• No results found

GESKIEDENIS VA]/ DIE ONTVHKKELING V •• N DIE ONDERWYS V"Uf BLi0TKES

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "GESKIEDENIS VA]/ DIE ONTVHKKELING V •• N DIE ONDERWYS V"Uf BLi0TKES "

Copied!
14
0
0

Bezig met laden.... (Bekijk nu de volledige tekst)

Hele tekst

(1)

GESKIEDENIS VA]/ DIE ONTVHKKELING V •• N DIE ONDERWYS V"Uf BLi0TKES

IN DIE

KLERK3:J0:i.i.PSE DISTRIK,

1838 1955.

- - - - - 00000---

In Verhandeling aangebiE;d dGur

STEPH,:s.IJUS SALOl'~ON 3A7GTARD, B.Se., B.Ed. ,

ter v8rkryging van die graad

E.· .. GIJTER EDUCATIOlJIS

in die

F.-l.KULTEIT V!\N OPVOEDKUNDE

aan die

POTCHEFSTRom:~SE UNIVERSITEIT

vir

CHRISTELIKE HOZ.R OJ:.TDE:rnyS

---0000000---

F ... iOEOTOR : PROF. DR. J. J. SNYEiill •

---0000000---

- 1956 -

GESKIEDENIS VA1/ DIE ONTVHKKELING V •• N DIE ONDERWYS V"Uf BLi0TKES

IN DIE

KLERK3:J0:i.i.PSE DISTRIK,

1838 1955.

- - - - - 00000---

In Verhandeling aangebiE;d dGur

STEPH,:s.IJUS SALOl'~ON 3A7GTARD, B.Se., B.Ed. ,

ter v8rkryging van die graad

E.· .. GIJTER EDUCATIOlTIS

in die

F.-l.KULTEIT V!\N OPVOEDKUNDE

aan die

POTCHEFSTRom:~SE UNIVERSITEIT

vir

CHRISTELIKE HOZ.R OJ:.TDE:rnyS

---0000000---

F ... iOEOTOR : PROF. DR. J. J. SNYEiill •

---0000000---

- 1956 -

(2)

v 0 0 R WOO RD.

By die aandurf van hierdie ondersoek is daarna gestreef om die ontwikkelingslyn van die onderwysgeskiedenis van die Klerksdorpse distrik, wat betreklik cnbekend isp vanaf die beginjare en soos dit gaandewcg ontwikkel het, breedvoerig te skets. Wanneer die historiese gebeurtenisse wat hulle gedurende die wordingsjare in die g8bied afgespeel het, as agtergrond geneem word, dui dit op die nouste verband tussen die onderwys ~n die vertroebelde landsomstandighede. Fak- tore wat hulls terdee op die ontwikkeling van die onderwys laat geld het, was die kerkstryd, die onderwyswette van Burgers, Du Toit en Mansvelt en die ontdekking van goud.

Nadat vrede gesluit is in 1902, het 'n periode van aanpassing ingetrec gedurende die Kroonkoloniale en Sdlfbestuur. Met die Unifikasie in 1910 was die meeste struik~lblokke op on-

derwysg~bi8d reeds oorbrug en kon daar geleidelik ontwikkel- ling kom tot die huidige, goedbeplande en rustige administra- sie van die onderwys.

Heelwat aandag is in die Staatsargief te Pretoria be- stee aan dokumente, verslae, notules en skriftelike getuie- nisse van kerkmanne, onderwysers, skoolkoTIllc_issies en die

Kl~rksdorpse Skoolraad. T~r uitbouing van bogenoemde was daar 'n groot aantal sekondere bronne tot my b0skikking asook die notules van die Klerksdorpse Skoolraad, skooljoernale, kwartaalstate on toelatingsregisters van die verskillende skole. Waardevolle foto's, dokumente en gegewens is verkry van mnr. W.J.H. Badenhorst, Hartebccstfontein. By die ge- bruik van die bronnemateriaal.is baoog om slegs die gegewens neer te skryf wat volgens my beskeie oordeel van belang mag wees. Teenoor kerklike en ander geskille wat die onderwYs- geskiedenis bein~ed het, hot ek so objektief moontlik pro- beer staan.

Ek wil dan graag langs hierdie weg my innige dank en waardering betuig teenoor almal wat dit vir my moontlik ge- maak het om hi~rdie studie te kon voltooi. My dank aan

/die ...

v 0 0 R WOO RD.

By die aandurf van hierdie ondersoek is daarna gestreef om die ontwikkelingslyn van die onderwysgeskiedenis van die Klerksdorpse distrik, wat betreklik cnbekend isp vanaf die beginjare en soos dit gaandewcg ontwikkel het, breedvoerig te skets. Wanneer die historiese gebeurtenisse wat hulle gedurende die wordingsjare in die g8bied afgespeel het, as agtergrond geneem word, dui dit op die nouste verband tussen die onderwys ~n die vertroebelde landsomstandighede. Fak- tore wat hulls terdee op die ontwikkeling van die onderwys laat geld het, was die kerkstryd, die onderwyswette van Burgers, Du Toit en Mansvelt en die ontdekking van goud.

Nadat vrede gesluit is in 1902, het 'n periode van aanpassing ingetrec gedurende die Kroonkoloniale en Sdlfbestuur. Met die Unifikasie in 1910 was die meeste struik~lblokke op on-

derwysg~bi8d reeds oorbrug en kon daar geleidelik ontwikkel- ling kom tot die huidige, goedbeplande en rustige administra- sie van die onderwys.

Heelwat aandag is in die Staatsargief te Pretoria be- stee aan dokumente, verslae, notules en skriftelike getuie- nisse van kerkmanne, onderwysers, skoolkoTIllc_issies en die

Kl~rksdorpse Skoolraad. T~r uitbouing van bogenoemde was daar 'n groot aantal sekondere bronne tot my b0skikking asook die notules van die Klerksdorpse Skoolraad, skooljoernale, kwartaalstate on toelatingsregisters van die verskillende skole. Waardevolle foto's, dokumente en gegewens is verkry van mnr. W.J.H. Badenhorst, Hartebccstfontein. By die ge- bruik van die bronnemateriaal.is baoog om slegs die gegewens neer te skryf wat volgens my beskeie oordeel van belang mag wees. Teenoor kerklike en ander geskille wat die onderwYs- geskiedenis bein~ed het, het ek so objektief moontlik pro- beer staan.

Ek wil dan graag langs hierdie weg my innige dank en waardering betuig teenoor almal wat dit vir my moontlik ge- maak het om hi~rdie studie te kon voltooi. My dank aan

/die •...•••

(3)

die Staatsargivaris en sy p~rsoneel; die Bibliotekarisse en personele van die Staatsbiblioteek, die Transvaalee Onder-

,

wysdepart0mant-biblioteek en die Ferdinand Postma-biblioteek;

die sekretaris en personeel van die K10rksdorpse skoolraad;

die plaaslike munisipale owerhede 9 die mynkommissarisj hoofde van skole deur my besoek, en aIle persone wat informasie aan my verstrek het en foto's, dokumente en boeke aan my geleen het. My opregte dank aan mev. L. de Korte vir die tik van die manuskrip. My hartlike dank ook aan die Nasionale Raad vir Sosiale Navorsing vir In ad hoc-toekenning, waaruit In groot deel van die noodsaaklikste onkoste wat aangegaan is veral ten opsigte van navorsing in die Staatsargief in Pre- toria, besoeke aan die vGrskillende skole en so meer, gedek kon word.

In besonder wil ~k ook my promotor, prof. dr. J.J. Sny- man van die P.U. vir C.H.Oo, bedank vir sy insiggewende lei- ding, wenke, opbouende kritiek en besieling wat ek van hom ontvang het. Dit was vir my voorwaar In voorreg om onder hom te kon studeer en In eer om student to wees van die P.U. vir C.H.O.

In Woordjie van innigo dank en waardering teenoor my eggenote vir die morGle bystand wat ek van haar [eniet het.

Innig waardeer ek dit dat sy en my seuntjie bereik was om 'n paar agtereenvolgende vakansies op te offer en om baie eensa- me ure deur te bring om my in staat te stel om my studie voort te sit.

Aan Hom, die Goeie Gewer van die geestelike, die stoflike en liggaamskragte om die studie te kon voltooi, die hoogste eer.

S. S. BARNARD.

KLERKSDORP.

November 1956.

die Staatsargivaris en sy p~rsoneel; die Bibliotekarisse en personele van die Staatsbiblioteek, die Transvaalee Onder-

,

wysdepart0mant-biblioteek en die Ferdinand Postma-biblioteek;

die sekretaris en personeel van die K10rksdorpse skoolraad;

die plaaslike munisipale owerhede 9 die mynkommissarisj hoofde van skole deur my besoek, en alle persone wat informasie aan my verstrek het en foto's, dokumente en boeke aan my geleen het. My opregte dank aan mev. L. de Korte vir die tik van die manuskrip. My hartlike dank ook aan die Nasionale Raad vir Sosiale Navorsing vir In ad hoc-toekenning, waaruit In groot deel van die noodsaaklikste onkoste wat aangegaan is veral ten opsigte van navorsing in die Staatsargief in Pre- toria, besoeke aan die vGrskillende skole en so meer, gedek kon word.

In besonder wil ~k ook my promotor, prof. dr. J.J. Sny- man van die P.U. vir C.H.Oo, bedank vir sy insiggewende lei- ding, wenke, opbouende kritiek en besieling wat ek van hom ontvang het. Dit was vir my voorwaar In voorreg om onder hom te kon studeer en In eer om student to wees van die P.U. vir C.H.O.

In Woordjie van innigo dank en waardering teenoor my eggenote vir die morale bystand wat ek van haar [eniet het.

Innig waardeer ek dit dat sy en my seuntjie bereik was om 'n paar agtereenvolgende vakansies op te offer en om baie eensa- me ure deur te bring om my in staat te stel om my studie voort te sit.

Aan Hom, die Goeie Gewer van die geestelike, die stoflike en liggaamskragte om die studie te kon voltooi, die hoogste eer.

S. S. BARNARD.

KLERKSDORP.

November 1956.

(4)

1.

2.

3.

4.

5.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

(i)

nrrIOUD30PGAJE.

AFDELING A.

HOOFSTUK I.

KLERK3:JOHP: 'N HISTORIESE OORSIG.

Voor die koms van die blanke beskaVl ing ••••••••••••••••••

a. Vroegste tekens van rnenslike bedry·,vighede . . . . . . . . .

b. Bloeddorstige en roofsugtige inboorlingstarnrne • •

c. Klerksdorp as In jagtersparadys •••••••••••••••••••••

Die korns van die blankes • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • Die voorgeskiedenis van die plaas Buysfontein • • • • • • • Die stigtingsdatum van Klerksdorp •••••••••••••••••••••••

Die benaming I,Klerksdorp" •••••••••••••••••••.•••••••••••

Dorpverklaring • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

Die stibting en benaming van li:artebeestfontein • • • • • • • • • • Die ontdekkill . .§, van goud •••••••••••••••••••••••••••••••••

:Jie Engelse oorlog • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • Die fenomenale groei en ontwikkeling van Klerksdorp gedu-

rende die ufgelope dekade en In blik in die toekoms ••••

a. :Jie 60udindustrie • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • b. Die uitbreiding van woongebiede en die ontstaan van

nuv~e dorpe •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••

e. 30ubedrJ~vighede •••••••••••••••••••••••••••••••••••••

d. ~unisipale ~aardasies •••••••••••••••••••••••••••••••

(1) Klerksdorp •••••••••.••••.••••••••••••••••••••••

(2 ) Orkney •••••••••••••••••••• ' •• ' •••••••••••••••••••

(3) Stilfontein • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • e. ~evolkingsyfers •••••••••••••••••••••••••••••••••••••

Distriksverklaring •••••••••••.•••••••••• , ••••••••••••••••

Kerkgeskiedenis ••••••••••••••••••••••••••. r>." ••••••••••••

a. Die Ned. Herv. of Geref. Kerk • • • • • • • • • • • • • • • • •

( 1) nartebeestfontein ••••••••••••••••••••••••••••••

(2) Klerksdorp •••••••••••••• ~ ••••••••••••••••••••••

b. Nederduits Hervormde Kerk

~

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Ie. • • • • • • • •

Bladsy.

1.

1.

1.

2.

3.

4.

5.

7.

7.

8.

10.

12.

13.

14.

15.

15.

16.

16.

16.

16.

16.

17.

18.

18.

18.

20.

21.

1.

2.

3.

4.

5.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

(i) nrrIOUD30PGAJE.

AFDELlNG A.

HOOFSTUK I.

KLERK3:JOHP: 'N HlSTORIESE OORSlG.

Voor die koms van die blanke beskaVl ing ••••••••••••••••••

a. Vroegste tekens van rnenslike bedry·,vighede . . . . . . . . .

b. Bloeddorstige en roofsugtige inboorlingstarnrne • •

c. Klerksdorp as In jagtersparadys •••••••••••••••••••••

Die korns van die blankes • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • Die voorgeskiedenis van die plaas Buysfontein • • • • • • • Die stigtingsdatum van Klerksdorp •••••••••••••••••••••••

Die benaming I,Klerksdorp" •••••••••••••••••••.•••••••••••

Dorpverklaring • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

Die stibting en benaming van li:artebeestfontein • • • • • • • • • • Die ontdekkill . .§, van goud •••••••••••••••••••••••••••••••••

:Jie Engelse oorlog • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • Die fenomenale groei en ontwikkeling van Klerksdorp gedu-

rende die ufgelope dekade en In blik in die toekoms ••••

a. :Jie 60udindustrie • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • b. Die uitbreiding van woongebiede en die ontstaan van

nuv~e dorpe •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••

e. 30ubedrJ~vighede •••••••••••••••••••••••••••••••••••••

d. ~unisipale ~aardasies •••••••••••••••••••••••••••••••

(1) Klerksdorp •••••••••.••••.••••••••••••••••••••••

(2 ) Orkney •••••••••••••••••••• ' •• ' •••••••••••••••••••

(3) Stilfontein • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • e. ~evolkingsyfers •••••••••••••••••••••••••••••••••••••

Distriksverklaring •••••••••••.•••••••••• , ••••••••••••••••

Kerkgeskiedenis ••••••••••••••••••••••••••. r>." ••••••••••••

a. Die Ned. Herv. of Geref. Kerk • • • • • • • • • • • • • • • • •

( 1) nartebeestfontein ••••••••••••••••••••••••••••••

(2) Klerksdorp •••••••••••••• ~ ••••••••••••••••••••••

b. Nederduits Hervormde Kerk

~

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

le. • • • • • • • •

Bladsy.

1.

1.

1.

2.

3.

4.

5.

7.

7.

8.

10.

12.

13.

14.

15.

15.

16.

16.

16.

16.

16.

17.

18.

18.

18.

20.

21.

1.

2.

3.

4.

5.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

(i) nrrIOUD30PGAJE.

AFDELlNG A.

HOOFSTUK I.

KLERK3:JOHP: 'N HlSTORIESE OORSlG.

Voor die koms van die blanke beskaVl ing ••••••••••••••••••

a. Vroegste tekens van rnenslike bedry·,vighede . . . . . . . . .

b. Bloeddorstige en roofsugtige inboorlingstarnrne • •

c. Klerksdorp as In jagtersparadys •••••••••••••••••••••

Die korns van die blankes • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • Die voorgeskiedenis van die plaas Buysfontein • • • • • • • Die stigtingsdatum van Klerksdorp •••••••••••••••••••••••

Die benaming I,Klerksdorp" •••••••••••••••••••.•••••••••••

Dorpverklaring • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

Die stibting en benaming van li:artebeestfontein • • • • • • • • • • Die ontdekkill . .§, van goud •••••••••••••••••••••••••••••••••

:Jie Engelse oorlog • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • Die fenomenale groei en ontwikkeling van Klerksdorp gedu-

rende die ufgelope dekade en In blik in die toekoms ••••

a. :Jie 60udindustrie • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • b. Die uitbreiding van woongebiede en die ontstaan van

nuv~e dorpe •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••

e. 30ubedrJ~vighede •••••••••••••••••••••••••••••••••••••

d. ~unisipale ~aardasies •••••••••••••••••••••••••••••••

(1) Klerksdorp •••••••••.••••.••••••••••••••••••••••

(2 ) Orkney •••••••••••••••••••• ' •• ' •••••••••••••••••••

(3) Stilfontein • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • e. ~evolkingsyfers •••••••••••••••••••••••••••••••••••••

Distriksverklaring •••••••••••.•••••••••• , ••••••••••••••••

Kerkgeskiedenis ••••••••••••••••••••••••••. r>." ••••••••••••

a. Die Ned. Herv. of Geref. Kerk • • • • • • • • • • • • • • • • •

( 1) nartebeestfontein ••••••••••••••••••••••••••••••

(2) Klerksdorp •••••••••••••• ~ ••••••••••••••••••••••

b. Nederduits Hervormde Kerk

~

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

le. • • • • • • • •

Bladsy.

1.

1.

1.

2.

3.

4.

5.

7.

7.

8.

10.

12.

13.

14.

15.

15.

16.

16.

16.

16.

16.

17.

18.

18.

18.

20.

21.

(5)

1.

2.

3.

1.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

(ii)

c. Gereformeerde Kerk

0

AFDELING B.

HOOF3TUK II.

ONDERYYSTOE:>TANDE GEDU?.ENDE DIE BEGINJARE, 1838 - 1881.

Onderwys in die omgewing van KlerL-3dorp voor 1860 • • • • • • • • • Onderwystoestande geclurende 1860 - 1881 • • • • • • • • • • • • • • • • • • a. Inleiding •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••

Die vroegste onder',lyspogings en die stigting valJ. die eerste skole •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••

( 1) (2) (3) (4)

Inle iding ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••

Hartebeestfontein • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • Klerlcsdorp ••••••.•.•..•••••..•.•••••••••.••••••••

Ander skole • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • Kritiese beskouing • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

HOOFS~UK III.

ONDEH DU TOIT EN STIEI,IENS , 1881-1891

I>

Inleiding . . . . Die invloed van die ontdekking van goud op die ondervJYs en

die bedanking van S.J. du Toit •••••••••••••••••••••••••••

Politieke agtergrond ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••

Plaaslike beheer in die onderwys ••••••••••••••••••••••••••

Subsidie ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••

Leerboeke, leermiddels, lesroosters en onder''lysers ••••••••

Taallcv~essie ••• ., •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••

Individuele skola: groei en wisselende bestaan ••••••••••••

a. Staatsondersteunde skole •••••••••••••••••••••••••••••

(1)

(2 )

Oudorp, Klerksdorp ••••••••••••••••••••••••••••••

"President Publieke School" •••••••••••••••••••••

24.

25.

25.

26.

26.

27.

29.

31.

31.

34.

35.

36.

37.

38.

39.

40.

42.

42.

42.

42.

(3) Hartebeestfontein •••.••••••••••••••••••••••••••• 43.

(4) Buysfontein •••••••••••••••••••••••••••••••••••• ~\ 44.

(5) Rietkuil .•....••...•••..•••••• ~... 44.

(6) (7 ) (8 )

I<:ahemsvlei ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••

3tilfontein ••••••••••••••••••••••••••••••••••••.

Go edgevonden •••.•...•.•.•••••••••••••••••••..•••

lb.

45.

45.

45.

1.

2.

3.

1.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

(ii)

c. Gereformeerde Kerk

0

AFDELING B.

HOOF3TUK 11.

ONDERYYSTOE:>TANDE GEDU?.ENDE DIE BEGINJARE, 1838 - 1881.

Onderwys in die omgewing van KlerL-3dorp voor 1860 • • • • • • • • • Onderwystoestande geclurende 1860 - 1881 • • • • • • • • • • • • • • • • • • a. Inleiding •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••

Die vroegste onder',lyspogings en die stigting valJ. die eerste skole •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••

( 1) (2) (3) (4)

Inle iding ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••

Hartebeestfontein • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • Klerlcsdorp ••••••.•.•..•••••..•.•••••••••.••••••••

Ander skole • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • Kritiese beskouing • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

HOOFS~UK Ill.

ONDEH DU TOIT EN STIEI,IENS , 1881-1891

I>

Inleiding . . . . Die invloed van die ontdekking van goud op die ondervJYs en

die bedanking van S.J. du Toit •••••••••••••••••••••••••••

Politieke agtergrond ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••

Plaaslike beheer in die onderwys ••••••••••••••••••••••••••

Subsidie ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••

Leerboeke, leermiddels, lesroosters en onder''lysers ••••••••

Taallcv~essie ••• ., •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••

Individuele skole: groei en wisselende bestaan ••••••••••••

a. Staatsondersteunde skole •••••••••••••••••••••••••••••

(1)

(2 )

Oudorp, Klerksdorp ••••••••••••••••••••••••••••••

"President Publieke School" •••••••••••••••••••••

24.

25.

25.

26.

26.

27.

29.

31.

31.

34.

35.

36.

37.

38.

39.

40.

42.

42.

42.

42.

(3) Hartebeestfontein •••.••••••••••••••••••••••••••• 43.

(4) Buysfontein •••••••••••••••••••••••••••••••••••• ~\ 44.

(5) Rietkuil .•....••...•••..•••••• ~... 44.

(6) (7 ) (8 )

I<:ahemsvlei ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••

3tilfontein ••••••••••••••••••••••••••••••••••••.

Go edgevonden •••.•...•.•.•••••••••••••••••••..•••

lb.

45.

45.

45.

1.

2.

3.

1.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

(ii)

c. Gereformeerde Kerk

0

AFDELING B.

HOOF3TUK 11.

ONDERYYSTOE:>TANDE GEDU?.ENDE DIE BEGINJARE, 1838 - 1881.

Onderwys in die omgewing van KlerL-3dorp voor 1860 • • • • • • • • • Onderwystoestande geclurende 1860 - 1881 • • • • • • • • • • • • • • • • • • a. Inleiding •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••

Die vroegste onder',lyspogings en die stigting valJ. die eerste skole •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••

( 1) (2) (3) (4)

Inle iding ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••

Hartebeestfontein • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • Klerlcsdorp ••••••.•.•..•••••..•.•••••••••.••••••••

Ander skole • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • Kritiese beskouing • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

HOOFS~UK Ill.

ONDEH DU TOIT EN STIEI,IENS , 1881-1891

I>

Inleiding . . . . Die invloed van die ontdekking van goud op die ondervJYs en

die bedanking van S.J. du Toit •••••••••••••••••••••••••••

Politieke agtergrond ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••

Plaaslike beheer in die onderwys ••••••••••••••••••••••••••

Subsidie ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••

Leerboeke, leermiddels, lesroosters en onder''lysers ••••••••

Taallcv~essie ••• ., •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••

Individuele skole: groei en wisselende bestaan ••••••••••••

a. Staatsondersteunde skole •••••••••••••••••••••••••••••

(1)

(2 )

Oudorp, Klerksdorp ••••••••••••••••••••••••••••••

"President Publieke School" •••••••••••••••••••••

24.

25.

25.

26.

26.

27.

29.

31.

31.

34.

35.

36.

37.

38.

39.

40.

42.

42.

42.

42.

(3) Hartebeestfontein •••.••••••••••••••••••••••••••• 43.

(4) Buysfontein •••••••••••••••••••••••••••••••••••• ~\ 44.

(5) Rietkuil .•....••...•••..•••••• ~... 44.

(6) (7 ) (8 )

I<:ahemsvlei ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••

3tilfontein ••••••••••••••••••••••••••••••••••••.

Go edgevonden •••.•...•.•.•••••••••••••••••••..•••

lb.

45.

45.

45.

(6)

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

(iii)

Bladsy.

b. Privaatskole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

HOOFSTUK IV.

KLE::::tY.SDORP T'I2JENS :J IE SUPER IlITE1TDEITr:' SKAP VAN r::.=tOF. N. HANSVELT, 1891 1899 •

Inleiding ••...•.•...••••••.•••••.••..•...••..•••...•••

.let No. 8 van 1892 • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • Vet No. 15 van 1896 • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • Inspeks ie ••...•...•..•.••.•••....•••••.•••.••

Plaaslike beheer in die onderwys ••••••••••••••••••••••••

a. Skoolkomrnissies • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • b. Die Klerksdorpse

Staatshulp aful skole

Skoolraad • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • a. Subsidie • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • b. Geboue en meubels • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

OnderlNysers ••••••••••••••••..•••••••.••.••••••••••••••••

a. Kwalifikasies • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • b. Nederlander-onder'.vysers ••••••••••••••••••••••••••••

Taalkwessie • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • Groei en wisselenje bestaan van ind1viduele skole • ••••••

a.

b.

c.

Gesubsidieerde skole •••••••••••..••••••••••••••••••

(1)

(2) (3) (4 ) (5) (6) (7 ) (8) (9)

Euysfontein • • • . . . • . . • . • . . • Geduld ••••.•••••••.••••••••.•..•..••.•••.••.••

Go edgevo nden ••••••••••••••••••••••••••••••••••

Hartebeestfontein • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • Kafferskraal • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • Opraap . . . . Oudorp, Klerksdorp ••••••••••••••••••••••••••••

Rietfontein Stilfontein

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • (10) "President Publieke Schooltf •••••••••••••••••••

Staatskool, Klerksdorp •••••••••••••••••••••••••••••

Privaatskole •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••

/AFDELING

tt • • •

45.

47.

47 • 48.

49.

49.

49.

52.

55.

55.

59.

62.

62.

65.

66.

72.

72.

72.

73.

73.

74.

75.

76.

77~

78.

78.

79.

81.

83~

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

(iii)

Bladsy.

b. Privaatskole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

HOOFSTUK IV.

KLE::::tY.SDORP T'I2JENS :J lE SUPER IlITE1TDEITr:' SKAP VAN r::.=tOF. N. HANSVELT, 1891 1899 •

Inleiding ••...•.•...••••••.•••••.••..•...••..•••...•••

.let No. 8 van 1892 • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • Vet No. 15 van 1896 • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • Inspeks ie ••...•...•..•.••.•••....•••••.•••.••

Plaaslike beheer in die onderwys ••••••••••••••••••••••••

a. Skoolkomrnissies • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • b. Die Klerksdorpse

Staatshulp aful skole

Skoolraad • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • a. Subsidie • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • b. Geboue en meubels • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

OnderlNysers ••••••••••••••••..•••••••.••.••••••••••••••••

a. Kwalifikasies • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • b. Nederlander-onder'.vysers ••••••••••••••••••••••••••••

Taalkwessie • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • Groei en wisselenje bestaan van ind1viduele skole • ••••••

a.

b.

c.

Gesubsidieerde skole •••••••••••.•••••••••••••••••••

(1)

(2) (3) (4 ) (5) (6) (7 ) (8) (9)

Euysfontein • • • . . . • . . • . • . . • Geduld ••••.•••••••.••••••••.•..•..••.•••.••.••

Go edgevo nden ••••••••••••••••••••••••••••••••••

Hartebeestfontein • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • Kafferskraal • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • Opraap . . . . Oudorp, Klerksdorp ••••••••••••••••••••••••••••

Rietfontein Stilfontein

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • (10) "President Publieke Schooltf •••••••••••••••••••

Staatskool, Klerksdorp •••••••••••••••••••••••••••••

Privaatskole •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••

/AFDELING

tt • • •

45.

47.

47 • 48.

49.

49.

49.

52.

55.

55.

59.

62.

62.

65.

66.

72.

72.

72.

73.

73.

74.

75.

76.

77~

78.

78.

79.

81.

83~

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

(iii)

Bladsy.

b. Privaatskole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

HOOFSTUK IV.

KLE::::tY.SDORP T'I2JENS :J lE SUPER IlITE1TDEITr:' SKAP VAN r::.=tOF. N. HANSVELT, 1891 1899 •

Inleiding ••...•.•...••••••.•••••.••..•...••..•••...•••

.let No. 8 van 1892 • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • Vet No. 15 van 1896 • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • Inspeks ie ••...•...•..•.••.•••....•••••.•••.••

Plaaslike beheer in die onderwys ••••••••••••••••••••••••

a. Skoolkomrnissies • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • b. Die Klerksdorpse

Staatshulp aful skole

Skoolraad • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • a. Subsidie • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • b. Geboue en meubels • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

OnderlNysers ••••••••••••••••..•••••••.••.••••••••••••••••

a. Kwalifikasies • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • b. Nederlander-onder'.vysers ••••••••••••••••••••••••••••

Taalkwessie • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • Groei en wisselenje bestaan van ind1viduele skole • ••••••

a.

b.

c.

Gesubsidieerde skole •••••••••••.•••••••••••••••••••

(1)

(2) (3) (4 ) (5) (6) (7 ) (8) (9)

Euysfontein • • • . . . • . . • . • . . • Geduld ••••.•••••••.••••••••.•..•..••.•••.••.••

Go edgevo nden ••••••••••••••••••••••••••••••••••

Hartebeestfontein • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • Kafferskraal • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • Opraap . . . . Oudorp, Klerksdorp ••••••••••••••••••••••••••••

Rietfontein Stilfontein

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • (10) "President Publieke Schooltf •••••••••••••••••••

Staatskool, Klerksdorp •••••••••••••••••••••••••••••

Privaatskole •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••

/AFDELING

tt • • •

45.

47.

47 • 48.

49.

49.

49.

52.

55.

55.

59.

62.

62.

65.

66.

72.

72.

72.

73.

73.

74.

75.

76.

77~

78.

78.

79.

81.

83~

(7)

1.

2.

3.

(iv)

AFDELTNG c.

Bladsy.

HOOFsrrUK V •

ONDERIYS DIE 1899 1902.

Onde:c"wystoE ~3tC1.nde ann die einde van 1899 • • • • • • • • • • • • • • • • • 85.

a. Verwarring in Oktobel .... 1899 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85.

b. Die heropening en tydelike voortbesta0.n V3.n en:cele

sko 1 e ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 86.

c. Besoldi~in; van onde~wysers (-esse) • • • • • • • • • • • • • • • • • 86.

Die Kons entras iekar:1p op Klerk.sdorp ••••••••••••••••••••••• 86.

a.

b.

c.

a.

b.

Die begin van die smarte ••••••••••••••••••••••••••••

Jtrooptogte en die vervoer van vrouens en kinders na di:, Kl srksdorpse Konsentrasiekamp •••••••••••••••••

Die ka.E:'p ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••

(1) (2) (3) (4)

Stigting en behe~:r' •••••••••••••••••••••••••••••

:2ehuising • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • Voedsel- en watervo orsierling . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Siektes en sterfgevalle ••••••••••••••••••••••••

in die Klerksdorpse konsentraslclcam:;:::> • • • • • • • • • • • •

:JiL stig,tinc vO.n 'n privaatskool in die kanp • •••••••

Die Klerksdorps~ ka:npskool ••••••••••••••••••••••••••

(1) Stigting • . . . • . . . • . . . • . . . . • . (2) Inskryvving • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

(3) Klaslokalc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

(4) R002tE:rS • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

87.

88.

88.

89.

90.

92.

94.

94.

95.

95.

98.

98.

99.

(5) (6)

Leergange ••..••..•••.•..•.•.•...••.•••••••••••• 99.

(7 ) (8)

(9) ( 10) ( 11) ( 12) (13 )

Onder"Jysmediul!l ••••••••••••••••••••••••••••••••• 100.

Klasindelings • • . . . • . . . • • . . . • • . 101.

t:etodes • . . . • . • . • 101.

Vakansies • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • 102.

Skoolbesoek • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • 102.

Onder~~sers (-esse) • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • 103.

Die eind~ van die k~1p8kool •••••••••••••••••••• 106.

Di.:.: inv10ed on "Jaardc van die krunpskoo1 •••••••• 106.

!HOOFSTUK • • • • • • • • 1.

2.

3.

(iv)

AFDELTNG c.

Bladsy.

HOOFsrrUK V •

ONDERIYS DIE 1899 1902.

Onde:c"wystoE ~3tC1.nde ann die einde van 1899 • • • • • • • • • • • • • • • • • 85.

a. Verwarring in Oktobel .... 1899 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85.

b. Die heropening en tydelike voortbesta0.n V3.n en:cele

sko 1 e ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 86.

c. Besoldi~in; van onde~wysers (-esse) • • • • • • • • • • • • • • • • • 86.

Die Kons entras iekar:1p op Klerk.sdorp ••••••••••••••••••••••• 86.

a.

b.

c.

a.

b.

Die begin van die smarte ••••••••••••••••••••••••••••

Jtrooptogte en die vervoer van vrouens en kinders na di:, Kl srksdorpse Konsentrasiekamp •••••••••••••••••

Die ka.E:'p ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••

(1) (2) (3) (4)

Stigting en behe~:r' •••••••••••••••••••••••••••••

:2ehuising • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • Voedsel- en watervo orsierling . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Siektes en sterfgevalle ••••••••••••••••••••••••

in die Klerksdorpse konsentraslclcam:;:::> • • • • • • • • • • • •

:JiL stig,tinc vO.n 'n privaatskool in die kanp • •••••••

Die Klerksdorps~ ka:npskool ••••••••••••••••••••••••••

(1) Stigting • . . . • . . . • . . . • . . . . • . (2) Inskryvving • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

(3) Klaslokalc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

(4) R002tE:rS • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

87.

88.

88.

89.

90.

92.

94.

94.

95.

95.

98.

98.

99.

(5) (6)

Leergange ••..••..•••.•..•.•.•...••.•••••••••••• 99.

(7 ) (8)

(9) ( 10) ( 11) ( 12) (13 )

Onder"Jysmediul!l ••••••••••••••••••••••••••••••••• 100.

Klasindelings • • . . . • . . . • • . . . • • . 101.

t:etodes • . . . • . • . • 101.

Vakansies • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • 102.

Skoolbesoek • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • 102.

Onder~~sers (-esse) • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • 103.

Die eind~ van die k~1p8kool •••••••••••••••••••• 106.

Di.:.: inv10ed on "Jaardc van die krunpskoo1 •••••••• 106.

!HOOFSTUK • • • • • • • • 1.

2.

3.

(iv)

AFDELTNG c.

Bladsy.

HOOFsrrUK V •

ONDERIYS DIE 1899 1902.

Onde:c"wystoE ~3tC1.nde ann die einde van 1899 • • • • • • • • • • • • • • • • • 85.

a. Verwarring in Oktobel .... 1899 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85.

b. Die heropening en tydelike voortbesta0.n V3.n en:cele

sko 1 e ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 86.

c. Besoldi~in; van onde~wysers (-esse) • • • • • • • • • • • • • • • • • 86.

Die Kons entras iekar:1p op Klerk.sdorp ••••••••••••••••••••••• 86.

a.

b.

c.

a.

b.

Die begin van die smarte ••••••••••••••••••••••••••••

Jtrooptogte en die vervoer van vrouens en kinders na di:, Kl srksdorpse Konsentrasiekamp •••••••••••••••••

Die ka.E:'p ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••

(1) (2) (3) (4)

Stigting en behe~:r' •••••••••••••••••••••••••••••

:2ehuising • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • Voedsel- en watervo orsierling . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Siektes en sterfgevalle ••••••••••••••••••••••••

in die Klerksdorpse konsentraslclcam:;:::> • • • • • • • • • • • •

:JiL stig,tinc vO.n 'n privaatskool in die kanp • •••••••

Die Klerksdorps~ ka:npskool ••••••••••••••••••••••••••

(1) Stigting • . . . • . . . • . . . • . . . . • . (2) Inskryvving • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

(3) Klaslokalc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

(4) R002tE:rS • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

87.

88.

88.

89.

90.

92.

94.

94.

95.

95.

98.

98.

99.

(5) (6)

Leergange ••..••..•••.•..•.•.•...••.•••••••••••• 99.

(7 ) (8)

(9) ( 10) ( 11) ( 12) (13 )

Onder"Jysmediul!l ••••••••••••••••••••••••••••••••• 100.

Klasindelings • • . . . • . . . • • . . . • • . 101.

t:etodes • . . . • . • . • 101.

Vakansies • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • 102.

Skoolbesoek • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • 102.

Onder~~sers (-esse) • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • 103.

Die eind~ van die k~1p8kool •••••••••••••••••••• 106.

Di.:.: inv10ed on "Jaardc van die krunpskoo1 •••••••• 106.

!HOOFSTUK • • • • • • • •

Referenties

GERELATEERDE DOCUMENTEN

Bij Indisch Staatsblad 1872 N° 147 word krachtens machti- ging des Konings, met wijziging van artikel 9 van het reglement op de reis- en verblijfkosten van burgerlijke ambtenaren

ten van den arbeid, noodig om de jaarrekening te beoordeelen, kunnen bekend worden. De heer Van Haagen spreekt over het onderzoek, dat voor de vaststelling van

Dit boek begint weliswaar in 1648 met de Vrede van Munster, maar vanuit het perspectief van culturele en politieke natievorming hadden ook andere jaartallen als beginpunt

 Artikel 3 van de wet van 20 juli 2005 tot wijziging van de gecoördineerde wetten van 16 maart 1968 betreffende de politie over het wegverkeer en artikel 1 van het koninklijk

Stukken betreffende de uitvoering van de gemeenschappelijke regelingen betreffende de toelating van leerlingen uit omliggende gemeenten tot de openbare lagere school te

Elke eerlijke waarnemer - voor of tegen - heeft kunnen vaststellen dat ‘de kern’ rond Tom Van Grieken al lang geen rauwe Vlaams Blok-taal meer verkoopt, maar ern- stig en gedegen

Hij wil leven zo- als de mensen in het nieuwe land waar hij zich heeft gevestigd, en volgens Zemmour uit zich dat na een of twee generaties al door de namen die hij voor

De analist Slangen weet ook dat Rutten zich de jongste maanden heeft vastgereden door eerst geen Vlaams minister te worden, maar haar zinnen te zetten op de Wetstraat 16 en