bron
Surinaamsche Almanak voor het Jaar 1905. Erve J. Morpurgo, Paramaribo 1904
Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/_sur001190501_01/colofon.php
© 2012 dbnl
[Advertenties]
voorkant schutblad
Voorwoord.
Een oude bekende, die zich een beproefden vriend wenscht te betoonen, - de Surinaamsche Almanak, - komt voor de 18e maal weder zijne opwachting maken bij het publiek.
Gedachtig aan het ‘stilstaan is achteruitgaan’ heeft hij zich gedurende de 17 jaren van zijne verschijning steeds uitgebreid en vervolmaakt.
Zoo is deze Jaargang omvangrijker en beter gedocumenteerd dan de voorgaande, die weer zich gunstig onderscheidde van zijne voorgangers.
Dankbaar is daarbij voordeel getrokken van welwillend gegeven wenken, en verbetering gebracht in aangewezen feilen of tekortkomingen, waar de benoodigde gegevens daartoe bereikbaar waren.
Moge hij daarom steeds den steun van het publiek blijven genieten, wien hij tracht een gids en een vraagbaak te wezen
Erve J. Morpurgo.
Paramaribo,
20 Augustus 1904.
t.o. 7
Julius E. Muller.
† 20 Nov. 1902.
In Memoriam.
(overgedrukt uit de ‘Suriname’ van 28 Nov. 1902.)
Toen bij de openbare behandeling der Koloniale Begrooting voor 1903, in de morgenzitting der Koloniale Staten, op den 11n Juli dj. M u l l e r zijne merkwaardige, van grondige kennis getuigende, sinds vruchtdragende rede hield, had zeker niemand ter Staten-vergadering aanwezig, evenmin daar buiten, kunnen vermoeden dat die rede een zwanezang was, en dat het zoo kostbare leven van den spreker, na slechts weinige maanden tijds, in zijn' vollen bloei zoude worden afgesneden.
Welk eene rede!
Slechts even preludeerende, den breeden kop boven het massieve lichaam, flauw voorover gebogen, het papier in de rechterhand, de linker rustende op de groene tafel, begon hij, en het eene woord rijde zich naast het andere, voormende volzinnen, aangroeiende tot bladzijden schrifts, de afgelezen vellen zich weldra tot een' stapel ophoopende, twee uren lang.
Het was eene anatomische les op het phantoom der kolonie, hetwelk wachtte op een komenden M e s s i a s , om het weêr tot het leven terug te roepen.
Als een bekwaam chirurg, volkomen vertrouwd met het organisme van het door hem behandelde sujet, liet hij het ontleedmes lustig waren door het doode lichaam.
Geen vezel die hij onbeschouwd liet.
Alles haalde hij te voorschijn, om het met een critisch oog te onderzoeken, en te wijzen op slechten bouw of abnormaliteit.
Was het dan wonder dat toen hij eindigde het aanwezige publiek en zijne medeleden hem met daverend applaus dankten voor deze rede, die eene daad was?
Maar, helaas! dit gejuich verkeerde in rouwgeklaag toen eenige dagen geleden, slechts enkele maanden na deze rede, de mare door de stad ging dat de dood plotseling was komen weghalen wat Suriname zoo graag nog had willen behouden.
Hoog en laag, uit alle standen onzer Maatschappij getuigde men dan ook van het besef van het verlies door de kolonie geleden.
En bij de geopende groeve steeg de weemoed tot grooter hoogte toen Ds.
H o e k s t r a , in gevoelvolle woorden, sprak van den ongewonen geest en het
ongewone hart van den overledene.
8
Want inderdaad, M u l l e r bezat de zeldzame eigenschap der populariteit.
Selfmade man, heeft hij in verschillende levensstadiën in verschillende maatschappelijke kringen verkeerd, met den gewonen ambachtsman even
vertrouwelijk omgegaan als met den hoogst-geplaatsten ambtenaar der kolonie, en nimmer heeft hij zijne beleefdheid afgemeten naar de positie van dengene naar wien zij ging...
*
**
Een selfmade man noemden wij M u l l e r , en dat was hij in den vollen zin des woords.
Geboren den 20 Nov. 1846, was hij zoon van een bekwaam stadsgeneescheer, Dr.
J a n M u l l e r , een man van veelomvattende kennis, die in de weinige vrije uren, welke zijne drukke praktijk hem liet, zich vooral aan de beoefening der sterrekunde wijdde. Hij had te dien einde zelfs op zijn huis een kleinen observatiepost ingericht.
Mocht J u l i u s M u l l e r reeds op prillen leeftijd, door zijne rijke natuurlijke gaven, van dezen vader beginnen te profiteeren, dat voorrecht was hem, helaas! niet lang beschoren.
De oude dokter M u l l e r stierf begin 1862 toen J u l i u s nauwelijks 15 jaren oud was, en liet zijn gezin bijna geheel onbemiddeld achter.
Van zijne broeders - hij had er twee en eene zuster - bevond zich de oudste reeds geruimen tijd in Europa voor zijne vorming als Ingenieur, waarvan hij het eindexamen niet lang daarna aflegde, terwijl de andere kort na den dood des vaders naar Nederland vertrok, en daar dienst nam bij het Instructiebataljon te Kampen, waar hij door ijverige studie en nauwgezette plichtsbetrachting opklom tot Officier.
M u l l e r verliet ook toen de school van den hollandschen hoofdonderwijzer B r o u w e r , welke hij getrouw bezocht had, en kwam in de leer op de smederij van het Departement der Koloniale Vaartuigen.
Met ijver legde hij zich toe op het machinistenvak, en reeds 1864 zien wij hem als 3de machinist varen. Intusschen liet hij de van zijnen vader verkregen kennis der wiskunde niet ongebruikt liggen, maar bekwaamde zich, geholpen door den onvergetelijken, toen nog als Officier der infanterie dienenden, C a t e a u v a n R o s e v e l t , een vriend van den ouden M u l l e r , die zich zijner aantrok, in het landmetersvak, waarin hij begin 1870 examen aflegde en admissie verkreeg.
M u l l e r diende voorspoedig; weldra 2e en 1e machinist, werd hij in 1873 tot een geheel anderen wekkring geroepen.
Bij K.B. van 15 Maart 1871 No. 22 (G.B. No. 3) werd bepaald dat op 1 Januari
1874 het Metrieke Stelsel in de Kolonie zou worden ingevoerd en een behoorlijk
IJkwezen ingericht.
Ter uitvoering van dit K.B. liet de toenmalige Gouverneur het oog vallen op M u l l e r en werd deze bij G.R. dd. 25 September 1873 aangesteld als IJker, met opdracht voorstellen te doen tot organisatie van het IJkwezen.
Desniettemin bleef hij den Beheerder der Koloniale Vaartuigen toegevoegd ten einde dezen ‘in zijn beheer behulpzaam te zijn.’
Als ijker, ambtenaar der Secretarie, kwam M u l l e r in nadere aanraking met dezen Gouverneur, die dra zijne gaven erkende en hem met zijne vriendschap vereerde.
De eene onderscheiding na de andere viel M u l l e r nu te beurt. Geene commissie bijna werd samengesteld of er werd een beroep gedaan op M u l l e r 's werkkracht en doorzicht.
Voor den kleinen landbouw, die toen juist in geboorte was, voor de ontluikende goudindustrie, voor een op te richten strafetablissement, maar vooral en herhaaldelijk voor de Koloniale Vaartuigen moest hij zich opmaken tot het uitbrengen van advies of het uitvoeren van benoodigde werken.
Geen wonder dan ook dat toen in 1878 de betrekking van Hoofdmachinist bij de Koloniale Vaartuigen openkwam, de nog zeer jonge man, - hij was toen nauwelijks 32 jaar oud, - ter vervulling van dezen post geroepen werd, met handhaving evenwel van zijne kwaliteit van ijker, waarvan echter het traktement werd verlaagd.
Ook heeft M u l l e r een tijd lang, naast den toenmaligen waarnemenden Beheerder der Vaartuigen, den heer C a t e a u v a n R o s e v e l t , gefungeerd als
adjunct-Beheerder van dat Departement.
Inmiddels was hij bevorderd tot Officier der Schutterij, eene toenmaals zeer vereerende hoedanigheid, welke niet anders begeven werd dan aan mannen van verdienste en beteekenis.
Zoo stond M u l l e r op 32-jarigen leeftijd reeds vast in het leven en lachte de toekomst hem toe.
Zeer zeker, zijne kennis, die hij door aanhoudende studie meer en meer verrijkte, de vriendschap en waardeering eens Gouverneurs waren hem een waarborg voor een steeds hoogere stijging op de maatschappelijke ladder.
Plotseling echter kwam er een gewichtige ommekeer in M u l l e r 's bestaan en werd zijne ambtelijke carrière gebroken.
Het was tegen het eind der zeventiger jaren, - de tijd dat de goudkoorts hier het hevigst woedde.
M u l l e r kwam in zijne kwaliteit van landmeter, welke hij niet opgegeven had, in aanraking met lijders aan deze kwaal, werd zelf daardoor aangetast, en stak zich in goudondernemingen.
Maar ook zijn vriend en beschermer, Gouverneur Jhr. v a n S y p e s t e y n , ontging
die besmetting niet, en trots het verbod van
10
het Regeerings-Reglement geraakte hij, - hoewel in het geheim - geïnteresseerd in hier bestaande goudondernemingen.
Dit veroorzaakte eene botsing tusschen de belangen van den Gouverneur en die van den ambtenaar, welke hevig was.
M u l l e r kwam daardoor op eenen tweesprong te staan. Hij moest kiezen tusschen den Gouverneur en diens vriendschap en zijn goed recht, hetwelk innig verbonden was met dat van derden.
En hij koos.
Waren alleen zijne belangen op het spel, misschien ware de keus anders uitgevallen. Maar niet alleen zijne belangen, doch ook die van anderen waren daarmede gemoeid; en M u l l e r ware dan M u l l e r niet geweest, hadde hij anders gekozen dan hij toen deed.
Buitenoien, het spel, dat Gouverneur Jhr. v a n S y p e s t e y n speelde, dreigde de kolonie met groot gevaar.
Fel werd toen de strijd, die zoo hoog opliep dat M u l l e r , na persoonlijk grovelijk beleedigd te zijn door den Gouverneur, die hem zelfs krankzinnig liet verklaren, in 1880 naar Europa trok, om alhier het krankzinnigengesticht te ontkomen en om te trachten aldaar recht te verkrijgen.
Een tijd van onnoemlijk bitter lijden werd het toen voor hem: hij werd verguisd door de vrienden van den Gouverneur, die geen middel onbeproefd nalieten, zelfs niet het meest ongehoorde, om hem af te maken.
Dit veroorzaakte M u l l e r veel, heel veel leed.
Na eene harde worsteling, gelukte het hem eindelijk gehoor te vinden bij de Tweede Kamer der Staten-Generaal.
Eene interpellatie, welke tot resultaat had dat M u l l e r recht verkreeg, volgde op dat gehoor.
Maar daardoor was Jhr. v a n S y p e s t e y n als Gouverneur van Suriname ook ten val gebracht.
Zijne wraak bleef echter niet uit.
Toen M u l l e r in 1882 in de kolonie terugkeerde, ontving hij als laatste
Bestuursdaad van Jhr. v a n S y p e s t e y n ontslag uit alle openbare betrekkingen,
zonder vermelding van het epitheet ‘eervol’ en met verlies van zijn aanspraken op
pensioen.
(*)Maar geen nood!
In Nederland had M u l l e r niet alleen voor zijne zaak geijverd.
Door zijne veelzijdige ontwikkeling en zijne ongemeene kennis van Surinaamsche toestanden en zaken, gepaard aan zijne groote liefde voor het Land zijner geboorte, had M u l l e r de aandacht weten te vestigen op Suriname, dat toenmaals in het geheel niet of heel slecht bekend was in Nederland.
Hij wist zoodanige belangstelling te wekken, dat er zich spoedig maatschappijen tot operaties in Suriname vormden.
De eerste en de voornaamste was de West-Indische Exploitatie Maatschappij, welke ten doel had de exploitatie van plantages en goudvelden in de kolonie.
Van deze Maatschappij werd Muller directeur.
Zij had echter weinig voorspoed, en verliep spoedig.
Eene andere Maatschappij waaraan ook toen door Muller de eerste stoot is gegeven, is de K.W.I. Maildienst.
Omstreeks 1882 werd de eenige directe stoomvaartverbinding tusschen Suriname en Europa door de Fransche Mail onderhouden, die eens in de maand op de doorreis naar Fransch Guyana en vice-versa voor eenige weinige uren de haven van Paramaribo binnenliep.
M u l l e r begreep het groote voordeel dat eene directe verbinding met het Moederland door eene Hollandsche lijn voor den handel der Kolonie zou hebben.
Hij zocht daarom, gedurende zijn verblijf in Nederland, den heer P.N. Muller en eenige andere kapitalisten op, aan wie hij berekeningen voorlegde die het winstgevende van zulke eene onderneming in een helder licht stelden.
De zaak kreeg dan ook spoedig haar beslag en reeds in 1884 deed de eerste boot van den K.W.I.M. Paramaribo aan.
Na de liquidatie der West-Indische Expl. Mij. wijdde M u l l e r zich geheel aan de exploitatie der goudconcessie L. & F. de Jong, welke de oorzaak was van den ommekeer in zijn leven.
Van aandeelhouder werd hij, dank zijnen ijver en zijne groote kennis van zaken, directeur der Vennootschap, welke betrekking hij, - ofschoon eenige jaren geleden de Vennootschap werd omgezet in eene Naamlooze, - tot aan zijn' dood bleef bekleeden.
*
**
De strijd, welken M u l l e r - den eersten en eenigen keer voor zijn eigen belang - moest voeren, had hem warm gemaakt en zijn combatieve eigenschappen wakker geroepen.
Buitendien was hij in Holland voor zijne zaak in nadere aanraking gekomen met de Pers, en had hij hare waarde en hare macht op den rechten prijs leeren stellen;
daar reeds had hij zijne intrede in de journalistiek gedaan door beschouwingen te
leveren voor ‘Het Vaderland’ over Surinaamsche zaken en toestanden.
12
Toen hij naar Suriname terugkeerde, stelde dit blad hem dan ook als zijn correspondent aan.
Nauwelijks in de kolonie terug, wierp hij zich in de politiek, dat veld bij
uitnemendheid voor strijdbare actie, en versneed hij zijne pen tot het schrijven van krachtige, zaakrijke artikelen over Surinaamsche zaken en toestanden.
Eerst verbonden aan de Suriname, vond hij echter weldra de ruimte, welke de Redacteur van dit blad hem had kunnen afstaan voor zijne beschouwingen, niet ruim genoeg meer, en sloot hij zich aan bij De West-Indiër, waarvan hij weldra de leider en redacteur werd.
Dit alles geheel belangloos, zoo alles M u l l e r immer gewoon was in zijn dienstbetoon aan anderen, die zijne hulp kwamen inroepen.
Intusschen hadden er in het Bestuur der kolonie eenige veranderingen plaats gegrepen.
Teruggeroepen in 1882 om de zaak-L. & F. d e J o n g , waarin M u l l e r betrokken was, was Jhr. v a n S y p e n s t e y n opgevolgd door Baron v a n H e e r d t , die na twee jaren reeds het Bestuur overdroeg aan Mr. S m i d t .
Aanvankelijk ingenomen met het bestuur van dezen Bewindsman, werd M u l l e r evenwel spoedig een zijner tegenstanders; niet-weinig trok hij in couranten-artikelen tegen hem te velde, en werkte alzoo het gaan van Mr. S m i d t naar Patria ongemeen in de hand.
De jaargangen 1885/87 van De West-Indiër, waarvan, zooals wij hiervoren zeiden, M u l l e r redacteur was, getuigen hiervoor: de daarin voorkomende beschouwingen over het beleid van Mr. S m i d t , nu eens met bijtende ironie, dan weer met scherp sarcasme, soms ook met bitteren wrevel gesteld, waren alle blijk van de hevige campagne, welke hij tegen het Bestuur van Mr. S m i d t leidde.
Den 1n Mei 1888 deden de kiezers uitspraak in het geding, en werd M u l l e r , hoewel niet dan na hevig verzet van de heerschende klasse en van het Mr. S m i d t gezinde Pers-orgaan in de kolonie, de Suriname, gekozen tot lid der Koloniale Staten.
Gouverneur S m i d t abdiceerde toen en keerde naar Nederland terug.
Sinds is M u l l e r in het Vertegenwoordigend Lichaam der Kolonie steeds herkozen, en kan de wijze, waarop hij zijn mandaat heeft uitgevoerd, zonder vrees voor tegenspraak, als voorbeeld gesteld worden.
Vervuld van eene onbegrensde liefde voor het Land zijner geboorte, het tot in de uiterste hoeken kennende, was hij steeds op post om over zijne belangen te waken.
Wie de aanalen van de Staten van 1888 af naslaat, zal ervaren dat sedert geen
zittingjaar is voorbijgegaan, waarin M u l
l e r niet eene rede gehouden heeft, welke eene daad was, of voorstellen gedaan, die de kolonie tot bloei en welvaart moesten brengen.
Maar ook dààr heeft hij veel leed moeten ervaren; ook daar werd hij op een' tweesprong geplaatst.
Wij zullen ons vergenoegen met eene bloote vermelding der feiten, het aan den lateren historieschrijver, die ver genoeg van de gebeurtenissen van die voor de kolonie zoo woelige tijden zal staan, om een juist oordeel te kunnen vellen, overlatende, te beslissen of M u l l e r ook toèn juist gekozen heeft.
Mr. S m i d t was in het Bestuur der kolonie opgevolgd door Jhr. Mr. d e
S a v o r n i n L o h m a n , die het spoedig verkort bij een zeker deel der bevolking.
Het wilde toen voorkomen dat M u l l e r het voor dezen Gouverneur opnam, en het gerucht deed de ronde dat Mr. L o h m a n hem voor groote dingen bestemd had.
Plotseling echter veranderde M u l l e r 's houding geheel.
Men fluisterde elkaar toen in dat hem eene keus gesteld was; en zijn goed hart den doorslag had gegeven.
Op zekeren December-morgen van het jaar 1889 stelde hij de zoo zeer befaamde Paramotie voor, welke de breuk tusschen Gouverneur L o h m a n en de Staten volkomen maakte, en den strijd deed ontbranden, welken deze Machten - in - de kolonie hebben gestreden en geëindigd is met L o h m a n 's terugroeping naar Nederland in 1892.
Opgevolgd werd toen Jhr. Mr. L o h m a n door Jhr. Mr. v a n A s c h v a n W i j c k . Deze Gouverneur leerde M u l l e r kennen, en op rechte waarde stellen.
Van dit tijdstip af is er geene enkele commissie van eenig belang benoemd, waarvan M u l l e r geen deel uitmaakte.
In alles werd zijn raad en voorlichting gevraagd; van zijne veelzijdige ontwikkeling en zijne uitgebreide kennis der kolonie werd vaak en ruim gebruik gemaakt.
Het verwonderde daarom dan ook niemand, toen H.M. onze geëerbiedigde Vorstin bij hare troonsbeklimming M u l l e r het Officierskruis der Oranje Nassau Orde schonk, - eene welverdiende onderscheiding, welke algemeen door klein en groot werd toegejuicht.
*
*
*Treurig voorwaar dat aan Suriname zoo spoedig na elkaar twee zulke mannen
moesten ontvallen, wier harten zoo zeer gloeiden voor de kolonie, en die veel er
voor wilden en zouden kunnen doen: Gouverneur v a n A s c h v a n W i j c k was
na zijne benoeming tot Minister van Koloniën de macht, die, hoe kort van levensduur
ook, veel tot stand heeft gebracht, en ongetwijfeld
14
nog veel meer tot stand zoude brengen, ware de dood met zoo ras tusschen getreden, terwijl J u l i u s M u l l e r was de kracht, die de harten en geesten stuwde daarheen waar hij het belang der kolonie meende te zien.
Lang is de lijst van al wat de kolonie aan M u l l e r te danken heeft.
Stipten wij hier boven reeds aan dat M u l l e r de belangstelling in de kolonie, waaraan wij het ontstaan van nieuwe goud- en landbouw-ondernemingen te danken hebben, heeft doen herleven; - vermeldden wij bereids dat hij den eersten stoot heeft gegeven tot de oprichting van den K.W.I. Maildienst, - wij zouden er nog op kunnen wijzen, hoe hij door zijne aanhoudende en doorwrochte artikelen in De West-Indiër en in buitenlandsche bladen en tijdschriften, waarin hij stapels bewijzen voor ons goed recht ophoopte, voor het voornaamste deel heeft bijgedragen tot de voor ons gunstige scheidsrechterlijke uitspraak van den Czar van Rusland in de Lawa-quaestie, waardoor wij in het ongestoord bezit geraakten van ± 1 millioen H.A.
goudrijk land;
wij zouden kunnen gewagen van zijn krachtig optreden ter zake van-, en het eerst en steeds met meer klem aandringen op de noodzakelijkheid van een onderzoek van den bodem der kolonie;
wij zouden kunnen herinneren aan het feit dat het M u l l e r was, die het eerst de noodzakelijkheid heeft aangetoond van een spoorverbinding met het binnenland;
dat hij het was die na het falen der Maatschappij Suriname, de Regeering er toe decideerde zelve den aanleg van den spoorweg naar het Lawagebied ter hand te nemen door helder in het licht te stellen hoe de Maatschappij zelve daar aan schuld had, door hare onzaakkundige ramingen en door de voedingsbronnen van den spoorweg te zoeken in reeds langer dan 25 jaren geëxploiteerde streken, in plaats van dadelijk de schreden te richten naar het Lawagebied met zijn rijke beloften en bijna geheele ongereptheid.
wij zouden melding kunnen maken van de vele opofferingen, welke M u l l e r zich belangeloos in het belang der kolonie heeft getroost door de schenking aan het Koloniaal Museum van de verscheidene door hem gemaakte photographieën van ons Land en Volk, en van de Legio goudhoudende en andere ertsen en gesteenten, welke hij in het Hinterland heeft verzameld, ten einde te bewijzen hoeveel rijkdom en onmetelijke schatten onze bodem bevat, - een en ander dat gewis krachtig heeft bijgedragen tot de belangstelling, welke men in den laatsten tijd in de kolonie is gaan stellen;
wij zouden niet onvermeld kunnen laten het ernstig streven dat M u l l e r bezielde,
om de bevolking van het Land onzer geboorte met arbeidzamen, rustigen, - boeren
uit het Moederland - te vermeerderen; getuige het, ter gelegenheid van het 50 jarig
jubilé der Boeren in Suriname in 1895, door hem, in
combinatie met Ds. H o e k s t r a , uitgegeven geschiedkundig verhaal aangaande de Boeren-kolonisatie;
wij zouden er nog op kunnen wijzen...
Doch waar zouden wij dan eindigen?...
Zullen onze krachten daartoe niet ontoereikend blijken?...
En dan, zal de weemoed ons niet sterker gaan vervullen, wanneer wij steeds duidelijker en duidelijker ons voor de oogen stellen wat wij aan dezen man verloren hebben?...
Zijn laatste werk, de biographie van K a p p l e r , bestemd voor den Surinaamschen Almanak voor 1903, ligt naast ons. Bij tijd en wijle dwaalt ons oog van ons werk naar zijn manuscript, en de kolossale figuur van M u l l e r staat ons dan voor den geest.
Wij zien hem nog, den man met de zware gestalte, die voor iedereen een' groet, een' gullen lach, een hartelijk woord over had. Want dit was het geheim der
populariteit van M u l l e r , dat hij niemand gering achtte, dat hij van een ieder, dien hij op zijn' levensweg ontmoette, evenveel notitie nam.
M u l l e r bezat een onverwoestbaar optimisme en eene behaaglijke bonhomie.
In den intiemen vriendenkring was de scherts steeds op zijne lippen, en zelfs in oogenblikken van verdrukking, - in de laatste dagen had hij niet-weinig te kampen met de zorgen des levens, en ondervond hij de eene teleurstelling op de andere, - bij eene gewichtige rede in de Koloniale Staten, altijd kwam, zij het slechts even, de humor bij hem om den hoek kijken.
Eenvoudig en sober als hij was, en levende op bescheiden voet, was toch zijn huis, evenals zijn hart voor een ieder, die er steun, raad of opwekking kwam zoeken, open.
Op zijne stoep hield hij iederen avond hof.
Voorwaar eene merkwaardige stoep.
Daarvoor heeft gestaan, de hand aan de ijzeren balustrade, misschien de minste bewoner der kolonie, maar ook vaak de Gouverneur van Suriname.
De vreemdeling die hier kwam, 'tzij de man van wetenschap die er op uit gaat om zijne kennis te verrijken, 'tzij de fortuinzoeker die het goede uit de kolonie komt trachten te halen, 'tzij de pleizferreiziger om van het natuurschoon der kolonie te genieten, - zij allen werden dadelijk bij M u l l e r gebracht, als de man van wiens terreinkennis zij voor hun doel het meeste voordeel zouden kunnen trekken.
Inderdaad, de redenaar aan zijn graf heeft het juist gezegd: ‘Zeker, ook hij heeft
wel eens misgetast, ook hij droeg zijn schat in aarden vaten - wie doet het niet? -
maar wat men ook op het aarden vat mocht aanmerken, het kon niet ontkend worden,
dat hij er in droeg een rijken schat van liefde voor zijn land en volk.’
16
En voegen wij daarbij: Waar J u l i u s M u l l e r gezondigd heeft, waar hij zich vijanden gemaakt heeft, daar was het niet om zijn zelfs wille, want vaak heeft hij in den strijd voor het publieke belang zijn eigen belang op den achtergrond teruggedrongen, ja zelfs benadeeld.
Daarom, laten wij voor heden zwijgen over het ‘aarden vat’ van dezen man, laten wij slechts denken aan den schat, waarvan hij ons zoo rijkelijk heeft doen genieten, en betreuren dat hij zoo vroeg, ach, zooveel te vroeg, van ons weggenomen is.
Laten wij voor de kolonie hopen, dat hij, die zooveel voor haar geleden en gestreden heeft, maar die, zelfs in oogenblikken van teleurgestelde verwachtingen, steeds weer eene blijdere toekomst voorzag, laten wij hopen voor ons arme Suriname, dat hij, als een andere M o z e s , gestorven is in het gezicht van het Beloofde Land.
H.v.O.
Kalender , enz.
18
Januari, 31 dagen.
Hoogste Waterstand aan Braamspunt.
Nieuwe Maan, 5 Jan.
Dagnommer des Jaars.
Eerste Kwartier, 13 Jan.
Volle Maan, 21 Jan.
Laatste Kwartier, 28 Jan.
n.m.
v.m.
2,10 1,32
Nieuwjaarsdag 1 Zondag
1
3,16 2,44
2 Maandag 2
4,18 3,48
3 Dinsdag 3
5, 7 4,44
4 Woensdag 4
5,51 5,29
5 Donderdag 5
6,31 6,12
Driekoningen 6 Vrijdag
6
7,10 6,50
Springtij 7 Zaterdag
7
7,47 7,29
8 Zondag 8
8,25 8, 6
Koppermaandag 9 Maandag
9
9, 2 8,43
10 Dinsdag 10
9,39 9,20
11 Woensdag 11
10,19 9,58
12 Donderdag 12
11, 3 10,40
13 Vrijdag 13
11,55 11,28
14 Zaterdag 14
0,27 --
15 Zondag 15
1,41 1, 3
16 Maandag 16
2,53 2,19
17 Dinsdag 17
3,54 3,25
18 Woensdag 18
4,46 4,21
De Zon in den
♒
19 Donderdag
19
10,48 10,22
27 Vrijdag 27
11,46 11,16
28 Zaterdag 28
0,19 --
29 Zondag 29
1,37 0,56
30 Maandag 30
2,57 2,19
31 Dinsdag
31
19
Memorandum.
---
---
---
---
---
---
---
---
---
Februari, 28 dagen.
Hoogste Waterstand aan Braamspunt.
Nieuwe Maan, 4 Febr.
Dagnommer des Jaars.
Eerste Kwartier, 12 Febr.
Volle Maan, 19 Febr.
Laatste Kwartier, 26 Febr.
n.m.
v.m.
4, 6 3,33
1 Woensdag 32
5, 1 4,36
Maria Lichtmis 2 Donderdag
33
5,43 5,22
3 Vrijdag 34
6,20 6, 2
4 Zaterdag 35
6,54 6,38
5 Zondag 36
7,27 7,11
Springtij 6 Maandag
37
8, 0 7,44
7 Dinsdag 38
8,33 8,17
8 Woensdag 39
9, 6 8,58
9 Donderdag 40
9,41 9,23
10 Vrijdag 41
10,18 9,59
11 Zaterdag 42
11, 2 10,39
12 Zondag 43
11,59 11,29
13 Maandag 44
0,36 --
14 Dinsdag 45
2, 0 1,16
15 Woensdag 46
3,18 2,41
16 Donderdag 47
4,21 3,51
17 Vrijdag 48
5,11 4,48
18 Zaterdag 49
5,54 5,33
Sept. ges.
M.verd. De Zon i/d ♓
19 Zondag 50
6,36 6,15
20 Maandag 51
7,18 6,57
Springtij 21 Dinsdag
52
8, 2 7,40
22 Woensdag 53
8,48 8,25
23 Donderdag 54
9,34 9,11
24 Vrijdag
55
10,21 9,57
25 Zaterdag 56
11,16 10,48
Sexagesima 26 Zondag
57
-- 11,48
27 Maandag 58
1, 6 0,24
28 Dinsdag
59
Memorandum.
---
---
---
---
---
---
---
---
---
22
Maart, 31 dagen.
Hoogste Waterstand aan Braamspunt.
Nieuwe Maan 6 Mrt.
Dagnommer des Jaars.
Eerste Kwartier 14 Mrt.
Volle Maan 21 Mrt.
Laatste Kwartier 27 Mrt.
n.m.
v.m.
2,36 1,52
1 Woensdag 60
3,50 3,15
2 Donderdag 61
4,48 4,21
3 Vrijdag 62
5,28 5,10
4 Zaterdag 63
6, 3 5,46
Quinquag.
Z.verd. Vast.av.
5 Zondag 64
6,34 6,19
6 Maandag 65
7, 3 6,48
7 Dinsdag 66
7,33 7,18
Aschdag Springtij 8 Woensdag
67
8, 4 7,48
9 Donderdag 68
8,34 8,19
10 Vrijdag 69
9, 8 8,51
11 Zaterdag 70
9,43 9,25
Quadragesima 12 Zondag
71
10,25 10, 3
13 Maandag 72
11,17 10,49
14 Dinsdag 73
-- 11,51
Quatertemper 15 Woensdag
74
1,17 0,31
16 Donderdag 75
2,45 2, 3
Quatertemper 17 Vrijdag
76
3,54 3,21
Quatertemper 18 Zaterdag
77
9,10 8,47
Maria Boodschap 25 Zaterdag
84
9,57 9,33
Oculi 26 Zondag
85
10,51 10,23
27 Maandag 86
11,57 11,22
28 Dinsdag 87
0,39 --
29 Woensdag 88
2, 9 1,24
30 Donderdag 89
3,25 2,49
31 Vrijdag
09
23
Memorandum.
---
---
---
---
---
---
---
---
---
April, 30 dagen.
Hoogste Waterstand aan Braamspunt.
Nieuwe Maan 4 Apr.
Dagnommer des Jaars.
Eerste Kwartier 12 Apr.
Volle Maan 19 Apr.
Laatste Kwartier 26 Apr.
n.m.
v.m.
4,23 3,56
1 Zaterdag 91
5, 4 4,45
Laetare 2 Zondag
92
5,37 5,21
3 Maandag 93
6, 8 5,53
4 Dinsdag 94
6,35 6,21
5 Woensdag 95
7, 4 6,49
Springtij 6 Donderdag
96
7,35 7,19
7 Vrijdag 97
8, 6 7,50
8 Zaterdag 98
8,40 8,22
Jud.
Pass.-Zond.
9 Zondag 99
9,16 8,58
10 Maandag 100
9,59 9,37
11 Dinsdag 101
10,53 10,25
12 Woensdag 102
-- 11,26
13 Donderdag 103
0,48 0, 4
14 Vrijdag 104
2,16 1,33
15 Zaterdag 105
3,25 2,52
Palmzondag 16 Zondag
106
4,22 3,55
17 Maandag 107
5, 8 4,46
18 Dinsdag 108
5,52 5,30
19 Woensdag 109
6,34 6,12
Isr. P.W.
Donderd. De Zon i/d ♉ 20 Donderdag
110
7,18 6,56
Isr. P. Goede Vrijd. Springtij 21 Vrijdag
111
8,03 7,40
22 Zaterdag
112
8,49 8,26
Paschen 23 Zondag
113
9,37 9,13
2e Paaschdag 24 Maandag
114
10,29 10, 2
25 Dinsdag 115
11,31 10,59
Isr. Paschen 26 Woensdag
116
0, 7 --
Isr. Paschen 27 Donderdag
117
1,30 0,48
28 Vrijdag 118
2,45 2,10
29 Zaterdag 119
3,44 3,16
Quasimodo 30 Zondag
120
Memorandum.
---
---
---
---
---
---
---
---
---
26
Mei, 31 dagen.
Hoogste Waterstand aan Braamspunt.
Nieuwe Maan 4 Mei.
Dagnommer des Jaars.
Eerste Kwartier 12 Mei.
Volle Maan 18 Mei.
Laatste Kwartier 26 Mei.
n.m.
v.m.
1 Maandag 121
4,29 4, 8
2 Dinsdag 122
5, 5 4,48
3 Woensdag 123
5,37 5,21
4 Donderdag 124
6, 7 5,52
5 Vrijdag 125
6,37 6,22
Springtij 6 Zaterdag
126
7, 9 6,53
Misericordia 7 Zondag
127
7,42 7,25
8 Maandag 128
8,18 8, 0
9 Dinsdag 129
8,59 8,38
10 Woensdag 130
9,45 9,21
11 Donderdag 131
10,40 10,11
12 Vrijdag 132
11,47 11,12
13 Zaterdag 133
0,26 --
Jubilate 14 Zondag
134
1,47 1, 7
15 Maandag 135
2,53 2,22
16 Dinsdag 136
3,52 3,23
17 Woensdag 137
4,43 4,19
18 Donderdag 138
5,30 5, 7
19 Vrijdag 139
6,15 5,53
Springtij 20 Zaterdag
140
-- 11,30
27 Zaterdag 147
0,38 0, 3
Vocem.
28 Zondag 148
1,51 1,15
† Dag Vast.
29 Maandag 149
2,53 2,24
Dag Vast.
30 Dinsdag 150
3,45 3,20
Dag Vast.
31 Woensdag 151
4,29
4, 8
27
Memorandum.
---
---
---
---
---
---
---
---
---
Juni, 30 dagen.
Hoogste Waterstand aan Braamspunt.
Nieuwe Maan 3 Juni.
Dagnommer des Jaars.
Eerste Kwartier 10 Juni.
Volle Maan 17 Juni.
Laatste Kwartier 24 Juni.
n.m.
v.m.
5, 5 4,47
Hem. Christi.
1 Donderdag 152
5,40 5,22
2 Vrijdag 153
6,13 5,57
3 Zaterdag 154
6,48 6,30
Exandi.
Springtij 4 Zondag
155
7,24 7, 6
5 Maandag 156
8, 4 7,43
6 Dinsdag 157
8,47 8,25
7 Woensdag 158
9,35 9,10
8 Donderdag 159
10,30 10, 2
Isr. Pinksteren 9 Vrijdag
160
11,32 11, 0
Isr. Pinksteren 10 Zaterdag
161
0, 5 --
Chr. Pinksteren 11 Zondag
162
1,18 0,40
Chr. Pinksteren 12 Maandag
163
2,25 1,53
13 Dinsdag 164
3,26 2,56
Quatertemper 14 Woensdag
165
4,24 3,56
15 Donderdag 166
5,14 4,50
Quatertemper 16 Vrijdag
167
6, 2 5,38
Quatertemper 17 Zaterdag
168
6,46 6,24
H.
Drievulduldigheid 18 Zondag
169
7,29 7, 8
Springtij 19 Maandag
170
8,13 7,51
20 Dinsdag 171
8,57 8,35
21 Woensdag 172
9,41 9,19
H. Sacram. De Zon in den ♋ 22 Donderdag
173
10,27 10, 4
23 Vrijdag 174
11,16 10,51
24 Zaterdag
175
-- 11,43
25 Zondag 176
0,43 0,12
26 Maandag 177
1,52 1,17
27 Dinsdag 178
2,54 2,25
28 Woensdag 179
3,47 3,21
29 Donderdag 180
4,34 4,12
30 Vrijdag
181
Memorandum.
---
---
---
---
---
---
---
---
---
30
Juli, 31 dagen.
Hoogste Waterstand aan Braamspunt
Nieuwe Maan 2 Juli.
Dagnommer des Jaars.
Eerste Kwartier 9 Juli.
Volle Maan 16 Juli.
Laatste Kwartier 24 Juli.
n.m.
v.m.
5,14 4,54
1 Zaterdag 182
5,53 5,34
Maria Visitatie 2 Zondag
183
6,31 6,12
3 Maandag 184
7, 9 6,50
Springtij 4 Dinsdag
185
7,50 7,29
5 Woensdag 186
8,35 8,12
6 Donderdag 187
9,23 8,59
7 Vrijdag 188
10,15 9,48
8 Zaterdag 189
11,12 10,43
9 Zondag 190
-- 11,42
10 Maandag 191
0,47 0,14
11 Dinsdag 192
1,51 1,24
12 Woensdag 193
3, 8 2,35
13 Donderdag 194
4,12 3,40
14 Vrijdag 195
5, 5 4,40
15 Zaterdag 196
5,52 5,29
6 Zondag 197
6,34 6,14
17 Maandag 198
7,14 6,54
Springtij 18 Dinsdag
199
7,53 7,34
19 Woensdag 200
8,32 8,13
20 Donderdag
201
1,57 1,20
27 Donderdag 208
3, 5 2,32
28 Vrijdag 209
4, 3 3,35
29 Zaterdag 210
4,52 4,29
30 Zondag 211
5,34 5,13
31 Maandag
212
31
Memorandum.
---
---
---
---
---
---
---
---
---
Augustus, 31 dagen.
Hoogste Waterstand aan Braamspunt.
Nieuwe Maan 1 Aug.
Dagnommer des Jaars.
Eerste Kwartier 7 Aug.
Volle Maan 15 Aug.
Laatste Kwartier 23 Aug.
Nieuwe Maan 30 Aug.
n.m.
v.m.
6,14 5,54
1 Dinsdag 213
6,53 6,33
Springtij 2 Woensdag
214
7,30 7,14
3 Donderdag 215
8,19 7,57
4 Vrijdag 216
9, 5 8,42
5 Zaterdag 217
9,54 9,29
6 Zondag 218
10,47 10,20
7 Maandag 219
11,46 11,15
8 Dinsdag 220
0,19 --
9 Woensdag 221
1,38 0,57
Verw. v.
Jerusalem 10 Donderdag
222
2,56 2,18
11 Vrijdag 223
4, 4 3,31
12 Zaterdag 224
4,59 4,34
13 Zondag 225
5,42 5,21
Vastendag Maansverd.
14 Maandag 226
6,20 6, 2
Maria Hemelvaart 15 Dinsdag
227
6,55 6,38
Springtij 16 Woensdag
228
7, 3 7,13
17 Donderdag 229
8, 4 7,47
18 Vrijdag 230
8,37 8,20
19 Zaterdag 231
9,11 8,54
20 Zondag 232
9,47 9,29
Hartjesdag 21 Maandag
233
10,27 10, 7
22 Dinsdag 234
11,15 10,50
23 Woensdag
235
-- 11,45
24 Donderdag 236
0,59 0,20
De Zon in de
♍ 25 Vrijdag
237
2,23 1,42
26 Zaterdag 238
3,32 2,59
27 Zondag 239
4,30 4, 3
28 Maandag 240
5,14 4,53
Zonsverd.
29 Dinsdag 241
5,55 5,35
Zonsverd.
30 Woensdag 242
6,34 6,15
31 Donderdag
243
Memorandum.
---
---
---
---
---
---
---
---
---
34
September, 30 dagen.
Hoogste Waterstand aan Braamspunt.
Eerste Kwartier 6 Sept.
Dagnommer des Jaars.
Volle Maan 13 Sept.
Laatste Kwartier 21 Sept.
Nieuwe Maan 28 Sept.
n.m.
v.m.
7,15 6,54
Springtij 1 Vrijdag
244
7,59 7,37
2 Zaterdag 245
8,44 8,21
3 Zondag 246
9,30 9, 7
4 Maandag 247
0,21 9,55
5 Dinsdag 248
11,20 10,49
6 Woensdag 249
-- 11,55
7 Donderdag 250
1,19 0,35
Maria Geboorte 8 Vrijdag
251
2,45 2, 4
9 Zaterdag 252
3,55 3,22
10 Zondag 253
4,48 4,24
11 Maandag 254
5,27 5, 8
12 Dinsdag 255
6, 1 5,45
13 Woensdag 256
6,32 6,17
14 Donderdag 257
7, 2 6,47
Springtij 15 Vrijdag
258
7,34 7,18
16 Zaterdag 259
8, 4 7,49
17 Zondag 260
8,36 8,20
18 Maandag 261
9, 9 8,52
19 Dinsdag 262
9,47 9,28
Quatertemper.
20 Woensdag
263
4,51 4,28
27 Woensdag 270
5,31 5,11
28 Donderdag 271
6,11 5,51
29 Vrijdag 272
6,53 6,31
Springtij. Isr.
Nieuwj. 5665 30 Zaterdag
273
35
Memorandum.
---
---
---
---
---
---
---
---
---
October, 31 dagen.
Hoogste Waterstand aan Braamspunt.
Eerste Kwartier 5 Oct.
Dagnommer des Jaars.
Volle Maan 13 Oct.
Laatste Kwartier 21 Oct.
Nieuwe Maan 28 Oct.
n.m.
v.m.
7,36 7,14
Isr. Nieuwj.
1 Zondag 274
8,22 7,59
2 Maandag 275
9, 8 8,45
Leiden ontzet 3 Dinsdag
276
9,59 9,33
4 Woensdag 277
10,57 10,27
5 Donderdag 278
-- 11,33
6 Vrijdag 279
0,19 0,14
7 Zaterdag 280
2,27 1,45
Alkm. ontzet 8 Zondag
281
3,35 3, 3
Gr.
Verzoendag 9 Maandag
282
4,26 4, 3
10 Dinsdag 283
5, 8 4,46
11 Woensdag 284
5,36 5,20
12 Donderdag 285
6, 5 5,51
13 Vrijdag 286
6,34 6,19
Loofhuttenf.
14 Zaterdag 287
7, 4 6,49
Loofhuttenfeest Springtij
15 Zondag 288
7,37 7,19
Loofhuttenfeest 16 Maandag
289
8, 6 7,50
Loofhuttenfeest 17 Dinsdag
290
8,41 8,23
Loofhuttenfeest 18 Woensdag
291
9,19 8,59
Loofhuttenfeest 19 Donderdag
292
10, 4 9,40
Loofhuttenfeest Gr. Palmdag 20 Vrijdag
293
11, 3 10,31
Loofhuttenfeest Onth.f.
21 Zaterdag 294
-- 11,40
Vreugde der Wet
22 Zondag
295
1, 8 0,23
23 Maandag 296
2,29 1,51
De Zon in den
♎ 24 Dinsdag
297
3,32 3, 2
25 Woensdag 298
4,23 3,59
26 Donderdag 299
5, 6 4,44
27 Vrijdag 300
5,48 5,27
28 Zaterdag 301
6,31 6, 9
Springtij 29 Zondag
302
7,16 6,53
30 Maandag 303
8, 2 7,39
31 Dinsdag
304
Memorandum.
---
---
---
---
---
---
---
---
---
38
November, 30 dagen.
Hoogste Waterstand aan Braamspunt.
Eerste Kwartier, 4 Nov.
Dagnommer des Jaars
Volle Maan, 12 Nov.
Laatste Kwartier, 20 Nov.
Nieuwe Maan, 26 Nov.
v.m.
n.m.
8,50 8,26
Allerheiligen 1 Woensdag
305
9,41 9,15
Allerzielen 2 Donderdag
306
10,37 10, 8
3 Vrijdag 307
11,47 11,10
4 Zaterdag 308
0,27 --
5 Zondag 309
1,51 1,10
6 Maandag 310
2,59 2,28
7 Dinsdag 311
3,53 3,28
8 Woensdag 312
4,33 4,10
9 Donderdag 313
5, 7 4,50
10 Vrijdag 314
5,38 5,28
11 Zaterdag 315
6, 8 5,53
12 Zondag 316
6,38 6,28
Springtij 13 Maandag
317
7,10 6,54
14 Dinsdag 318
7,44 7,27
15 Woensdag 319
8,20 8, 1
16 Donderdag 320
9, 1 8,40
17 Vrijdag 321
9,47 9,23
18 Zaterdag 322
10,42 10,13
19 Zondag 323
11,52 11,15
20 Maandag
324
6,59 6,36
Springtij 28 Dinsdag
332
7,46 7,22
29 Woensdag 333
8,34 8,10
30 Donderdag
334
39
Memorandum.
---
---
---
---
---
---
---
---
---
December, 31 dagen.
Hoogste Waterstand aan Braamspunt.
Eerste Kwartier, 3 Dec.
Dagnommer des Jaars.
Volle Maan, 11 Dec.
Laatste Kwartier, 19 Dec.
Nieuwe Maan, 26 Dec.
n.m.
v.m.
9,24 8,59
1 Vrijdag 335
10,15 9,49
2 Zaterdag 336
11,10 10,41
1e Advent.
3 Zondag 337
-- 11,42
4 Maandag 338
0,53 0,16
5 Dinsdag 339
2, 6 1,30
6 Woensdag 340
3, 6 2,38
7 Donderdag 341
3,57 3,32
8 Vrijdag 342
4,38 4,18
9 Zaterdag 343
5,12 4,55
2e Advent 10 Zondag
344
5,46 5,29
11 Maandag 345
6,19 6, 2
12 Dinsdag 346
6,53 6,36
Springtij 13 Woensdag
347
7,28 7,10
14 Donderdag 348
8, 6 7,47
15 Vrijdag 349
8,49 8,27
16 Zaterdag 350
9,34 9,11
3e Advent.
17 Zondag 351
10,26 9,52
18 Maandag 352
11,25 10,55
19 Dinsdag 353
-- 11,58
Quatertemper 20 Woensdag
354
1,13 0,34
21 Donderdag 355
2,24 1,50
Quatertemper.
De Zon in ♑ 22 Vrijdag
356
3,26 2,55
Quatertemper Inwijd.f.
23 Zaterdag 357
4,24 3,56
4e Advent 24 Zondag
358
5,15 4,50
Kerstmis 25 Maandag
359
6, 3 5,39
2e Kerstdag 26 Dinsdag
360
6,48 6,26
Springtij 27 Woensdag
361
7,33 7,11
H. Onnoozele kinderen 28 Donderdag
362
8,18 7,55
29 Vrijdag 363
9, 3 8,41
30 Zaterdag 364
9,47 9,25
31 Zondag
365
Memorandum.
---
---
---
---
---
---
---
---
---
42
Verklaring omtrent den Almanak.
De M a a n c i r k e l of het G u l d e n g e t a l bestaat in een tijdkring van 19 jaren, na verloop van welken de nieuwe en volle manen weder bijna op dezelfde dagen van het jaar invallen.
De E p a c t a is het getal, dat, volgens den Almanak, den ouderdom der maan bij den aanvang van het jaar aanwijst, waaruit volgt, dat, wanneer de nieuwe maan op den 1n Januari invalt, de E p a c t a van het jaar nul is, doch in het volgende jaar zij e l f zal wezen, omdat het maanjaar slechts 354 dagen heeft en het Zonnejaar elf dagen meer telt. In het derde jaar daarna zou zij alzoo d r i e e n d e r t i g moeten zijn; doch men trekt, zoodra de E p a c t a dertig dagen of eene volle maan zou te boven gaan, van dit getal 30 af, en krijgt dus in het gesteld geval niet d r i e e n d e r t i g , doch d r i e dagen.
Men kan door middel van den E p a c t a voor elke maand den dag der nieuwe maan en den ouderdom der maan op een bepaalden dag vinden.
De Z o n n e -c i r k e l is een tijdkring van 28 jaren, na verloop van welken de dagen der week weder op denzelfden dag der maand invallen.
Deze tijdkring heeft echter zijnen naam niet ontleend aan den schijnbaren omloop der zon, maar aan den Zondag, of den dag aan de zon gewijd.
De Z o n d a g s l e t t e r is een der zeven eerste letters van het alphabet, om in elk der dagen, van af den 1n Januari, te noemen. De letter, welke de Zondagen van het jaar aanwijst, wordt Z o n d a g s l e t t e r geheeten. Een schrikkeljaar heeft twee Zondagsletters, als: eene van 1 Januari tot 24 Februari, en eene andere van 25 Februari tot het einde des jaars. Daar nu de dagen der week, na een tijdsverloop van 28 jaren, met dezelfde daguamen overeenkomen, zoo moeten na datzelfde tijdsverloop ook de Zondagsletter terugkeeren.
Watergetijen.
Wanneer de maan nieuw of vol is, heeft men te Paramaribo te 6 uren hoog, gewoonlijk 6 uren later laag water; echter maakt dit bij veelvuldige regens wel eens een weinig verschil, vallende de en alsdan vroeger in, en houdende tevens langer aan.
Men heeft hier vier dagen vóór den dag van, en vier à vijf dagen na nieuwe of volle maan spring, echter zijn de vloeden na nieuwe of volle maan sterker dan die van den voorspring, men heeft dus niet meer dan ⅓ van eene maansmaand doodtij, in welk laatste geval het water wel 3 voeten minder hoog vloeit dan met
springvloeden.
Men heeft de sterkste of hoogste springvloeden in de maanden April en
September, ontstaande doordien de zon den vierden April en den achtsten
September de breedte van Paramaribo
passeert en, alsdan in overeenstemming met de maan komende, het krachtigst op het water medewerkt. Echter kan men door den verschillenden stand der maan (daar zon en maan ter bekoming van hooge springvloeden samen moeten werken) wel eens de hoogste vloeden in de maanden Maart, Mei of in Augustus en October hebben.
Als eenen gemakkelijken en vasten stelregel kan men in Suriname ten opzichte der vloeden aannemen, dat het bij der maan op- en ondergang in Beneden Suriname hoogwater is; en dus, wanneer de maan het hoogste punt harer loopbaan of den meridiaan van Paramaribo bereikt heeft, is het aldaar laagwater, gevolgelijk is het water bij Braamspunt met eene klimmende of rijzende maan vallende, en wanneer de maan over het hoogste punt van haren cirkel gekomen en dus dalende is, dan is het water rijzende. Tengevolge van dien heeft men bij het opkomen der maan hoog water, bij eene rijzende maan eb, bij den hoogsten stand der maan laag water, bij dalende maan vloed, en bij het ondergaan der maan weder hoogwater.
Chronologische Cirkels.
6 Het Gulden-Getal
3 De Rom. Indictie
24 De Epacta
A De Zondagsletter
Verklaring der Teekens van den Zodiak.
Aries of Ram.
♈
Taurus of Stier.
♉
Gemini of Tweelingen.
♊
Cancer of Kreeft.
♋
Leo of Leeuw.
♌
Virgo of Maagd.
♍
Libra of Weegschaal.
♎
Scorpius of Schorpioen.
♏
Sagittarius of Schutter.
♐
Capricornus of Steenbok.
♑
Aquarius of Waterman.
♒
Pisces of Visschen.
♓
Zons- en Maansverduisteringen.
In het jaar 1905 zullen er 4 verduisteringen plaats vinden, n.l.: 2 zons- en 2
maansverduisteringen:
I. 19 Februari eene gedeeltelijke maansverduistering voor een deel zichtbaar te Greenwich;
II. 5 Maart eene ringvormige verduistering van de zon, onzichtbaar te Greenwich;
III. 14 Augustus eene gedeeltelijke verduistering van de maan slechts voor een deel zichtbaar te Greenwich;
IV. 29 en 30 Augustus, eene algeheele verduistering van de zon, zichtbaar te
Greenwich.
Tijdperken voor het jaar 1905.
jaren.
Sedert
6618 de Juliaansche periode
5666 de schepping der wereld 5665, en van
30 Sept. 1905
1841 de verwoesting van Jerazalem, van 10
Aug. 1905
1830 de jaartelling der Javanen
1323 de tijdrekening der Mahomedanen van
8 Mrt. 1905
413 de ontdekking van Amerika door
Columbus
323 den Gregoriaanschen of nieuwen stijl
310 de inbezitneming van de Kust van
Guyana
272 het bezit der kolonie te 's Hage bij
accoord aan de W.-I. Comp. voor f 260000 is overgedragen, 6 Jan. 1633
271 de bemachtiging van het eiland Caraçao
243 Karel II, Koning van Engeland, de kolonie heeft wegschonken, 2 Juni 1662
238 den vrede te Breda, waarbij Suriname als bezit der Nederlanden vastgesteld wordt, 31 Juli 1667
238 de herneming der kolonie door A.
Krynssen in 1667
233 het dominium utile van Surin., 't welk
Zeel. voor zich had behonden, aan de Algem. St. der Nederl. is overgegaan
231 door den vrede te West-Minster het bezit van Suriname aan Nederland is
gewaarborgd, 9 Februari 1674
217 Van Aerssen van Sommelsdijk vermoord werd, 19 Juli 1688
193 den inval en brandschatting van J.
Cassard, 8 Oct. 1712
101 den aanvang van den zoogenaamden Engelschen tijd
92 het herstel der onafhankelijkheid v/d
Vereen. Nederl.
91 Suriname bij tractaat van 13 Augustus 1814 door de Engelschen aan Nederland is teruggegeven
87 de slavenhandel opgeheven en daarvan te Suriname afkondiging is gedaan, 28 December 1818
84 den zwaren brand te Paramaribo, 21 Januari 1821
42 de vrijverklaring der slaven in de kolonie Suriname, 1863
39 de inwerkingtreding van het
Reg.-Reglem., 1 Jan. 1866
15 Z.M. Willem III, Koning der Nederlanden en Overzeesche Bezittingen, Prins van Oranje, Groot Hertog van Luxemburg, overleden is, 23 November 1890
7 H.M. Wilhelmina, Koningin der
Nederlanden en Overzeesche Bezittingen, Prinses van Oranje, ingehuldigd werd, 31 Aug. 1898
6 den brand te Paramaribo, 25/26 Jan.
1899, waarbij verscheidene gebouwen met daarin zich bevindende waarden, hoek Waterk. en Heiligenw., in de asch zijn gelegd
4 de wijziging en aanvulling van het
Reg.-Reglem. voor Suriname, 2 Februari 1901
2 de Regeering bij Wet heeft goedgekeurd om tusschen Paramaribo en het
Lawagebied een' spoorweg te doen
aanleggen, en dat gebied te doen
exploreeren, 21 Juli 1903
Tijdtafel aantoonende den stand der uurwerken op hetzelfde oogenblik op verschillende plaatsen van den aardbol.
Israëlietische Feestdagen.
21 Mrt.
Hamansfeest
20.-27 Apr.
Paschen
9-10 Juni Pinksteren
10 Aug.
Verw. v. Jeruzalem
30 Sept.-1 Oct.
Nieuwjaar 5665
9 Oct.
Groot-Verzoendag
14 en 15 Oct.
Loofhuttenfeest
20 Oct.
Groot Palmdag
21 Oct.
Onthoudingsfeest
22 Oct.
Vreugde der Wet
23 Dec.
Inwijdingsfeest
Christelijke Feestdagen.
1 Jan.
Nieuwjaar
6 Jan.
Drie Koningen
19 Febr.
Septuagesima
5 Mrt.
Vastenavond
8 Mit.
Aschdag
16 Apr.
Palmzondag
21 April.
Goede Vrijdag
23 April.
Paschen
1 Juni.
Hemelvaartsdag
11-12 Juni.
Pinksteren
3 Dec.
Eerste Advent
25-26 Dec.
Kerstmis
Quatertempers.
1) Den 15, 17, 18 Mrt.
2) Den 14, 16, 17 Juni.
3) Den 20, 22, 23 September.
4) Den 20, 22, 23 December.
Tafel aanwijzende den dag der week waarop een of ander datum van 1905 tot 1952 valt.
(*)I.
Juni Mei.
Apr.
Mrt.
Febr.
Jan.
2 6
4 1
1 5
1909, 1915, 1926, 1937, 1943
3 7
5 2
2 6
1910, 1921, 1927, 1938, 1949
4 1
6 2
3 7
1905, 1911, 1922, 1933, 1939, 1959
5 2
7 4
4 1
1906, 1917, 1923, 1934, 1945, 1951
6 3
1 5
5 2
1907, 1918, 1929,
(*) Om den dag der week te kennen, waarop een of ander datum van de jaren 1905-1952 valt, zoekt men eerst in vorenstaande tabel de rubriek, waarin 't bedoelde jaartal voorkomt; voorts neemt men het cijfer dat in deze rubriek onder de betrekkelijke maand staat, en zoekt in nevenstaande tabel onder de met dit cijfer overeenstemmende rubriek den aangegeven datum, waarachter men den dag der week uitgedrukt vindt.
Bijv. Men verlangt te weten op welken dag 1 Januari 1905 valt. Daartoe zoekt men eerst naar het jaartal 1905, dat men in de eerste rubriek van bovenstaande tabel vindt; onder de maand Januari der eerste rubriek vindt men het cijfer 7 vermeld; terwijl de le der maand in de 7e rubriek van nevenstaande tabel den Zondag aanwijst. Derhalve valt de 1e Januari 1905 op een Zondag.
