Relax, juridisch is het ook complex

Relax, juridisch is het ook complex

Mr. Arie de Jong, huisarts

Mr. Dr. Sjaak Nouwt, adviseur gezondheidsrecht KNMG

Disclosure belangen spreker

Mr. Arie de Jong

Huisarts

Docent Maastricht University, HAG en gastdocent bij Capaciteitsgroep Publiekrecht, Sociaal

recht/Gezondheidsrecht

Lid regionaal Tuchtcollege in Eindhoven

(Potentiële) belangenverstrengeling Geen

Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven

Geen

• Sponsoring of onderzoeksgeld

• Honorarium of andere (financiële) vergoeding

• Aandeelhouder

• Andere relatie, namelijk…

• n.v.t.

• n.v.t.

• n.v.t.

• n.v.t.

3

Disclosure belangen spreker

Mr. Dr. Sjaak Nouwt

Adviseur gezondheidsrecht KNMG

(Potentiële) belangenverstrengeling Geen

Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven

Geen

• Sponsoring of onderzoeksgeld

• Honorarium of andere (financiële) vergoeding

• Aandeelhouder

• Andere relatie, namelijk…

• n.v.t.

• n.v.t.

• Directeur

Nouwt Consulting

• n.v.t.

4

Beroepsgeheim onder druk?

Niet alleen artsen!

Gemeenten neuzen in gegevens bekende Nederlanders

Bij 18 procent van onderzochte gemeenten werd privacy BN-ers onnodig geschonden ... Slechts 4 procent heeft beveiliging persoonsgegevens op orde

Beroepsgeheim onder druk?

▪ Minister Edith Schippers van VWS gaat bekijken of het medisch

beroepsgeheim heilig moet blijven of niet

▪ De KNMG vindt niet dat er soepeler

met het medisch beroepsgeheim moet worden omgegaan.

Beroepsgeheim onder druk?

Beroepsgeheim onder druk?

Beroepsgeheim onder druk? Thijs H.

Beroepsgeheim onder druk?

▪ Uitlatingen van Prof. Tulleken, neurochirurg en lid van het

centraal Tuchtcollege, over de gezondheidstoestand van Prins Friso deden veel stof opwaaien.

Beroepsgeheim onder druk?

▪ WhatsAppende artsen ?

Beroepsgeheim onder druk?

▪ Datalek?

▪ Sleepwet?

( Wiv voor juristen)

Doel

▪ Kennen omvang en inhoud beroepsgeheim

▪ Doorbreking beroepsgeheim

▪ Beroepsgeheim bij interprofessioneel overleg

▪ Digitale gegevensuitwisseling: beroepsgeheim en AVG

Vraag

▪ Wat is en waaruit bestaat het beroepsgeheim

Beroepsgeheim

▪ Zwijgplicht

▪ Verschoningsrecht

▪ (Liefdeshuisarrest of dappere dokter D.)

Beroepsgeheim

artikel 88 Wet BIG

artikel 7:457 BW (behandelingsovereenkomst) artikel 272 Wetboek van Strafrecht

Artseneed: “Ik zal geheim houden wat mij is toevertrouwd”

Verschoningsrecht (art 218 Wetboek van Strafvordering)

▪ Wetgever vindt geheimhouding belangrijker dan meewerken aan opsporen van strafbare feiten.

▪ Zwijgplicht tegenover de rechter (OvJ, politie, RC)

▪ Geldt ook als hij toestemming heeft van patiënt (‘silence significatif’). Toestemming verplicht niet tot spreken.

▪ Arts moet wel verschijnen.

Belang beroepsgeheim

▪ Individueel belang: privacy- en gezondheidsbelang

▪ Collectief belang; toegang tot gezondheidszorg

Consequenties van het verschoningsrecht

▪ Arts heeft geen aangifteplicht van gepleegd ernstig misdrijf (zoals iedere burger die wel heeft)

▪ Beslagverbod dossier, brieven etc.., maar ook cd-rom, usb- stick en harde schijven

Verschoningsrecht niet absoluut

Maar slechts in zeer uitzonderlijke omstandigheden prevaleert het belang van de waarheidsvinding!

• Patiënt wordt verdacht van een strafbaar feit (weinig ruimte voor doorbreking beroepsgeheim)

• Arts wordt verdacht van een strafbaar feit, niet tegen de patiënt (iets meer ruimte)

• Arts wordt verdacht van een strafbaar feit tegen de patiënt (meeste ruimte)

Afgeleid beroepsgeheim

Afgeleid beroepsgeheim

▪ Voorbeelden: doktersassistent, triagist, secretaresse, administratieve kracht, telefonist, POH (indien niet BIG).

▪ Geheimhoudingsplicht bij voorkeur in arbeidscontract medewerker vastleggen.

Doorbreken beroepsgeheim: gronden

A. Toestemming (géén spreekplicht!, wel Wmo 2015!) B. Info-uitwisseling met rechtstreeks betrokkenen bij

uitvoering behandelingsovereenkomst C. Vertegenwoordigers van de patiënt

D. Wettelijke plicht

E. Wmo 2015 (meldrecht bij kindermishandeling) F. Conflict van plichten

G. Zwaarwegend belang (Civielrechtelijk HR)

H. Wetenschappelijk onderzoek (geanonimiseerde gegevens)

Toestemming

Zowel mondeling als schriftelijk (aantekenen in of toevoegen aan medisch dossier!)

▪ Soms veronderstelde toestemming:

• verwijzing medisch specialist (verwijsbrief) -> patiënt kan wel bezwaar maken tegen opneming bepaalde gegevens in verwijsbrief

• grootschalige rampen: arts mag politie informeren over verblijfplaats slachtoffer

• aanvraagformulier medische informatie (“Poppetjesformulier”): met toestemming, soms veronderstelde toestemming. Feitelijke informatie (objectief waarneembare letsels zonder trekken van conclusies)

Poppetjes formulier

Doorbreken beroepsgeheim:

geneeskundige verklaring

▪ Uitgangspunt niet doorbreken

▪ KNMG briefje

Doorbreking wettelijke plicht

▪ Wettelijke plicht tot het verstrekken van gegevens.

▪ In het Wetboek van Strafvordering staat dat artsen zich in strafrechtprocedures op hun verschoningsrecht

mogen beroepen

Wettelijke plicht

▪ Wet publieke gezondheid (2008)

▪ Wet op de lijkbezorging

▪ Zorgverzekeringswet (art. 87)

▪ Spreekplicht ten opzichte van gezinsvoogd (artikel 7.3.11 lid 4 Jeugdwet)

▪ Wmo 2015, artikel 5.2.5 ! (ondubbelzinnig-verplicht)

▪ Wmo 2015, artikel 5.2.6: Meld’recht’

Casus

Conflict van plichten ?

Conflict van plichten: cumulatieve criteria

(prof. dr. H.J.J Leenen)

• alles is in het werk gesteld om eerst toestemming van de patiënt te verkrijgen én

• de arts verkeert in gewetensnood door het handhaven van de zwijgplicht én

• er is geen andere weg om het probleem op te lossen dan doorbreking het doorbreken van de zwijgplicht én

• het niet-doorbreken van het geheim levert voor een ander ernstige schade op én

• het is vrijwel zeker dat die schade kan worden voorkomen of beperkt door de zwijgplicht te doorbreken

Daarbij geldt:

▪ het beroepsgeheim wordt zo min mogelijk geschonden, er mogen slechts direct relevante gegevens worden verstrekt;

▪ overleg met een collega (uit de jurisprudentie);

▪ indien mogelijk moet de arts aan de patiënt melden dat hij de gegevens heeft verstrekt.

Bemoeizorg?

▪ In principe geldt zwijgplicht, maar:

▪ soms ‘conflict van plichten’ of (indien niet voldaan aan criteria)

▪ ‘goed hulpverlenerschap’ (actie ondernemen indien het belang van goede (medische) zorg prevaleert boven het belang van de zwijgplicht)

▪ Zie ‘Handreiking Gegevensuitwisseling in de bemoeizorg’

(GGD, GHOR Nederland, GGZ Nederland, KNMG, september 2014)

Beroepsgeheim bij interprofessioneel

team overleg

Schema gegevens uitwisseling

Gegevens delen bij interprofessioneel

overleg

Elektronische gegevensuitwisseling

▪ AVG

▪ Wet aanvullende bepalingen verwerking persoonsgegevens in de zorg (Wabpvz) art. 15a: opt-in

▪ Besluit elektronische gegevensverwerking door zorgaanbieders

▪ Gedragscode Elektronische Gegevensuitwisseling in de Zorg (EGiZ 2019)

Grondslagen AVG

AVG en beroepsgeheim

AVG: gezondheidsgegevens mogen alleen worden

verwerkt door of onder verantwoordelijkheid van

beroepsbeoefenaren met een beroepsgeheim of andere

persoon met een

geheimhoudingsplicht

AVG en beroepsgeheim

AVG: dus om patientgegevens te mogen verstrekken moet eerst een uitzondering op het beroepsgeheim aanwezig zijn.

Is die er niet, dan kom je aan de AVG niet toe.

AVG en beroepsgeheim

Bevestigd in de

Uitvoeringswet AVG:

… (art. 30.4)

AVG en beroepsgeheim

▪ In een geval waarin op grond van artikel 30 het verbod om medische gegevens te verwerken niet van toepassing is, kan het medisch beroepsgeheim toch aan de gegevensverwerking in de weg staan.

▪ Verstrekking van gezondheidsgegevens moet eerst worden getoetst aan de regels voor doorbreking van het medisch beroepsgeheim. Pas wanneer

verstrekking van gezondheidsgegevens niet in strijd is met het medisch beroepsgeheim, komt men toe aan toetsing aan het onderhavige artikel.

▪ Als daaraan is voldaan dan moet nog een grondslag aanwezig zijn in de zin van artikel 6 van de verordening, zoals de wettelijke plicht (artikel 6, eerste lid,

onderdeel c), de uitvoering van een (behandel)overeenkomst (artikel 6, eerste lid, onderdeel b) of uitdrukkelijke toestemming (artikel 9, tweede lid,

onderdeel a, jo. 6, eerste lid, onderdeel a).

Toestemming voor gegevensuitwisseling (WGBO)

Hoofdregel: uitdrukkelijke toestemming voor

• Verstrekking informatie aan andere hulpverlener voor nieuwe hulpvraag;

• Verstrekking aan familie, vrienden, kennissen;

• Verstrekking aan ontvangers buiten de gezondheidszorg (bijv: werkgever, verzekeraar, justitie, UWV);

• Verstrekking voor wetenschappelijk onderzoek of statistiek

Veronderstelde toestemming

• in concrete situaties,

• waarin het kenbaar is voor de patiënt dat

• gegevens voor zorgdoeleinden worden verstrekt,

• de patiënt daartegen geen bezwaar heeft gemaakt en

• de gegevensverstrekking beperkt blijft tot wat noodzakelijk is voor de taak van de ontvanger.

Voorbeeld: verwijzing door huisarts naar medisch specialist

Toestemming voor gegevensuitwisseling (Wabpvz)

Uitdrukkelijke toestemming (opt-in) voor:

▪ Raadpleging (delen van) dossier door andere zorgaanbieder via elektronisch uitwisselingssysteem (LSP, XDS,

zorgverlenersportaal ziekenhuis)

▪ Geldt niet voor dossiersystemen binnen een zorgaanbieder

▪ Voorbeeld: zorggroep

Van opt-in naar opt-out?

Rechten van patiënten (AVG en WGBO)

▪ recht op inzage en afschrift

▪ recht op rectificatie en aanvulling

▪ recht op vernietiging/vergeten te worden

▪ recht op beperking/afscherming van de verwerking

▪ recht op overdraagbaarheid (dataportabiliteit) van gegevens

Wat gaat er veranderen op 01-07-2020?

▪ Gespecificeerde toestemming (gaat NIET door!)

▪ Recht op kosteloos digitaal afschrift dossier

▪ Recht op kosteloos elektronische inzage in dossier

▪ Recht op elektronisch afschrift van logging medisch dossier + elektronisch uitwisselingssysteem

▪ Al in werking getreden:

- Wet aanvullende bepalingen verwerking persoonsgegevens in de zorg (Wabvpz, 01-07-2017)

- Besluit elektronische gegevensverwerking door zorgaanbieders (01- 01-2018)

- AVG (25-05-2018)

Besluit elektronische gegevensverwerking door zorgaanbieders

Een zorgaanbieder is verplicht tot een veilig en zorgvuldige verwerking van patiëntgegevens, volgens NEN normen:

▪ NEN7510:2017 (Informatiebeveiliging in de zorg)

▪ NEN7512:2015 (Vertrouwensbasis voor gegevensuitwisseling)

▪ NEN7513:2018 (Logging – Vastleggen van acties op elektronische patiëntdossiers)

Take home messages

▪ Doe als dappere dokter D en als Mondriaan.

▪ Wees bewust met wie je in een interprofessioneel overleg zit.

▪ Onthou over de AVG: dat u een beroepsgeheim heeft.

Literatuur

▪ Boeven in het ziekenhuis, een juridische beschouwing over de verhouding van het beroepsgeheim en de opsporing van strafbare feiten

▪ Handboek gezondheidsrecht, H.J.J. Leenen en J.C.J. Dute, 7e druk augustus 2017

▪ Tekst en Commentaar Gezondheidsrecht, 7e druk, redactie, D.P. Engberts et al

Literatuur

▪ Recht en ethiek in de gezondheidszorg, losbladige uitgave Kluwer

▪ Sdu Wettenverzameling Gezondheidsrecht

▪ Diverse KNMG richtlijnen

Literatuur

▪ Van wet naar praktijk, implementatie van de WGBO, deel 1-4, onder redactie van J.M. Witmer en R.P. de Roode, juni 2004

▪ Het beroepsgeheim, continuïteit en verandering, vereniging voor gezondheidsrecht, preadvies, april 2004