Vraag nr. 46 van 7 mei 1996
van de heer HERMAN SUYKERBUYK Isolatiecellen – Psychiatrie
Het probleem van het gebruik van isolatiecellen in psy-chiatrische instellingen is al eerder gesteld.
1. Hoeveel klachten, en bij welke instellingen, zijn de minister bekend ?
2. Hoeveel klachten hebben betrekking op niet-nale-ving van de destijds opgestelde reglementering in verband met het gebruik van deze isolatiecellen ? 3. Hoe is de inspectie geregeld ? Hoeveel inspecteurs
zijn er en hoe dikwijls zijn er inspecties ? Treden zij alleen op bij klachten of verloopt de inspectie op systematische wijze ?
4. Op welke wijze worden klachten behandeld en welk gevolg wordt eraan gegeven ?
Antwoord
Vrijwel alle klachten in verband met het gebruik van de afzonderingskamers in de psychiatrische instellingen gaan uit van een beperkt aantal personen die geregeld klacht neerleggen. De klachten betreffen meerdere zie-kenhuizen, overwegend gelegen in de uitgebreide regio die door betrokken personen wordt bewoond. Onder meer het Kinderziekenhuis Antwerpen maakte in 1990 en 1995 het voorwerp uit van een uitgebreide klachten-stroom.
Deze klachten hadden zowel betrekking op het gebruik en de duur van de afzondering, als op de dwangbehan-deling en dwangopname. Dikwijls werd er gesugge-reerd dat de omzendbrief van Vlaams minister Weckx van 24 oktober 1990 daarbij niet zou worden nageleefd. Zowel de inspectiebezoeken als het onderzoek in ver-band met het gebruik van isoleer-, fixeer- en andere dwangmaatregelen, uitgevoerd door de Vlaamse Ver-eniging voor Geestelijke Gezondheidszorg in samen-werking met de psychiatrische afdeling van het univer-sitair Ziekenhuis van Gent, bevestigen dat de principes en de maatregelen van betrokken omzendbrief door de psychiatrische instellingen worden nageleefd. De instel-lingen hebben onder meer een interne gedragscode opgesteld en houden een register bij waarin conform de omzendbrief de afzonderingen worden geregistreerd. Het onderzoek geeft bovendien aan dat het gebruik van dergelijke maatregelen een wezenlijk onderdeel uitmaakt van de algemene behandeling en/of verzor-ging van psychiatrische patiënten. In het werkveld blijkt een duidelijk consensus te bestaan omtrent de beoogde doelstellingen, namelijk :
– bescherming en veiligheid van de patiënt en zijn omgeving ;
– verzorging en behandeling, continue observatie ; – het wegnemen van prikkels ;
– het corrigeren van gedrag ;
– het optimaliseren van communicatie ; – stimuleren van zelfcontrole ;
– optimaliseren van impulscontrole.
Verder werd een duidelijke tendens vastgesteld om het gebruik van afzondering te zien als een maatregel die zo weinig mogelijk dient te worden toegepast, die zo therapeutisch mogelijk dient te worden benaderd en die als een handeling met het karakter van intensieve zorgen moet worden beschouwd.
Door het registreren van deze activiteiten en door het onderzoek dat gebeurde omtrent het gebruik van fixa-ties en andere restrictieve maatregelen, hebben dien-sten met een afwijkend patroon op dit vlak hun werk-wijze in vraag gesteld en werden belangrijke verbete-ringen doorgevoerd. Concrete voorbeelden hiervan zijn het afschaffen van afzondering in gedragstherapeuti-sche context, het bewaken van de duur van de afzonde-ring, met als resultaat een aanzienlijke verkorting ervan in een aantal afdelingen.
De naleving van de principes en maatregelen vermeld in betrokken omzendbrief zal nog worden versterkt door de uitvoering van het recentelijk voorgestelde decreet over de integrale kwaliteitszorg in de verzor-gingsvoorzieningen. Artikel 4 van dit decreet – dat ook van toepassing is op de psychiatrische instellingen – sti-puleert dat : "elke verzorgingsinstelling verplicht is een integraal kwaliteitsbeleid te ontwikkelen. Dit beleid is gericht op :
1° verantwoorde zorg rekening houdende met doel-treffendheid, doelmatigheid, voortdurendheid, vei-ligheid en maatschappelijke aanvaardbaarheid van de zorg ;
2° respectvolle omgang en behandeling van de cliënt of patiënt met als elementen het persoonlijk ont-haal, de passende verwijzing van de hulpvrager, de bescherming van de persoonlijke levenssfeer en van het zelfbeschikkingsrecht, de informatie en de inspraak van de patiënt of cliënt.
Dit kwaliteitsbeleid vereist minimaal een voortdurende opvolging en bewaking, beheersing en verbetering van de processen, gericht op het realiseren van de onder 1° en 2° vermelde elementen."
In verband met registratie kan worden gesteld dat momenteel geen globaal overzicht wordt bijgehouden van het aantal afzonderingen in Vlaanderen. Wel is het zo dat elke instelling voor zichzelf deze gegevens bij-houdt. Voor registratie van het handelen in de psychia-trie is te signaleren dat op initiatief van de federale minister van Volksgezondheid eerlang een uitgebreide registratie, de Minimale Psychiatrische Registratie, wordt opgestart. De Vlaamse Gemeenschap heeft het niet nuttig geacht om de ziekenhuizen nog een bijko-mende registratie te laten verrichten, te meer omdat de Minimale Psychiatrische Registratie een luik over afzondering inhoudt. De Vlaamse Gemeenschap zal te gepasten tijde deze gegevens opvragen aan de federale overheid. Wel wordt er momenteel een afzonderlijk registratiesysteem uitgewerkt in verband met de toe-passing van de wet op de gedwongen opname van de geesteszieke.
Momenteel staan – in voltijds equivalent uitgedrukt – 1,5 geneesheer-inspecteur-neuropsychiaters in voor de inspectie van de psychiatrische instellingen. De opdracht van de inspecteurs wordt uitgebreid beschre-ven in de interdepartementale functiefamilie "Inspecte-ren" van de Vlaamse Gemeenschap. Hierin worden 14
resultaatsgebieden aangegeven. Eén ervan betreft "het onderzoeken van de gegrondheid van klachten tenein-de tenein-de gepaste maatregelen te nemen of voor te stellen". Illustratief worden hierbij volgende activiteiten ver-meld :
"– klachten inzake de dienstverlening geformuleerd door burgers of andere overheden onderzoeken ; – vaststellingen doen in het raam van gesignaleerde
tekorten ;
– klachten signaleren aan en bespreken met de "aan-geklaagde" instelling of inrichting ;
– nagaan van de oorzaak, aard, reden van de klacht bij verschillende partijen ;
– ..."
Meer concreet worden op systematische wijze door de geneesheer-inspecteurs ter gelegenheid van erken-nings- en inspectiebezoeken (onder meer naar aanlei-ding van klachten) de modaliteiten van afzonderingen, en meer in het algemeen van vrijheidsberovende maat-regelen, nagegaan. Dit geeft aanleiding tot een bespre-king met de verantwoordelijke geneesheren van de diverse diensten en eventueel – waar nodig – tot bijstu-ringen.
