DE S T E N E N Z E E D IJ K
door Danny Lan noy
üp g r o n d v a n u i t g e g e v e n a r c h i e f b r o n n e n b r e n g e n «e in dit a r t i k e l een o v e r z i c h t o v e r de b o u i v a n d e s t e n e n z e e d i j k op het g r o n d g e b i e d v a n de g e m e e n t e K N O K K E - H E I S T .
Een k o r t o v e r z i c h t e l i j k b e e l d h o e de k u s t v l a k t e e r u i t zag is w e n s e l i j k ; a n d e r z i j d s v i n d e n »e in tai v a n g e p u b l i c e e r d e s t u d i e s u i t v o e r i g e g e g e v e n s n o p e n s het o n t s t a a n v a n o n z e kust. De l a a t s t e j a r e n z i j n op t e c h n i s c h v l a k h e e l wat m o g e l i j k h e d e n g e s c h a p e n om de w e t e n s c h a p p e l i j k e g e g e v e n s b e t e r te s t a v e n .
T a l r i j k e t r a n s g r e s s i e s eu r e g r e s s i e s h e b b e n de k u s t v l a k t e v e r a n d e r d j a f z e t t i n g e n v a n s e d i m e n t e n op de o v e r s t r o o m d e v e e n l a g e n , z a n d in de k r e k e n en klei op de ho g e r g e l e g e n g e d e e l t e n d e d e n de kus t w a l o n t s t a a n . Op de v e r h o o g d e g r o n d e n of p l aten o n t s t o n d b e w o n i n g . V o n d s t e n b r e n g e n o n s terug naar de R o m e i n s e b e z e t t i n g , o n d e r m e e r in h e t n a b i j e A a r d e n b u r g . ( 1 7 0 - 2 7 5 na Chr ) T u s s e n 300 en 700 ña C h r i s t u s k w a m de " S incf a l a 1*, het l a t e r e Zwin, z i c h v o r m e n en wer d in de 9e e e u w a i s z u i d e l i j k e g r e n s v a n de F r i e z e n v e r m e l d . V óór de h u i d i g e kos t b e v o n d e n z i c h de s c h i e r e i l a n d e n W u l p e n en K o e z a n d ; S c h o n e v e l d lag voor de h u i d i g e S c h e l d e m o n d i n g .
O o k d e z e e i l a n d e n z o u d e n g e l e i d e l i j k a a n o v e r s p o e l d w o r d e n d o o r de ? zee; de b e w o n e r s v e s t i g d e n z i c h in de a c h t e r l i g g e n d e dor p e n .
R o n d 900 ís er s p r a k e v a n v e e n g r o n d en b o u w l a n d , wat w i j s t dat de b e w o n e r s z i c h h a d d e n v e r z e t t e g e n de z e e d o o r h e t o p w e r p e n v a n a a r d e n dij k e n . Het e i l a n d " C a d z a n d “ w e e r s t o n d de v l o e d , m e d e d o o r het b e s t a a n v a n h e t v o o r e i l a n d W u l p e n ( t elde o m s t r e e k s de 15 e e e u w e e n v i e r t a l p a r o c h i e s ) en d o o r I n d i j k i n g e n . Ten w e s t e n van de S i n c f a l a , d i e tot e i n d 12e e e u w v e r b i n d i n g g a f met Br u g g e , v o r m d e n z i c h h o g e duinen.
E ind 10e e e u w w a r e n de u i t g e s t r e k t e s c h o r r e g e b i e d e n r i j p om in t e d i j k e n . D e z e w a r e n u i t e r s t g e s c h i k t v o o r d e s c h a p e n t e e l t . Een e e r s t e d i j k w e r d o p g e w o r p e n ten N o o r d w e s t e n v a n B r u g g e ( U i t k e r k e ) en w e r d b e t i t e l t a i s " E VENDIOK". Ron d 1070 v e r l e n g d e men de d ijk in n o o r d e l i j k e r i c h t i n g tot W e s t k a p e l l e met e e n a f b u i g i n g n a a r Damme, wat de l i n k e r o e v e r van het Zwi n vor m d e . T u s s e n 1 1 7 0 en 1 4 2 5 z o u d e n r e g e l m a t i g i n d i j k i n g e n g e b e u r e n . Het is dan ook o m s t r e e k s 1200 dat er b e w o n i n g v a n u i t L i s s e w e g e o n t s p r o o t in K o u d e k e r k e (latere H e l s t )en St K a t h a r i n a ten C n o c k e . V o l g e n s b e p a a l d e b r o n n e n b e v o n d er z i c h een n e d e r z e t t i n g " S c h a e r t e " t u s s e n C o u d c k e r k e en Knokkn.
50
Om een c h r o n o l o g i s c h overzicht te geven over de aanleg van de stenen zeewering op het g r o n d g e b i e d m o eten we westw a a r t s s t a r t e n .
Halfweg de 18e eeuw bevonden er zich tussen B l a n k e n b e r g e en Heist ter b e scherming van de duinen reeds s t r a n d h o o f d e n , in z o verre dat j a a r l i j k s een tweetal schouw i n g e n p l a a t s g r e p e n om b e d o e l d e g o l f b r ekers te controleren. Men had er af te r e k e n e n met arme inwoners uit de a a n p a l e n d e g e m e e n t e n die het rijshout plunderden ais
brandhout. Er is eveneens melding van het t r e k k e n van mosselen;
f eiten die de z e e w e r k e n in het gedrang brachten.
H e t "Vrije van Brugge ( te vergel i j k e n met de huidige eigenaar de staat) gaf zelfs opdracht in 1767 een v o o r s t e l uit te werken om de s t r a n d h o o f den te versterken. Deze g o l f b r e k e r s waren in feite d e v o o r l o p e r van de s t e n e n zeedijk.
Jaarlijks dienden h e r s t e l l i n g e n en a a n p l a n t i n g e n te worden u i t g e v o e r d aan deze 25 s t r a n d h o o f d e n . In 1172 is er melding van " naest het zeeynde met ryshout ende staecken v e r m a a k t worden". Naast de v e r d e d i g i n g s w e r k e n werd h e l m g e plant in de duinen. De kommis- sa r issen stelden vast dat " het strange op v e l e plaetsen" was verhoogd. Doch in 1776 had men af te rekenen met w e s t e r s t ormèn en waren de strand h o o f d e n sterk beschadigd. Toenmalig schepen P o r t e r van het "Brugse V rije" kreeg opdracht de schade vast te stellen. Stenen waren verzonken, strand h a g e n g e s t o l e n ,schade aan het r i j s w e r k , k o r t o m een fikse som zou moeten v o o rzien w o r d e n om e r g e r te v o o r k o m e n .
Bij een schouwing van oktober 1782 werden de r i j s h o o f d e n in goede staat bevonden, enkel de zeeeinden hadden door s t o r m w e d e r s b e s c h a d i g i n g e n opgelopen. De duinen op het g r o n d g e b i e d van Heist waren het zwaarst g e t e i s t e r d . Nog steeds had men af te rekenen met o n t v r e e m d i n g e n v a nwege de lokale bevolking. Ais maatregel werd g e v a n g e n i s s t r a f vooropgesteld.
Onder de F r a n s e O v e rheersing was men van plan de s t r andhoofden h eraan te leggen. Bij invoering van de wet 3 maart 1804 diende een j a a r l i j k s e belasting te worden betaald, ais aandeel in de kosten voor de strandwerken.
eind 14e eeuw door het zand overstoven.
Naast aansli b b i n g en tot stand komen van de polders deed zich een n a t u u r l i j k e d uinvorming voor. Een e erste d u i n enrij kwam er rond 1400 op het huidig g r o n d g e b i e d van K nokke en r e ikte tot het g e h u c h t "Het K alf" (1600). Halfweg de 15 e eeuw zou er zich een t weede duingo r d e l v ormen ten Noord o o s t e n van Knokke.
De E l i s a b e t h v l o e d van 1404 v e r o o r z a a k t e een aantasting van het gebied. Het w e s t e l i j k deel van W u lpen v e r dween in de golven.
De a b d ijen en edelen zouden v o o rtaan meer I n s p a n n i n g e n leveren om p o l ders in de dijken en ze te besche r m e n tegen stormvloeden.
Onder het bewind van Dan zonder Vrees werden e nkele b e s t a a n d e dijken ve r s t e r k t tot de ZEEDI3K( de vermel d i n g G r a v e Oansdycke komt er pas in 1672). Deze v e r s t e v i n g i n g s w e r k e n waren een noodzaak, daar v e r s c h e i d e n e stormen d i j k b r e u k e n h adden veroorzaakt.
Tegen het eind van de 15e eeuw was de z e e a r m het Zwin reeds in de r g e l i j k e mate v e r z a n d dat met moeite Sluis kon bereikt worden per schip.
St o r m v l o e d e n ( 1 5 3 0 - 1 5 3 2 - 1 5 7 0 ) b r a chten o v e r s t r o m i n g e n en zette de g r o n d b e z i t t e r s er toe aan stevi g e r dijken te bouwen.
In de Z w i n s t r e e k w e r d e n forten g e b o u w d ; onlusten ontsto n d e n tussen het b e z e t t e V l a a n d e r e n en de Z u i d e l i j k e Nederlanden.
Tussen de GRAAF 3 A N S D I 3 K (Zeedijk) en de h u i d i g e kustlijn had men d u i n p a n n e n r e i k e n d e tot het Fort St Paul (Oosthoek) en h a lfweg de 17 e eeuw k w a m een nieuw duin b e s tand ín n o o r d e l i j k e richting die de thans b e s t a a n d e kustst r o o k zou a c centueren.
In 1784 werd de NIEUW H A Z E G R A S P O L D E R lnc|edijkt wat een g r o t e aanwinst b e t e k e n d e .
We s t e l l e n dan ook vast dat iedere dijk palende aan de zee terecht
" Z e e d y c k " werd g e n o e m d ; dit was het g e v a l met o n d e r a n d e r e De Graaf Oansdijk, P a u l u s d i j k ( 1627 ) H a z e g r a s p o l d e r d i j k en Z o u t e d i j k .(1 7 8 7 ) Na 1800 o n t stond een splitsing van de N o o r d o o s t e l i j k e duingordel.
Halfweg de 19e eeuw zouden de g r o n d b e z i t t e r s de duinen b e p l a n t e n met h e l m en een bos a a n l e g g e n met sparren, populi e r e n essen en p l a t a n e n .
In 1872 sloot de Intern a t i o n a l e Dijk de v e r z a n d e Zwingeul af met het ontstaan van de W i l l e m - L e o p o l d p o l d e r (het Schorre g e n o e m d ) In 1939 werd het huidig Zwin g e k l a s s e e r d ais landschap.
Ä U S y à t Æ K s'il lis
1
1De Zwinstreek omstreeks 1627 met een duidelijke weergave van de duinen en de dorpen "Heyst" en "Knocke".
(uitgave Claes Janz, Visscher 1627)
>
L a a t ons e c h t e r t e r u g k e r e n n a a r b e g i n 1800.
Per strandböofd dienden wel 24.000 bundels rijshout te worden voorzien, 4000 staken en 5000 horden en dit alleen, al voor een le laag. Sommige, van de golf
brekers waren 200m lang op een breedte van 6 m .
In 1808 werden door de talrijke stormen praktisch dagelijks werken uitgevoerd tot de instandhouding van de strandhoofden. Een 10 jaarlijkse aanbesteding uitgeschreven. Uit een document van 1807 zien we ondermeer voorstellen om IO s trsndhoofden aan te leggen tussen Knokke en Heist. Men had sedert enkele jaren vastgesteld dat de zee er sterk de duinen had aangetast. Een nauwkeurige beschrijving van de gebruikte materialen werden in het bestek opgesomd, of de werken werden uitgevoerd was een andere zaak....
Onder het Nederlands Bewind werd het Leidepartement voortaan de Provincie Wes t”Vlaande rea.
Op 14 mei 1825 werd op bevel van de gouverneur een dijkwacht aangesteld aan
de Vlaamse kust met het oog op de k o mende springvloed.
Te Heist
vas er zelfs een n a c h tpatrouille bij onstuimig weder. Ook te Knokke w e rden bij storm de klokken geluid o m alle weerbare m a n n e n op te roepen in geval van nood.Op 4 februari 1825, was het zo ver; een geweldige stormvloed doorbrak de duingordel te Heist, alsmede de achterliggende Graaf Jansdijk. Men vreesde voor meerdere dijkbreuken en de distriktkommissaris we r d op de hoogte gebracht van de zaak.
De toenmalige"directie der kust" u i t Blankenberge merkte omstreeks 1815 dat de stenen met rijswerk en palen onvoldoende war e n o m de stormen te trotseren.
Ondertussen was van het strand niet veel m e e r over gebleven; de klei kwam bloot te liggen en talrijke killen spoelden het strand uit. De laagwaterlijn naderde de duinen in aanzienelijke mate.
De enige o plossing was dan ook de 4 6 strandhoofden tussen Wenduine en Heist een degelijke onderhoudsbeurt te g e ven en grondige h e r s t ellingen uit te voeren. Door dagelijkse w a a r n e m i n g e n op het strand kw a m men tot de vaststelling dat bepaalde h o ofden verlengd dienden te worden. W i n d r ichting en het gedrag van de opwaaiende zandkorrels w e r d e n nauw bestudeerd.
De streek ten Koorden van Brugge h a d in dergelijke mate wateroverlast dat de regering besloot een nieuw afvoerkanaal te graven met uitmonding f te Heist. De plannen van de s l u i z e n en de vaart Zelzate -Heist w e r d e n opgemaakt in 1843. Na 1850 zou vervolgens het: Schipdonkkanaal (afleidingsvaart van de Lei) w o r d e n gegraven en uitmonden naast het bestaande L e o p o l d k a n a a l .
Herhaalde stormen beg i n 1800 ha d e n in grote mate de duinen aangetast tussen Blankenberge en Heist.
Halfweg de 19e eeuw stelde men vast dat te Oosten van de sluizen de duinvoet 5 m was afgeknaagd. De ingenieur v a n Bruggen en Wegen ,P. Declercq kreeg begin 1855 opdracht de nodige p l annen op te maken voor een stenen zeewering.
Een stenen muur met arduinblokken b e z e t was er reeds in 1852 aangelegd vanaf de o o stkant van het Leopoldkanaal (Sas) ; deze zou thans met 250 m w o r d e n verlengd in oostelijke richting. De aannemer kre e g de opdracht vo o r aleer de b l okken te stapelen eerst een laag kleiaarde aan te brengen op de buite n h e l l i n g van de duintop. Deze was op zijn beurt 2 m breed en moest bekleed word e n met een stromat.
Of de aanleg van stenen zeedijken iets te maken heeft met de toeristische ontwikkeling van de badplaatsen is niet onwaarschijnlijk.Een feit is dat, andere kuststeden zoals Oostende reeds een zeedijk hadden met brede boulevards tot groot genoegen van de buitenlandse toeristen die er zich de zomenmaanden kwamen amuseren. In 1778 stonden er reeds enkele strandtenten te Blankenberge;
in 1835 telde deze badplaats enkele hotels en met de aansluiting op het spoor in 1860 kwam het tot volle bloei.
Oostende kreeg zijn verbinding met Londen, zijn Kursaal in 1852 en zijn Strandboulevard in 1857.
Thans zou het de beurt zijn aan de Heist die in 1868 een verbinding genoot van de trein met Blankenberge. Dit was meteen een aanleiding om zich op het toerisme te gaan toeleggen. De eerste hotels werden gebouwd met "zicht op zee? Op 1 maart 1868 stelde het gemeentebestuur vast dat op het zeestrand tai van materialen liggen , onderandere arduinsteen voor de aanleg van strandhoofden. Aanpalende straten zouden in de eerstkomende jaren worden gekasseid en van voetpaden voorzien, o m. de Pompestraat (Kursaalstraat) en de Vanderst^ichelenstraat (noordelijk deel K. Mercierstraat) en Dorpsstraat,
1860
heist1877
Uit de plannen kunnen we afleiden dat tussen 1860 en 1877 gedeelten van de stenen zeedijkwerden aangelegd te Helst. De bovenbekleding bestond uit bakstenen met daarop Doornikse breuksteen; onderaan de voet werden houten palen voorzien van 3 m diep, alsook breuksteen op een stevige fundering.In 1865 werden vooreerst een tweetal golfbrekers aangelegd iets ten vesten en oosten van het vuurtorentje (beneden licht).Op diezelfde plaats kwam de dijk er tussen 1870 en 1874.
De eerste stenen zeedijk te Heist werd aangelegd in 1867-1869 ter hoogte van het hotel "Kursaal" (Heldenplein) in westelijke richting.
Een tweetal korte golfbrekers kwamen er in 1882 ; aan bet Grand Hotel naast de Kursaal en aan de huidige L.Parentstraat. (Pas na twintig jaar zouden deze strandhoofden worden verlengd.)
In 1887 werd ook werk gemaakt van een bijkomende strandhoofd en de heraanleg van deze uit 1867 tegenover de Leopold II straat (K.Mercierstraat) .
De bebouwing en uitbreiding langs de zeedijk zou rond 1880 in westelijke richting toenemen. Heist telde toen een bevolking van 1546 " zielen";
5edert 1875 was een toename van het bevolkingscijfer vast te stellen,mede door het toeristisch aspekt.
55
Heist, van oudser een vissersdorp had geen vissershavên; die sloepen vonden dan ook een onderkomen op het strand. Met de stenen zeedijk bleek er een moeilijkheid te bestaan om de nieuwe boten ,destijds ergens in het dorp vervaardigd op de werf, op het strand te krijgen, lo 1872 vroeg het gemeente
bestuur aan de Domeinen om twee "ringels" te plaatsen om de schuiten van de dijk te laten glijden.
Daar het strand Ook werdbenut door de badgasten noesten de Heistse vissers uitzien naar andere ligplaats; ze zochten hun heil in oostelijke richting, waar denieuwe wijk o ris tond "Öostdorp"* ten Oosten van de Porapestraat.
1886
Pas in 1886 zou in oostelijke richting een nieuw gedeelte zeedijk worden aangelegd ter hoogte van het "Grand Hotei",1890
ïn 1890 werd naar de plannen van Openbare Werken de zeedijk p andermaal uitgebreid tot de Prins Boudewijnstraat (Albatrosstraat),• ;
- W
v ' .£ * ~ A i
Dé g e p l a v e i d e r e e d i j k te H é i s t i n a u g u s t u s 1885 g e z i e n d o o r i l l u s t r a t o r E d g e r d A u g u i n .
( u i t g a v e P l a g e s B e l g e s - v e rz. a u t e u r )
c o u f e h u t e e fe
n e M
e i s t e t o eJS
l a j i x e t w e r e eI]0 Q R 5M E 0E D E R S T C E J I B L O O U T I D T E H e Î S T E M T E B Û U l K E n l E R B E i
yài
- l â 6 oa.
1 à 9 o .itLO
dn. -tôt.
kfteSSi
i D é t a i ? n*6 .
<S5fcüS?"1>*
P o n t i n e d e v a n de d i j k te tiaiaf i 8 6 0 - 1 8 9 0
7L 1
Sir'» .1 :
^
i
S t r a n d h o o f d e n w o r d e n te H e i s t a a n g e l e g d in 1 900
Tussen 1870 en 1880 had men reeds vast geste ¡Ld dat de duin
gordel gemiddeld twee meter per jaar was afgeknaagd met het gevolg dat in 1876 de loods van de reddingsdienst moest verplaatst worden.
Bij bet Zwin werden nieuwe duinen gevormd , daat waar te Knokke en in het Zoute ze stelselmatig verdwenen.
KnoWtc-Bad in 1890 getekend door Auguin In 1809 lijkt we een betere datum., daar er reeds een gedeelte van de dijk was aangelegd, en in 1890 de paviljoentjes moesten verdwijnen
Jk O O Û voor het Grand Hotel,
l O O t f KNOKKE
Te Knokke beschikte de staat over een driehoekig perceel ín de nabijheid van de zandweg van Knokke-Dorp naar vuurtoren (gebouwàin 1872), Langs de voet der duinen besloeg dit perceel een lengte van 932,lOm.
50 meter westwaarts de zeestraat, omstreeks 1870 gekasseid en rechtgetrokken, bevonden zieh de gronden van de familie Serweytens. De overige gronden behoorden
toe aan de Zoutepolder.
f
In het voormalig telegraaf kantoor zou de Knokkenaar Dries Verheye zijn eerste estaminet uit baten. We schrijven 1882. Knokke-Badplaafs was geboren.
Voor de verdere "story" verwijzen we naar andere geschiedkundige publicaties.
Hçt driemanschap Verwee-Dumortier-Van Bunnen kochten in 1887 34 ha 5a 58 ca precies, duinen van de Zoutepolder aan 100 fr de ha met de bedoeling de2e te verkavelen, In 1889 waagt zeekapitein De Paepe er een villa te bouwen ten westen van de vuurtoren, eu waar kunstschilder Henri Vandevelde lang zou verblijven. Louis Van Bunnen start in 1890 met de bouwwerken voor zijn reusach tig "Grand Hotel de Knocke",
Gelijktijdig met de bouw van deze twee’'voorlopers’1 werd aangevangen met de bouw van de eerste stenen zeedijk te Knokke.
Vanaf de villa "Anker" werd 200 m dijk aangelegd in Qostelijke richting tot aan de vuurtoren, voorzien van een helling naar het strand,
In 1891 deed Edward Verheye,toenmalig gemeenteraadslid, een voorstel tot bet bekomen van twee golfbrekers.
58
Bet Grand Koto! du Knocke ¡Bet aanpalend de villa "ANker" en de dijk uit 1,809-1090 (vera. auteur)
Pas in 1898 zou gevolg gegeven worden aan de vraag van het gemeentebestuur en werd door de Staat twee strandhoofden gebouwd te Knokke-Bad. ( in 1925 verlengd). Na de eeuwwisseling zou gepaard gaande met de dijkverlengingen werk gemaakt worden van de golfbrekers in de respektievelijke uitbreidingszones.
Ondertussen hadden er zich enkele badkarhouders gevestigd op het strand in de nabijheid van de vuurtoren, en hadden de paviljoentjes van Verheye en Lievens moeten plaatsmaken voor het Grand Hotei.
1894
Vier jaar na de bouw van de eerste dijk zou in.westelijke richting een nieuw gedeelte van 100 m worden voorzien, aansluitend tot de perceelsgrens van de gronden Serweytens.
~ - i• -
Commune
Vuocke
Gedeelte uit het plan ven de grensbepaling van de Zoutepolder en de duinen van Serweytens.
Duidelijk zichtbaar is de dijk en het eerste hotei op het eird van de zeestraat(Lippenslaan)
T auFE ïtu^Ènné a u h e air nu ehaee ne K aduke .
L D E R ' S T E E i m O O i i n e . R E E H f Ê V E R "DEft- TJUURTDREn' VAJ1 KïtOK'rfE.
Doorsnede van de dijk te Knokke uit 1894
Op die plaats zou omstreeks 1900 het hotel "Kursaal“ (Knokke) worden opgetrokken, (in 1925 ingelijfd samen met de villa "ANker" bij het Grand Hotel)
De verdere bebouwing langs de zeedijk zou eerst tussen het Grand Hotel en de vuurtoren geschieden. Hotel "Du Phare" kwam er in 1891;spoedig gevolgd door enkele lage villa's van Van Bunnen ten oosten van de lichtbaken.
In 1892; besloot het gemeentebestuur de belasting op de gebouwen te verhogen.
Het voorstel was 20 centiemen per kubieke meter aan te rekenen en een controleur de opmetingen te laten verrichten. Dit alles wijst op de bouwkoorts die zich geleidelijk aan zou ontplooien te Kliokke.
Naast de vuurtoren kwam oostelijk het Hotel “de La Plage’ er in 1896; de
“beau Séjour" (hoek Van Bunnenplein) werd in 1897 reeds vermeld,
In 1900 kwam een derde strandhoofd te Knokke ter hoogte van de Kursaal en aanpalend plein. Vijf jaar later werd een vierde voorzien aan de huidige Ant. Brearstraat,
De Kursaal uit 1900 met rechts b azalts tenen voor de 3e golfbreker te Knokke-Bad. (vera.auteur)
Zicht op de duioan ten Westen van het Kursaal te Knokke (opname omstreeks 1909) (vert, auteur)
iiss niât] h i!.
// l í M ^ n z . / f
Detail uit het algemeen plan van de dijk (Knokke-Bad)
1908 ZOUTE
De grondeigenaars van de Zoutepolder geïnspireerd door Van Bunnen &G zouden in 1908 de maatschappij " Cie Immobilière Le Zoute"oprichten met Maurice Lippens aan het hoofd.
Om de verdere uitbreiding van de badplaats mogelijk te maken diende in de eerste plaats de zeedijk te worden verlengd. De familie Lippens liet Haat invloed gelden in de bevoegde ministeries en hetzelfde jaar
t
namelijk op 1 juli,, werd de eerste steen gelegd van de nieuwe dijk.Cie Inura. Le Zoute , le juillet 190S Cette première pierre de la digue à té posée par Mr le Ministre des Traveaux Public Delbeke -Ing Piens -Entrepeneur Dumon
Bij een hevige noorderstorm werd een grote bres geslagen aan de in bouw zijnde stenen zeewering. Tonnen zand werden aangevoerd via een Decauville-stelsel om het gat te dichten.
Op 7 november 1909 waren de werken voltooid en werd de dijk ingewijd met talrijke
Ü D U P E J U T E E T t É E tiT U E L E S J E T É E S 8 e i 'IO A U V U D Í T
i n u " Z o u t e F o u e k
H D O I iS riE D E 1 E R - 5 T e e n B L n o f i n B * rU 5 5 D 1 E M D E 5 T M IU D H D D F IIE :
&cit10 1 E H M T D V E B D E M " Z d U T E T d I T I E R
C D é U x v P « * 2 ;
Do-or snede van de zeedijk in bet Zoute
vultooidl in 1909. f
Bij een hevige stonn in het najaar van 1908 werden talrijke breasen geslagen.in de dijk van het Zou ce.
prominenten . De kostprijs der werken bedroeg 581.206 fr .
De dijkbevloering had een breedts van 5 m en bestond uit gebakken stenen gelegd in parketverband*
1909
De Maatschappij"Het Zoute" vroeg om de nieuwe zeedijk te verlengen met 425 m tot de "Lekkerbek". De werken met s taats tussenkomst werden uitgevoerd en waren voltooid in januari 1912.
Ditzelfde jaar werd de Elisabethlaan aangelegd en zou het Zoute het roer in handen nemen op de promotie, te verzorgen van de badstad.
Op de zeedijk in het Zoute verrezen talrijke villa1 a en bet eerste hotel
"Grand hotel du Zoute" vormde de westhoek van het Leopold.pl e in (Albert plein) Na. het. beëindigen vao. de zee d i jkwerken kwamen er in 1910 twee strandhoofden aan de Lekkerbek*
D e L é o p o l d d i j k i n 1922 m e c o p de a c h t e r g r o n d h e t G r a n d H o t e i d u Z o u t e ( h o e k A l b e r t p l e i n )
De a a n l e g v o n de z e e d i j k i n 1 9 0 7 t e r h o o g t e v e n h e t H o t e l D e s B a i n s in o o s t e l i j k e r i c h t i n g .
Om chronologisch de evolutie van de stenen zeewering verder te bespreken belanden we opnieuw te Heist.
? Rond 190Ö was er een discussie nopens het verlengen van de dijk.
"wat er van de visschery moet geworden ,indien de stenen dijk verlengd wordt"
(5maart 1902) Heist vroeg reeds lang om een schuilhaven voor zijn vissersvloot.
In 1903 kwam dan het voorstel: "Tussen het Hotel‘des Bains'1 en Duinbergen de dijk over een lengte van 550 m , lOO meter achteruit te bouwen en tegenover de Prins Boudewijustraat CAlbatrosstraat) een. pier te bouwen voor het
aanleggen van de vaartuigen. Doch de inmiddels uitgevoerde havenwerken te Zeebrugge kregen invloed op de Heistse vissers en na 1907 zochten ze een onderkomen in de nieuwe vissershaven.
De ontzanding bleef toenemen zodat het gemeentebestuur aandrong bij Bruggen en Wegen om maatregelen te treffen.Sedert 1846 had men vastgesteld dat het strand en de duinen aan ontzanding toe waren .
1904 HEIST
Ondertussen was in 1904 de zeedijk te Heist in oostelijke richting verlengd met 235 m vanaf de Prins Boudewijnstraat tot de huidige Parkstraat met een lichte afbuiging.i H
De zeedijk te Heist bestond rond 1900 uit een voetpad van 4,5m en een rijweg van 5 m, een promenade van 11 m breed bestaande uit "ceramieke tichels".
Vermeidenawaardig is dat van 1 juli tot 30 september 1903 er tussen het gasthof Kursaal en de Place Iweins
___ (Vissershuldeplein) er'“niet
tte z e e d i j k te H e i e t o m s t r e e k s 1 907 s e t de z e e w e r i n g & ,i d i c d o t e c r e u i t 1904. W e z i e n e r de t y p i s c h e v i l l a ' s mocht gereden worden,
o p de d i j k ¡set u i t e r o t l i n k s h e t H o t e l Etes B a i n s inet t o r e n t j e * ( V e r z . a u t e u r )
Kort na het beëindigen van de voormelde werken greep de aanbesteding plaats voor de verlenging van de dijk, werken uitgevoerd in 1906 ter hoogte van het duingebied (Dir Gen, Willemspark)
1906
De voormalige gronden van Mevr Serweytens -de Merckx waren in 1901 eigendom geworden van de N.V, "Société De Duinbergen".Doorarchitekt Stubben werd een stratenpatroon opgesteld voor Zeebergen het later t genoemde DUINBERGEN.
Een van de pioniers van dit initiatief was advocaat Donaat Van Calli ie uit Brugge, die er reeds in 1883 een houten paviljoentje had opgetimmerd op de hoge duinen van de "Vossenhol", Nu zouden echter v i lla’s worden gebouwd langs zijn kronkelende lanen.
In 1901 kwam het eerste gasthof " Hotel le Chalet. Naar de plannen van architekt Viérin werd in 1904 een kleine kapel opgericht. Het station te Duinbergen (buurttram) kwam er is 1902.
1907 DUINBERGEN
Door de aanleg van het gedeelte dijk in 1907 werd een schuiiinham gevormd waarvan sprake rond de eeuwwisseling.Duinbergen had zijn zeedijk en kon zich verder ontwikkelen.
Bij een verdrag van 13 maart 1907 werd het strand, de steenglosing, wandelgang en gekasseide baan overgenomen door de Staat van de NV Duinbergen. Alle gronden palende aan het strand zijnde de zeedijk werden staatsgrond, ook te Helst, Knokke en in het Zoute.
66
In 1911 werd een nieuwe maatschappij gesticht "Société Knocke-Duinbergen- Exteo^sion ", Pas in 1922 zou Senator Joseph Neiiens het roer overaemen Een gebied van 3 ha werd geruild met de Société Duinbergen en zou het Albertstrand tot bloei komen in de voetsporen van de Maatschappij het Zoute,
1922
AL8ERTSTRAND Wat de kustverdediging betreft kwamen vooreerst zeven strandhoofden io 1922. Strandhooü Nr 10 (Rubensplein) werd in 1924 verlengd daar dit door de hoge stroming een heel cruciaal punt was,Döch bij de bouw van de dijk in 1922 zou bij een hevige storm een bres van 400 m worden geslagen wat er de promotoren toe aanzette de dijk lOQ m landin
waarts herdaan te leggen, (zo ontstond het huidig Albertstrand)
De nieuwe dijk sloot westwaarts aan bij de bocht met afrit van de bestaande zeewering uit 1907 (De Wandelaar-Duinresidence) en in oostelijke richting bij de dijk uit 1894 te Knokke-Bad.
In 1925 waren deze werken voltooid.
De zeedijk van het Aibercstramf uít 1922 jae e rechts het Hotel Bu Soleil (Hi** hoek Zondclaan) gefotografeerd rond 1928.
(verz. auteur)
De b a a i v a n D u i n b e r g e n ) A l b e r t s t r a n d ome c reeks 1925 gezien van het. hoge duin
^ (De Wandelaar) (vera. auteur)
67
De Lekkerbek en ile dijk (1909) «eer in 1923 oen dene zou verlengen richting Zwin.
Ui !!!
Het zei íét. hotel, doch os de 2e V.O. waar we duidelijk de ontzanding vaarneaen; de voet van dijk ligt bloot. (verz. auteur)
1923
Ten Oosten van het strandhoofd Nr 12 ( A p pelzakstraat) aan hotel Lekkerbek werd een gedeelte dijk aangelegd in 1923.Waar de zeedijkglooiing te Knokke-Bad 16»45© bedroeg we r d thans een kortere he lling voorzien van 10,06 m.
1929
Pas in 1929 zou vanaf de Lekkerbek de dijk w o r d e n gebouwd tot het Hazegras door aannemer D'Hooghe uit Knokke.1930
Het jaor daarop was het aannemer De Muyter die in oostelijke richting de dijk verlengde ,met een verdrag van de Maatschappij Het Zoute.
1938
Kort voor de 2e W.O. zou het laatste stuk zeedijk er komen vanaf het nieuwe strandhoofd Nr 16 tot de Zwinduinen. Aannemer der w e rken wasDe M u y ter-Houbeaux. ^
Talrijke herstellingen aan de kustverdediging zowel aan zeedijk ais aan strand
hoofden zou deel uit maken van grote pls/inc^i. Door de toenemende ontzanding kreeg de dijk het h a r d te verduren met het gevolg, bressen, overstromingen en hoge zware financiële inspanningen van staatswege.
De "Storm van 1933" was fataal voor Zeeland; ook langs de Belgische kust en te Knokke was er grote schade vast te stellen. Dit is echter stof voor een afzonder
lijk artikel of brochure.
Na de 2e W.O.tnet de opruiming van de Atlantic-Wall zeg men in,dat de dijken en het strand erg waren aangetast door de zee. Barsten in de glooiing deden broze plaatsen ontstaan die bij springtij het hard te verduren kregen. Op vele plaatsen k w a m de voet van de dijk bloot die werd aangevreten en ondergraven door de sterke golven bij ho o g tij.
Het houten vlechtwerk, niet volledig waterdicht, kreeg af te rekenen van de getijen.Het gevolg was, dat het duinzand werd weggezogen. De ervaring bracht aan het licht dat de helling van de dijken niet ideaal was voor de golfslag.
Zo was men van oordeel , in de zestiger jaren,grote uitgaven uit te besteden voor de kustbeveiliging.
Door het aanwenden van nieuwe materialen, zoals staalplaten, en beton voor de beschoeiingen konden de zeedijken beter beveiligd worden.
Vooral in het Zoute liet de ontzanding zich gelden. Een van de maatregelen die Openbare Werken voorstelde was aanplantingen te verrichten met rijshout en helm.
In 1970 kwam de oplossing voor Kno k k e - H e i s t zandopspuitingen
Het was reeds zo ver,dat bij hoog water op bepaalde plaatsen men de s trandkabienen diende te verplaatsen. Te Knokke-Midden (Van Bunnenplein) moest v ó ó r het seizoen met een bulldozer het zand worden opgehoopt. Een smalle strook van 30 m liet dan toe het strand uit te baten. Toestanden die niet konden blijven duren.
Jaarlijks had men gedurende de winter dijkbreuken met alle gevolgen vandien.
Zandopspuitingen brachten de redding; via ijzeren buizen vanaf Zeebrugge en zuigers w e r d nieuw zand op de stranden gespoten.
Deze methode w e r d na zeven jaar met sukses herhaald. Namelijk in mei 1986 in een m i nimum van tijd werd niet minder dan 900.000 M3 zand opgespoten tussen de Lekkerbek en de Rubens, daar waar het meeste zand was verdwenen.
Aanplantingen van rijshout, helmgras zou eveneens bijdragen tot het behoud van de stranden. Een voorbeeld met goede resultaten is thans wa a r te nemen vanaf de Lekkerbek richting Zwin. De kosten voor deze opspuitingen wegen zeker
op tegenover de talrijke dijkbreuken die onze kust teisterden.
BIBLIOGRAFIE:
Archief Openbare Werken (Dienst der Kust) bundels Heist -Knokke -Knokke-Heist K.J.J. Brand Over de Bestuurlijke -en Historisch-Geofrafische ontwikkeling
van Zeeuws-VIaanderen 1983
M.Coornaert Knokke 6 Het Zwin 1974
M. C o o m a e r t Heist & de Eiesluis 1976
M. DeKeyser Heist van Vissersdorp tot Badstad 1969
G.Devent Het Heist van Toen 1986
D. Lannoy Van Polderdorp tot Badplaats 1976
D. Lannoy Het Knokke van Toen 1985
J.Nollet Heyst-aan-Zee en zijn verleden 1909
