Vraag nr. 226 van 25 juni 1997
van mevrouw GERDA RASKIN
A r ch e o l o g i s ch patrimonium – Lokale middelen – Interventie bij werken
In de provincie Vlaams-Brabant zijn, zoals in vele andere Vlaamse provincies, heel wat archeologi-sche sites bedreigd door omvangrijke en ingrijpen-de grondwerken. Hiervoor zijn noodopgravingen aangewezen om de aanwezige bodemresten tijdig en deskundig te inventariseren.
Uit onderzoek blijkt dat er hier heel wat proble-men rijzen inzake mankracht. Het aantal gemeen-ten met een volwaardige archeologische dienst is vrij beperkt – zelfs uitzonderlijk – en ook de pro-vincies die dit gebrek proberen in te vullen, beschikken over onvoldoende geschoolde krachten om op een adequate manier archeologisch onder-zoek te verrichten. In een groot aantal gevallen wordt dit gemis aan archeologen ingevuld door vrijwilligerswerk van plaatselijke heemkundige k r i n g e n , die echter beperkt zijn qua beschikbaar-heid en financiële middelen (inschakelen van bij-voorbeeld grondmateriaal om de bovenste grond-lagen te verwijderen).
Voor de provincie Vlaams-Brabant is er op korte termijn het probleem van ingrijpende werken. We verwijzen naar de aanleg van de HST-lijn (hoge-s n e l h e i d (hoge-s t r e i n ) , die heel het arrondi(hoge-s(hoge-sement door-k r u i s t , en van een interprovinciale aardgasleiding. Tijdsgebrek – zo leerde alvast het archeologisch onderzoek bij de aanleg van de HST-tunnel in Bierbeek – maakt dat het onderzoek bovendien niet grondig kan worden gevoerd, ook als er archeologen beschikbaar worden gesteld.
1. In welke Vlaamse gemeenten bestaat er een archeologische dienst, eventueel met een vol-waardige personeelsploeg van minstens een archeoloog of archeologe ?
2. Heeft de minister de nodige middelen vrijge-maakt om tijdig en grondig archeologisch on-derzoek te verrichten op de tracés van de HST-lijn en de interprovinciale aardgasHST-lijn die mo-menteel worden voorbereid ?
Antwoord
De steden en gemeenten in Vlaanderen hebben een reële achterstand ten opzichte van onze buur-l a n d e n . Op Brugge, Gent en Antwerpen na, zijn er
geen steden of gemeenten met een volwaardige archeologische dienst. Wel zijn er enkele gemeen-ten en steden die een archeoloog in dienst hebben die ofwel volledig, ofwel gedeeltelijk met archeolo-gisch monumentenzorg belast is. Ik denk hierbij aan Maaseik, H a r e l b e k e, L e u v e n , Oudenaarde en Avelgem.
Een tot op heden uniek initiatief is de interge-meentelijke Archeologische Dienst Wa a s l a n d , d i e instaat voor de zorg van het archeologisch patrimo-nium in zeven Waaslandse gemeenten (Beveren, K r u i b e k e, S i n t - G i l l i s, - Wa a s, S i n t - N i k l a a s, S t e k e n e, Temse en Wa a s m u n s t e r ) . In veel andere V l a a m s e steden (zoals Hasselt, B i l z e n , To n g e r e n ,M e c h e l e n , Ti e n e n , A a l s t , N i n o v e, O u d e n a a r d e, I e p e r, D i k s-m u i d e, Ve u r n e, D a s-m s-m e, ...) is het Instituut voor het Archeologisch Patrimonium (IAP), en dit door-gaans in samenwerking met deze lokale overheden, zelf actief geweest of nog actief. Daarnaast ont-plooit het instituut ook buiten deze stedelijke omgevingen archeologische activiteiten.
Op het provinciale niveau hebben het Instituut voor het Archeologisch Patrimonium en de provin-cie Limburg naar analogie van de Nederlandse Rijksdienst voor Oudheidkundig Bodemonderzoek (afgekort ROB) sinds jaren gezamenlijk een pro-vinciale archeoloog in dienst. Het is de bedoeling om vanuit het Instituut voor het A r c h e o l o g i s c h P a t r i m o n i u m , dat bij decreet met het centrale beheer van het archeologisch erfgoed belast is, i n elke Vlaamse provincie via een gezamenlijk enga-gement een provinciale archeoloog aan te stellen. Door budgettaire en andere beperkingen kon deze gedeconcentreerde beleidsoptie nog niet worden gerealiseerd.
De provincie Oost-Vlaanderen, die inzake provin-ciale archeologische monumentenzorg zowat het voortouw neemt, heeft sinds enkele jaren zijn eigen provinciale archeoloog.
In de provincie Antwerpen is bij de dienst Ku n s t-patrimonium inmiddels ook een archeologe aan het werk, die evenwel ook met andere taken belast is.
Bij wijze van proef heeft de provincie V l a a m s - B r a-bant via een overeenkomst met de Katholieke Uni-versiteit Leuven tijdelijk een archeologe ter beschikking.
Om op het lokale niveau een meer uitgebreide complementaire zorg voor het archeologisch patri-monium te organiseren, wordt momenteel een archeologisch convenant uitgewerkt, die
binnen-kort bij wijze van experiment met een Limburgse gemeente zal worden afgesloten.
Het Instituut voor het Archeologisch Patrimonium, bevoegd voor het beheer van het Vlaams gisch erfgoed, streeft naar een maximale archeolo-gische interventie bij de uitvoering van omvangrij-ke en ingrijpende grondweromvangrij-ken. Aldus zijn met Distrigas de nodige overeenkomsten bereikt om de aanleg van de aardgaslijn tussen Zeebrugge en Voeren archeologisch te begeleiden. Deze werken zijn thans reeds in uitvoering in West- en Oost-V l a a n d e r e n , in samenwerking met andere instan-ties (zoals de Oost-Vlaamse provinciale archeoloog en de Universiteit Gent).
Hetzelfde zal geschieden op het tracé van de HST-l i j n , voorzover de directe bedreiging van reHST-levante archeologische sites dit verantwoordt. De informa-tie betreffende Bierbeek, waar dit onderzoek wegens tijdsgebrek zogenaamd niet grondig zou zijn uitgevoerd, is dan toch vertekend. De werke-lijkheid is dat er in goede samenwerking tussen de NMBS en het IAP onderzoek werd uitgevoerd zoals het hoorde, zij het weliswaar snel, maar dan toch grondig.
Dit neemt niet weg dat de archeologische begelei-ding van infrastructuurwerken en andere groot-schalige bouw- en grondwerken in globo verder moet kunnen worden ontwikkeld. Het feit dat de archeologische monumentenzorg vanuit beleids-matig oogpunt nog maar een recente bekommernis i s, nodigt uit tot bijkomende beheersinitiatieven en ondersteuning.
