Het belang van zorgvuldig tolken en duidelijke communicatie

(1)

Het belang van

zorgvuldig tolken en duidelijke

communicatie

Heidi Salaets

(2)

Overzicht

Welkom

Inleiding

Terminologiepitch Geschiedenisflash

Onderzoek: een voorbeeld

(3)

Welkom

(4)

Overzicht

Welkom Inleiding

(5)

Communicatie?

(6)

SORANI

(7)

• “a child on trial for a criminal offence should

understand or be capable of understanding every point of law or evidential detail. […] “effective

participation” presupposes that the accused has a

broad understanding of the nature of the trial process and of what is at stake for him or her, including the

significance of any penalty which may be imposed. It means that he or she, if necessary with the assistance of an interpreter, lawyer, social worker or friend, should be able to understand the general thrust (impact) of what is said in court. “

EHRM vs the UK (2004)

Kindvriendelijke justitie – “klare taal”

(8)

Overzicht

Welkom Inleiding

Terminologiepitch Geschiedenisflash

(9)

Tolken is een vorm van Vertalen waarin een unieke en definitieve omzetting in een andere taal

geproduceerd wordt op basis van een eenmalige presentatie van een uiting in een brontaal (Kade in Pöchhacker 2016, 11, onze vertaling).

• Vorm van Vertalen

• Van bron (taal) → naar doel(taal)

• Eén kans (luisteren en productie)

• Uiting ≠ zin

• Gesproken talen of gebarentalen

• Onmiddellijk

Tolken: een definitie

(10)

Kort …

• Brontaal: taal van waaruit wordt getolkt

• Doeltaal: taal waarnaar wordt getolkt

• A-taal: moedertaal – je kan naar je A-taal tolken

• B-taal: taal die je beheerst (bijna) zoals je

moedertaal (C1 niveau CERF) – je kan naar je B- taal tolken

• C-taal: passieve beheersing – je kan alleen van je C- taal tolken naar je A-taal

(11)

Tolkmodi

• tolk wacht en neemt het woord als de spreker stopt (enkele seconden, minuten tot 10+ minuten)

• Specifiek aantekeningensysteem (geheugensteun)

CONSECUTIEF TOLKEN

(12)

Voorbeelden

https://webcast.ec.europa.eu/73d915c91b99b170993ea97 d875a6330

https://www.youtube.com/watch?v=TDf8L2ru56A 3.21- 4.13

(13)

Tolkmodi

De tolk brengt wat is gezegd in de ene taal bijna gelijktijdig mondeling of in gebarentaal over in de andere taal

✓In een tolkencabine:

• https://webcast.ec.europa.eu/7417744a2bac776fabe5a09b 21c707a2#

✓ Fluisterend = fluistertolken (chuchotage)

SIMULTAAN TOLKEN

(14)

Tolkmodi

= hybride vorm

op tempo mondelinge vertaling van een schriftelijk gegeven vb. PV na verhoor voordat verdachte ondertekent

vb. in de didactiek , overgangsoefening van consec naar sim in de tolkopleiding

VERTALING VAN HET BLAD

(15)

• Meestal INTERnationaal: EU, NAVO,VN, multinationals…

• Meestal cabine (vast of mobiel)

• Bidule is “loop”installatie

• Meestal simultaan = (bijna) gelijktijdig

• On site of op afstand (VCI – video conference interpreting) → Covid!

• Meestal éénrichtingsverkeer: MONOlogisch nl. brontaal

> doeltaal = meestal moedertaal

• Indien doeltaal = B-taal→ retour

Tolksettings

CONFERENTIETOLKEN

(16)

Mobiele cabine

vaste cabine

Tolksettings

bidule

fluistertolken

(17)

Zweeds → Engels → Nederlands, Frans, Spaans, Italiaans,…

PIVOT

Setting gesprekstolken Zaak Mawda:

Franstalige rechter → tolk Frans-Nederlands zet om in Nederlands → tolk

Nederlands-Sorani zet om in Sorani → slachtoffers spreken Sorani

Slachtoffers Sorani→ Tolk Sorani- Nederlands zet om Nederlands →tolk Nederlands-Frans zet om in Frans → Franstalige rechter

Relais-tolken: taal X wordt getolkt in taal Y die vervolgens wordt getolkt in taal Z

(18)

• Meestal INTRA-maatschappij/nationaal : in heel de “maatschappij” vb.

Belgische maatschappij

• On site of op afstand → COVID! (telefoon, Skype (?), Zoom (?), platformen , interceptie via ODIN )

• Meestal consecutief = tolken na enkele seconden of minuten (met notities)

• Indien simultaan, meestal fluistertolken

• Altijd tweerichtingsverkeer: DIAlogisch of bilateraal moedertaal –> VT –> moedertaal

= constante retour! = bilateraal tolken

Vb. Nederlandstalige dokter – Bulgaarse patiënt

Tolksettings

GESPREKSTOLKEN

(19)

G E S P R E K S T O L K E N (bi-

la- te- raal)

“Community”

interpreting

PSI- Public Service Interpreting

Sociaal tolken

Gerechtstolken

Gezondheidszorg

Maatschappijbreed

Terminologie Brede domeinen Settings

Asiel

politie, onderzoeksrechter, advocaat, rechtbank,

Gevangenis →

conflictzones, militair tolken, Internationale tribunalen

Asielopvang,

CGVS, DVZ, Raad voor Vreemdelingen betwistingen…

Dokter, specialist,

ziekenhuis, ggz (geestelijke gezondheidzorg, spoed …

Samenleving (werk, wonen, leven) onderwijs, opstart Zelfstandigenstatuut,

OCMW, CAW, vluchthuizen,

…

(20)

• Hulpvrager – hulpverlener

• Tolk → rol!

Machtsverschil deelnemers

(21)

Overzicht

Welkom Inleiding

Terminologiepitch Geschiedenisflash

Onderzoek: een voorbeeld Besluit

(22)

Tolken…

• Oudste beroep?

• Jongste discipline?

(Defrancq & Salaets, 2019)

(23)

• Frans verliest status als diplomatieke taal → Engels, Duits

• Lang consecutief (tot bijna 20’) ontstaat tijdens Vredesconferentie Parijs

• Zonder opleiding

• Start experimenten vanaf jaren ’20 vorige eeuw: “simultaan”

tolken nl. via “telefoon” luisteren naar een taal, omzetten

naar verschillende andere talen door verschillende tolken op hetzelfde moment → efficiënter (bijvoorbeeld FR en DU en SP tegelijk vanuit het EN)

Interbellum

(24)

✓natural interpreters

✓Simultaan (“papegaaienwerk” Baigorri, 2015)

✓Leon Dostert verantwoordelijke tolkenteams EN, FR, RU, DU

✓Geen opleiding in simultaan

✓ Eerste opleidingen: Genève (1941), Germersheim

Neurenberg: Internationaal Militair

Tribunaal na WO II (1945-1946)

(25)

(26)

• Neurenberg = “geboorte conferentietolken” (Baigorri, 2014, 2015)

• Na WO II: VN, Raad van Europa, EGKS, EEG → EU, NAVO enz.

• Opleidingen !

• AIIC (1953) : Association Internationale des Interprètes de Conférence

• CIUTI (1960): Conférence internationale permanente d'instituts universitaires de traducteurs et interprètes

• Onderzoek !

→ masterproeven, doctoraten, publicaties vanaf jaren ’50 vorige eeuw) → over conferentietolken → black box (Oléron & Nanpon,

Professionalisering conferentietolken

(27)

• 40 jaar later

• Onderzoek start in de jaren ’90! (Critical Link- congressen < 1995)

• Opleidingen: tot op heden geen standaardopleidingen Enkele uren → enkele dagen → master

Niet-taalgebonden→ taalgebonden

Zonder specialisaties → met specialisaties Goedkoop → zeer duur

Vb. GVT (gerechtsvertalen- en tolken) FOD Justitie: 26 contacturen

KU Leuven : PV 120 contacturen (weekends)

Master in het tolken met specialisatie gerechtstolken in één taal:

52 contacturen één taal + tolkwetenschap , deontologie, conversatieanalyse, Nederlands spreekvaardigheid = 100

contacturen + + + stage, lezingen enz. bovenop de 120 van de PV

Professionalisering gesprekstolken

(28)

• Tolkwetenschap (Interpreting Studies)

• Pioniers 1: psychologen (Oléron-Nanpon 1965;

Goldman-Eisler 1967; Barik 1969; Kurz, 1969; Gerver 1971) → stimuli-respons metingen, vaak op

woordniveau

• Pioniers 2: practeachers , Seleskovitch & Lederer (ESIT – Parijs) → Interpretive theory, théorie du sens =

Paris school

Woordniveau = transcoderen ≠ tolken

Deverbaliseren : het moet betekenis (sens) hebben voor de toehoorder

Onderzoek: een nieuwe discipline

(29)

- Origineel van specifiek “talige” kenmerken ontdoen vb. En, Du, Fr, It, Sp, Ar, Ru, VGT

- INHOUD VATTEN/SNAPPEN

- Doelgegeven voorzien van specifiek talige kenmerken

van doeltaal NEDERLANDS ≠ “vertaald” En, Du, Fr, It, Sp, Ar, Ru, VGT

(30)

• Prendere due piccioni con una fava (It)

Letterlijk transcoderen: twee duiven vangen met één boon Google translate: dood twee vogels met één steen

(komt van het Engels to kill two birds with one stone) Nederlands: twee vliegen in één klap slaan

Betekenis: twee problemen tegelijk oplossen, efficiënt werken

(31)

• Kritiek op Paris school: face validity

• D. Gile, B. Moser-Mercer, S.Lambert:

✓ empirisch onderzoek

✓ interdisciplinariteit

• Neurologen en neurologisch onderzoek (Fabbro &

Gran, Tomola)

Linker-rechterhersenactiviteit controleren fMRI …

→ Conferentietolken - monologisch

Cognitive processing paradigm

Neurolinguistic paradigm

(32)

Dialogic- interactionist

paradigm

• Gesprekstolken – dialogisch

• ROL van de tolk in de triade

• Cecilia Wadensjö: Interpreting as interaction 1989

• Cynthia Roy (1993, 2000)

• NIET: machine, spreekbuis, telefoonlijn, glazen wand,

“ondertiteling”

• Aanwezig: iemand die het gesprek en de betekenis ervan mee bepaalt

Co-construction of meaning

Recent:

• Corpusonderzoek (getolkte corpora)

(33)

Overzicht

Welkom Inleiding

Onderzoek: een voorbeeld Besluit

(34)

With financial support from the Criminal Justice

Programme of the European Commission DG Justice

Participatief actie-onderzoek Tolken voor minderjarigen

Cooperation in

interpreter-mediated questioning of minors

Childeren in Legal Language Settings

(35)

• Stakeholders worden betrokken d.i. tolken, tolkdocenten, tolkwetenschappers, politie (T.A.M.), juridische actoren (jeugdrechters,

jeugdadvocaten) psychologen, maatschappelijk werkers, kinderrechtenexperts …

• NGO’s (Terre des Hommes, Eszter foundation/Hintalovon Hongarije)

• B, FR, I, HO, NL , VK

Call: kwetsbare slachtoffers –>

kinderen/jongeren (verdachten/getuigen)

Namelijk…

(36)

• 2010/64/EU

betreffende het recht op vertolking en vertaling in strafprocedures

• 2012/13/EU

betreffende het recht op informatie in strafprocedures

• 2012/29/EU

tot vaststelling van minimumnormen voor de rechten, de

ondersteuning en de bescherming van slachtoffers van strafbare feiten, en ter vervanging van Kaderbesluit 2001/220/JBZ

• 2016/800/EU

betreffende procedurele waarborgen voor kinderen die verdachte of beklaagde zijn in een strafprocedure

+ IVRK: Internationaal Verdrag inzake de rechten van het Kind

Europese richtlijnen

(37)

• Onderzoek zo goed als onbestaande (Matthias

& Zaal, 2002; Aronson Fontes 2005, 2008, 2009, 2010; Keselman et al. 2010) → de

situatie/problematiek in kaart brengen: survey

• Bevraging voor de volwassen stakeholders

• Kinderen (nog) niet betrokken

• 610 antwoorden op enquête

• Kwantitatief gedeelte (Likert)

• Kwalitatief gedeelte (narratives)

Co-Minor-I

(38)

Tolken, Justitie & politie, Psychologen, Maatschappelijk werkers, Anderen

(39)

Continuum

Rol van de tolk ≠ gekend!

Machine

“conduit”

Manager commu-

nicatie

Cultureel

bemiddelaar Helper ^Pleit

bezorger

breuklijn

= prescriptief!

Maar “rol” is veel meer (zie Wadensjö, Roy enz.):

Since roles are not something we have, they are something we enact … we propose the concept of role space. It is dynamic, situational, negotiable (R.B. Lee & P. Llewellyn-Jones, 2013)

(40)

Kwalitatief gedeelte

(narratives):

resultaten GEBREK AAN

Tijd

Rapport building met het kind Briefing

Teamwork

Opleiding

(41)

(42)

- Vertrouwen in expertise elk teamlid: professionals

=> teamwork

- Briefing: rol van de tolk: positie tolk, voorstelling tolk, tolkmodus, rapport building met minderjarige, afbakening rol, bespreking ondervragingstechniek - Rapport building met ondervrager,

ondervragingstechniek

- NICHD (International Evidence-based Investigative Interviewing of Children) (Lamb et.al. 2007, 2011;

La Rooy et al., 2009, 2011)

→open prompts, free recall

- Geheugen! (Heredia & Brown, 2004 en Altarriba &

Morier, 2004 in Aronson-Fontes 2009;Otgaar, 2018)

Co-Minor II: interprofessionele opleiding

(43)

Co-Minor II: kinderen

bevraagd in experiment

• 12 kinderen (een doof)

• 5-17 j M/J

• Korte video bekijken van pick- pocket

• Erover vertellen via free recall maar de “ondervrager” spreekt geen Nederlands→ tolk

• Interview met minderjarige over de ervaring met de tolk

(44)

Tolkmodus: voorkeur consec/sim

SIM / Fluistertolken CON

Voorkeur voor… 3

J7, M7, M10

5

J7, J9, J14, J16, M17 Tijd nodig om te wennen 1

M12

Weet niet: 3 M5, M10, J13 Storend

Ik vond dat eerste (simultaan) eigenlijk niet zo leuk, want dan was ik nog aan het babbelen, maar dan was zij ook tegen haar aan het babbelen. Dus dan moest ik precies ook zo mijn stem nog wat verheffen omdat ik dan anders ja, er zo niet bovenuit kwam. (M 17)

Consecutief

En ik vond het beter als ze dan zo aan het opschrijven was, dan kon ik echt alles zeggen en dan nog eens goed nadenken.(…) (M 16)

Ik vond dat eigenlijk wel slim, dat die dat zo opschreef. Want anders moet die dat

(45)

Tolk Ondervrager Beiden Weet niet

1 2 7 2

Wie luisterde het meest aandachtig naar jou?

Aan wie heb je alles verteld?

9 0 3 0

Geheim 8 1 / 1

Tekening 2 1 / 2

Als je een tekening/geheim zou hebben, aan wie zou je het geven/vertellen?

(46)

Tolk

Toen zij de vraag stelde, heb ik wel geluisterd naar haar, toen ze dat in het Hongaars vertelde. Maar zelf mijn antwoorden heb ik denk ik tegen de tolk verteld. J16

Beide:

Beide even veel. Tolk misschien ietsje meer want zij moest toch vertalen (M10)

(...) dan zeg je dat niet direct tegen de interviewer maar tegen de tolk.

(Waarom?) Ja, ik weet niet, ik vind dat vertrouwelijker. Ja, dat wordt, allez, dat moet je dan niet direct vertellen tegen de interviewer of ja als ge iets gedaan hebt ofzo. Da's gemakkelijker dat die dat dan vertelt tegen de interviewer (J14) Wie luisterde het meest aandachtig naar jou?

Aan wie heb je alles verteld?

Als je een tekening/geheim zou hebben, aan wie zou je het geven/vertellen?

(47)

• Handboek gezamenlijke training

https://www.arts.kuleuven.be/tolkwetenschap/projecten/co- minor-in-quest-ii/handboek-tolk-gemedieerde-kinderverhoren

• Animatie stakeholders over tolk:

https://videolab.avnet.kuleuven.be/video/?id=08f1246ce5f9efca7 2a977d8b4ae792b&height=390&width=640&autoplay=false

Animatie kinderen over tolk (zonder tekst) 3-6j/6-18 j

https://videolab.avnet.kuleuven.be/video/?id=5af49e61d19c5007 05d82bdef891056e&height=390&width=640&autoplay=false

https://videolab.avnet.kuleuven.be/video/?id=033e00870b742c0 3fa15aad54cb07907&height=390&width=640&autoplay=false

Deliverables

(48)

1. ^Vertrouwen 2. ^Teamwork

3. Interprofessionele training

4. Kinderrechten

5. Kindvriendelijke justitie

6. Kwetsbaarheid

ChiLLS

(49)

• Interviews met NBMV (niet-begeleide minderjarige vreemdelingen) in strafzaken en asiel

• Website met al het voorgaande materiaal en onderzoek +

Kindvriendelijk materiaal voor jongeren Toolkit voor stakeholders

Participatie van jongeren vanaf begin project zie IVRK!

ChiLLS

(50)

Geïnterviewden

(51)

Jongeren vertrouwen de tolk indien…

• h/zij goede taalvaardigheid ten toon spreidt , inclusief regionale varianten

• h/zij goede luistervaardigheid heeft en goed begrip van wat gezegd wordt

• h/zij neutraal en onpartijdig kan zijn = geen persoonlijke mening, geen veranderingen in humeur (boos, ongeduldig enz.)

• h/zij volledig is en accuraat, nl. alleen tolken wat gezegd is en wat begrepen is (anders vragen!)

• h/zij notities maakt om het geheugen te ondersteunen en niet te vergeten

• h/zij kan helpen om dingen uit te leggen over de procedure(s) (

• → → VERTROUWEN (meeste vertrouwen is echter voor voogd)

•

(52)

Overzicht

Welkom Inleiding

(53)

✓ tolken bij de politie (Ranst)

✓ politie bij de tolken in opleiding GVT, KU Leuven, Antwerpen

✓ specialisatie minderjarigen in opleiding GVT KU Leuven, Antwerpen

✓tolkdocenten bij de politie (Ranst)

✓tolkdocenten bij de Nationale Politieacademie (Etterbeek) Departement Gerechtelijke Politie

Vaste module: De T.A.M-er en de tolk: T.(E).A.M-werk!

2 x /jaar (voorjaar – najaar)

✓ Tolkdocenten met docenten politie/chargés de cours (tweetalig) - rollenspelen

✓Hongaars meisje 11 jaar: moeder pas gestorven aan kanker- vader nooit gekend – dochter geplaatst bij vrienden (wens van de moeder) die het kind blijken te mishandelen (vermagerd,

verwondingen, blauwe plekken waarmee ze in het ziekenhuis is

Impact en valorisatie: een voorbeeld

(54)

Rollenspel: tolk, T.A.M.-er, slachtoffer = mishandeld meisje (Hongaars),

(55)

Voorbeeld: 6 minuten 1. Briefing met de tolk

2. Training ondervragingstechniek met het kind (free recall) 3. Het eigenlijke verhoor op weg naar waarheidsbevinding

(56)

Welkom (aan het einde)

met dank aan dr.

K. Balogh

Goede avond iedereen, ik heet jullie graag van harte welkom, maar ik doe dit met opzet niet een taal die jullie kennen of die mogelijks vertrouwd klinkt. Ik hoop dat ik met Hongaars zo een taal heb gevonden, al is het

natuurlijk perfect mogelijk dat er enkele mensen in de zaal zitten die dit wel begrijpen omdat het hun moedertaal is of een taal die ze gestudeerd

hebben.

Ik wil dit moment even voor jullie creëren, noem het een experiment of semi-experiment, en dan ook een heel kort. Ik wil namelijk graag het gevoel creëren om – slechts! – enkele minuten afgesloten te zijn van communicatie.

Ik zal jullie vragen om dit gevoel vast te houden tot aan het einde van deze les, dan kom ik erop terug en zal ik jullie de vertaling geven.

Ik vraag om dit gevoel vast te houden omdat jullie het ooit zullen tegen komen , persoonlijk (als je niets begrijpt, zoals nu) of “aan de andere kant”.

Als arts, jurist, architect, socioloog, filosoof, taalkundige, psycholoog - ik kan hier onmogelijk alle opleidingen opsommen – zullen jullie te maken krijgen met iemand met wie je niet kan communiceren.

Leg het alsjeblief niet naast je neer ! Negeer de andere niet die misschien in nood verkeert. Probeer bewust om te gaan met een taalbarrière en denk er dan aan dat een ad-hoc oplossing meestal niet de beste is, tenzij je iemand wil helpen met het kopen van een brood. In jullie toekomstige

beroepsleven is communicatie al-tijd een basisgegeven, want wij zijn mensen en wij communiceren nu eenmaal met taal, inclusief lichaamstaal.

Als je niet weet van welk hout pijlen maken, kies dan, als het kan , niet de dichtstbijzijnde oplossing namelijk de familie, de kinderen of iemand in de buurt die dan als zogenaamde “tolk” moet fungeren. Schakel een tolk in.

Wees je er dan van bewust dat er vele niet-professionele tolken zijn:

probeer daarom in de mate van het mogelijke een professionele tolk in te schakelen. Denk eraan: iemand die twee talen spreekt, zelfs al is dat

(57)

The single biggest problem in communication

is the illusion

that it has taken place

(G. B. Shaw)

(58)

Info:

https://www.arts.kuleuven.be/tolkwetenschap Contact:

Heidi.salaets@kuleuven.be