Plenaire presentatie 1e pilotbijeenkomst

(1)

Energietransitie versnellen met de Omgevingswet

1 ^e Pilotbijeenkomst

20 mei 2019 Amersfoort Netwerk: Observant

WiFi-wachtwoord: internet

(2)

Programma 1

^e

Pilotbijeenkomst

09.30 Inloop

10.00 Welkom en opening

10.10 Korte kennismaking met de pilots

10.20 Inspiratie: Staalkaart Energietransitie door Annemieke Schattenberg 10.50 Korte wisselpauze

11.00 Verdiepende sessie 1: intervisie met Goes, Zoeterwoude, Maastricht, Tilburg 12.45 Lunch

13.30 Verdiepende sessie 2: intervisie met Den Haag, Boxtel, Groningen, SW-Fryslân 15.15 Wrap up tea

15.45 Pilothouders in gesprek met pilotcoach

Tweede ring-deelnemers: verdieping op de vier generieke vragen 16.30 Einde en borrel

20-05-2019 1^ePilotbijeenkomst kennistraject Energietransitie en Omgevingswet 2

(3)

Startbijeenkomst Pilots Energietransitie en Omgevingswet 3 20-05-2019

(4)

Startbijeenkomst Pilots Energietransitie en Omgevingswet 4 20-05-2019

(5)

Proceslijn project

dec

jan

feb

mrt

apr

mei

juni

juli

aug

sep

okt

nov

dec

27 /1 1 St art o ver leg 7/ 1 St ar t W er ving Pilots / 2

e

ring 11 /2 Dea dline W er ving 18 /2 St ar t Selectie en Advies 7/ 3 Bege lei ding sc ommissi e Bege lei ding sc ommissi e Bege lei ding sc ommissi e

V oo rt gangso ve rl eg OG

20 /5 Pilotb ijeen koms t 1 12 /9 Pilotb ijeen koms t 2 5 /1 1 Pilo tb ije en kom st 3 Slotbij eenk oms t

Ei nd rapport ag e 90 % Ei nd rapport ag e de finitie f

18 /4 St ar tbij eenk oms t

Selectie en comm un ic ati e In tak e Pilots / Kick -off Pilot coaches

jan

5/ 3 Sess ie me t ju ris ten

(6)

Pilots Energietransitie en Omgevingswet | Opzet van het proces

Startbijeenkomst pilots, 3 pilotbijeenkomsten en een slotbijeenkomst Rollen:

• Pilothouder: vrager van kennis & expertise voor het Pilots ET&OW-pilotproces

• Pilotcoach: trekker van het Pilots ET&OW-pilotproces

• 2

^e

Ring deelnemer: meelerende gemeente via de Pilotbijeenkomsten

• Consortium: organisatie, begeleiding en monitoring van het Pilots ET&OW-proces, aanbieder van kennis en expertise waar nodig in het traject

• Begeleidingscommissie: opdrachtgever en toezichthouder van het gehele project, aanbieder van kennis en expertise waar nodig in het traject

6

20-05-2019 Pilotbijeenkomst Pilots Energietransitie en Omgevingswet

(7)

Pilots Energietransitie en Omgevingswet | Pilots als kennisbasis

• Dat een pilot aan meerdere generieke onderzoeksvragen kan bijdragen, maar dat een pilot primair één specifieke onderzoeksvraag adopteert

• Rondom de pilots wordt een kennis- en leertraject georganiseerd dat geheel wordt gefinancierd vanuit dit project

• Het kennis- en leertraject concentreert zich rond ‘Pilotbijeenkomsten’ en richt zich op het beantwoorden van de onderzoeksvragen, het delen van ervaringen met andere pilots én het betrekken van kennis uit een tweede ring van deelnemende gemeenten

• Elke pilot krijgt een coach toegewezen die actief een bijdrage levert aan de ‘vraagarticulatie’ én het inzetten van stappen om de onderzoeksvraag te beantwoorden

7

(8)

Pilots Energietransitie en Omgevingswet | Wat verwachten we van de pilots?

• Dat er een antwoord geformuleerd wordt op de vraag waar de pilot trekker op is, zo concreet mogelijk in samenhang met juridische borging in het Omgevingswet instrumentarium

• Tussen bijeenkomsten door een vervolgstap zetten in het eigen traject

• Bijdrage aan monitoring en evaluatie (evaluatieformulieren invullen)

20-05-2019 Pilotbijeenkomst Pilots Energietransitie en Omgevingswet 8

Pilots Energietransitie en Omgevingswet | Wat verwachten we van de 2

^e

Ring?

• Deelname aan pilotbijeenkomsten vanuit eigen casus en expertise

• Dat er mee wordt gedacht met de leervragen waar de pilots trekker op zijn, zo concreet mogelijk vanuit het inbrengen van input uit de eigen praktijk

• Bijdrage aan monitoring en evaluatie (evaluatieformulieren invullen)

(9)

Pilots Energietransitie en Omgevingswet Overzicht specifieke leervragen pilots

Specifieke onderzoeksvraag 1: Hoe ziet een programma energietransitie, op het niveau van een wijk, stadsdeel, gemeente eruit?

Gemeente Goes

Specifieke onderzoeksvraag 2: Het omgevingsplan is het centrale kerninstrument, met alle regels over (activiteiten in de) fysieke omgeving. Hoe worden de

transitievisie warmte en warmteplannen hierin opgenomen/verwerkt?

Gemeente Den Haag

Specifieke onderzoeksvraag 3: Het omgevingsplan is het centrale kerninstrument, waarin alle regels over (activiteiten in de) fysieke omgeving een plaats moeten krijgen. Hoe wordt de RES hierin opgenomen/verwerkt?

Gemeente Zoeterwoude

9

(10)

Pilots Energietransitie en Omgevingswet Overzicht specifieke leervragen pilots

10

Specifieke onderzoeksvraag 4: Vindt aanwijzing van gebieden voor aardgasloze wijken plaats in het omgevingsplan? En welke belemmeringen of knelpunten geeft de Gaswet?

Gemeente Maastricht

Specifieke onderzoeksvraag 5: Hoe kan worden voorkomen dat de

energietransitie sectoraal wordt benaderd, terwijl het één van de opgaven in het gebied is?

Gemeente Boxtel

Specifieke onderzoeksvraag 6: Welke besluiten (voor welke activiteiten) zijn nodig om een wijk aardgasvrij te maken en welke rol spelen de diverse

kerninstrumenten daarbinnen?

Gemeente Groningen

(11)

Pilots Energietransitie en Omgevingswet Overzicht specifieke leervragen pilots

11

Specifieke onderzoeksvraag 7: Hoe en waar leg je de samenwerking (tussen gemeente, bedrijven en burgers) vast? Welke instrumenten van de

Omgevingswet kun je hiervoor gebruiken?

Gemeente Tilburg

Specifieke onderzoeksvraag 8: Welke knelpunten komen er uit de Mijnbouwwet en hoe kunnen de beoordelingsregels voor geothermie opgenomen worden in het omgevingsplan (incl. cumulatieve effecten)?

Gemeente Súdwest-Fryslân

(12)

Pilots Energietransitie en Omgevingswet | Communicatie & contact

Smoelenboek in de maak

Om elkaar hierna te kunnen benaderen maken wij een ‘smoelenboek’, hiervoor wordt u op de foto gezet!

Communicatie

De kaart met alle gehonoreerde pilots en 2

^e

ring wordt beschikbaar gesteld. Op de website van Platform31 worden communicatie uitingen geplaatst, evenals uitkomsten van bijeenkomsten.

Vragen en opmerkingen

Heeft u na deze bijeenkomst nog vragen?

Dan kunt u terecht bij Geiske Bouma (geiske.bouma@tno.nl / 06-52803670) of Maarten Hoorn (maarten.hoorn@platform31.nl / 06-10156708)

12

(13)

Handvatten voor het omgevingsplan

Staalkaarten

(14)

Een staalkaart:

21/5/19

Inspiratiebron voor het opstellen van een omgevingsplan:

• Selectief

• Samenhangend

• Representatief

Geen blauwdruk!

(15)

21/5/19

De eerste tranche: 4 staalkaarten

Gebiedsgericht

• Centrum stedelijk

• Buiten centrum stedelijk

Thematisch

• Bedrijfsmatige activiteiten

• Energietransitie

(16)

Stappenplan

21/5/19

(17)

Beleidscyclus

21/5/19

(18)

Staalkaart Energietransitie

21/5/19

(19)

Casus Waterstad

21/5/19

• Middelgrote stad in het oosten van het land

• Ambitie om in 2035 de gebouwde omgeving op een duurzame manier van warmte te voorzien

• Veel windturbines en zonnepanelen nodig

• Mogelijkheid van aanleg warmtenet wordt verkend

• Verschillende wijken met verschillende kwaliteiten van woningen

• Energietransitie wordt integraal benaderd

(20)

Drie gebieden

21/5/19

Gebied A: van gas los bestaande bouw

Gebied B: kleinschalig Energielandschap

Gebied C: nieuwbouw

(21)

Kenmerken van A

21/5/19

- Bloemkoolwijk uit de jaren 70

- Aardgas en riolering zijn binnen 10 jaar aan vernieuwing toe - De meeste woningen hebben minimale isolatiewaarde

- Bewoners zijn al gestart met isolatie van hun woning - Twee opties op de gebouwde omgeving te verwarmen

- Warmtenet

- Verzwaard elektriciteitsnet

(22)

Omgevingswaarde

21/5/19

Artikel 2.1

Voor gebouwen met een woonfunctie geldt vanaf 1 januari 2035 de volgende omgevingswaarde: de met verwarming van deze gebouwen gepaarde CO2 uitstoot is ten opzichte van het tijdstip van de eerste vaststelling van het warmtetransitieplan gereduceerd met ten minste 70%.

Artikel 2.2

De omgevingswaarde, bedoeld in artikel 2.1, is een inspanningsverplichting voor het college van burgemeester en wethouders.

(23)

Functie met bijbehorende activiteit

21/5/19

Artikel 3.1

Ter plaatse van de functie wonen zijn uitsluitend de volgende activiteiten toegestaan:

a) wonen;

b) Het bouwen, installeren en gebruiken van voorzieningen die nodig zijn voor een duurzame energie- en warmtevoorziening van de woning.

Artikel 3.2

Bij het gebruik van een warmtepomp wordt niet meer dan 35 dB(A) geluidproductie veroorzaakt op de buitengevel van een verblijfsruimte van derden

(24)

Zonnepanelen en cultuurhistorische gebouwen

21/5/19

artikel 3.4

1. Een omgevingsvergunning voor het installeren en gebruiken van zonnepanelen op of aan gebouwen, die onderdeel uitmaken van een beschermd stads- of dorpsgezicht of een aangewezen monument wordt slechts verleend, indien de cultuur-historische waarden niet onevenredig worden aangetast.

2. Het bevoegd gezag stelt een beleidsregel vast voor de toepassing van het eerste lid.

(25)

Drie gebieden

21/5/19

Gebied A: van gas los bestaande bouw

Gebied B: kleinschalig Energielandschap

Gebied C: nieuwbouw

(26)

Kenmerken van B

21/5/19

- Overwegend agrarisch gebied dat wordt getransformeerd tot een aantrekkelijk energielandschap - Zowel windturbines als zonne-pv kunnen hier worden gerealiseerd.

- Uitnodigingsbeleid.

- Randvoorwaarde: gebied moet versterkt worden met verdere natuurontwikkeling.

- Het gebied blijft een agrarische functie behouden

(27)

Omgevingswaarde

21/5/19

Artikel 2.1

Op de gronden met de functie kleinschalig energielandschap bedoeld in artikel 3.1 bevinden zich vanaf 1 januari 2030 installaties voor de opwekking van elektrische energie uit duurzame bronnen met een

minimaal gezamenlijk vermogen van 15MW

Artikel 2.2

De omgevingswaarde is een inspanningsverplichting voor het college van burgemeester en wethouders.

2.3

Het college geeft in ieder geval elke twee jaar door middel van een rapportage inzicht in de mate waarin de omgevingswaarde is bereikt

(28)

Functies met bijbehorende activiteiten

21/5/19

Artikel 3.1

Ter plaatse van de functie “kleinschalig energielandschap” zijn uitslutiend de volgende activiteiten toegestaan.

a. Het bouwen en exploiteren van een agrarisch bedrijf b. Het bouwen en exploiteren van een vergistingsinstallatie c. Het bouwen en exploiteren van een windturbine

d. Het bouwen en exploiteren van een paneel voor electriciteitesopwekking

(29)

Windturbine (algemene regel)

21/5/19

3.2

Bij het exploiteren van een windturbine geldt at:

a. Geen kwetsbare gebouwen en beperkt kwetsbare locaties binnen de contour met een

standaardwaarde voor het plaatsgebonden risico van ten hoogste één op de honderdduizend per jaar liggen;

b. De ashoogte van een windturbine niet meer dan 100 meter bedraagt c. De tiphooge van een windturbine niet meer dan 150 meter bedraag

d. Deze cumulatief niet meer dan 47dBLden en 41 dBlnight geluidproductie veroorzaakt op een geluidgevoeling gebouw of geluidgevoelige functie

e. Deze niet meer dan 17 dagen per jaar gedurende meer dan 20 minuten per dag slagschaduw veroorzaken op enige buitengevel van een beperkt kwetsbaar gebouw voor zover zich daarin een daglichtvoorziening bevindt

(30)

Windturbine (vergunning)

21/5/19

Artikel 4.1

1. Het is verboden zonder omgevingsvergunning voor een omgevingsplanactiviteit een windturbine te bouwen en te exploiteren.

2. Het bevoegd gezag verleent de omgevingsvergunning alleen als aan de volgende voorwaarden is voldaan:

a. de te bouwen windturbine is gesitueerd binnen de plaatsingszones; en

b. de aanvraag geeft inzicht in de wijze waarop burgers, bedrijven en maatschappelijke

organisaties de mogelijkheid hebben gekregen tot participatie in de exploitatie van de windturbine

(31)

21/5/19

Meer informatie

https://aandeslagmetdeomgevingswet.nl/praktijk/pilots- experimenten/staalkaarten/

(32)

Intervisie

Leervraag van de pilot staat centraal

Advisering via vier stappen

Moderator

(33)

Generieke vragen

1. Welke kansen en beperkingen biedt de Omgevingswet voor (het versnellen van) de energietransitie?

2. Op welke manier kunnen de kerninstrumenten omgevingsvisie, programma en omgevingsplan worden ingezet en wat is de relatie tussen deze instrumenten?

3. Welke nieuwe mogelijkheden biedt het instrument omgevingsplan in relatie tot de

energietransitie in het algemeen en specifieke opgaven daarbinnen, zoals ‘van het gas los’,

opwekken van hernieuwbare energie (windmolens, geothermie, bodemenergie, zonne-energie, warmtenetten)?

4. Hoe kan worden voorkomen dat energietransitie sectoraal wordt benaderd, terwijl het één van de opgaven in het gebied is?

(34)

Generieke vragen

(35)

Generieke vragen

1. Welke kansen en beperkingen biedt de Omgevingswet voor (het versnellen van) de energietransitie?

• Omgevingsvisie als versnellend en stimulerend instrument, mits daarin wordt afgewogen i.p.v. opgeteld

• Participatie voor draagvlak energietransitie

• Experimenteren met flexibiliteit (OW en nu al met de Chw)

• Bredere scope dan Wro: fysieke leefomgeving

• Spannend en complex: twee vakwerelden komen samen, spreek elkaar!

• Van beleidscyclus naar wervelwind

(36)

Generieke vragen

2. Op welke manier kunnen de kerninstrumenten omgevingsvisie, programma en omgevingsplan worden ingezet en wat is de

relatie tussen deze instrumenten?

• Omgevingsvisie: integraal afgewogen doelen. Input vanuit RES en TvW.

• Programma: hoe haal je die doelen? TvW wordt in een programma concreet uitgewerkt.

• Omgevingsplan: juridische achtervang, bindende regels.

OP = Wijkuitvoeringsplan?

• Maak uitvoering ET concreet met omgevingswaarden!

• Ruimte laten voor wisselwerking en ontwikkeling: levende instrumenten

(37)

Generieke vragen

3. Welke nieuwe mogelijkheden biedt het instrument omgevingsplan in relatie tot de energietransitie in het algemeen en specifieke opgaven daarbinnen, zoals

‘van het gas los’, opwekken van hernieuwbare energie?

• Flexibiliteit: werken met open normen en beleidsregels

• Maak gebruik van omgevingswaarden

• Bredere scope: fysieke leefomgeving

• Onbeperkte looptijd en dus aanpasbaar

• Bindendere regels vaststellen: “Dit gebied is over 8 jaar aardgasvrij.”

(38)

Plenaire presentatie 1e pilotbijeenkomst

Energietransitie versnellen met de Omgevingswet

1 e Pilotbijeenkomst

20 mei 2019 Amersfoort Netwerk: Observant

WiFi-wachtwoord: internet

Programma 1

Pilotbijeenkomst

09.30 Inloop

10.00 Welkom en opening

10.10 Korte kennismaking met de pilots

10.20 Inspiratie: Staalkaart Energietransitie door Annemieke Schattenberg 10.50 Korte wisselpauze

11.00 Verdiepende sessie 1: intervisie met Goes, Zoeterwoude, Maastricht, Tilburg 12.45 Lunch

13.30 Verdiepende sessie 2: intervisie met Den Haag, Boxtel, Groningen, SW-Fryslân 15.15 Wrap up tea

15.45 Pilothouders in gesprek met pilotcoach

Tweede ring-deelnemers: verdieping op de vier generieke vragen 16.30 Einde en borrel

Proceslijn project

dec

jan

feb

mrt

apr

mei

juni

juli

aug

sep

okt

nov

dec

27 /1 1 St art o ver leg 7/ 1 St ar t W er ving Pilots / 2

ring 11 /2 Dea dline W er ving 18 /2 St ar t Selectie en Advies 7/ 3 Bege lei ding sc ommissi e Bege lei ding sc ommissi e Bege lei ding sc ommissi e

V oo rt gangso ve rl eg OG

20 /5 Pilotb ijeen koms t 1 12 /9 Pilotb ijeen koms t 2 5 /1 1 Pilo tb ije en kom st 3 Slotbij eenk oms t

Ei nd rapport ag e 90 % Ei nd rapport ag e de finitie f

18 /4 St ar tbij eenk oms t

Selectie en comm un ic ati e In tak e Pilots / Kick -off Pilot coaches

jan

5/ 3 Sess ie me t ju ris ten

Pilots Energietransitie en Omgevingswet | Opzet van het proces

Startbijeenkomst pilots, 3 pilotbijeenkomsten en een slotbijeenkomst Rollen:

• Pilothouder: vrager van kennis & expertise voor het Pilots ET&OW-pilotproces

• Pilotcoach: trekker van het Pilots ET&OW-pilotproces

• 2

Ring deelnemer: meelerende gemeente via de Pilotbijeenkomsten

• Consortium: organisatie, begeleiding en monitoring van het Pilots ET&OW-proces, aanbieder van kennis en expertise waar nodig in het traject

• Begeleidingscommissie: opdrachtgever en toezichthouder van het gehele project, aanbieder van kennis en expertise waar nodig in het traject

Pilots Energietransitie en Omgevingswet | Pilots als kennisbasis

• Dat een pilot aan meerdere generieke onderzoeksvragen kan bijdragen, maar dat een pilot primair één specifieke onderzoeksvraag adopteert

• Rondom de pilots wordt een kennis- en leertraject georganiseerd dat geheel wordt gefinancierd vanuit dit project

• Het kennis- en leertraject concentreert zich rond ‘Pilotbijeenkomsten’ en richt zich op het beantwoorden van de onderzoeksvragen, het delen van ervaringen met andere pilots én het betrekken van kennis uit een tweede ring van deelnemende gemeenten

• Elke pilot krijgt een coach toegewezen die actief een bijdrage levert aan de ‘vraagarticulatie’ én het inzetten van stappen om de onderzoeksvraag te beantwoorden

Pilots Energietransitie en Omgevingswet | Wat verwachten we van de pilots?

• Dat er een antwoord geformuleerd wordt op de vraag waar de pilot trekker op is, zo concreet mogelijk in samenhang met juridische borging in het Omgevingswet instrumentarium

• Tussen bijeenkomsten door een vervolgstap zetten in het eigen traject

• Bijdrage aan monitoring en evaluatie (evaluatieformulieren invullen)

Pilots Energietransitie en Omgevingswet | Wat verwachten we van de 2

Ring?

• Deelname aan pilotbijeenkomsten vanuit eigen casus en expertise

• Dat er mee wordt gedacht met de leervragen waar de pilots trekker op zijn, zo concreet mogelijk vanuit het inbrengen van input uit de eigen praktijk

• Bijdrage aan monitoring en evaluatie (evaluatieformulieren invullen)

Pilots Energietransitie en Omgevingswet Overzicht specifieke leervragen pilots

Specifieke onderzoeksvraag 1: Hoe ziet een programma energietransitie, op het niveau van een wijk, stadsdeel, gemeente eruit?

Gemeente Goes

Specifieke onderzoeksvraag 2: Het omgevingsplan is het centrale kerninstrument, met alle regels over (activiteiten in de) fysieke omgeving. Hoe worden de

transitievisie warmte en warmteplannen hierin opgenomen/verwerkt?

Gemeente Den Haag

Specifieke onderzoeksvraag 3: Het omgevingsplan is het centrale kerninstrument, waarin alle regels over (activiteiten in de) fysieke omgeving een plaats moeten krijgen. Hoe wordt de RES hierin opgenomen/verwerkt?

Gemeente Zoeterwoude

Pilots Energietransitie en Omgevingswet Overzicht specifieke leervragen pilots

Specifieke onderzoeksvraag 4: Vindt aanwijzing van gebieden voor aardgasloze wijken plaats in het omgevingsplan? En welke belemmeringen of knelpunten geeft de Gaswet?

Gemeente Maastricht

Specifieke onderzoeksvraag 5: Hoe kan worden voorkomen dat de

energietransitie sectoraal wordt benaderd, terwijl het één van de opgaven in het gebied is?

Gemeente Boxtel

Specifieke onderzoeksvraag 6: Welke besluiten (voor welke activiteiten) zijn nodig om een wijk aardgasvrij te maken en welke rol spelen de diverse

kerninstrumenten daarbinnen?

Gemeente Groningen

Pilots Energietransitie en Omgevingswet Overzicht specifieke leervragen pilots

Specifieke onderzoeksvraag 7: Hoe en waar leg je de samenwerking (tussen gemeente, bedrijven en burgers) vast? Welke instrumenten van de

Omgevingswet kun je hiervoor gebruiken?

1 ^e Pilotbijeenkomst