bron
Surinaamsche Almanak voor het Jaar 1898. Erve J. Morpurgo, Paramaribo 1897
Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/_sur001189801_01/colofon.php
© 2012 dbnl
5
L.S.
Aangemoedigd door de voortdurende belangstelling, welke den Surinaamschen Almanak ten deel valt, wordt de elfde jaargang met vertrouwen in de welwillendheid van het publiek aanbevolen.
Moge hij even als zijne voorgangers ook bijdragen om de belangstelling in en voor de kolonie op te wekken, en het doel, dat wij met de uitgifte beoogen, doen bereiken.
Andermaal onzen dank aan allen, die ons bij de samenstelling behulpzaam zijn geweest.
Erve J. Morpurgo.
Paramaribo, October 1897.
FRANÇOIS LE VAILLANT 1753-1824
9
François Le Vaillant
in het jaar 1753 te Paramaribo in de kolonie Suriname geboren, is een dier Zonen van ons Land, die om zijne wetenschappelijke kennis en daardoor verkregene beroemdheid door het nageslacht met eere wordt genoemd.
Met recht getuigt JULESVERNEin zijn ‘Histoire des grands voyages et des grands voyageurs’ van hem, dat hij reeds op jeugdigen leeftijd in de weelderige natuur van zijn geboorteland aanleiding heeft gevonden om met waren hartstocht de studie der natuurlijke historie, vooral die der insecten en der vogels, te beoefenen; ook voor het jachtvermaak had hij eene bijzondere liefde.
Dewijl zijn vader een Franschman was, - de landaard zijner moeder is ons niet bekend, - wil Frankrijk waarschijnlijk daarom hem als een zijner Zonen zich
toeeigenen, en Suriname het eigendomsrecht van dien beroemden man betwisten.
In de hoofdstad der kolonie geboren, vertoefde hij er tot zijn 25e jaar, zich meestal in de bosschen ophoudende ter beoefening van de natuurlijke historie, en om er vogels te vangen en die op te zetten.
In 1778 vertrok LEVAILLANTvan daar naar Amsterdam, met zich nemende eene aanzienlijke hoeveelheid naturaliën, welke hij op zijne tochten in de bosschen had verzameld.
Na een bezoek aan de stad Leijden, keerde LEVAILLANTnaar Amsterdam terug, en maakte er kennis met den heer TEMMINK, een zeer vermogend man en thesaurier van de Oost-Indische Compagnie, in wien hij een' machtigen beschermer vond.
Op eigen kosten rustte deze voor zijnen beschermeling een der schepen van de Oost-Indische Compagnie uit, met bestemming naar de Kaap de Goede Hoop voor wetenschappelijke onderzoekingen.
Op 19 December 1780, juist één dag vóór de oorlogsverklaring van Engeland aan Nederland, vertrok LEVAILLANTte dien einde uit Texel; een Engelsche kaper viel zijn schip aan, doch werd spoedig daarna door een' Oostindievaarder
genoodzaakt LEVAILLANTongemoeid te laten.
Na eene reis van 3 maanden en 10 dagen bereikte hij behouden Kaap de Goede Hoop, en had alzoo de gelegenheid om zijne begeerte ter uitbreiding van zijne kennis der natuurlijke historie, in Zuid-Afrika, te bevredigen.
Op zijn' eersten tocht door de binnenlanden gelukte het LEVAILLANTeene groote hoeveelheid naturaliën te verzamelen, welke aan boord van een schip ingeladen werden met bestemming naar het Moederland.
Een der tegen Nederland oorlogvoerende schepen viel evenwel dat van den natuuronderzoeker aan, en maakte het met al de door hem daarin geborgen schatten tot een prooi der vlammen.
Zijn tweede tocht van 1783-1785, die evenals de eerste met groote gevaren gepaard ging, werd echter met meer bevredigende resultaten bekroond: hoogst belangrijk waren zijne ontdekkingen voor de wetenschap.
Aan LEVAILLANTdanken wij het eerste grondig bericht omtrent de Kaffers en de Hottentotten.
Genen rekende hij meer verstand en bevattelijkheid toe dan dezen, en voorspelde, - hetgeen later is bewaarheid, - dat de Kaffers de Hottentotten zouden verdringen.
Op een zijner tochten maakte LEVAILLANTjacht op eene Giraffe, de eerste waarvan de huid in goeden staat in Europa is ontvangen. Het geraamte van het dier is later een sieraad geweest in het Kabinet van den Prins van Oranje, en na den dood van dezen van het Museum der stad Leijden.
Ook van den Hippopotamus, het nijlpaard, gaf LEVAILLANTeene grondige kennis.
Den Koraka's een bezoek brengende, vond hij onder dezen eene groote
opschudding, veroorzaakt door den dood van hun Opperhoofd en de verkiezing van eenen opvolger.
De verbazing der Koraka's bij het zien van eenen blanke deed hunnen toorn en opgewondenheid voor nieuwsgierigheid wijken.
Met den hem eigen tact wist LEVAILLANTspoedig de achting en de genegenheid van dezen wilden stam in zoo hooge mate te winnen, dat zij hem verzochten hun Opperhoofd te worden. Hoewel gestreeld door deze eervolle onderscheiding, gevoelde hij evenwel niet den minsten lust die aan te nemen.
Gebruik makende van het in hem gesteld vertrouwen, deed hij de Koraka's het voorstel een Opperhoofd voor hen te zullen kiezen, en wees daarvoor, na zich intusschen te hebben doen inlichten omtrent den door de meerderheid gewenschten kandidaat, zekeren HARIKAaan, die zonder eenige tegenspraak der Koraka's tot hun Opperhoofd werd benoemd.
LEVAILLANTbelastte zich met de kroning van het nieuwe Opperhoofd, dat getooid werd met eene Grenadiersmuts, waarop de koperen leeuwen met den pijlenbundel prijkten, met
11
koralen, kettingen, benevens andere versierselen, die een' grooten indruk op de Koraka's maakten, en hun van hunnen vreemden bezoeker een hoogen dunk gaven.
Daarop besloot LEVAILLANTzijne gevaarvolle tochten te staken, en naar Nederland terug te keeren.
Te dien einde vertrok hij op den 14n Juli 1785 met een der schepen van de
retourvloot der Oost-Indische Compagnie, dat, in weerwil van doorgestane stormen zoowel aan de Kaap als in het Kanaal, behouden te Vlissingen arriveerde met de vele naturaliën welke LEVAILLANTin de binnenlanden van Afrika had verzameld, en later naar Amsterdam overbracht.
Van daar ging hij naar Parijs, alwaar hij zich vestigde met het doel om met de hulp van letterkundigen zijne reizen te beschrijven; hij was van meening dat de uitgave van zijne werken in de Fransche taal hem grooter voordeel zoude opleveren.
Zijn ‘Voyage dans l'intérieur de l'Afrique par le Cap de Bonne-Espérance pendant 1780-1783’ en zijn ‘Second Voyage dans l'intérieur de l'Afrique dans 1783-1785’
zijn later om hunne waarde door J.D. PASTEURin het Nederlandsch overgebracht.
LEVAILLANTwas een goed teekenaar; eenige door hem mede uitgegeven
vermeldingswaardige werken, zooals: ‘Histoire naturelle des oiseaux de l'Afrique’,
‘Histoire naturelle des perroquets’, ‘Histoire naturelle d'une partie des oiseaux nouveaux et rares de l'Amérique’, getuigen dit.
Op 1 December 1824 maakte de dood te Seranne in Champagne (Frankrijk) een einde aan zijn leven dat hij voor de wetenschap zoo nuttig heeft besteed.
C.J.H.
P a r a m a r i b o , September 1897.
Verklaring omtrent den Almanak.
De M a a n c i r k e l of het G u l d e n g e t a l bestaat in een tijdkring van 19 jaren, na verloop van welken de nieuwe en volle manen weder bijna op dezelfde dagen van het jaar invallen.
De E p a c t a is het getal, dat, volgens den Almanak, den ouderdom der maan bij den aanvang van het jaar aanwijst, waaruit volgt, dat, wanneer de nieuwe maan op den 1n Januari invalt, de E p a c t a van het jaar n u l is, doch in het volgende jaar zij e l f zal wezen, omdat het maanjaar slechts 354 dagen heeft en het Zonnejaar elf dagen meer telt. In het derde jaar daarna zou zij alzoo d r i e e n d e r t i g moeten zijn; doch men trekt, zoodra de E p a c t a dertig dagen of eene volle maan zou te boven gaan, van dit getal 30 af, en krijgt dus in het gesteld geval niet d r i e e n d e r t i g , doch d r i e dagen.
Men kan door middel van de E p a c t a voor elke maand den dag der nieuwe maan en den ouderdom der maan op een bepaalden dag vinden.
De Z o n n e -c i r k e l is een tijdkring van 28 jaren, na verloop van welken de dagen der week weder op denzelfden dag der maand invallen.
Deze tijdkring heeft echter zijn naam niet ontleend aan den schijnbaren omloop der zon, maar aan den Zondag, of den dag aan de zon gewijd.
De Z o n d a g s l e t t e r is een der zeven eerste letters van het alphabet, om in elk de dagen, van af den 1n Januari, te noemen. De letter, welke de Zondagen van het jaar aanwijst, wordt Z o n d a g s l e t t e r geheeten. Een schrikkeljaar heeft twee Zondagsletters, als: eene van 1 Januari tot 24 Februari, en eene andere van 25 Februari tot het einde des jaars. Daar nu de dagen der week, na een tijdsverloop van 28 jaren, met dezelfde dagnamen overeenkomen, zoo moeten na datzelfde tijdsverloop ook de Zondagsletters terugkeeren.
Verklaring der Teekens van den Zodiak.
♈ Aries of Ram.
♉ Taurus of Stier.
♊ Gemini of Tweelingen.
♋ Cancer of Kreeft.
♌ Leo of Leeuw.
♍ Virgo of Maagd.
♎ Libra of Weegschaal.
♏ Scorpius of Schorpioen.
♐ Sagittarius of Schutter.
♑ Capricornus of Steenbok.
♒ Aquarius of Waterman.
♓ Pisces of Visschen.
Chronologische Cirkels.
18 Het Gulden-Getal
11 De Rom. Indictie
7 De Epacta
B De Zondagsletter
De Zonne-cirkel: het d e r d e jaar van den 68sten zonne-cirkel.
Tijdtafel aantoonende den stand der uurwerken op hetzelfde oogenblik op verschillende plaatsen van den aardbol.
14
Tijdperken voor het jaar 1898.
Jaren Sedert
6511 de Juliaansche periode
5659 de schepping der wereld 5658, en van
17 Sept. 1898
1898 de geboorte van Christus
1834 de verwoesting van Jeruzalem
1823 de jaartelling der Javanen
1315 de tijdrekening der Mahomedanen
406 de ontdekking van Amerika door
Columbus
401 de Christelijke Kerkhervorming
316 den Gregoriaanschen of nieuwen stijl
303 de inbezitneming van de Kust van
Guyana
264 de bemachtiging van het eiland Curaçao
233 Karel II, Koning van Engeland, de kolonie heeft weggeschonken, 2 Juni 1662
231 den vrede te Breda, waarbij Suriname als bezit der Nederlanden vastgesteld wordt, 31 Juli 1667
231 de herneming der kolonie door A.
Krijnssen in 1667
226 het dominium utile van Suriname,
hetwelk Zeeland voor zich had
behouden, aan de Algemeene Staten der Nederlanden is overgegaan
224 door den vrede te West-Minster het bezit van Suriname aan Nederland is
gewaarborgd, 9 Februari 1674
215 het bezit der kolonie te 's Hage bij
accoord aan de W.-I. Comp. voor f 260,000 is overgedragen, 6 Jan. 1633
210 Van Aerssen van Sommels lijk vermoord werd, 19 Juli 1688
186 den inval en brandschatting van J.
Cassard, 8 Oct. 1712
84 Suriname bij tractaat van 13 Augustus 1814 door de Engelschen aan Nederland is teruggegeven
80 de slavenhandel opgeheven en daarvan te Suriname afkondiging is gedaan, 28 December 1818
77 den zwaren brand te Paramaribo, 21 Januari 1821
35 de vrijverklaring der slaven in de kolonie Suriname, 1863
32 de inwerkingtreding van het
Regeerings-Reglement, 1 Januari 1865
Verschillende mijlmaten in Nederlandsche ellen.
7407 ellen Geographische of Duitsche mijl, 15 op
één graad
1009 ellen Nederlandsche mijl of Kilometer
5556 ellen Uur gaans of Hollandsche mijl, 20 op één
graad
5651 ellen Oud uur gaans van 1500 Rijnlandsche
roeden
1852 ellen Engelsche of Fransche Zeemijl, 60 op
één graad
4444 ellen Oude Fransche mijl, liene commune, 25
op één gr.
1600 ellen Engelsche landmijl van 5280 Engelsche
voeten
6173 ellen Portugeesche mijl, 18 op één graad
7066 ellen Spaansche mijl, Legna real, van 25099
Sp. vtn.
1507 ellen Paal op Java van 400 Rijnlandsche
voeten
1852 ellen Paal op Sumatra
15
Israëlietische Feestdagen.
8 Mrt.
Hamansfeest
7-14 April.
Paschen
27-28 Mei.
Pinksteren
28 Juli.
Verw. v. Jeruzalem
17-18 Sept.
Nieuwjaar 5659
26 Sept.
Groot Verzoendag
1-2 Oct.
Loofhuttenfeest
7 Oct.
Groot Palmdag
8 Oct.
Onthoudingsfeest
9 Oct.
Vreugde der Wet
9 Dec.
Inwijdingsfeest
Christelijke Feestdagen.
1 Jan.
Nieuwjaar
6 Jan.
Drie Koningen
6 Febr.
Septuagesima
22 Febr.
Vastenavond
23 Febr.
Aschdag
3 April.
Palmzondag
8 April.
Goede Vrijdag
10-11 April.
Paschen
19 Mei.
Hemelvaartsdag
29-30 Mei.
Pinksteren
27 Nov.
Eerste Advent
25-26 Dec.
Kerstmis
Quatertempers.
1) Den 2, 4 en 5 Maart.
2) Den 1, 3 en 4 Mei.
3) Den 21, 23 en 24 September.
Ontdekt door Uitgebreidheid
De Aarde: 0.
Omwenteling om de As.
Omwenteling om de Zon.
Afstand v.d.
Zon.
Hemellichamen.
1,328460 25 d 5 u.
38m Zou
Bij d. ouden.
bekend 0,0535
24 u. 5 m 0 j. 87 d. 23
u.
8 Mercurius
Bij d. oud.
bekend 0,828
23 u. 20 m 0 j. 224 d.
17 u.
15 Venus
Bij d. oud.
bekend 1
24 u. 56 m 1 j. 0 d. 6 u.
21 Aarde
Bij d. oud.
bekend 0,17
24 u. 31 m 1 j. 321 d.
17 u.
32 Mars
Piazzi in 1801.
0,007 onbekend
4 j. 219 d.
57 Ceres
Olbers in 1802 0,015
onbekend 4 j. 220 d.
57 Palius
Harding in 1804 0,005
onbekend 4 j. 133 d.
55 Juno
Olbers in 1807.
0,00003 onbekend
3 j. 229 d.
49 Vesta
Bij d. oud.
bekend 1546,60
9 u. 56 m 11 j. 314 d.
20 u.
108 Jupiter
Bij d. oud.
bekend 887,34
10 u. 16 m 29 j. 166 d.
23 u.
199 Saturnus
Herschell in 1781 77,47
onbekend 84 j. 5 d. 20
u.
398 Uranus
Leverrier in 1846 onbekend
164 j. 285 d.
636 Neptunus
De MAANis 51000 mijlen van de AARDEverwijderd. Zij loopt om de AARDErond in 29 dagen, 12 uren en 44 minuten.
Jupiter heeft 4, Saturnus 7 en Uranus 6 Manen of Satellieten.
Een Duitsche mijl waarop hierboven gewezen is, bedraagt 7407 Meters = 1966 Rijnlandsche roeden. Zij is gelijk aan 1/15 middelbare graad.
16
Zons- en Maansverduisteringen.
In het jaar 1898 zullen er 3 Zons- en 3 Maansverduisteringen plaats vinden, en wel op:
gedeeltelijke
Maansverduistering.
eene 7 Januari
totale Zonsverduistering.
eene 21 Januari
gedeeltelijke
Maansverduistering.
eene 3 Juli
ringvormige Zonsverduistering.
eene 18 Juli
gedeeltelijke Zonsverduistering.
eene 12-13 December
totale Maansverduistering.
eene 27 December
Op- en Ondergang ged. 1898 (M.T. Paramaribo)
van de Maan.
van de Zon.
Ondergang Opgang.
Datum.
Ondergang Opgang.
Datum.
u.m.s.
u.m.s.
u.m.s.
u.m.s.
13 30 30 0 54 0
1 Jan.
5 59 0 6 11 0
1 Jan.
24 21 30 12 11 0
15 Jan.
6 2 0 6 15 30
15 Jan.
14 44 0 1 55 30
1 Febr.
6 11 0 6 17 0
1 Febr.
26 11 30 14 3 0
15 Febr.
6 10 0 6 16 0
15 Febr.
13 26 0 0 38 30
1 Mrt.
6 12 30 6 13 30
1 Mrt.
25 6 0 12 57 0
15 Mrt.
6 9 30 6 6 0
15 Mrt.
14 18 30 1 29 0
1 Apr.
6 9 0 5 59 30
1 Apr.
26 37 30 14 25 0
15 Apr.
6 7 0 5 51 0
15 Apr.
14 26 0 2 0 0
1 Mei 6 7 30
5 47 30 1 Mei
2 56 30 14 33 30
15 Mei 6 8 0
5 44 0 15 Mei
15 23 30 3 10 0
1 Juni 6 11 30
5 45 30 1 Juni
28 7 0 15 24 30
15 Juni 6 14 0
5 46 0 15 Juni
16 5 0 3 56 0
1 Juli 6 18 30
5 50 30 1 Juli
28 38 0 15 47 0
15 Juli 6 17 30
5 33 0 15 Juli
30 32 0 18 22 30
15 Oct.
5 46 0 5 45 0
15 Oct.
20 56 0 8 10 0
1 Nov.
5 43 0 5 47 30
1 Nov.
32 15 0 20 9 0
15 Nov.
5 40 0 5 49 0
15 Nov.
20 13 30 8 35 30
1 Dec.
5 46 0 5 56 30
1 Dec.
33 7 0 19 56 0
15 Dec.
5 48 0 6 1 0
15 Dec.
Verschil van lengte en breedte van Braamspunt met Amsterdam (Westertoren).
Braamspunt... 55 gr. 14 min. 30 sec. 5 gr. 52 min. 30 sec.
Amsterdam (W.-toren) 4 gr. 53 min. 52 gr. 52 min.
17
Breedte en Lengte van eenige plaatsen in Suriname.
W. Lengte van Greenwich.
Noorder Breedte.
NAMEN.
53 gr. 59 m. 53 s.
5 gr. 44 m. 57 s.
Westh. v.d. mond der Marowijne of punt Galibi
54 gr. 4 m. 54 s.
5 gr. 50 m. 51 s.
Kaaimanshoofd of Gros Bois
54 gr. 16 m. 26 s.
5 gr. 53 m. 7 s.
Mond. v.d. Wia-Wiakreek
54 gr. 12 m. 17 s.
5 gr. 58 m. 47 s.
Mond. v.d. Motkreek.
De mond. v.d. Matappica en Warappe-kr. zijn door aanslibbing om de West verlegd
55 gr. 10 m. 14 s.
5 gr. 57 m. 29 s.
Braamspunt
55 gr. 9 m.
5 gr. 49 m. 24,5 s.
Hervormde kerk te Paramaribo
55 gr. 44 m. 59 s.
5 gr. 57 m. 22 s.
Beersromp
55 gr. 53 m. 18 s.
5 gr. 53 m. 57 s.
Noordhoek der Saramacca
55 gr. 53 m. 56 s.
5 gr. 50 m. 52 s.
Oosthoek der Coppename
56 gr. 19 m. 42 s.
5 gr. 53 m. 22 s.
Post Coronie
57 gr. 0 m. 7 s.
5 gr. 57 m. 29 s.
Nieuw-Rotterdam, voormalige woning v.d.
districts-commissaris aldaar
Het Metrieke Stelsel.
De Meterconventie van 20 Mei 1875 is onderteekend door België, Denemarken, Duitschland, Frankrijk, Italië, Nederland, Oostenrijk, Portugal, Rusland, Spanje, Turkije, Zweden en Noorwegen, Vereenigde Staten van Noord-Amerika, Venezuela en Brazilië.
Het Metrieke stelsel is i n g e v o e r d in België, Duitschland, Frankrijk, Griekenland, Italië, Luxemburg, Nederland, Oostenrijk, Portugal, Rumenië, Spanje, Zwitserland, Egypte en de meeste Zuid-Amerikaansche Republieken. De Engelsche maat is nog in gebruik, en de Engelsche voet is in Rusland en Noord-Amerika ingevoerd.
Denemarken en Noorwegen gebruiken de oude Pruisische voetmaat. Zweden heeft zijne eigene maat.
Het M.S. is voor Nederl. Oost-Indië aangenomen in 1838, doch tot heden aldaar
Tafel van de veelvouden en onderdeelen der Metrieke Maten en Gewichten,
zooals die zijn voorgeschreven in de wet van 7 April 1869 Staatsblad No. 57.
Lengtematen.
10 Kilometer of Mijlen.
= 1 Myriameter
10 Hectometers.
= 1 Kilometer of Mijl
100 Meters of Ellen.
= 1 Hectometer
10 Meters of Ellen.
= 1 Dekameter of Roede
De grondslag en de eenheid is de Meter of El.
10 Decimeters of Palman.
= 1 Meter
10 Centimeters of Duimen.
= 1 Decimeter
10 Millimeters of Strepen.
= 1 Centimeter
Vlaktematen.
1 Hectare of Bunder = 100 Aren of □ Roeden.
De eenheid is de Are of □ Roede.
1 Centiare, □ Meter of □ El.
Ruimte of Lichaamsmaten.
1 Dekastère = 10 Stère of Teerling Meters.
De eenheid is de Stère, Teerling Meter of Wisse.
1 Decistère = 0,1 Stère, Teerling Meter of Teerling El.
1½ Teerling Meter is de inhoud van een scheepston, waarvan de bevrachting gerekend wordt op 1000 Kilogrammen.
Inhoudsmaten.
10 Hektoliters of Vaten.
= 1 Kiloliter
10 Dekaliters of Schepels.
= 1 Hektoliter, Vat of Mud
10 Liters, Kannen of Koppen.
= 1 Dekaliter
De eenheid is de Liter, Kan of Kop.
10 Deciliters of Maatjes.
= 1 Liter
10 Centiliters of Vingerhoeden.
= 1 Deciliter
Gewichten.
1 Myriagram = 10 Kilogrammen of Ponden.
De eenheid is de Kilogram of Pond.
10 Hektogrammen of Onzen.
= 1 Kilogram
10 Dekagrammen of Looden.
= 1 Hektogram
10 Grammen of Wichtjes.
= 1 Dekagram
10 Decigrammen of Kerrels.
= 1 Gram
Voor lichte of kostbare waren is de Gram de eenheid, verdeeld in 10 Decigrammen, de Decigram in 10 Centigrammen en de Centigram in 10 Milligrammen.
Maten en Gewichten, nog in gebruik in de Nederl. West-Indische Bezittingen.
Logarithmus.
Waarde in Meters.
Lengtematen.
1.3163898 20,72
Suriname: Amsterdamsche el (0.688 M.) Rijnlandsche voet (0.314 M. = ⅙ vadem) Landmaat: Ketting = 66 Rijnl. voet
Logarithmus.
Waarde in cA of M2 Vlaktematen.
3.6324229 4205
Suriname: akker=10 □ kettingen = 43560 Rijnl. □ voet
1 bunder = ± 2⅓ Surin.
akker
Logarithmus.
Waarde in dM3. of L.
Inhoudsmaten.
0,5563025 3,60
(Natte waar). Engelsch Gallon = 6 pint
Pint = 0.6 L.
Gewichten.
Amsterdamsch ℔ en Engelsch avoir du poids.
(100 Amst. ℔ = 109 Eng. ℔).
Herleidingstafelen.
Herleiding van lengtematen.
Meters in rijnlandsche maat en omgekeerd.
Meters.
Rijnl.
Voeten.
Rijnlandsch V.D.
Meters.
Meters.
Rijnl.
Voeten.
Rijnlandsch V.D.
Meters.
1,88 6
19, 1 6
0.31 1
3, 2 1
2,21 7
22, 4 7
0.63 2
6, 4 2
2,5 8
25, 6 8
0.94 3
9, 7 3
2,83 9
28, 8 9
1.26 4
12, 9 4
1.57 5
15, 11 5
Ellen in meters en omgekeerd.
Meter.
Amst. el.
0,04
= 1/16
0,09
=
⅛
0,17
=
¼
0,34
=
½
Meter.
Amst. el.
0,69
= 1
1,38
= 2
2,06
= 3
2,75
= 4
Amst. el.
Meter.
¾
= 0,5
1 9/16
= 1
3 1/16
= 2
4 7/16
= 3
Herleidingstafel voor een Chronometer die 130 tikken in de minuut maakt.
sec.
t.
sec.
t.
sec.
t.
sec.
t.
26.77 58
18.00 39
9.23 20
0.46 1
27.23 59
18.46 40
9.69 21
0.92 2
27.69 60
18.92 41
10.15 22
1.38 3
28.15 61
19,38 42
10.61 23
1.85 4
28.61 62
19.85 43
11.08 24
2.31 5
29.08 63
20.31 44
11.54 25
2.77 6
29.54 64
20.77 45
12.00 26
3.23 7
30.00 65
21.23 46
12.46 27
3.69 8
30.46 66
21.69 47
12.92 28
4.15 9
30.92 67
22.15 48
13.38 29
4.61 10
31.38 68
22.61 49
13.85 30
5.08 11
31.85 69
23.08 50
14.31 31
5.54 12
32.31 70
23.54 51
14.77 32
6.00 13
32.77 71
24.00 52
15.23 33
6.46 14
33.23 72
24.46 53
15.69 34
6.92 15
33.69 73
24.92 54
16.15 35
7.38 16
34.15 74
25.38 55
16.61 36
7.85 17
34.61 75
25.85 56
17.08 37
8.31 18
35.08 76
26.31 57
17.54 38
8.77 19
sec.
t.
sec.
t.
sec.
t.
53.08 115
44.31 96
35.54 77
53.54 116
44.77 97
36.00 78
54.00 117
45.23 98
36.46 79
54.46 118
45.69 99
36.92 80
54.92 119
46.15 100
37.38 81
55.38 120
46.61 101
37.85 82
55.85 121
47.08 102
38.31 83
56.81 122
47.54 103
38.77 84
56.77 123
48.00 104
39.23 85
57.23 124
48.46 105
39.69 86
57.69 125
48.92 106
40.15 87
58.15 126
49.38 107
40.61 88
58.61 127
49.85 108
41.08 89
59.08 128
50.31 109
41.54 90
59.54 129
50.77 110
42.00 91
60.00 130
51.23 111
42.46 92
51.69 112
42.92 93
52.15 113
43.38 94
52.61 114
43.85 95
Gewichten en inhouden bij belading van Zeeschepen.
De scheepston komt overeen met 1000 K.G. gewicht.
Het scheepslast = 2 scheepston = 2000 K.G. gewicht wordt gerekend een ruimte in te nemen van 2,83 kub. Meter.
Het gewicht van die ruimte verschilt echter naar de koopwaar en zoo doet:
K.G.
een last:
950 Cassia
1500 Cochenille
2000 Ebbenhout
1200 Foelie
1500 Gom-Copal
1400 Gom-elastiek en Guttap.
900 Hennep
1200 Huiden (los)
1300 Indigo
1100 Kamfer
950 Kaneel
1800 Koffie (in balen)
1200 (in hoornschil)
1650 Koffie (in vaten)
2000 Koffie (in veegsel)
1000 Nagelen
1500 Peper (in balen)
2000 Rijst
1500 Sago
650 Wol
Kina 950 à 1000 K.G. al naar mate flink gestampt wordt of niet.
21
Soortelijke Gewichten.
A. Vaste Lichamen.
1,656 Beenderen
1,191 Bolletrie droog 1,051, nat
0,94 Boter
0,93 Caontchouc
2,72-3,05 Cement
3,5 Diamant
1,81 Gips Gebrande
0,97 Gips Gegoten, droog
2,64 Glas, Venster-
2,46 Glas, Spiegel-
2,89 Glas, Kristal
3,20-3,78 Glas, Flint-
18,6-19,1 Goud, Gedegen
19,25 gegoten
19,31-19,34 Geslagen
2,51-3,05 Graniet
1,245 Groenhart droog 1,197, nat
0,98 Guttapercha
1,07 Hars
IJs (bij OoC.) 0,92
7,79 IJzer, Zuiver
7,06-7,50 IJzer, Giet-
7,6-7,8 IJzer, Staaf-
7,6-7,75 IJzer, Draad-
1,97 Ivoor.
2,3-3,18 Kalk. Gebrande
1,80-2,63 Klei
8,59-8,90 Koper, Gegoten
8,78-9 Koper, Gesl. of Draad
Lood (bij 14 C.)
0,56-1,06 Mahonie
2,52-2,85 Marmer
0,8 Meel, Tarwe
8,6 Menie
8,4-8,71 Messing, Gegoten
8,52-8,62 Messing, Gewalst
8,43-8,73 Messing, Getrokken
1,40-2,20 Metselsteen, Gewone
1,52-2,29 Metselsteen, Klinkers
0,70-1,16 Papier
1,071 Pek
0,43-0,89 Pijnhout
21,45 Platina
2,38-2,49 Porselein
7,26-7,80 Staal. Cement
7,50-7,81 Staal. Gefrischt
7,83-7,92 Staal. Giet-
1,21-1,51 Steenkolen (in stukk.)
1,61 Suiker, witte
7,29 Tin
0,92-0,94 Vet
2,58-2,59 Vuur- of Keisteen
0,97 Was
1,40-1,64 Zand (fijn en droog)
1,99-2,05 Zand (fijn en vochtig)
1,37-1,49 Zand (grof
10,10-10,47 Zilver, Gegoten
10,51-10,62 Zilver, Gehamerd
6,8-7,05 Zink, Gegoten
7,19-7,21 Zink, Gewalst
B. Vloeistoffen.
bij T. Cels.
15,5n 0,793
Alcohol
- 1,023-1,034
Bier
18 1,480
Chloroform
15 1,041
Eiwit
0 0,7365
Ether
15 1,27
Glycerine (watervrij)
0 13,596
Kwik
15 0,945
Levertraan
15 0,935
Lijnolie
15 1,025
Melk
15 0,918
Olijfolie
15o 0,836
Petroleum
15 0,914
Raapolie
15 0,914
Ricinusolie
15 Salpeterzuur (49,9oB) 1,53
- 1,195
Teer
16 0,873
Terpentijn.olie
4 1,000
Water gedistill.
- 1,029
Water Zee- (gemidd.)
0,99-1,002 Wijn
15 1,192
Zoutzuur (14% HCI)
15 1,842
Zwavelzuur (66% B)
Thermometerschalen.
R. Reaumur.
C. Celsius.
F.
R.
C.
F.
R.
C.
181,4 66,4
83 266,0
104,0 130
179,6 65,6
82 264,2
103,2 129
177,8 64,8
81 262,4
102,4 128
176,0 64,0
80 260,6
101,6 127
174,2 63,2
79 258,8
100,8 126
172,4 62,4
78 257,0
100,0 125
170,6 61,6
77 255,2
99,2 124
168,8 60,8
76 253,4
98,4 123
167,0 60,0
75 251,6
97,6 122
165,2 59,2
74 249,8
96,8 121
163,4 58,4
73 248,0
96,0 120
161,6 57,6
72 246,2
95,2 119
159,8 56,8
71 244,4
94,4 118
158,0 56,0
70 242,6
93,6 117
156,2 55,2
69 240,8
92,8 116
154,4 54,4
68 239,0
92,0 115
152,6 53,6
67 237,2
91,2 114
153,8 52,8
66 235,4
90,4 113
149,0 52,0
65 233,6
89,6 112
147,2 51,2
64 231,8
88,8 111
145,4 50,4
63 230,0
88,0 110
143,6 49,6
62 228,2
87,2 109
141,8 48,8
61 226,4
86,4 108
140,0 48,0
60 224,6
85,6 107
138,2 47,2
59 222,8
84,8 106
136,4 46,4
58 221,0
84,0 105
134,6 45,6
57 219,2
83,2 104
132,8 44,8
56 217,4
82,4 103
131,0 44,0
55 215,6
81,6 102
129,2 43,2
54 213,8
80,8 101
127,4 42,4
53 212,0
80,0 100
125,6 40,6
52 210,2
79,2 99
123,8 40,8
51 208,4
78,4 98
122,0 40,0
50 206,6
77,6 97
120,2 39,2
49 204,8
76,8 96
118,4 38,4
48 203,0
76,0 95
116,6 37,6
47 201,2
75,2 94
114,8 36,8
46 199,4
74,4 93
113,0 36,0
45 197,6
73,6 92
111,2 35,2
44 195,8
72,8 91
109,4 34,4
43 194,0
72,0 90
107,6 33,6
42 192,2
71,2 89
105,8 32,8
41 190,4
70,4 88
104,0 32,0
40 188,6
69,6 87
102,2 31,2
39 186,8
68,8 86
100,4 30,4
38 185,0
68,0 85
98,6 29,6
37 183,2
67,2 84
F. Fahrenheit.
F.
R.
C.
96,8 28,8
36
95,0 28,0
35
93,2 27,0
34
91,4 26,4
33
89,6 25,6
32
87,8 24,8
31
86,0 24,0
30
84,2 23,2
29
82,4 22,4
28
80,6 21,6
27
78,8 20,8
26
77,0 20,0
25
75,2 19,2
24
73,4 18,4
23
71,6 17,6
22
69,8 16,8
21
68,0 16,0
20
57,2 11,2
14
55,4 10,4
13
53,6 9,6
12
51,8 8,8
11
50,0 8,0
10
48,2 7,2
9
46,4 6,4
8
44,6 5,6
7
42,8 4,8
6
41,0 4,0
5
39,2 3,2
4
37,4 2,4
3
35,6 1,6
2
33,8 0,8
1
32,0 0,0
0
30,2 0,8
- 1
28,4 1,6
- 2
26,6 2,4
- 3
24,8 3,2
- 4
23,0 4,0
- 5
21,2 4,8
- 6
19,4 5,6
- 7
17,6 6,4
- 8
15,8 7,2
- 9
14,0 8,0
- 10
23
Smeltpunt van eenige stoffen.
Grad. Cels.
2500 Platina
1500-1600 Smeedijzer
1400 Staal, dunvloeiend
1300 Staal, dikvloeiend
1200 Grijs gietijzer
1050 Wit gietijzer
1100-1250 Goud gietijzer
1050-1200 Koper
1000 Zilver
360 Zink
330 Lood
230 Tin
109 Zwavel
61 Gele was
Waarde in Ned. Ct. van eenige in gebruik zijnde muntspeciën.
f 12. -
= 1 Pond Sterling
0.50
= 1 Franc
0.50
= 1 Lire
2. -
= 1 Goud. en Zilv. Roeb
1. -
= 1 Papieren Roebel
1.20
= 1 Oostenrijksche Flor
0.50
= 1 Oost-Hong. Kroon
0.60
= 1 Duits. Reichsmark
f 0.66⅔
= 1 Deensche Kroon
2.70
= 1 Portug. Milreis
0.50
= 1 Peseta
2.50
= 1 Dollar
0.60
= 1 Shilling
F i j n . Totaal
gewicht Gr.
Trooi(*) Zilverw. in
pence à 5 sh.
per oz.
Onderdeelen.
Geldstuk of Munt.
LAND.
925 87,270
10,09 12 pence
Shilling Engeland
900 412,49
46,40 100 centen
Dollar Amerika
900 190,512
21,43 100 kreuzer
Florin Oostenrijk
825 77,162
8,05 100
centimes Franc
België
916,67 180,000
20,625 100 centen
Rupee Ceylon
800 15,743
11,57 100 oere
Kroon Denemarken
900 19,290
2,17 100 aspere Piaster
Egypte
835 77,162
8,05 100
centimes Franc
Frankrijk
900 85,727
9,64 100
pfenning Mark
Duitschland
835 77,162
8,05 100 lepta
Drachma Griekenland
945 154,324
18,23 100 centen
Gulden Holland
916,67 180,000
20,625 192 pie
Rupee Indië
835 77,162
8,05 100
centisimi Lire
Italië
800 115,743
11,57 100 oere
Kroon Noorwegen
916,67 385,809
44,20 1000 reis
Milree Portugal
868 320,000
34,72 100 kopeck
Roebel Rusland
810 80,125
8,112 100
centisimos Peseta
Spanje
800 115,743
11,57 100 oere
Kroon Zweden
835 77,162
8,05 100
centimes Franc
Zwitserland
830 18,565
1,93 100 aspere Piaster
Turkije
24
Hoeveelheid planten noodig om eene Hectare te beplanten.
Aantal noodig op een hectare:
Geplant op eenen onderlingen afstand van:
Aantal noodig op een hectare:
Geplant op eenen onderlingen afstand van:
Aantal noodig op een hectare:
Geplant op eenen onderlingen afstand van:
12346 0,9 M.
40000 0.5 M.
1000000 0,1 M.
11080 0,95 M.
33058 0,55 M.
444444 0,15 M.
10000 1 M.
27777 0.6 M.
250000 0,2 M.
2500 2 M.
23679 0.65 M.
100000 0,25 M.
1111 3 M.
20408 0.7 M.
111111 0,3 M.
625 4 M.
17777 0,75 M.
81633 0,35 M.
277 6 M.
15625 0,8 M.
62500 0,4 M.
156 8 M.
13841 0,85 M.
49382 0,45 M.
Opgave van Titels en Praedicaten(1).
Koning en Koningin: Zijne of Hare Majesteit.
Prins en Prinses van den bloede: Zijne of Hare Koninklijke Hoogheid.
Prins en Prinses niet van den bloede: Zijne of Hare Hoogheid.
Graaf en Gravin: Hooggeboren Heer of Vrouwe.
Baron of Barones, Jonkheer of Jonkvrouw(2): Hoog Welgeboren Heer(3)of Vrouwe.
(1) Daar tegenwoordig titels niet meer zoo algemeen worden gebezigd als voorheen het geval was en daardoor de bekendheid er mede geringer is, verkeert menigeen in verlegenheid, wanneer het gebruik daarvan te pas komt in brief, request als anderszins. Wij hebben uit dien hoofde gemeend dat bovenstaande opgaven nuttig konden zijn en houden ons voor verbetering, indien noodig, en voor vermeerdering, aanbevolen.
Wettelijke bepalingen betreffende titulatuur zijn er slechts weinige. Het meeste komt neer op
Niet-adellijke aanzienlijke personen: WelEdelGeboren Heer of Vrouwe.
Deftige burgerij: WelEdele Heer of Vrouwe.
Terwijl de echtgenooten van alle bovenstaanden, zonder uitzondering, met:
Mevrouw worden aangesproken.
Voor andere personen is het algemeen gebruikelijk zich te bedienen van: den Heer of Mejuffrouw.
De titels van: Excellentie behoort te worden gegeven aan Ministers in functie, diplomaten met rang van buitengewoon Gezant, Ministers van Staat, den Gouverneur-Generaal van Nederlandsch-Indië, aan Admiraal of Vice-Admiraal, Generaal der Infanterie of Luitenant-Generaal(1), terwijl die door den Koning, ten Hove, ook nog is toegekend aan: de Grootmeesters, den Opper-Hofmaarschalk, Opper-Ceremoniemeester, Opper-Kamerheer, Opper-Stalmeester,
Opper-Jagermeester en de verdere Groot-Officieren van Hoogstdeszelfs Huis.
Andere hooggeplaatste Staatsambtenaren, voorzitter of leden der Hooge Collegiën van Staat, in of niet meer in functie, van oud-ministers af, hoofdambtenaren tot en met referendaris en hoofdofficieren, worden betiteld met HoogEdelGestrengen Heer.
De overigen en de subalterne officieren, d.w.z. luitenants ter zee eerste en tweede klasse, kapiteins ritmeesters en eerste of tweede luitenants, met WelEdelGestrengen Heer.
Aan burgemeesters, wethouders en raadslieden werd voormaals gerekend het EdelAchtbare Heer toe te kennen. In de latere jaren worden de burgemeesters evenwel in officieele stukken met: WelEdelGestrengen Heer betiteld.
De rechterlijke collegiën voeren de navolgende titels:
De Hooge Raad: dien van EdelHoogAchtbare Heeren.
De Gerechtshoven: dien van EdelGrootAchtbare Heeren.
De Arrondissements-Rechtbanken alsmede de Kantonrechters: dien van EdelAchtbare Heeren.
Curatoren eener Hoogeschool worden met EdelGrootAchtbare Heeren, Hoogleeraren met HoogGeleerde, zij die den akademischen graad van Doctor verkregen met WelEdelZeerGeleerden Heer betiteld. Predikanten, voor zoover ze laatstgenoemden graad niet bezitten, met: WelEerWaarden Heer, indien wel: alsdan met
WelEerwaarden ZeerGeleerden Heer.
De R.K. geestelijkheid bezigt de navolgende titulatuur:
Bisschop: Zijne Doorluchtige Hoogwaardigheid, kanunnik: HoogEerwaarde Heer, deken en pastoor: ZeerEerwaarde Heer, kapelaan: WelEerwaarde Heer.
Een opper-rabbijn heeft WelEerwaarde ZeerGeleerde Heer en een Rabbijn of Rabbinale assessor WelEerwaarde Heer tot titel.
(1) Aan Schout-bij-Nacht en Generaal-Majoor, alhoewel tot de vlag- en opper-officieren
