Vraag nr. 206 van 13 juni 2003
van de heer JOHAN MALCORPS
Extreme temperaturen – Gezondheidseffecten Het risico om te sterven door extreme temperatu-ren (hyperthermie - h i t t e, of hypothermie - o n d e r-koeling) is in de Verenigde Staten voor ouderen van de leeftijdsgroep 65-75 jaar dubbel zo groot als voor mensen van middelbare leeftijd (leeftijds-groep 45-55 jaar). Boven de 85 wordt het risico zes keer zo hoog. . . Dat blijkt uit onderzoek in de V S naar aanleiding van het programma aldaar rond ouderen, gezondheid en milieu.
Het wraakroepende hieraan is dat het vooral om vermijdbare sterftes gaat. Dat geldt zeker voor de gevallen van hypothermie : oudere mensen die de thermostaat lager zetten om te besparen op ver-warmingskosten en daardoor het risico lopen op o n d e r k o e l i n g. Vooral ouderen die niet behoorlijk e t e n , te veel medicatie nemen, alcohol drinken of symptomen vertonen als artritis, A l z h e i m e r, P a r-kinson of beroerten, lopen een groot risico.
Het tegengestelde probleem is dat van "hitte-stress" tijdens hittegolven of andere aanhoudende w a r m t e p e r i o d e s. Een gebrek aan aangepaste air-conditioning of ventilatie tout court, o n a a n g e p a s t eten en drinken, kunnen evenzeer fataal worden en leiden tot hyperthermie, u i t d r o g i n g. Als het heet wordt, wordt het bloed dikker.
Ouderen met hart- en vaataandoeningen lopen dan een hoog bijkomend risico. Maar uit onderzoek aan de Nederlandse Erasmusuniversiteit is geble-ken dat ouderen met neurologische kwalen (Alz-h e i m e r, Parkinson of Korsakovsyndroom) de grootste risicogroep zijn, omdat zij hun gedrag niet aanpassen (dunnere kleren aantrekken, meer drin-k e n , bij een ventilator gaan zitten,...) (Macdrin-ken- (Macken-bach, 1997).
De kans dat periodes van overmatige hitte in de toekomst vaker zullen voorkomen, is – gezien het algemeen klimaatprobleem – bijzonder groot, n e t als de kans dat de problemen nog acuter zullen worden door de interactie met vormen van lucht-vervuiling (cf. Climate Change and Human Health, WHO, 1996).
De Wereldgezondheidsorganisatie (WGO) dringt dan ook aan op de instelling van "weather/watch warming systems". Wat veel meer dient in te hou-den dan een waarschuwing op tv bij het
weerbe-richt voor ozonpieken of een hoge UV-index de dag daarop. In feite is er behoefte aan aangepaste noodprogramma's telkens wanneer dagen of perio-den met extreme weersomstandigheperio-den aangekon-digd worden. Informatieverstrekking via de media moet minstens een soort van "health alert" inhou-d e n , gevolginhou-d inhou-door concrete aanbevelingen gericht op de meest kwetsbare groepen (i.c. h o o g b e j a a r-den) over de manier waarop men in eigen huis dient om te gaan met de aangekondigde extreme t e m p e r a t u r e n . Tegelijk dient werk gemaakt te wor-den van de (preventieve) inschakeling van gezond-h e i d s- en gezond-hulpdiensten en een bijzondere waak-zaamheid ten opzichte van alle soorten openbare nutsverplichtingen (garanties op voldoende water, elektriciteit, brandstof, ... ).
Alertheid vooraf van gezondheids- en welzijnswer-kers voor deze problemen is absoluut nodig: d a t betekent dat ze ook voldoende bij mensen aan huis moeten komen. Het doorbreken van sociaal isole-ment is de hoofdvoorwaarde, meer buurtbetrok-k e n h e i d , maar oobuurtbetrok-k voldoende zicht op de leefbuurtbetrok-kwa- leefkwa-liteit binnenin woningen zijn noodzakelijk. Te n slotte moet er ook op deskundige wijze hulp gebo-den kunnen worgebo-den als er zware problemen vast-gesteld worden : inzake isolatie en verwarming e n e r z i j d s, of airconditioning en ventilatie ander-zijds.
1. Is sterfte of ziekte door onderkoeling of over-verhitting ook een ernstig gezondheidspro-bleem in Vlaanderen ?
Beschikt de minister over cijfergegevens in dit verband en zo mogelijk per leeftijdsgroep ? Zo ja, kan ze die meedelen ?
Zo neen, verdient het dan geen aanbeveling hier onderzoek naar te laten verrichten ?
2. Is het niet aangewezen op dit vlak een aange-past preventief beleid te ontwikkelen, e n e r z i j d s via de media, anderzijds door een grotere res-ponsabilisering van welzijns- en gezondheids-diensten die bij mensen aan huis komen ?
Antwoord
Leeftijd Man Vrouw 0-9 0 0 10-19 0 0 20-29 1 0 30-39 0 1 40-49 1 0 50-59 1 1 60-69 5 1 70-79 2 2 80- 3 5
Zoals voorspelbaar, zijn de risico's voor oude-ren het grootst. Voor deze leeftijdscategorie geldt dat zij een vermindering hebben van hun t e m p e r a t u u r s g e v o e l i g h e i d , dat hun metabolisme niet meer in staat is een constante temperatuur te garanderen en dat zij daarenboven door een verminderde mobiliteit minder warmte produ-ceren.
Als advieswaarde voor de temperatuur binnen de woning geldt ongeveer 22° C. Bij ouderen wordt geregeld vastgesteld dat zij in de winter deze waarde niet halen. Naast bovenvermelde redenen is een bijkomende moeilijkheid voor sommige ouderen de hoogte van stookkosten, of minimaal de vrees hiervoor.
Evenwel moet worden opgemerkt dat ook een aantal overlijdens ten gevolge van diabetes, longlijden of hoge bloeddruk initieel zouden kunnen worden teruggebracht op de gevolgen van een hittegolf.
2. In de opleiding van de mantelzorg en eerste-lijnszorg voor bejaarden wordt reeds aandacht besteed aan de problematiek van zowel hypo-thermie en hyperhypo-thermie, als hittegevoelige ziekten zoals hart- en vaatziekten en ziekten van de luchtwegen. In de geriatrie is dit trou-wens een bekende problematiek waar geriaters, h u i s a r t s e n , verpleegkundigen en verzorgenden aandacht voor hebben. Een andere groep waar-voor het thema van extreme temperaturen be-langrijk is, zijn heel jonge kinderen en alcohol-v e r s l a a f d e n . Kind en Gezin begeleidt de ouders hierin reeds in voldoende mate.
De klimaatproblematiek is zeer zeker een aan-dachtspunt binnen de gezondheidszorg. Het na-tionaal milieugezondheidsplan (Nehap) heeft deze problematiek (h)erkend. Zo wordt aanbe-volen binnen de opleidingen en specifieke vor-mingen van de gezondheidswerkers, de relaties
tussen milieu en gezondheid te versterken en te ondersteunen door sensibilisatie en educatie. De uitwerking van het Nehap wordt vastgelegd in een samenwerkingsakkoord tussen alle betrokken overheden. (Nehap : National Environ -mental Health Action Plan – red.)
