Verantwoordelijk Redacteur: J. Prijs per jaargang f2.50 (porto inbegrepen)

Prijs per No. ^f 0.20

«

Secretaris van de Opsfcelraad ^;

C

^{]. H.}

BIERMAN,

Jac. ^v. d* Doesstraat 121 'sGravenhage, aan welk adres copie moet worden ^gezonden.

ADMINISTRATIE ^:

AMSTERDA

^M-(Z)

VALERIUSSTRAAT

²¹²

STRIJDBLAD VOOR NEDERLANDSCH VOLKSBEWUSTZIJN

MAANDBLAD VAN ^{DE STICHTING „DE VOLKSCHE} WERKGEMEENSCHAP”

^'

Verantwoordelijk Redacteur:

_J.

C. Nachenius

Prijs

per jaargang f2.50 (porto inbegrepen)

5e JAARGANG ^{Nr. 4 ZAAI} MAAND ¹⁹⁴⁰

SCHOTEL VAN MAKKUMMER AARDEWERK

H

^zijn₃^ij,

_om

^dievak.de middenster.^{de zinteekensPrachtig is}

De

^indedeze

opengewerkte

^{verdeelingschotel sneed,}

^van

zessterren

^{twee maal}

^verstondzijn

gelijk en staan ⁱⁿ een volledige dubbele ring.

De

^{drie an-}

dere kringen ^zijn

meer opgenomen

ⁱⁿ

de

^vulling

van

^klei-

nere sterren en

wervelende

zonnetjes, vol leven,

beweging en

^{vrij uit}

de hand

^{gewerkt, terwijl het geheel omsloten}

wordt door

een regelmatig

gevormde,

afsluitende rand,

waar

het oor niet

aan

^is vastgeplakt,

maar

^,,organisch”

aan verbonden

^is.

Een waar

sierstuk!

De maker

verstond ^zijn vak.

Verstond

^hij

ook de

^zintee- kens?

—

^•

^—

^•

_{De vorm}

leeft

nog

als laatste overblijfsel

van wat

eens zin-rijk was.

Aan den nog

levenden

vorm kan ook de

^zin

weer

tot

nieuw

leven

komen!

VxwJinaatrii-te itiAaud

:

DE ERFGEZONDHEIDSLEER.

DE BEOEFENING DER ^SIBBE- EN WAPENKUNDE

UIT VOLKSCH BELANG EEN VEREISCHTE!

WIE ^{LET ER OP LANGS} DEN WEG?

VOLKSCHE GESCHIEDSCHRIJVING.

KONINGSCHAP EN KONINGSHEIL.

LEVENDE TAAL.

BOEKBESPREKING.

f i

Bij besluit

van M ^October

¹⁹⁴⁰

^van

^{het bestuur}

^{van de}

Stichting ,,Der

Vaderen

Erfdeel’ is deze Stichting opge- heven.

Zoowel de werkzaamheden

^als de verzorging

van

het

maandblad

..Volksche

Wacht”

^zijn

overgedragen aan de

Stichting ,,De

Volks^he werkgemeenschap’, Smids- water

2

Den Haag,

^tel.

115156

en

aan

de

daarmede

ver-

bonden

^uitgeverij

„Hamer”.

t

VOLKSCHE WACHT

De Erfgezondheidsleer

H

^{scheet is onze}

^Wacht

^{bedoeling,geregeldover dete} laten schrijven.^eugenetica Alvorens^{in de}

^Volk-

^dit

echter

gedaan

kan

worden,

^{is het gewenscht, voor} onze ^lezers nader uiteen ^{te zetten,}

wat

hieronder

moet worden

^verstaan.

Wij

^{willen daarbij de}

^vreemde vaktermen

zooveel ^als mogelijk uitbannen,

want

wij

schrijven niet voor ^geleerden,

maar

ons ^{doel is het groote} belang

van

deze dingen te

doen

^beseffen,

om zoodoende den bodem

^{voor te bereiden voor het begrip}

^van

^maat-

regelen, ^die zonder ^twijfel

ook

op ^{dit gebied}

genomen

^zul-

len

worden. Vandaar

^{dat wij}

^ook

^het

^woord

^eugenitica

niet zullen gebruiken,

maar van

erfgezondheidsleer en erf-

gezondheidskunde

^{zullen spreken.}

Theoretisch en

ook

^praktisch

kunnen

^wij

twee

^kanten onderscheiden ^bij de erfgezondheidsleer: een ^negatieve kant, die het ^erfelijk zieke en misdadige ^{wil uitzeven uit}

het volk, en een positieve kant, ^{die het erfelijk}

gezonde

en waardevolle naar ^{lichaam en geest} hooger ^wil

opvoeren

en ^vooral

ook wat

^{het aantal betreft in stand wil}

houden

of vermeerderen.

Men kan

^{niet hooger}

opvoeren

zonder een ^ideaal voor

oogen

^te

^hebben

^{en dit ideaal is voor ons de}

Germaansche Noordrasmensch. Daarmee ^wordt

^de erfgezondheidskunde tevens rashygiëne ^{zooals de ^{Duitschers de eugenitica}

noemen)

.

Het

^{ontstaan en} de omschrijving

van

het Noordras,

van

dit ideaal dus, ^ligt op ^{het gebied der} rassenkunde ^1).

Het

ideaal ^leeft zeer zeker

nog

^{in ons volk,}

^moet

^alleen

weer

bewuster

worden.

De

^{vraag is nu deze:}

^kan

^{een volk als geheel}

^opgevoerd

worden

^{tot dit ideaal?}

Dus

^niet:

^kan

^{het er toe}

^opgevoed

worden?

De ^opvoeding

^{kan niet anders}

^dan

^{uit de}

eenmaal gegeven menschen

^{het beste halen, door in}

^hen

^{het goede te be-}

vorderen en ^tot ontplooiing te brengen en het schadelijke

te leeren inperken en bedwingen.

Want

^{de opvoeding}

^kan

den

^{erfelijken aanleg niet veranderen en begint bij elke}

generatie dus

weer van

voren af aan.

Wat

^{\ oor invloed}

de opvoeding ook

op de ontwikkeling

van den

^vader

moge

hebben, ^{zijn erfelijke} aanleg verandert er ^niet mee. zijn

kind

wordt

^{er niet anders}

om

^{geboren. Leiders, geleerden,}

kunstenaars, ^zij

worden

^{geboren; de opvoeding (in den}

ruimsten ^zin des

woords) kan

^alleen

aangeboren

^aanleg helpen ontwikkelen, ^of

verwringen

en vervalschen.

De

erfgezondheidsleer houdt zich echter niet

met

deze ^din-

gen —

hoe ^{belangrijk zij}

ook

^{zijn! bezig,}

doch

uitsluitend

met den

^{erfelijken aanleg zelf 1} overeenkomstig ^haar

naam). Op

^{dezen aanleg}

^{bouwt dan}

de opvoeding ^voort

van

^{enkeling tot enkeling,}

van

^{geslacht tot geslacht, tel-}

kens

weer van voren

^{af aan.}

In een

gezonde

samenleving ^{echter zullen beide hetzelfde}

geestelijk-lichamelijke ras-ideaal voor

oogen hebben

^{en zij}

zullen in wisselwerking ^staan.

De

^{vraag, of een volk als geheel,}

^wat

^{de erfelijke aanleg}

betreft, hooger

opgevoerd kan worden, kan

^{alleen de erfe-}

lijkheidsleer (genetica) beantwoorden.

Wij

^zien, dat door ^{zifting (selectie, teeltkeus) de erfelijke} aanleg

van

een ^bevolking

aan

wijzigingen onderhevig ^is. 2

)

De

erfgezondheidskunde ^wil

nu

deze wijzigingen ^beïnvloe- den, leiden, in een bepaalde ^richting

doen

^werken.

Zoo goed

^als de erfgezondheidsleer ef dus

van

^uitgaat,

dat er een ^{rasidiaal is,}

waarheen

^{zij streeft}

—

een ideaal,

dat de rassenkunde ons

bewust maakt

en wetenschappelijk tracht ^te omlijnen

—

^{, zoo goed gaat zij er}

^van

^{uit, dat dit}

ideaal

bewust benaderd kan worden

door ^{ons toedoen.}

De

erfelijkheidsleer bewijst, dat dit mogelijk is en geeft aan, langs

welke wegen

^{dit ideaal}

benaderd kan worden. Wil-

len wij die

wegen

ⁱⁿ één

woord

samenvatten,

dan

^is dat

selectie, of wel ^zifting

(want ook

hier

geven

wij de voor-

* *

keur aan ^een

Nederlandsch woord).

Wat

^{is zifting?}

In een bevolking ^{heeft steeds} zifting plaats.

Een

bevolking

is een verscheidenheid ^{en in die} verscheidenheid planten

zich bepaalde elementen ^{rijkelijk voort,} andere zoo weinig dat ^zij uitsterven, Zifting is in laatste instantie steeds een vraag

van

^geboorten,

van

overschot of tekort,

waardoor

de verhoudingen ⁱⁿ die verscheidenheid veranderen.

De

natuur zeeft het minder levensvatbare ^uit; de fokker zeeft

zijn fokmateriaal en

noemt

het ^teeltkeus,

maar ook

^oorlo-

gen. ziekten,

vormen van

samenleving ^{(als stad-land ! oefe-} nen een ziftende

werking

op een bevolking ^uit.

Wanneer

^wij

nu

^{een ideaal voor}

oogen

hebben,

kunnen

wij spreken

van

^{een zifting ten}

^goede

^{en een zifting ten}

kwade

(ook wel contraselectie

genoemd).

Alle zifting, welke het

benaderen van

het ^ideaal bevordert,

is

dan

^{zifting ten goede.}

De

^{maatstaf is dus}

^ook

^{hier het}

Noordras

en derhalve ^niet algemeen menschelijk, niet ^..ab- soluut".

Een

ander ras legt een anderen maatstaf aan.

Want

^{het gaat bij de} erfgezondheid ^{niet alleen}

om ^de

geestelijk-lichamelijke gezondheid, ^{niet alleen} dus

om

^de

bestrijding

van

^{erfelijke ziekten,}

maar

^{daarnaast en daar-}

boven om

de benadering

van

het ideaal, of, zooals ^{wij zei-}

den om

^{een positieve taak, naast de negatieve, een bou-}

wende,

^naast een afbrekende.

Voor

een ^{duidelijk begrip is het} noodig. deze twee ^afzon-

derlijk te behandelen.

De

^{negatieve valt zelf echter}

^ook

weer

ⁱⁿ tweeën, zoodat ^{wij krijgen:}

de taak ^{negatief I}

—

^afbrekend,

de taak ^{negatief II}

— voorkomend,

de taak ^positief

— ^opbouwend.

Hieronder ^{verstaan wij allereerst het uitzeven}

van

het

ziekelijke en misdadige, ^{al het} bepaald minderwaardige,

echter ^alleen voor zoover ^{het erfelijk is!}

DE ^{TAAK, negatief,}

^I

(afbrekend)

Wij kunnen

^{daarbij niet te}

werk ^gaan

^{als een fokker}

in een hoenderpark en ^het onbruikbare

om

^{hals brengen.}

Wij ^kunnen

^het onbruikbare

ook

^{niet uit} de samenleving

bannen

en over de grens ^jagen.

Er

staat slechts één

weg

open: de voortplanting

voorkomen.

Wat

^{is de}

^{gang van}

^{zaken thans?}

^De

^erfelijk

minderwaar-

digen

worden

^{in sanatoria en gestichten naar alle regelen}

der kunst opgelapt; dikwijls slechts tijdelijk.

Na

^langer

of korten tijd keeren ^zij

vaak

naar deze inrichtingen terug,

doch

nu ^als vaders en

moeders van

een

vaak

^{talrijk kroost,}

dat drager ^is

van

de zelfde minderwaardigheid.

Wat

^bij

in den natuurlijken staat levende

wezens

^{door de natuur}

onherroepelijk

wordt

uitgezeefd-, door ^het

van

^{de voort-}

planting uit te schakelen,

houden

^{wij bij}

den mensch

^kunst-

matig ⁱⁿ stand;

wel

^{niet , .opdat " het zich} voortplante,

maar

toch

met

^{dit gevolg.}

De

^geest

^van

^{dezen tijd}

— door

een verkeerd begrepen

Christendom

^{hierin sterk beïnvloed}

—

^{gebiedt het zoo.}

Wie

^{echter uitgaat}

^van

^{het beginsel}

^„algemeen

^belang

gaat

boven

persoonlijk belang ^’

kan

hierin ^niet berusten.

Wordt

^het

algemeen

belang

dan

zoo ^zeer geschaad?

Het

bezinksel der samenleving kost

ongehoorde sommen ^aan

de gemeenschap.

Om

^{één voorbeeld te}

^noemen:

^omstreeks

1930 kostte ⁱⁿ Duitschland een

normaal

schoolkind per

jaar

120—150 Mark;

een „Hilfsschulkind 250

Mark en

een gestichtskind 900

Mark. Dat

^is

nog

niet het ergste.

Volgens

^prof.

Lenz zouden

zwakzinnigen, ^{idioten, geestes-}

zieken, epileptikers, psychopathen en andere ^geestelijk

minderwaardigen

^ongeveer

10% ^van

de bevolking uitma- ken. Daarbij

komen ^{dan nog}

^{de blinden,}

doofstommen.

2

VOLKSCHE WACHT

lichamelijk

minderwaardigen, nog

eens 10

%. Voor

^een

groot deel zijn deze ^{,,erfelijk belast ’.}

De

^ergste

^vormen

planten zich gewoonlijk niet voort,

maar

^juist de

minder

zwaar

„belasten,,

vormen

^’t groote

gevaar door hun nako-

melingschap,

Mogen

^{zij zich ten koste en}

op

^kosten

van

de

gemeenschap

blijven vermenigvuldigen?

Hebben

^{zij niet} de

,,ethische' ^plicht tegenover

samenleving

en volk, te zor- gen, dat zij

hun minderwaardigheid

niet voortplanten?

En

moet

de staat hier niet ingrijpen?

De

christelijke kerken

maken

^veelal

nog ^bezwaren. Zoo

goed

^{als zij} tegen het heliocentrische wereldbeeld ₃₎

wa-

ren, zijn zij thans tegen de

nieuwe

inzichten

op

dit gebied,

waar hun

leer

nog

^{niet) bij}

aangepast

^is, of liever,

nog

niet

kan

aangepast zijn, daar het

nieuw

^is.

Niemand kan

het een

gezonde

toestand vinden, dat deze

minderwaardigen

ten koste

van

het

werk van

een heele staf

van meerwaardigen worden opgevoed

en grootge- bracht,

om

^{tenslotte zelf toch niet in staat te zijn vrucht-}

baar

werk

in de

samenleving

^te verrichten, laat staan

scheppend

te arbeiden.

Want

^{erfelijke ziekten} en ^erfelijke

minderwaardigheid op

geestelijk gebied

kunnen

niet

genezen worden

in

den wa-

ren zin des

woords —

wij

kunnen

ze

voortkweeken

of uitroeien

—

^wij

doen

het eerste.

Wat

^{doet de}

gemeenschap, wanneer

er een huwelijk

wordt

gesloten,

waarvan

^wij tevoren

kunnen zeggen

dat

er idioten en

minderwaardigen,

prostitués en misdadigers

uit zullen

voortkomen? Dan

^{brengt zij} geld

op

en stelt

meerwaardigen

ter beschikking

om

^dit proces te bevorde-

ren.

Sterilisatie is het af

doende

middel

om ^van

de voortplan-

ting uit te sluiten. Natuurlijk

kan ook

tot afzondering

wor- den

overgegaan,

doch

dit is dikwijls hard

voor

de betrok-

kene

en

duur voor

de

gemeenschap.

Sibben, Wapens D

^{e in het vorige}

^nummer aangekondigde

rubriek

voor

sibbekunde kunnen

wij thans openen.

Wat

^is sibbekunde?

Vroeger

sprak

men van

genea-

logie en dacht in de eerste plaats

aan

adellijke geslachten,

aan

afstamming.

En wanneer

er

dan

ⁱⁿ het verleden eens

iets uit den

schemer opdook,

dat

minder voornaam

of min- der

mooi

was,

dan werd

^het beter geacht

geen

slapende

honden wakker

te

maken.

of,

desnoods

zoo iets

maar

niet te zien, over te slaan, of te vervalschen.

Sibbekunde

wil iets heel anders.

Het

^wil

geen

liefhebberij

zijn, het wil de ijdelheid niet dienen, het wil de

waarheid

niet

bedekken

en

—

^{het wil niet} alleen naar het verleden

zien,

maar ook

naar

de

toekomst.

Sibbekunde

wil

de

ge-

bondenheid aan

sibbe,

stam

en ras tot bewustzijn

brengen

ter wille

van de

toekomst.

Sibbekunde

wil een

nieuw

be- grip

van

adel

wekken,

het

oud-Germaansche

begrip,

waar

adel en edel ^-

—

^en

^dan

^edel

^naar

^lichaam en geest ^*—

samenvielen.

Op

^{dit punt}

raken sibbekunde

en erfgezondheidsleer

Sterilisatie beteekent

voor den man

een zeer

onbeduiden-

de operatie,

waarvoor

^hij

geen dag

^{uit zijn}

werk

hoeft,

voor

de

vrouw

^iets ingrijpender,

doch

^niet gevaarlijk. A ₎

Door

deze ^operatie

wordt

de ^paring niet onmogelijk ge-

maakt, alleen blijft

de

bevruchting achterwege, daar

de

kanalen,

waarlangs

de manlijke of vrouwlijke geslachts- cellen zich

vóór de

bevruchting

bewegen, onderbroken worden,

in tegensteling

met

castratie heeft deze operatie

geen

verdere gevolgen.

Het

^is gebleken, dat in de meeste gevallen de patiënten o!

misdadigers ^zelf, of

wel hun

ouders of

voogden,

dit ingrij-

pen wenschen, waardoor

^zij

weer

ⁱⁿ vele gevallen in de

samenleving kunnen worden opgenomen.

Niet „erfgezond" zijn is

op

^{zich zelf}

geen

schande,

maar

lot, ,,nood-lot", dat wij

hebben

te

aanvaarden. Het

^is

veeleer

schande

er een jong geslacht

mee

te belasten

door

zich voort te planten.

(wordt

vervolgd).

1) Wij verwijzen hiervoor naar onze ^uitgaven, en wat wij er over in

ons tijdschrift schreven. Daar wij dit overzicht zoo beknopt ^mogelijk

willen houden, laten wij alles wat er niet direct toe behoort weg.

2) Wanneer ^b.v.,

om

een theoretisch voorbeeld te noemen, een bepaald raselement in die bevolking door ^allerlei invloeden een geringer aantal kinderen krijgt dan voor de instandhouding nu eenmaal voorwaarde is,

dan ^{sterft dat element} langzaam uit.

Zoo

^{kan ook} de ^erfelijke vatbaar- heid voor bepaalde ziekten uitsterven, wanneer steeds de ^dragers van

die erfelijkheid, voordat ^zij zich voldoende konden voortplanten, sterven.

3)

De

voorstelling dus, dat de aarde niet plat is en niet het midden- punt van het heelal, doch dat de zon het middenpunt ^is, tenminste

van „ons' stelsel.

d)

De

^eerste sterilisatie werd bij een vrouw in 1897 te Heidelberg toe- gepast.

Van

³⁸⁹⁹

—

^{1907 in Indiana (N.-Amerika) bij} 176 strafgevan- genen. Tot 1930 werden in 23 Staten van N.-Amerika 10833 personen

gesteriliseerd, ongeveer evenveel vrouwen als mannen.

en Huismerken

elkaar en vullen elkaar aan.

Er

is

nog

meer:

sibbekunde

en kennis der _eigen sibben doet ons levendig beseffen,

hoe

een volk niet is een losse

verzameling

van

willekeurige enkelingen, binnen

bepaalde

landsgrenzen,

maar

dat een volk

door

de

eeuwen heen

één groote

bloedsverbondenheid

is, een onderdeel der groote

Germaansche gemeenschap. Langs _dezen weg

wekt sibbekunde

rasbewustzijn en raakt

dus aan

rasse-

kunde

en

wordt

er

door

aangevuld.

Zoo

^is

dan sibbekunde

een

door

en door volksche

aange-

legenheid en welhaast als

geen andere kunde voorbestemd,

om

volksbewustzijn,

zonder omwegen,

te

wekken,

te ver- sterken en in stand te

houden.

Daar huismerk

en sibbe

van oudsher met

elkaar in ver-

band

staan, zullen

onder

^dit

hoofd ook

de

huismerken

be-

handeld worden, zoogoed

als de

nieuwe

opvattingen

over wapenkunde, waarvoor weer

het

onderzoek

der zinne- beelden aanvullend

kan

bijdragen.

L.

TEN CATE.

\

!

/

(

1

\

/

¹

r?i O- ^c

c

-o

'X' U ^{XI \ k_ J}

1

“U >x X! ^\A

i

z\

z 3

\y

|

VOLKSCHE WACHT

De ^{beoefening der Sibbe- en Wapenkunde uit Volksch}

belang een vereischte!

I

door Dr. H. KITS NIEUWENKAMP

D

^{e bedoeling}

^van

^deze opstellen-reeks,

waarvan

^wij

thans met „I” deze ^serie

openen

^{is, het naar voren} brengen

van

enkele

belangwekkende

sibbekimdige en

wapenkundige

vraagstukken, ^{bezien uit} een volkskun-

dig heraldisch standpunt, vertolkende ^,,de

nieuwe

^rich-

ting ⁱⁿ de ^{heraldiek ", gebaseerd op}

germaanschen

^grond-

slag.

De

^{bedoeling in ’t bijzonder is, meerdere}

^kenmerken-

de ^Friesche, Saksische en Frankische volkskundig-heral- dische

onderwerpen

^te behandelen, op grond

van

^na-

dere sibbekimdige aanteekeningen, ^. stamreeksen, ^frag- ment-

stamboomen

^{, enz.}

^Naast

^{de zgn. adellijke familie-}

teekens

komen

^{uiteraard in hoofdzaak de}

^wapens

^{\ an de}

niet adellijken en ^{eigener fden in} aanmerking, ^{door het}

overwegend

^{groot aantal}

^van

^{vele duizenden,}

^{welke van}

die zgn. niet adellijke of „burgerlijke"

wapens ^bekend

^zijn,

tegenover de ^slechts ruim

400 wapens van

^{adellijke fami-}

liën in Nederland.

INLEIDING

Wij

^{leven in een} kentering speriode op ^{alle mogelijk ge-}

bied,

welke

^{kentering voor ons en de Duitschers reeds}

werkelijkheid ^is

geworden

^en

waar

het vorenstaande

óók

onder ^valt, niettegenstaande de ^{geslacht- en}

wapenkunde

slechts tot de

hulp

wetenschappen, ^{zij het}

dan ook

be- langrijke hulpwetenschappen,

van

de geschiedenis

worden

gerekend.

Door

^middel

^van

^{deze reeks opstellen ben ik thans in de}

gelegenheid gesteld

U

^{één en ander over het}

„wezen" van

de sibbe- en

wapenkunde mede

^{te deelen, alsmede over}

de ^veel

gewraakte wapensymboliek,

^over

welk

^laatste

onderdeel,

dan ook

^{helaas in}

^den

^{loop der tijden}

maar

^al

te dikwijls is gefantaseerd, ^• doordat

men

^{zich veelal liet}

leiden doo/ ^{de intuïtie alléén en} de mededeelingen ^{of het} onderzoek ^niet op wetenschappelijke

gronden waren

^ge-

grond.

Mede

door

den

republikeinschen staatsvorm der 17e en 18e eeuw,

was

de ^{heraldiek hier te} lande een

volksve^rschijnseh

In het ^{artikel in} de

Nwe.

Rott.

Courant van

15 Febr.

1936, avondbl. B, ^getiteld:

„Nieuwe wegen

^{in de heral-}

diek”,

wordt

^{o.a. gezegd:}

„Men mag

^{vóór of tegenstan-}

der

van

rasonderzoek ^{zijn, het is toch}

komen

^{vast te staan}

door ^het historisch-heraldisch onderzoek, dat de oorsprong

der heraldiek zuiver

Germaansch

^{is en dat vrijwel uitslui-}

tend

Germaansche

^{invloeden tenslotte tot onze}

^hedendaag-

sche ^heraldiek

hebben

^{geleid , waarbij}

dan

^{het belang-}

wekkende

^geschrift

^van

^C.

^U.

^Freiherr

^von

^Ulmenstein

wordt

aangehaald,

De

^schrijver zegt verder: „Steeds

meer

^gaat

men

^inzien,

dat de ^heraldiek

ook kan

^bezien

worden

^vanuit

een folkloristisch standpunt,

wat men

^tot

^nu

^{toe vrijwel} verwaarloosde ^"

Hij vervolgt:

„De Nederlandsche ^heraldiek

is

burgerlijk.

Dat

^{strekt haar allerminst tot schande. Zij heeft}

^kans

^ge-

zien de ^prachtige

wapen-

en famliesymboliek ^{uit te brei-}

den

over geheel ons ^volk,

doch noodwendig

draagt ^zij

daarvan ook

de kenteekenen ^”

„Dat

de heraldiek een onderdeel ^is

van

ons volksbestaan, althans was, ^is helaas

maar

^{al te veel uit het}

^oog

^verloren.

Ik

ben

het

ook

niet eens, zegt de ^schrijver,

met

hen die

meenen,

^{dat de heraldiek}

voor den modernen mensch

^af-

gedaan

^heeft.

De

^{opleving der}

^wapenkunde

^{in dezen tijd}

is m.i. juist typeerend.

Het

^is grootendeels de ^reactie

van

het individu tegen

den

^zgn. kudde-geest. (Zie hierover

nader „Eigen

Volk”

Febr. 1936).

De

^{schrijver, een Fries, de heer C.}

^Pama,

^{gaat voort}

^en

zegt vervolgens:

„De

^strenge wetenschappelijkheid

van

het Kon. Nederl.

Genootschap

^{v. Gesl.} en

Wapenkunde,

ook waar

^{die arbeid in dorheid}

^soms

^eindigt,

^kan

^{niet an-}

ders

dan worden

toegejuicht,

doch

^{daarnaast moest een}

Orgaan

^{ontstaan, („Eigen}

^Volk

^,

„De

^Liebaert ), dat de geheele heraldische kwestie ^uit een eveneens wetenschap-

pelijk, doch

meer

folkloristisch,

oogpunt

bezag."

Het

^is

^de jong-heraldische beweging!

Hun

^{standpunt is, de}

^{Wapenkunde weer}

^{het terrein terug}

geven, dat ^{het in} de ^laatste

eeuw

^{heeft verloren.}

De ^wa-

penkunde

^heeft

ook

voor dezen ^tijd

nog

^groote

waarde

en door

woord

^{en geschrift wil die} „jong-heraldische

bewe-

ging haar

bekend maken aan

een ^{publiek, dat helaas}

van

de ^{heraldiek geheel is} vervreemd.

De

^heer

^Pama

^zegt:

De

^{heraldiek staat}

^op

^{het oogenblik}

voor de keuze.

Wil

^{zij blijven}

^wat

^{zij tot}

^nu

^{toe was. een}

wetenschap

^{voor slechts enkelen,}

waaraan

het groote pu-

bliek totaal

vreemd

^{is, of wil zij de}

wapens met hun mooie

symboliek ^{en dikwijls} diepe beteekenis

weer

bezit

van

ons geheele volk

doen worden? Het

^{ziet er naar uit, dat de}

laatste keuze ^een kans ^krijgt,

doch dan

^{zal het}

wapen ^ook

iets verliezen

van

de

voornaamheid

^{en distinctie}

^welke

^het

tot nu ^{toe had.}

Zou

^{echter een levend gebruik niet verre}

te verkiezen ^zijn

boven

een ^{vrij dorre}

wetenschap

^die

voornaam

^{is, roept de heer}

Pama

^uit!

Men

^{vergeet dat vrijwel al onze} voorvaderen, ^die eenigen welstand hadden, ^een

wapen

^voerden!

De ^handhaving

^en

herstelling

van

^dit

wapen

^ligt ongetwijfeld op

onzen weg.

Wij

^{stellen ons}

^daarom

^{voor, LI iets te vertellen over de}

sibbe- en

wapenkunde

^{in ’t algemeen en hoe of}

men

^een

geslachtregister voor ^{eigen familie dient}

samen

^{te stel-}

len. Achtereenvolgens ^zullen

aan Ü

voorbijgaan ^verschil- lende zinbeelden,

welke

ⁱⁿ de

wapenkunde

^{toepassing vin-}

den,

stammende

^uit

^den

^{tijd vóór- en}

^na

^de kerstening.

Uit die in meerdere ^opzichten

merkwaardige

^huismerken

ontstonden ^bijv.

wapenf

^{igurén; de}

wapens

^{met de huis-}

merken!

Oók

^{ontstonden huismerken (in}

^wapens)

^{uit het}

^oude

Christusmonogram,

^zooals

we

^{zullen zien.}

^Daarnaast

^zien

we

^het

^Agnus

^{Dei, lam Gods, in de heraldiek gewoonlijk}

Paaschlam genoemd,

^optreden,

met

het zgn. kerkvaantje

in

den opgeheven

rechtervoorpoot ^{en t kruis in zijn ver-}

schillende

vormen. Maar ^ook

^t heidensche zonnewiel

van

onze

Germaansche voorvaderen wordt

aangetroffen, ge- kerstend ^{o.m. tot het St.} Catharinarad,

waarop

^St.

Ca-

tharina volgens de legende zou ^zijn geradbraakt.

Volgens sommigen

zou ^{zij in de plaats}

gekomen

^zijn

^van

^{de hei-}

densche

zonnemaagd.

En

^zoo

^zouden

^{wij dóór}

^kunnen

^gaan,

^doch

^{willen thans}

niet

meer

verklappen ^en de welwillende ^{lezer oordeele zelf} over de nader ^te behandelen ^{stof in dze reeks, een stof}

waarover

^{voorlopig het laatste}

woord ^zoomin

^gesproken

als geschreven ^is.

De ^{wapenkunde leeft!}

Er

^zit ongetwijfeld

méér

^{in deze aloude kunstvolle he-}

raldische zede

dan

^een

dood

en dor

gedocumenteerd

af- schrijven en beschrijven ^alléén!

De ^{wapens spreken}

^!

Daarbij ^{wil ik het}

nog

even

hebben

over het ontstaan

van

de

niet

^{adellijke, dus de zgn.} burgerlijke familie

wapens, welke

^{zich inderdaad historisch laten aanwijzen}

4

VOLKSCHE WACHT

tot diep in de middeleeuwen! Velen denken nog ^steeds en dat geheel ten onrechte, ⁱⁿ de heraldiek een kenmerkend adeldomsrecht ^{te zien! Ik} hoop

U

^{in het volgende duidelijk}

te maken, dat ook ^het

burgerlijk wapenrecht

in genendeele ^zijn goede gronden ^{mist en het aantal}

niet

adellijke familiewapens onnoemlijk ^vele malen gróóter ^is,

dan ^{het aantal adellijke wapens'}

Tegen

^{eenige honderden} familiewapens van den ^adel,

staan ettelijke' duizenden

wapens van

^{niet adellijke ge-}

slachten!

Terminologie

t : het schild;

2\ de ^helm;

3: de ^wrong,, waar- boven het helm- teeken wordt be- vestigd ;

4: het medaillon;

5: de dekkleeden _;

Een

enkel

woord

over de ^termin ologie in de

wapenkunde

zij hier op

zn

^plaats.

Onder

een volledig

wapen

^verstaat

men

het wapenschild met helm, het helmteeken óp den helm en de helm- ^of dekkleeden,

waarmede

^{dit laatste} bedoeld wordt, de ^veelal lobvormige omkleeding van het schild verschillend naar

den ^{stijl, waarin het}

wapen

^{is afgebeeld.}

Op

den helm

komt ^meesttijds de

wrong

voor, te weten een met ^koord

omwonden

stootkussen op den helm, oorspronkelijk dienst doende

om

^{slagen, op den helm} toegediend, ^te breken en tevens

om

^de bevestiging van het helmteeken op den helm te maskeeren. Later* in de ISe

eeuw

^{in t bij-}

zonder,

werd

^{dikwijls die}

wrong

^{vervangen door een}

kroon, óók bij niet-adellij ken.

Wij

hebben hier dan

m

^{e t}

te doen met een kroon* welke den een of anderen rang aanduidt, doch met de ^{zgn, blader-, fleuren-, helm-, kla-}

ver-, burger- of heerenkroon. In t bijzonder ⁱⁿ

Friesland

was

^{(vooral in de !8e eeuw), en is nóg, die burger- of}

heerenkroon gebruikelijk als speciale schilddekking* dus

direct óp ^het schild geplaatst, zónder helm* helmteeken en dekkleeden. Tal van Friesche (eigengeërfde)

. geslachten voeren dan ook het wapenschild met de ^3- of 5-bladige

fleuronkroon zonder meer*

Men

^{ziet ze allerwege op lak-}

afdrukken, zegelringen* stempels* geboortelepels* tabaks- en brillendoozen, gebeeldhouwd ⁱⁿ steen of hout* geschil- derd* gegraveerd* ^enz.* enz* Uitdrukkelijk zij hier nog- maals betoogd, dat die helmkroon of kroon als schilddek- king géén enkele rangbeteekenis heeft* vroeger ^niet en thans evenmin, een ^18e eeuwsch toevoegsel* een kwestie

van ^stijl* Daarnaast

komen

^tevens nog andere

vormen

van

, .fantasie" kronen voor* de zgn. paxelkronen, evenzeer veelvuldig in Friesland*

De

^{kronen met} parelpunten daar- entegen*

waar

de parels op punten van edel metaal (goud)

zijn gezet* geven in tegenstelling met de vorengenoemde

vormen

wèl een bepaalden rang aan.

Zoo

^heeft

^men

respectievelijk kronen met _3* 5* 7 en 9 parelpunten, welke achtereenvolgens de rang van ridder,

jonkheer, baron en ^graaf aanduiden.

Vele families zijn echter bijzonder ingenomen,

wanneer

zich zoo n niets zeggende ^kroon op hun

wapen

bevindt,

omdat

men

de ware beteekenis ^niet weet* Allengs ^is de kroon in Friesland tot dekking van het wapenschild inge-

burgerd als een speciaal Friesch herkenningsteeken (een begrip van den laatsten tijd) naast den zgn. _\j> Fneschen

adelaar* waarover later meer.

- "j

V

| 9

llH ^; rD

n_x illiJH ⁱ

Onder

^{het schild, slingerend} op een lint, kan

men

meerdere malen de wapenspreuk of het devies aantreffen en een enkelen keer

komt

ook de wapenkreet of ^**cri" voor* welke dan boven het

wapen

op een lint is weergegeven; kort en

krachtig.

Daarnaast

komen

eveneens schildhouders voor* leeuwen*

herten, griffioenen (fabeldier: half leeuw* ^half adelaar), eenhoorns* windhonden* adelaars* enz*

Ten

^slotte is het ^links en rechts in de

wapenkunde

steeds

omgewend

van den beschouwer van een heraldische afbeelding, aangezien dat altijd gerekend wordt van

hem

die het

wapen

^zelf draagt of voert*

Een

tweede heraldische „wet" ^is, dat in de

wapenkunde

geen metaal (goud of zilver) op ^metaal* noch kleur op

kleur (rood* blauw* groen* zwart* purper* vleeschkleur)

mag worden

aangebracht.

In een volgend artikel hopen

we

^nader op een en ander ⁱⁿ

te gaan.

De

^{heraldiek is} een brokstuk van de ^erfenis der vaderen!