fascisme ziet als de
s~erkstnaar oorlog drij- vende kracht en daarom, naast de oorlog in het algemeen, het fascisme als oorzaak van het oorlogsgevaar op dit moment wil bestrijden.
Reeds het feit alleen, dat in een kl,ein land als Nederland zo talloos vel,e
vereniging~envoor de vrede bestaan, moet belemme-
rend werken op de kracht, die er van allen tesamen uit kan gaan. En
~erzijn dan ook verschinende pogingen gedaan, om tot samenwerking te komen en dus tot meer krachtsontwikkeling.
In ons sektarisch land zeker geen gemakkelijke taak!
Het me,este succes heeft
hi,erme~egehad de z.g.
lnternational~eVredes Campagne (I.V.C.) of Rassembl,ement
Univers~elpour la Paix (R.U.P.), in Maart 1936 opgericht op initiati,ef van Lord Cecil en de Franse :ex-Min. Pi,erre Cot. Dez,e internationale orga- nisatie
he~eft,e,en Centraal Bureau te Genève en in
e~engroot aantal landen (43)
e~enNationaal Comitee, gevormd door ver-
tegenwoordig~ersvan v11edes- en andere organisaties, die de vier
grondbegins~el~envan de I.V.C. of R.U.P. kunnen onderschrijven.
Deze v i 'e r p u n ten zijn:
T. DE WEEROT NED. VREDESBEWEGING
1. Erkenning van de onschendbaarheid van verdragsverplich- tingen.
2. Vermindering en beperking van bewapening door interna- tionale overeenstemming en opheffing van het maken van winst door de wapenindustrie ·en de wapenhandel.
3. Versterking van de Volkenbond tot het voorkomen en doen ophouden van oorlogen door de organisatie van kollektieve veiligheid en wederk·erige bijstand.
4. Instelling binnen het kader van de Volkenbond van een doel- treffend orgaan tot verbetering van internationale verhoudingen, die tot oorlog zouden kunnen leiden.
Deze pun-Len spreken voor zichzelf, en we zouden denken, dat elke vredesorganisatie het hier mee ·eens kan zjjn. Niet aldus een CJZI!l1ul Nederlandse pacifisten. Aanvankelijk sloten zich vele vre- desorganisaties aan. Al zeer spoedig trokken "K·erk 'en Vrede"
en de "Jongeren Vredes Aktie" zich weer terug, terwijl nu on- langs ook de "Algemene Ned. Vrouwenvredebond" en de
"Wereldbond der Kerken" eruit traden.
Op grond waarvan? welk onoverkomelijk bezwaar kunnen strij- ders voor de vrede tegen deze beginselen hebben? Het is punt d r i e, waarbij de opsi:ellers o.a. de volgende toelichting ge- geven hebben:
"Geen land zal uit eigen beweging ten oorlog trekken, zo het niet meent de middelen te hebben, de oorlog te winnen. En ieder weet, dat, indien zo'n oorlogzuchtig land tevoren zien kan, dat de oorlog het geen kans geeft, het zal inbinden. Het .,verzekeren van kolleklieve veiligheid en wederkerige bijstand" door de gezamenlijke leden van d3 Volkenbond beoogt deze toestand te scheppen ... Juist de kleine volken zijn alleen veilig in een ordening, op kolleklieve veiligheid gegrond. Is deze voor het ogenblik dood, hoe sterk en onverpoosd moel dan hun streven zijn, op de herleving gericht!" ...
Me dunkt, dit is duidelijk en logisch. Maar toch vormt deze kollek{ieve veiligheid het struikelblok, want aan die "wederkerige bijstand" zit een militair luchtje. Dáárom willen de genoemde Nederlandse organisaties dit punt niet onderschrijven.
Maar wat wil men dan? Géén kollektieve veiligheid? Dus Ne- derland alléén, op zichzelf aangewez.en, dus zonder de steun van grotere, sterkere stat-en, om gevrijwaard te worden tegen een ernstig dreigende fascis·tische overval? Wil men een neutrale houding aannemen ten aanzien van de vredeskrachfen in de wereld •enerzijds, de oorlogs-stokende fascistische krachten an- derzijds? Maar wat beiJekent zulk een standpunt voor een kleine staat als Nederland onder de tegenwoordige omstandigheden anders dan een opgeven van hun eigen zelfstandigheid, omdat de fascistische machten daar immers direct partij van zouden trekken? T sjecho-Siowakije zou dit onmiddellijk ondervonden hebben, als het zich in het jongste konflikt bij het fascistische streven zou hebben ne:=rge!egd en het bondgenootschap met Frankrijk en de Sowjet-Unie zou hebben opgezegd. Alleen de
473
T. DE WEERDT NED. VREDESBEWEGING
474
vastber:aden houding van de Tsjechische volksmassa's en de krachten der vredeliev•ende mogendheden hebben in Mei van dit jaar met sucoes de aanvalszucht der fascistische machthebbers
in toom gehouden.
Dat weten deze machthebbers zeer goed en zij bedrUven zwen- del met de l,euze van "neutraliteit", als een middel, om de kleine staten volledig aan zich te onderwerpen. Litwinow heeft het in een zijner laatste redevo·eringen scherp gezegd:
"Met hun verklaringen over neutraliteit verklaren de kleine staten tot op zekere hoogte, dat ze van hulp van de Volkenbond en van de hulp van vrienden afzien en iedereen uitnodigen, die ze wenst te overweldigen."
Dat is dus een polihek, die niet tot vrede, maar tot oorlog l·eidt.
En moeten daar de vredesve!"eniging,en vóór zijn?
Vel,e leden van de Algemene Ned. Vrouwenvredebond bleken beter van dez·e waarheid doordronqen te zijn dan het hoofdbe- stuur, dat op de 'eind Juni jl. gehouden jaarvergadering uittreding uit de I.V.C. doorzette. In het orgaan van dez·e bond "De vrouw en de vl"ede" van 15 Juni jl. schreef e•en lid tegen dit voorstel:
"Wanneer onze Bond uit de R.U.P. treedt, doet onze Bond niets tegen dit alles (alle gewelddaden der fascistische machten); zij is alleen ge- weldloos en anti-militaristisch.. . Moet onze Bond dus het fascisme over ons in Europa laten komen en de haat laten voortbestaan, die dit fa~cisme door zijn onderdrukking zaait; mag de Bond, door niet mee te doen, een grote vredesbeweging als de R.U.P. tegenwerken en minder kans van slagen geven? ... Er is iets dat nog hoger is dan ge- weldloosheid, dat is gerechtigheid!" ~
Inderdaad is er bij teen aantal leden van dez•e bond 'een kentering waar te nemen in de absoluut-geweldiQze opvattingten. Vooral de gebeurtenissen in Spanje hebben twijfel doen rijzen aan de houdbaarheid van het dogma der geweldloosheid. Als het recht wordt vertrapt, aHe beginselen van menselijkheid worden geschonden, een geheel volk in zijn vrijheid en onafhankel·ijkheid wordt bedreigd door teen brutale overmacht - moeten we dan blijven zeggen: dit volk moet dit al!.es over zich laten komen, zonder zich te v•erdedigen met de wapenen? En als dit volk geen wreedheid met wreedheid beantwoordt, geen open steden bombardeert, geen vrouwen 'en kinderen v'ermoordt, maar alleen zichzelf verdedigt- moeten we dan dit volk toch veroordel·en en aan zijn lot overlaten, omdat het de wapens opnam om zich te verdedigen? Ja, z·egt het Hoofdbestuur. Neen, z•egg,en steeds meer leden. En als het hoofdbestuur zich uitspreekt te ge n de boykot van Japanse waren, omdat het geen partij wil kiezen, dan zijn er vde leden, die dit niet begrUpen. Want Japan is toch de aanvaller, dat is duidelijk voor leder, mo9en we het aangevallen Chinese volk dan niet bijstaan?
En als het orgaan van dez·e bond propaganda maakt voor be-
scherming van "de eigen kultuur, de geestelijke vrijheid, de
volksrechten ·en de demokratie" (org.aan van de Bond van 2 Mei
T. DE WEERDT NED. VREDESBEWEGING '38), waarom mag er dan niet bij worden gezegd, dat het het fascisme is, dat die kultuur, vrijheid, volksrechten 1en demokrati1e bedreigt?
Ü11der de duizenden deelne,emsters aan de Vrouwenvredesgang waren er ook V'elen onbevredigd door de nietszeggende rede- voeringen aan het slot; zij verwachHen méér: konkrete midde- len, een konkrete taak.
Zo raken ste·eds me,er de oude dogma's in de klem tegenover de nieuwe werkelijkheid. En men zal met die werkelijkheid wel rekening moeiJen houden.
Dit werd ook gevoeld op de laatste jaarvergadering van "K,erk en Vrede", waar Ds. Buskes het deelnemen aan passieve lucht- bescherming verdedigde, hiertoe gebracht door het gevoel van verantwoordelijkheid, jegens onze naasten. w,e mogen daarom niet vasthouden - zo zeide hij - "aan een doktrinair dogma- tisme, maar moeten in elke konkrete situafi,e besliss,en volgens ons geweten." Het resultaat van de diskussie hi,erov.er was de uitspraak, dat "christen-antimilitaristen op zakelijke wijze aan luchtbescherming kunnen deelnemen, trachtend hi,erbij zoveel mogelijk buiten het militaire apparaat te blijven."
Hier dus e~en duidelijke overwinning van de werkelijkheid op het abstrakte dogma.
Wij zullen moeten meehelpen, dat di~e werkelijkheid zoveel mogelijk onder de ogen van de leden der Nederlandse vredes- organisaties komt, opdat zij ler·en inzien, dat er ni,euwe
weg~enen nieuwe middel,en nodig zijn, om de strijd voor de vrede met resultaat te kunnen voeren. Naast het opwekken tot vrede- lievendheid in het algemeen: het aanwijzen van de werkelijke vijand van de vrede, van de werkelijke oorlogsdrijvers; inplaais van de angst om partij te kiezen: het eerlijk blocHeggen van de maatschappelijke konflikten en een zich scharen aan de zijde der bedreigde demokratie tegen de brute fascistische aanvallers;
inplaats van het angstvallig zich-vastklampen aan individuel~e mid- delen en daden: een samengaan met de grote massa's der ge- hele wereld. di~e de vrede willen, de aaneensluiting van alle op- rechte vredesvri,enden!
475
DE TOESTAND VAN DE
VAKBEWEGING IN NEDERLAND
D. NOORDEWIER
476
In 1933 bereikben de Nederlandse vakcentrales voorlopig het hoogtepunt van hun ledental, daarna zette een daling in, die voor de ene organisatie iets eerder, voor de andere iets later, maar over de hele linie ongeveer in October 1936 even na de devalua- tie tot stilstand kwam. In die tijd had het N.A.S. onder leiding van Sneevliet meer dan 50°/o van zijn leden verloren, terwijl het christelijk vakverbond procents-gewijs het minsbe veriies had geleden. Na October 1936 neemt het ledental der vier grote vakcentrales weer toe, als gevolg van de toenemende bedrijvig-
heid waardoor nieuwe arbeiders in het bedrijfsl·even worden op- genomen, waarvan vele ongeorganiseerden gebruik maken om zich bij een vakorganisatie aan lie sluiten. Het N.V.V. heeft in de tweede helft van 1937 een grootscheepse propaganda campagne gevoerd om het ledental te verhog-en. inderdaad is het N.V.V. in 1937 aanmerkelijk sneller g.egroeid dan de overige vakcentrales.
Van de aanwinst van 16.559 leden bij de gezamenlijke vakcen- trales, won het N.V.V. er 10.659, dat is nagenoeg 65 °/o van het totaal.
In het e•erste kwartaal van 1938 is het ledental der vier grote vak- centrales toegenomen met 12.380, maar de winst kwam niet meer in hoofdzaak het N.V.V. ten goede. Naar verhouding ging het katholiek vakverbond het meest vooruit nl. met 3.816 leden of 2.2°/o, daarna volgde het N.V.V. dat 2.1 °/o of 6.247 leden won.
Het christelijk vakverbond ging met 1.762 of 1.6°/o vooruit en het neutraal vakverbond met 555 leden of met 1.2°/o.
Zet men de totale ledencijfers der vier grote vakcentrales op 1 April 1 9 3 8 en op 1 Januari 1 9 3 3 naast elkaar dan krijgt men het volgende beeld.
N.V.V.
R.K.W.
C.N.V.
N.V.C.
April 1938 302.258 177.322 113.231
45.719
1 Jan. 1933 339.403 198.057 116.913 49.521
Het ledental van het N.V.V. blijft dus nog altijd meer dan 37.000
beneden het hoogtepunt van 1933 en als in de komende jaren
de groei even snel zou gaan als in het afgelopen jaar met zUn
grote werfcampagne, zou het toch nog 21/z jaar duren eer het
peil van 1933 weer zou zijn bereikt, terwijl intussen het totaal
der bevolking en dus ook het aantal arbeiders aanmerkelijk is
toegenomen. De andel"e grote vakoentrales staan er niet beter
voor. Van het totaal aantal arbeiders, dat in Nederland ongeveer
2.5 millioen telt, is nog g.een 30°/o georganiseerd, 'berwijl hierin,
als men voortgaat op de tot nu toe gevolgde wijze, ook niet
snel verandering zal komen.
D. NOORDEWIER VAKBEWEGING IN NEDERLAND
Ook de positie van de groiJe vakcentrales onderling heeft in de afgelopen t'eeks van jaren geen noemenswaardige wijziging on-- dergaan, zoals uit de cijf,ers blijkt. Van het in massa winnen der
"verkeerd" en ongeorganiseerden door het N.V.V. is g-een sprake. De aanhangers van die theorie in de moderne arbeiders- beweging, die uit de ledengroeicijf,ers over 1937 nieuwe moed hebbe:1 uitgeput, zullen bij het zien van de cij~ers over het eerste kwartaal van 1938 moeten erk,ennen, dat hun hoop ongegrond is geweest.
De huidige koers die de leiding van het N.V.V. vaart verhindert eeil snelle aaneensluiting van de krachten der arbeidersklasse. ln-- pluoL van een krachtige politiek te voeren, gericht op het vor- men van een strijdblok der vakbeweging, gaat de N.V.V.-!,eiding vood op de oude reformistische paden en werkt daardoor de gebondenheid van de confessionele vakbeweging aan de rege- ring Colijn in de hand.
"Hû! zou naar onze vaste overtuiging van invloed zijn op de duur der
"C:uldingspolitiek" van de R.K. en Christelijke vakbeweging, indien grot" groepen van werknemers door toetreding tot de moderne vakbe- weging de sterkteverhouding tussen het N.V.V. en de andere richtingen in de vakbeweging in betekenende mate ten gunste van het N.V.V.
zouden wijzigen.
Het is niet aan te nemen, dat dit het R.K.W.V. en C.N.\1., onbewogen zou laten" -
zo schreef de secretaris van het N.V.V. - S. de La Be 11 a bij
de aanvang van de grote ledenwerfactie. Ook wij zijn van de-
zelfde mening, maar de reformistische politiek, die weigert te
werken voor de eenheid van de vakbeweging, verhindert ook de
snelle groei van het N.V.V. zelf. De "duldingspolitiek" wordt
niet alleen gevoerd door de leidingen der confessionele vakbe-
weging. Bij tal van gelegenheden hebben de vakcentrales ieder
voor zich aan de 11egering hun wensen kenbaar gemaakt, waar-
bij op belangrijke punten overeenstemming bestond. De regering
heefi: 'echi!er aHe verzoek,en afgewezen of heeft vage toezeggin-
gen gedaan en ook de leiding van het N.V.V. he,eft niet alles
gedaan wat mogelijk was, om de gestelde eisen van de l'egering
af te dwingen. Geen enkele poging is gedaan om gezamenlijke
vergaderingen of demonstraties van de gehele vakbeweging te
bereiken, zelfs is niet geprobeerd te komen tot het richten van
één adres in naam der gezamenlijke grote vakcentl'al,es. Het
gevolg is dat in het land wel grote ontevredenheid aanwezig is,
maar geen massale doelbewuste beweging om de huidige rege-
ring te dwingen een politiek te voeren, die de nood lenigt en
werk brengt aan de honderdduizenden werkloz,en. In de werk-
verschaffing wordt de toestand steeds ondra_gelijker. Als de
vakorganisaties klachten aanhangig maken, laat minister Romme
hen maanden 'en maanden op antwoord wachten. Als de voor-
ziHer van de R.K. Bouwarbeidersbond, het lid der Tweede Kamer
Andriesen minister van Dijk vraagt of hij op de hoogte is met
D. NOORDEWIER VAKBEWEGING IN NEDERLAND
