Duyfkens ende Willemynkens pelgrimagie tot haren beminden binnen Ierusalem

(1)

tot haren beminden binnen Ierusalem

Boëtius à Bolswert

bron

Boëtius à Bolswert,Duyfkens ende Willemynkens Pelgrimagie tot haren beminden binnen Ierusalem.

Hendrick Aertssens, Antwerpen 1656 (herdruk).

Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/bols002duyf02_01/colofon.php

© 2016 dbnl

(2)

Dvyfkens ende Willemiinkens pelgrimagie tot haren beminden.

Boëtius à Bolswert,Duyfkens ende Willemynkens pelgrimagie tot haren beminden binnen Ierusalem

(3)

Miin Pelgrimagie, jae alle mijn doen ende laten, offere ick op, met alle mijne crachten, ende gheheel mijn herte, aen u, o alder-opperste Minnaer van mijn Duyfken: ende dat door de heylighe Liefde van uwe lieve Moeder. Och laet doch mijne Pelgrimagie een goedt eynde hebben.

(4)

Kort begriip

Van het inhovdt deses boeckx,

Met samen een besonder op-offeringhe aen alle eerbare, seeghbare, ende devghden-riicke iongh-vrovwen.

BEMINDEende Godtvruchtighe Dochters, in dien u lieden belieft eenighe

vermaeckelijckheyt ofte den rechten sin van dit Boecxken te ghenieten, soo en wilt niet alleen een punt hier ende daer, maer 'tselve vervolghende heel door lesen;

want dan sult ghy veel beter vernoeght ende voldaen wesen.

Ghy sult hier in't corte sommighe punten (die ons daghelijcx ontmoeten)

(5)

cluchts-wijs voor-ghestelt vinden; ende dat in maniere als het leven van een dach reysens in Pelgrimagie van tvvee gesuster: d'eene Suster (Willemijnken onser aller maeghschap zijnde) wilt meesten tijdt over al buyten den rechten vvegh loopen.

Wiens quade parten, ongheregheltheden ende beletselen hebben vvy hier openbaerlijck ten toon gestelt. Door vvelcke quade feyten (naedemael sy de berispinghe ende vvaerschouvvinghe van Duyfken haer Suster niet en vvilt achten) sy geraeckt tot eene uyterste ellende: maer Duyfken haer verlatende, vercrijght haer ghevvenschste ruste, vrede ende liefde van haer Lief, met eeuvvige Welvaert; het vvelck ick u (o Godtvruchtighe Dochters) van goeder herten oock toe-wensche.

Daer-en-boven is't meer dan reden dat ick met behoorlijcke heusch heydt ende eerbiedinge V. L. dit Boecxken op-offere, ende dat besonder op desen eersten dagh van May, op welcken dagh ghy-lieden alle begraciet, be-

(6)

groent, met bloemkens verciert, met kranskens vereert, ende tot liefde vervveckt moet vvorden van Duyfkens ghetrouvven Vrijer in dit Boeckxken verhaelt. Ick versoecke dat mijnen vvensch ende op-offeringe met soo goeder herten by u-lieden magh ontfangen vvorden als't u toege-eygent vvort. My hertelijck aenbiedende in uvve goede jonste, ende Godtvruchtighe ghebeden.

Wt Brussel desen 1. dagh van de maendt Mey, in't jaer M.DC. XXVII.

V. lieden dienst-vvillighen BOETIVS ABOLSWERT.

(7)

(8)

Het I. Capittel.

Duyfken is vlijtigh om den roep van haren Beminden te volghen: maer 'tis

Willemijnken veel te vroegh, die meer gheneghen is tot slapen, ende de keucken.

Duyfken.Svster, hoort wat ick ghehoort hebben: ick sliep, maer mijn herte waeckte, ende de stemme van mijnen Beminden riep: Doet my open mijn suster, mijn Beminde, mijn duyve, mijn onbesmette: want mijn hooft is vol dauws, ende mijn hayr-vlechten vol druppelen der nachten. Ick gaen u voor om de plaetse te bereyden, hebt ghy my lief soo wordt wacker, haest u, suyvert u, ende volght my tot in Ierusalem mijne heerlijcke Stadt, in mijn paleys blinckende van goude. Mijn ziel is gesmolten doen hy sprack; ick hebbe de grendelen mijnder deuren mijnen Beminden geopent ick hebbe hem gesocht, ende en hebbe hem niet gevonden, ick hebbe gheroepen, hy en heeft my niet gheantwoort, want hy was gheweken, ende voor-by ghegaen. Maer hy

(9)

heeft voor my eenighe smaeckelijcke confitueren gelaten, om my (soo ick hem wilde volghen) daer mede op de reyse te verstercken. Hoort ghy wel Suster wat ick segge?

Willemijnken. Ia ick hoort wel, maer maeckt gy daer soo veel wercx af, dat ghy alreede op de beenen zijt? Hy heeft my oock gheroepen, alsoo hertelijck als hy u soude moghen gheroepen hebben; hy heeft my oock alsoo goede ende alsoo veel confituren ghelaten: dan ick en mach my daerom soo niet haesten, noch mijnen soeten slaep soo niet door-breken, bysonder daer't noch soo vroegh in den morghen-stondt is. Maer Suster ick moet u segghen dat ick in dese saecke seer verwondert ben, overmidts desen Vrijer ons alle beyde dus vrijdt, dus roept ende bemindt. Wat vremde dinghen zijn dit! het moet wel een wonderlijcken geest zijn:

oock wat een wonderlijck landt moet dat wesen, daer hy meer dan eene Bruydt mach kiesen, ende beminnen.

Duyfken. Het is doch al eenen wonderlijcken Vrijer, ende ons ghebeurt al een wonderlijck groot gheluck, dat hy van soo verre ons slechte meyskens alle beyde komt kiesen, ende roepen tot al-sulcken heerlijcken staet. Wat sullen wy segghen?

het schijnt dat hy in dat landt noch de maniere houdt, diemen in ouden tijde plagh

(10)

te ghebruycken; want wy weten dat Iacob in den ouden tijdt oock twee gesusters ghekosen, ende getrouwt heeft. Doch wy en hebben daer aff niet te ondersoecken, maer ons te haesten om onsen roep wel waer te nemen; te volghen ende te soecken hem die onse ziele bemint. Wy hebben nu zijne stemme gehoort, och lieve Suster, laet ons die ter herten nemen, want is't dat wy desen roep veronachtsamen, wie weet oft wy hem wederom hooren sullen. Ende alsoo ons hier aen seer veel ghelegen is, soo is mijne raedt terstondt sonder langher vertoeven hem te volghen: oock op dat wy met den dagheraet aen de Riviere souden mogen wesen, om ons te wasschen; want wy moeten suyver zijn gelijck hy gheseydt heeft, oock gelijck hy selver seer schoon van ghedaente is. Ende als wy ons oock wel bedencken, wat eene groote leelijcke schande is't, dat wy fiere jonghe dochters dus vuyl ende onnut zijn, dus langhe ende luy inde morsigheydt blijven slapen.

Willemijnken. Wat schande kan daer aen ghelegen zijn, Suster? want niemant en weet ofte en siet dat: oock 'tis noch veel te vroegh, wat hebben wy soo te haesten?

laet ons wachten tot naer den noen, ende onsen ghenoeghelijcken morghen-stondt soo niet verquisten met reysen.

(11)

Duyfken. Noemt ghy dat verquisten, Suster? ten is niet moghelijck dat wy den morghen-stont beter ofte ghenoeghelijcker souden konnen besteden. Dat sult ghy seker ghewaer worden, staet maer op, ende begint eens. Want naer den noen souden wy by avontuer al te seer onlustigh zijn, souden dan nootsakelijck dapper moeten haesten, jae den tijdt soude ons lichtelijck te kort vallen: daerom is't beste dat wy beghinnen, hoe vroegher hoe beter.

Willemijnken. Ick hebbe liever noch wat te slapen: dan doch als ghy immers wilt, ende soo driftigh zijt, soo sal ick dan mede-gaen, om dat ghy niet alleen dolen ende verlooren loopen en soudt. Maer ick moet voor al onse keucken mede nemen, om met den eersten wat te ontbijten, want mijne maghe is al open.

Duyfken. Wel ghy doet my by-kans lacchen, dat u den lust vanden ontbijt soo vroegh doet sorghen: nochtans de sorghvuldigheyt is goet, ende dat is een teecken dat het verstant begint wacker te worden.

Willemijnken. Suster, ghy seght van wacker worden, ick meynde wel dat ick wacker was, maer al wrijve ick vast den slaep uyt mijne ooghe, even-wel en kan ick niet sien waer dat ick trede ofte gae, want nu stappe ick veel te hoogh, dan te

(12)

leegh; nu in eenen plas, dan op eenen steen. Wat duyve-kot, hoe verdrietigh, onseker gaetmen oock strunckelen ende stomp-voeten in't doncker.

Duyfken. En is't niet waer, Suster, hoe aenghenaem is 't licht, hoe gheluckigh zijn sy die dat altoos ghenieten. Siet Suster, hier zijn wy aen de Riviere gheraeckt?

wascht ende suyvert u nu wel, ghelijck ick oock verhope te doen.

Willemijnken. Is dit de Reviere? Wel siet eens hoe dat ick my wasschen ende plasschen sal ghelijck een jongh-end-vogelken. Maer och my, hoe kout is dit water voor de Sonnen-schijn, ick schroome daer soo teghen dat ick beve over alle mijn lijf. Maer seght my doch eens Suster, van waer komt dit klaer waterken, ende hoe langh sal dit dus wel loopen?

Duyfken. Het loopt ende vloeyt altijdt, 'tneemt zijnen oorspronck van Roomen, uyt het berghachtigh Italien, vloeyende tot in Ierusalem toe.

Willemijnken. Dat is voorwaer wel eene groote zegheninghe, welcke dese landen uyt Roomen ghenieten; dus hebbe danck dat goede Italien.

Duyfken. Dat is doch waer Suster; ende aen den kant van dese Riviere moeten wy ons eenpaerlijck houden, oft wy souden van

(13)

den wegh gheraecken. Maer weet voorseker dat wy noch eenen veel schoonderen vloedt binnen Ierusalem vinden sullen, den welcken vloeyt uyt eene fonteyne, die gheheel de Stadt laeft ende verciert.

Willemijnken. Ia! laet my dan binnen Ierusalem komen, hoe sal ick spiegelende spelen in die fonteyne ende daer uyt drincken.

Duyfken. Sult gy seker? Och dat gunne ons Godt. Nu Suster, ick ben gesuyvert, Godt lof, hebt ghy u oock al ghewasschen?

Willemijnken. Ia, ick hebbe oock al ghedaen; siet ick ben soo net ende soo klaer, als eene peerle uyt den Oosten.

Duyfken. Godt hebbe lof. Maer wat een verversschinghe ende verheuginge is't oock, alsmen soo suyver ghewasschen is! wat een vreught, wat en leven is't! het welck men niet gewaer en wort voor datmen de grondige nettigheyt proeft. Ten is gheen wonder dat de suyvere nette menschen eenen afkeeringen grouwel vande vuyligheyt hebben, want het is te seer haetelijcken saecke. Maer het is wonder dat wy ons niet geschaemt en hebben, met sulcken geblanketten geleckten aensichte, ('twelck soo in den gront vervuylt was) te komen in't aensien van onsen suyveren Beminden, die ghewoon is niet anders dan grondighe suyvere nettigheyt te ghenieten.

Wat mochte hy

(14)

peysen, als hy ons soo scherpelijc aensagh? want niet alleen onse aensichten, als lippen, oogen, ooren, maer oock onse handen, ende voeten waeren vervuylt ende besmet. Tis wonder dat wy soo verdoolt hebben gheweest, meynende dien vuylen grondt soo met een licht zijden sluyerken voor de oogen, met lichte schoenkens aen handen ende voeten verbloemende te bedecken. Fy onnutten vuylen gront, eene walge voor alle suyvere ooghen? Tis wonder dat onsen Beminden

geenenaf-keer van ons en heeft ghekreghen: wel te rechte mochte hy ons raden ende ghebieden, dat wy ons doch wasschende soude suyveren; wat een schande is't, dat wy soo langh hebben gewacht, tot datmen't ons moest seggen: voorwaer ick ben in mijn herte daer over beschaemt. Wy jonge-dochters behooren als suyvere peerlen net te wesen; wy konden soo haest soo lichtelijck daer toe geraken, ende hebben soo lange in die morsigheyt gesteken. Waer is ons verstandt gheweest?

het schijnt dat wy gheen ghesicht, noch reuck, noch ghevoelen ghehadt en hebben, dat worden wy nu ghewaer. O edele nettigheydt, o blinckende suyverheydt!

wanneermen u waerdeert naer behooren, hoe aenghenaem zijt ghy, hoe vermaeckelijck zijt ghy dan! O suyveren Minnaer, hoe wel hebt ghy ons

(15)

gheraden: wat danck zijn wy u schuldigh, dat ghy door uwen goeden raedt, ons dese ghenoeghte van suyverheyt doet genieten? Maer wat danck zijn wy u schuldigh, dat ghy ons (in sulcken vuyligheyt vindende) niet en hebt verfoeyt, veracht (ende verlaten: hoe konden uwe suyvere ooghen, sonder af-keer, sulcks verdraeghen. O ghetrouwen Minnaer vergheeft doch onse groote onachtsaemheydt. Wat danck zijn wy u oock schuldigh, dat gy ons wacker makende, op hebt geroepen uyt dien vergeetachtigen slaep, om u te volgen. O wat een deught hebt ghy ons gedaen. O hoogste goedertierentheyt, wat eene wonderlijcke vrolijckheydt doet ghy mijn herte ghenieten. O onbegrijpelijcke goetheyt, u liefde omvanghe ende vinde my. My is goedt mijnen Beminden in oprechte suyverheyt te volghen niet anders dan hem te soecken. Dat ick in my selven beswijcke, op dat ick met hem mach leven. Mijn alderliefste Minnaer, een hope van mijn verlanghende ziele, u soecken ende volghen de tranen van mijn inwendigh vierigh hert. Komt lieve Suster, laet ons blijdelijck verheugen in dese suyverheyt, in dit ons groot geluck, ende boven al in onsen suyveren getrouwen minnaer, och laet ons nu ter eeren van hem, wat van zijne goede Confitueren

(16)

ghebruycken, ende met eenen wackere neerstigheyt hem volghen op zijne soete aenlockinghe, ende onse gheluckighe vrijagie.

Gheestelijcke uyt-legginghe.

Onderzoeker. wat een vlijtigh wesen, wat eenen soeten klap, komt daer oock van sommighe Meyskens voort, als sy verlieft zijn, hoe qualijck konnen sy haer liefde binnen houden, ghelijck wy hier oock mercken aen Duyfken, die heel verlieft is, ende schijnt van haren vrijer ghelockt te zijn tot grooten staet, jae tot gulde Casteelen: welck dit soete kint gheloovende, is yverigh daer af te spreken, ende vlijtigh om hem te volgen. Maer d'andere (al is sy oock ghevrijt) en schijnt soo niet verlieft te zijn, daerom en is sy oock soo haestigh niet.

Verclaerder. Hoe verstaet ghy dese t'samen-spraeck soo? my dunckt dat het Gheestelijck te verstaen is. Ten tweeden: dat dese twee ghesusters beyde (als slapende vervult in sonden) door Christus goede inspraken, opgheweckt worden, om daer door de biechte (als aen een Riviere) te wasschen, te suyveren, ende hem te volghen. Welcke inspraken de eene ter herten nemende, wilt terstont inden morghenstondt (dat is van hare jonckheyt af) volbrenghen: ende ontfanght de Confitueren, die my duncken de gratie Godts, ende de heylighe Sacramenten te wesen) waer door sy ghesuyvert wordende, verfoeyt de sonde als schroomelijcke vuyligheyt.

Maer d'andere Suster en wort nauwelijckx beroert, blijft flauwe ende traegh.

(17)

(18)

Het II. Capittel.

Duyfkens vvackeren Gheest ghelooft, hoopt ende vlamt, door liefde tot haer lief:

maer Willemijnken koel ende traegh, is onachtsaem, spottigh, ende spijtigh.

Duyfken.Komt Suster, laet ons nu onse leyre mantelkens aendoen, ende onse reys-hoeden op-setten, met onse palster-stocken inde handt, als pelgrims beghinnen te reysen, ende te haesten naer onsen Beminden liefhebber die ons voorghegaen is. Siet eens hoe stillekens, hoe heughelijck, hoe blosende, hoe schoon, hoe ghepurpert, ende hoe wonder aenghenaem dat nu den dagheraet is op ghegaen hoe klaer beginnen de stralen vande goude Sonne te lichten, hoe soe[t], hoe versch, hoe vriendelijck riecken dese bloemen ende cruydekens?

Willemijnken. Dat is geassureert Masseur soo soet als een Vijghe, neen als Muskens, ofte eene Muskaet note wil ick segghen.

Duyfken. Ay Suster, en spotter doch niet mede, noch en brabbelt soo gheene vremde

(19)

woorden onder uwe redenen, laet ons suyver onvervalscht onse eyghen-landts ofte Moeders tale spreken. Ende merckt eens hoe vrolijck hoe lieffelijck, hoe neerstigh dat alle dese Voghelkens besigh zijn om haren schepper te dancken, met huppelen, quickelen, ende door de locht te sweiren, met singen, schitteren, tiere-lieren, verheugen, ende verwecken alle menschen. Lieve laet ons oock Godt dancken ende bidden dat hy ons wil geleyden. Och ofte onse wegen geschickt ende onse gangen volmaeckt worden inde rechte paden! ende dat onse voedt-stappen niet beroert en worden tot quade wegen! Hoort lieve beminde Suster nu hebben wy sommighe saken te bemercken, ende wel ter herten te nemen. Dat is, ten eersten:

dat wy doch in gheenderley maniere eenighsins en moghen twijfelen aende sekerheydt vande deught, ghetrouwigheydt, liefde, ende beloften van onsen Beminden vrijer, noch aen eenighe zijne woorden: want die twijfelen, soude ons een onghenuchte, een luyigheyt, een groot verlet, jae een perijckel van buyten te blijven aenbrenghen: Oock wy en hebben gheene reden om te twijfelen: want naer dien dat hy (die sulcken grooten Heere is) selver in persoon, sulcken swaren wegh aenghenomen (ende sulcken grooten moeyte gedaen

(20)

heeft, om ons by hem te roepen, soo is't wel versekert dat hy ons grootelijckx bemindt, ende dat hy een oprecht goedt ghetrouw hert heeft, ghelijck als van hem ghetuyght wordt.

Willemijnken. Suster zijt ghy oock soo slecht, dat ghy alles soo vast wilt gelooven dat de vrijers segghen? daer houde ick mijnen geck mede: want dat hebbe ick meermael gheproeft. Sy stoffen ende roemen, sy swetsen ende blasen, sy bouwen soo veel Casteelen inde locht, gelijck oft sy't al vermochten) so maken sy de Meyskens wonder fluytkens wijs: sy love ende prijsen de Meyskens, als oft het Goddinnen waren: sy stuypen ende neyghen, t'is al Matresse voor ende na, ja dienen de solen uyt de schoen: maer wel verstaende, tot dat syse vast hebben: Sy seynden giftkens ende gheschencken, liedekens ende minnebriefkens, met goudt ende zijde toe gepalleert, vol clachten ende vriendelijcke bewegingen Sy gheven violonsen, bancketten, tournoyen, ende kamer-spelen. Sy doen schilderen sinnebeelden, ende conter-feytselen, die sy in goude ofte yvoire kaskens aenden hals draghen: sijde bandekens, die sy faveurkens ende levereyen noemen, aenden hoedt, aen't rappier, oft aenden arm: Sy suchten, claghen, loncken, en de

(21)

wencken, gebruycken duysent derley listen ende moeyten, jae konnen tranen laten, al oft sy smolten van liefde, besonder alsser by het Meysken wat te vanghen is, willen dan de slechte schaepkens lichtelijck ghelooven, ho, ho, soo is't vischken haest in't net, ende dickwils deyrlijck bedrogen. Maer my en sullen sy soo haest niet hebben, want ick weet het al lustigh wederom te kaetsen. Ick houde de Ionghmans al wel aen, thoonende hen een seer vriendelijck ghelaet, maer dat al om tijt verdrijft, om te weten wat daer al inde stadt omme gaet, om te lacchen, te jocken, te spelen, te danssen, ende dierghelijcke genuchten, ofte om altemets een bancketken, eens spelen rijden, oft een lacker droncksken gesuyckerden wijn te crijghen. Indien dan ick mercke dat sommighe aen my wat beginnen te vrijen ende dat hun liefde begint te vallen, soo hebbe ick dobbel ghenueghte, want dan ghelaet ick my, aen elck een besonder, ghelijck oft elck de lief[s]te in mijn herte ware. Hier zijn sy dan soo schoon mede, ende loopen dan dat sy sweeten, elck om het seerste, soecken listen ende laghen om in mijn goede jonste te blijven. Alsoo onderhoude ickse alle, gevende elck een soo een vriendelijck behaghen, waer door ick onder-tusschen al schoone giftkens crijge: maer laet

(22)

my eens ghehoudt wesen, soo wil ick wel beloven dat ick noch veel meerder vryigheydt, ghemack, ende ghenueghte sal ghebruycken. Ghy hebt my nu vroegh wacker ghemaeckt, ende op-gheroepen, maer dan dencke ick mijnen vollen lust, met slapen te blusschen; latende my dienen, ende vieren van man ende maert;

eysschen 'smorghens op mijn bedde een warm kommeken suypen tot mijnen ontbijt, daer op dan noch wat sluymeren, ende passen dat ick effen teghen het Noen mael ghekleet, ende ghepalleert ben: gaen des achternoens wandelen, ofte wat kouten by mijn ghebuerkens, laten alsoo de sorge van 'thuys, ende kinderen aen mijnen man, ende het keuken-besorgh aen de dienstmaert: seynden oock mijnen man altemet eens met eenighen list, vleyende ghelaet ofte blauwe boodtschap uyter stadt, ende wesen dan met mijne kameraetkens lustigh vrolijck, want de mans altoos 'thuys zijnde, willen sulckx altijdt begrimmen, ende alles met den duym besetten.

Siet dit ende noch meer andere wellustighe ghenueghelijcke saken (hier te langhe om te verhalen) hebbe ick voor ghenomen. Maer nu ondertusschen leve ick met de vrijers ghelijck ick gheseydt hebbe, ende worde van veel Iongh-mans voor eene ghenueghelijcke

(23)

wel-levende Dochter ghepresen.

Duyfken. Maer als gy soo doet Suster, dunckt u dat dat van eene eerlijcke derghelijcke Dochter wel gedaen is? en weet ghy niet, dat sulcx doen een leelijcke schandige op-sprake volght? dat een goet houwelijck dickwils daer door geheel achter-gelaten wort? en merckt ghy niet, dat veel Ionghmans (al is't dat sy u prijsen, ende voor tijt verdrijf gheerne in u gheselschap zijn) nochtans om die oorsake niet geerne met u houwen en willen? maer achter rugge den spot met u houden? want een Dochter die soo heel gemeynsaem met alderhande Ionghmans is, ofte ghiften, ende gaven van Iongh-mans ontfanght: daer heeftmen ghemeynlijck al vremde ghedachten aff, ende vermoeden dat sy (ghehouwet zijnde) seer qualijck dat gheselschap soude konnen af-snijden. Maer als ghy gehouwt wesende, soo weelderigh, luy, ende onbesorght wildet leven, sonder op u man, op u kinderen, ende huys-houdinghe te passen, wat ongheregelde sloefachtige lasterlijcke manieren souden dat doch zijn? wie soude sulcken vrouwe konnen lief hebben, oft in weerden konnen houden? Ghy meught dan wel van gheluck spreken, dat ghy noch van desen onsen goeden getrouwen Minnaer, soo oprechtelijck bemint ende versocht wordt:

(24)

Want dese en is niet ghelijck de sulcke daer ghy af geseydt hebt; als die

licht-hoof[d]ighe, wulpsche ontrouwe gasten, die de Dochters valschelijck veel wijs maken, uyt-strijcken, ende onteeren. Ofte ghelijck sommighe die alleen een Dochter om haren rijckdom, vrijen ofte trouwen, daer sy dan den slempenden Ioncker op spelen, laten het suchten, treuren: ende de droeve tranen aen de na-klagende vrouwe. Ofte wel, als andere die alleen trouwen, om na hunnen sin ghemackelijck gedient te worden, die dwinghen, ende achten de vrouwen dan by-kans als

voedt-wissen: Sy thoonen haer wel een vriendelijck ghelaet inden teghenwoordigheyt van andere menschen, maer daer na niet anders dan een stuere af-keerigheydt, met grauwen, ende snauwen: welck een weemoedighe vrouwe al moet op-kroppen:

ende even vlijtigh den gemackelijcken grimmer dienen. Siet alle dese saken strijden plat teghen de suyvere liefde, teghen de soete eendrachtigheydt, ende teghen de trouwe beloften. Daerom doen de Meyskens (ghelijck ghy wel gheseyt hebt) seer qualijck ende onvoorsichtigh, dat sy dicwils soo haest (sonder vaste ghetrouwe ghetuyghenisse van des vrijers deught, ende op-rechtigheydt) soo lichtveerdigh ghelooven, maer (om tot ons

(25)

voor-gaende redene te comen) alsoo wy waerachtigh dit gheluck hebben, ende dat wy weten door sekere getuygen, dat desen onsen vrijer van sulcken grooten princelijcke macht ende middelen is, waer tegen wy van soo cleynen staet zijn, ghelijck hem oock wel bekent is, soo is te claer genoegh dat hy ons niet en soeckt ofte begheert om zijn profijt, maer alleen uyt oprechte liefde tot ons voordeel.

Wederom, aenghesien dat zijne groot achtbaerheydt van deught, ende

trouwhertigheydt soo groot, soo vermaert ende soo seker is dat het niet moghelijck en is, eene de alderminste faute van hem te hooren (gelijck de getrouwe getuygen ons versekeren) soo gaen wy wederom vast, ende mogen vastelijck ghelooven, dat alles soo is, als hy ons geopenbaert, ende belooft heeft: want oock zijne lastige verre reys om hier te comen (welck hem soo veel arbeyt, sweet, ende bloet gecost heeft) dat en is voorwaer gheen kinder-spel, ofte sot-spel gheweest, om ons te bedrieghen, maer wel een seker teecken van oprechte goedtheydt ende liefde tot ons.

willemijnken. Het mach wel wesen, dat hy om ons soo veel moeyte ghedaen heeft, ende dat alles soo groot is, als hy roemt oft wel opgheeft. Ick hebt oock eensdeels soo wel ghelooft, om datter soo veel af ge-

(26)

seyt wort, maer wie can't seker weten? als ick het sien, dan sal ick't noch beter ghelooven: want hy hier by ons zijnde, en heeft niet anders gheweest dan flecht ende recht, ghelijck onse ghebueren, Ioseph den timmerman? ende Peeter den visscher, daer hy mede verkeert heeft, veel die hem wel ghesien, hebben en hebben hem niet vele geacht.

Duyfken. Suster en twijfelt doch niet, ten is geen roemen van desen vrijer, want onsen ghetrouwen Peter den visscher, die veel met hem verkeert heeft, ende alle zijne gheleghentheydt wel heeft leeren kennen, geeft selver oock (behalven alle de andere) sulcken stercken ghetuyghenisse van zijne wonderlijcke heerschappije, ende uyt-stekende edele ghetrouwe nature, dat het niet moghelijck en is sekerder te krijghen, maer dat hy hem soo slecht ghehouden heeft, dat is alleen gheweest om ghemackelijcker tot ons te comen, waer toe hem de liefde alsoo ghedwonghen heeft. Dit moghen wy nu seker ghelooven, maer als wy het sien, dan en isser gheen gheloof van noode. Ten tweeden, op dese sekerheyt van zijne liefde, zijne macht ende goetheydt, ende daer by, indien dat wy onse neerstigheydt thoonen, om door zijnen roep op zijn woort tot hem te comen, soo moghen wy oock wel met reden, grootelijck ende sekerlijck hopen,

(27)

dat hy ons eenighe hulpe, in dese lastighe pelgrimagie te ghemoet sal seynden, ende dat hy zijne goede belofte sal onderhouden:want tis onmoghelijck dat hy zijne groote beleeftheydt niet voort en soude thoonen, oft zijne groote achtbaerheydt soo soude te buyten gaen, dat hy ons op sulcken maniere (in onse hopen, beschaemt soude laten: welcke wy oock sekerlijck connen bevroeden, uyt dese goede

versterckende Confituren die hy ons gelaten heeft. Dus laet ons grootelijckx hopen, ende na hem verlangen, want dat sullen sporen ende vleughels zijn, om ons dapper voort te haesten.

Willemijnken. Ick hope dat u predicatie haest uyt sal zijn, dat ick haest wat ontbijten sal, belanghende daer ghy af spreeckt, daer hebbe ick weynigh verstandt van, want ick en sien dat niet: t'is oock soo vremt ende soo verre, wie weet wat daer noch tusschen beyde can komen.

Duyfken. Maer Suster hoe is't moghelijck dat ghy dit niet treffelijcker ter herten en neemt! daer ons soo grooten geluck aen gelegen is. Ten derden oock: alsoo wy seker weten ende beyde belijden, dat hy ons soo hertelijck gevrijt ende gheroepen heeft, 'twelck (soo wy gheseyt hebben) een seker teecken van zijne ghetrouwe liefde tot ons is, hoe seer zijn wy dan schuldigh hem

(28)

wederom lief te hebben: Daeromme, och Suster, laet ons doch nu onse herten openen op dat onse vlammen der liefden mogen uyt-bersten ende vlickeren tot hem gelijck hy tot ons doet. Laet ons alsoo door desen alder-edelsten graet van liefde, door het beroeren van dit aldersuyverste bloedt, door desen alder-uytnemensten smaeck, door dese alder-gheneughelijckste sake, beweeght, gedreven, getrocken, ende ghelockt worden, tot hem die alles weerdigh is. Ende bemerckt eens, wat een groote onbeleefde herte bottigheyt het wesen soude, dat wy sulcken edelen sake, als zijne liefde, is, niet wederomme naer ons vermoghen, met liefde en souden vergelden. Ay edele teedere liefde: tot sulcken eenen: tot hem, onsen hertelijcken, heerlijcken minnaer! maer dit alles alleen, om zijn eyghen selfs wille, niet om ons profijt.

Willemijnken. Hola Suster, sal ick hem lief hebben, soo moest ick daer profijt ende voordeel af ghenieten: want daerom is't my te doen, oock om tot staet te gheraken.

Duyfken. En is't niet voordeel genoech, dat ghy van sulcken een bemint wort, ende dat gy hem wederomme meught lief hebben! ghenietende alsoo dese onuytsprekelijcke vreught in u herte? Daer-en-boven als wy hem om zijne eygen selfs wille, op-

(29)

rechtelijck beminnen, meynt ghy dat dat ongheloont sal blijven? Tis immers seker, hoe dat ghy hem meer bemindt, hoe dat u vreught grooter is, en is dat dan alreede gheenen loon, ende voordeel ghenoegh? Soo behoort dan dese oorsake ons seer te beweghen. Ende wat sake isser ter wereldt, die ons meer soude konnen vermaken, dan suyvere liefde? in Hemel noch op aerden, en isser niet aenghenamer, niet edelder, niet heerlijcker, noch crachtigher, dan de liefde, peyst wat ghy wilt, de liefde sal't all' overwinnen. En sien wy dat hier niet klaerlijck aen dit ons groot geluck? dat sulcken grooten, sulcken over-grooten Prince, door de liefde overwonnen, ende beweeght zijnde, selver in persoon ons arme wichters komt vrijen? isser wel oyt in de wereldt wonderlijcker saecke gheschiedt, dan de liefde hier heeft uyt-gherecht?

souden wy dese liefde dan noch weynigh achten? ofte niet ter herten nemen? wat onbeleeftheyt soude dat zijn? dat moet verre van ons wesen, beminde Suster. Och laet ons alle onse krachten, all' onse verstandt, ende gheheel onse herte te wercke stellen, om dese suyvere liefde (die ons soo gheluckigh, ende hoogh wilt op-voeren) aen onsen beminden ghetrouwelijck weder-om te bewijsen? waer door

(30)

wy dan die honigh-vloeyende soete gheneuchte, in ons herte oock sullen genieten.

Ondersoeker. Ghy seyde van Gheestelijck, daer hoor dy nu wel datter niet anders en is, dan dat aende sotte vrijagie, aen't houwen, ende trouwen vast is.

Verclaerder. Ick soude noch al Gheestelijck segghen. Dat door den beghinnenden dagheraet Duyfkens verstant beghint wacker te worden.

Dat sy oock haer Suster het heyligh gheloove, hope, ende liefde Christi wilt aenprijsen; waer in Duyfken heel schijnt verslonden te zijn.

Ondersoecker. Ghy leght het naer uwen sin uyt, dat hoore ick wel.

Verclaerder. Ick legghe't doch naer mijnen sin uyt, ende dat alleen voor de Dochters, die dit toegheeyghent is, want voor de gheleerde, noch oock voor de neus-wijsen en is't niet.

Het III. Capittel.

Duyfken vvaerschout haer Suster voor allen ongheval, ende vermaent haer om bloemkens te brenghen aen haer lieff, Willemijnken doet veel schoone beloften, maer ten zijn niet dan blauvve bloemen die sy pluckt.

Duyfken. Nu hebben wy noch te bemercken, lieve Suster, dat onsen Beminden (door de

(31)

uyt-nemende liefde die hy ons draeght) seer jalours is om onse liefde volcomelijck wederom te genieten. Dat hy oock veel bespieders heeft, om alle onse woorden ende wercken, jae alle onse ghepeysen ende meyninghen te beloeren, waer te nemen, ende gade te slaen, om te weten hoe wy ons in dese pelgrimagie tot hem comende (al draghen: oft wy met volle begheerte ende liefde alles om zijnen't wille oock doen, ghelijck dat wel behoort. De sommige van dese spien sullen onse vrienden, ende de sommige onse benijdende vyanden zijn; daerom is't wel noodigh dat wy voorsichtigh, wijsselijck op onse saken letten: want alle ons doen en laten sal doch voor-seker hem ter ooren comen: jae het gheheel hof door vercondight worden. Soo laet ons dan met oprechter herten (om onse liefde openbaerlijck te thoonen alles doen) daer wy weten dat hy zijne gheneughte inne neemt. Ende is, ten eersten, wel een vande voornaemste punten (waer van hy ons selver soo hertelijck gewaerschout heeft) dat wy doch wel voor ons sien, ende ons wachten van alle vuyligheyt, die ons veel, ja met hoopen op den wech ontmoeten sal: dat wy voor al suyver ende net in zijne tegenwoordigheyt komen. Wy hebben oock selver geproeft wat eene onlustige benaude, hatelijcke sake dat

(32)

de vuyligheyt is, ja oock een verergernisse, een opspraeck ende een verfoeyinghe voor alle die ons sullen sien reysen, maer het meesten van allen is, dat de vuyligheyt eenen af-keer ende een walginge voor onsen suyveren Beminden, ende alle zijn heerlijck gheselschap is, soo datter oock niemant (besmet zijnde) binnen zijn suyver Paleys comen en mach.

Willemijncken. Wat seghdy doch! zijnse daer soo schrickelijck vies ende keurigh, soo soude ick altijdt wercks genoegh vinden, met keiren ende kuysschen, ick mocht dan wel eenen spieghel met een spongie coopen, om mijn smetten te sien, ende af te vaghen.

Duyfken. Spieghelt u in de Riviere die wy hier sonder onnutte costen aen de handt hebben: hier suldy veel beter de vlecken sien, ende bequame ghelegentheydt hebben om terstondt suyver uyt te wasschen. Ten tweeden hebben wy te bemercken, ende wel sterck in de ghedachten te houden, hoe dat wy eenen verren wegh te reysen hebben, den tijdt ons seer cort vallen sal, ende wy weten dattet alsoo onder-sproken is, dat wy moeten t'avont met der Sonnen onderganck binnen Ierusalen zijn, ofte anders sullen wy altoos moeten in donckeren nacht in een vremt landt, met onbekent ge

(33)

selschap, sonder eenigh ghelt oft middelen in groote allende, ja in groot perijckel van straet-schenders, roovers, moorders, oock dan grouwelijck beesten verscheurt, ende verslonden te worden, daer buyten blijven: uyt-ghesloten ende berooft van al ons levens welvaert, ende (dat verre 'tmeeste is) verstooten ende verworpen van't lieffelijck, aengenaem, onuytsprekelijck verheugende aenschijn van onsen edelen Beminden. Dus bidde ick, en laet ons doch gheenen tijdt versuymen, want ons hier aen al te veel gelegen is door dien de poorte eens voor ons ghesloten zijnde, noyt voor ons wederom open gedaen en sal worden, noch wy en konnen den selven wech noch niet eens hernemen oft werderom komen.

willemijnken. Wat hebt ghy al sorghens op uwen hals Suster? hoe meughdy u hooft met alle dese dinghen dus quellen? 'tis immers noch langh, eer dat het avont is, wy hebben den heelen langhen dagh voor handen. Ghy sorght van tijt te cort te comen, ende ick en weet niet waer dat wy alle den langhen tijdt laten sullen, want ick en sie gheen sonderlinghe vermaeckelijckheydt, ofte tijd-cortinghe op desen wegh voor handen. Wat hebben wy ons doch soo te vermoeyen met haestigh reysen, ende sulcken sorghe van tijdt verlies aen

(34)

te nemen? wat is doch aen den tijt gelegen? men siet veel Pelgrims reysen, die op den tijdt niet veel en peysen: Sy spelen al (ghelijck ick oock soude doen) ende ligghen altemets wat achter den dijck vincken vanghen, komense heden niet soo komense morghen, men can doch lichtelijck vroegh ghenoegh comen. Daerom ick soude al mede de haestighste voor laten loopen.

Duyfken. Aenden tijdt Suster, ende aen desen onsen dagh, hanght immers al ons welvaert, ende en is daer dan niet aen geleghen? Ende die hem laet duncken dat hy altoos vroegh ghenoegh komt, die sietmen ghemeynlijck te laet comen, waer aen wy wel moghen gheleert worden, om in tijdtsvoorsichtigh te wesen, latende soo schandigh oock andere niet voor ons loopen. Ten derden, wy moeten alle middelen ghebruycken, om inde goede jonste van onsen Beminden, meer ende meer bevestight te worden. Hier toe soude veel konnen helpen indien dat wy eenighe weerdighe gaven aldaer konden brenghen, maer aenghesien wy niet met allen en hebben, soo en isser niet beter dan dat wy eenighe schoone bloemen plucken om voor onsen Beminden daer een cransken af te maken! want wy hebben verstaen, dat hy gheboren zijnde in eenen besloten hof, een seer groot Lief-heb-

(35)

ber van bloemen is: jae dat hy sy selven wel een bloeme des velts, ende een Lelie der dellinghe ghenoemt, ende oock eenen grooten schoonen blom-hof geplant heeft.

Daer-en-boven ons roepende, seyde hy: staet op, haest u mijn vrindinne, mijn duyve, mijn schoone, ende comt, want den winter is nu voor-by, den regen is wegh, ende over-leden, de bloemen zijn ghesien in ons landt. Soo is't seker beminde Suster dat een kransken van suyvere bloemen, ende Lelien, hem wel aenghenaem sal wesen, als het hem maer uyt eene suyvere liefde geschoncken wort. Wy moeten oock van nu af leeren (soo veel als ons moghelijck is) alle weerdigheyt, ootmoedigheyt, eere ende liefde aen zijnen heerlijcken Vader te thoonen: want hy heeft toe-ghelaten dat onsen Beminden (op ons verlieft zijnde) ons tot dien heerlijcken staet soude roepen.

Daer-en-boven, ghelijck het hoogh-noodigh is, dat eene Bruydt oock vriendtschap thoont aen haers Bruydegoms Moeder, soo moeten wy met alle vlijt, ende

sonderlinghe gheneghentheydt, dese uyt-nemende Vrouwe, dese groote Princesse oock groote eere, ende liefde bewijsen: want dese Moeder Coninginne al-ghemeyn over't geheel hof van Ierusalem ghestelt is, sy is boven allen hof-ghe-

(36)

sin ghe-eert, ende geviert, konden wy haer liefde tot ons verwerven, soo hadden wy wel eene groote kans ghewonnen. Ende hoort eens lieve Suster, my dunckt dat dit wel lichtelijck om doen sal wesen, door dien dat sy uyter maten bermhertigh, beweeghelijck, goedt-dadigh, ende medeweerdigh is, ende de Neder-landers seer bemindt: aen wien sy vele deughden doet, waer van wy seker bewijs hebben. Van ghelijcken soude't seer goedt zijn, dat wy het ander hof-ghesin oock te vriende hadden, waer onder vele van ons Lants-lieden zijn, die ons lichtelijck sullen

toe-ghedaen wesen, ende alsmen alsoo goede vrienden in't hof heeft, soo blijft men inde goede jonste, ende men doet by-kans met den Prince, al datmen wil. Soo is dan mijnen raedt, dat wy noch eenighe bloemen vergaderen, om het hof-ghesin aen te bieden: besonder eenige suyvere Roose-kranskens maken om de weerdighe Moeder van onsen Beminden te ver-eeren, door welcke vereeringhe (al is't te seer kleyn) sy-lieden nochtans sullen mercken, dat wy naer onse macht, door

goedthertigheydt al doen dat wy connen, ende al uyt groote liefde tot onsen beminden. Alsoo sullen wy door haerlieden, besonder door die goede, milde, soete Moeder, meer ende meer aenghe-

(37)

presen ende ghevoordert worden by onsen weerdighen Bruydegom, den welcken dit alles seer wel sal behaghen. Somma het sal ons al willekom maken, in't geheel hof, oock om de waerheydt te segghen, het soude al te schandigh, kael, ende leelijck voor ons wesen, soo heel met ijdele handen daer binnen te komen. Aldus naer mijn goet-duncken sal't seer goedt zijn, dat wy ons aen alle kanten besorgen, soo veel alst moghelijck is, om inde goede jonste van onsen Beminden te blijven. De spien sullen doch alles over-draghen. Dit is beminde Suster dat ick u hebben willen indachtigh maken.

Willemijnken. Ick hebbe het al wel verstaen Suster, soo dan om cort te maken, ende om u te believen, soo segghe ick seker datter aen my niet ghebreken en sal, dat belove ick u vastelijck. Ick sal my wel van vuyligheydt wachten, ick sal my haestigh spoeyen, ende ick sal met u bloemkens plucken soo veel als ghy begheert, komt laet ons beghinnen, siet hoe dat ick plucke (maer hebbe ick oock etens ghenoegh mede ghenomen? ende is't al wel ghekookt? hebbe ick al sout? hebbe ick al mostaert? Ick vreese dat den edick wat te slap zijn sal, en soude't met dat andere sausken, ofte soppeken niet beter smaken?

(38)

och waer ick daer al aen! hebbe sulcken hongher. Ofte mijne Suster noch langhe plucken sal? laet sien wat bloemen hebbe ick nu al ghepluckt? ja ick en weet seker niet, nochtans ick hebbe al redelijck veel, my dunckt dat icker wel vijftigh hebbe. Ick machse mijne Suster eens laten sien. Suster hier hebbe ick eenen grooten hoop fraye blauwe bloemen gevonden, o 'tis soo schoon koleur.

Duyfken. Dat is waer, ick hebbe't wel ghesien dat sy al blauwe zijn, maer 'ten is met die schoone verwe alleen niet te doen, sy moeten wel van alder-hande soorten zijn, maer by sonder moeten sy wel riecken die wy brenghen sullen. Ende dese zijn alsoo besmoddert, ghelijck oft sy alle vande Keucken beroockt waeren, daerom vreese ick dat sy niet en sullen aenghenaem zijn by onsen weerdighen Minnaer, onsen uytnemende Lief-hebber van suyvere bloemen. O ghy heerlijcken minnaer!

Ghy die daer weydet, ende gevoedt wort onder de Lelien, die selver in persoon, uwen bloemhof met veel sweets bearbeydt, beackert, ende gheplant hebt, die selver uwen bloemhof beghiet ende besproeyt, met een weerdigh sap, die dagelijckx u vermaeck neemt in die te sien wassen: Die soo veel wercklieden onderhoudt, om 't onkruyt uyt te

(39)

wieden, om alle fenijnighe ghedierten, spinne-koppen, rupsen, slecken,

vroedtwormen, ende schadelijcke voskens die de wijngaerden ende bloem-hoven bederven, te vangen, ende uyt te weyren. Hoe sorghvuldigh bestelt ghy alles, om suyvere bloemen te ghenieten! Hoe veel verscheyden hof beddekens hebt ghy beplant, hoe wonderlijck vierlijck hebdijse al verdeylt, hoe veelderhande soorten van bloemen hebdy ghesaeyt, hoe kostelijck, hoe weerdigh, ende hoe edel worden sy by u gheacht! Soo dan, in dien wy Dochters een aenghename vereeringhe van bloemen-krans aen u willen brenghen, met wat een vlijt, met wat een

sorghvuldigheydt behooren wy suyvere bloemen te vergaederen. Maer weerdighen Minnaer, al hoe wel wy weten, dat de schoonste bloemen meest op den smallen wegh wassen, daer weynigh volcx gaet, ende daer sy minst vertreden worden, nochtans worden onse ooghen, ende ghedachten verleydt, op den breeden besijden wegh, over de breede velden, daer het meeste volck loopt, ende daer sy meest bestoven worden: soo dat wy selver seer qualijck connen kennen wat bloemen dat wy plucken. Och dit beklaegh ick, met groote beschaemtheydt, doch neme ick vastelijck voor my hier beter op te letten, want

(40)

ick vreese na dien dat ghy soo veel suyvere, schoone bloemen, uyt uwen vermaeckelijcken hof gheniet, dat onse maghere bestoven bloemkens, u niet en konnen behaghen, ten ware dat uwe beleeftheyt onsen goeden wille aensagh, ende onse fauten soo ten besten keerde. Hoort lieve Suster, wy moeten weten, dat onsen Beminden, seer keurigh, ende sinnelijck op de bloemen is, dat hyse oock scherp sal ondersoecken, ende dat hy weerdigh is de alderbeste, dus moeten wy wel scherpelijck letten, om suyvere welrieckende bloemen te plucken, ende in dien tijdt op gheen andere dinghen ter wereldt peysen, want dit gaet boven-al, ende sonder dit alleen, souden wy oock wel buyten moeten blijven.

Gheestelijcke uyt legghinghe.

Ondersoecker. Hoe wilt ghy nu dese proposten Gheestelijck verstaen?

Verclaerder. Seer wel: Ick verstaen door de bespieders de goede ende quade Engelen. Door de vuyligheyt, de sonde. Door desen dagh oft Sonnenschijn, ons leven. Door het sluyten der poorte, het buyten blijven vanden Hemel. Door den grauwelijcken nacht, ende quaet gheselschap, de helle, ende de duyvelen. Door het plucken der bloemen, verstaen ick bidden ende deughdelijcke wercken. Door de besmodderde blauwe bloemen, verstroeyde ghebeden, ende flauwe goede wercken. Door des Bruydegoms Moeder, ende hof-ghesien, onse lieve Vrouwe, ende d'andere Heylighen. Ende door den grooten bloem-hof is te verstaen de Heylige Kercke. Op welcke saken Duyfken alles wel wilt ghelet hebben tot voordeel van hare Saligheydt.

(41)

Het IV. Capittel.

Willemijnken vvilt haren begheringe lust, met brassen blusschen: vvaer door sy haer bekladdert, ende banckt haer deel al s'effens op.

Willemijnken. Souden wy wel buyten blijven Suster? isser soo veel aende bloemen gheleghen, soo moet ick daer beter op letten. Maer ghy seght vande keucken, 'tis waer ick hebbe al grooten hongher. Ay laet ons hier onse keucken eens groeten.

Duyfken. En hebbe ick't niet wel gheraden? Wel aen dan, laet ons de Benediciten segghen. Maer en eet doch niet te veel, spaert voor al wat: Want wy en weten niet wat ons noch op den wegh ontmoeten oft ghebreken sal, ende sekerlijck als't op is, gy en sult soo lichtelijck niet wat goets weder connen krijghen.

Willemijnken. Neen Suster, en sorght niet, maer lackere bouten hoe smaecket

(42)

oock, alsmen lust ende hongher heeft: Ick moet noch wat, ende noch wat, ja 't moet nu voort op, al haddet noch eens soo veel ghekost, siet daer leydt nu den pot, ha den bras, ende daer leydt oock den lepel.

Duyfken. O Suster hoe zijt ghy soo dertel? 'tis veel te veel, o ghy doet seer qualijck dat ghy niet wat en spaert? schaemt u dat ghy u ghedeelte, dat Godt u ghegheven heeft, niet beter waer en neemt, soo gulsigh op-brast, so[o] onachtsaem verquist, ende met den voete stoot. Siet hoe veel isser verloren ghegaen, hoe hebt ghy u beslabbert ghelijck een kint, ofte sot mensche. Hoe veel beter was't aende armen ghegheven, die grooten hongher lijden: nu dat is te laet, ick moet ghedult hebben, wat sal ick doen? komt seght,Deo gratias, ende laet ons gaen.

willemijnken. Ja gaen, ghy seght van gaen, ick en can nu niet gaen: ick ben alsoo overladen, ick en can niet voort, want ick worde soo qualijck.

Duyfken. O ghy onnut mensch, en zijn wy niet genoech gewaerschout dat wy ons van alle vuyligheydt wachten souden? en hebt ghy niet belooft ende seker gheseydt, dat het aen u niet ghebreken en soude? hoe zijt ghy soo lichtveerdigh Suster? dat ghy

(43)

niet en peyst op uwe belofte, noch op het ghene dat ghy noch ghebreck sult hebben, ende ghy begeeft u dus ten eersten tot dese overdadighe gulsigheydt. Siet aldus comen veel menschen tot armoede, ende groote ellende: de sommige met haer onbesuys[t] drincken, gieten, storten, plenghen, swieren, ende tieren. Andere door viese lackernijen, gheen ghelt oft kost en sparen (ghelijck ghy nu doet) met snoepen, schuymen, smullen, brassen, slicken, ende packen het een op het ander, den buyck op vullen als tonnen, dan puysten, recken, slapen, snorken, gapen ende geeuwen, ofte dan sweeten, stenen, nicken ende braken, brenghen hen selver in groote sieckte, haer hooft ontstelt, ende haer borste beroyt. Het welcke voorwaer veel

ongheschickter, ende qualijcker gedaen is dan veel beesten doen, diemen dickwils niet meer en kan doen nemen dan natuerlijcken nootdruft: Daer veel menschen malckanderen perssen, ende dringhen door sotte listen ende gulsighe begeerte, tot sulcken over-daet, daer sy noch somtijts af roemen, ende haer verheughen recht oft sy wat loffelijckx ghedaen hadden: onder-tusschen hebben hen soo vuyl ghemaeckt dat sy gheen menschen ghelijck en zijn. Voor allen welcken overdaet, ick u, o lieve Suster, noch eens wel hertelijck

(44)

waerschouwe, u biddende dat ghy voortaen doch voorsichtigher op u beloften ende saken wilt letten! in nettigheydt, in sobere matigheydt, welck eene eerlijcke,

profijtelijcke, ende seer ghenueghelijcke saecke is: het sal u ghesontheydt bewaren, ghy sult veel lichter reysen, het maeckt u by al de werelt aenghenaem, ende in u selfs een gherust ende blijde ghemoedt: Want ghy en hebt dan gheen na-klaghen, ofte vroeghen van onnut verquisten, ofte dat ghy door gulsicheydt eenighe leelijcke schandighe stucken bedreven hebt, ende ghy hebt dan noch altoos wat, om in tijdt, ende noodt u selven, ende andere behoeftighe, wat goedts te doen. Daer-en-boven ghy zijt van veel vuyligheydt bevrijt, ghelijck ghy nu ghewaer wordt, dat de overdaet u dus kladdigh beschildert heeft, ende waer hebt ghy nu u bloemkens oock ghelaten?

Willemijnken. Ick en weet seker niet, ick soecke alle mijn schappelappen door, maer ick en vindtse niet;

Duyfken. Siedy wel, die zijn nu door u ongheschicktheydt al mede verloren, en is dat niet te beclagen? gaet al u beste weder aen de Riviere, ende wascht u noch eens.

Willemijnken. Suster, ick ben droef, ende beschaemt, maer naer uwen goeden

(45)

raedt, soo gaen ick my weder wasschen. Hoe ben ick oock soo sot gheweest, dat ick om die corte vreught, om dien cleynen lackeren smaeck alle mijn deel soo onnuttelijck verdaen hebbe? Ick sien wel ick moet wijser worden, want dit en soude gheen goedt eynde nemen: Siet Suster nu ben ick weder ghewassen. Komt laet ons hier achter om gaen om 't volck te schouwen. Siet ay, goede Suster, daer vinde ick mijn bloemkens weder.

Duyfken. Dat is dobbel goedt, suyver ghewasschen, ende de bloemkens wederom ghevonden, hier af is't wel noodigh dat wy Godt grootelijcks dancken. Ick ben hertelijck met u verblijdt Suster. Ick bidde laet ons nu voort-haesten met de smakelijck Confitueren van onsen grooten Lief-hebber, ende al wandelende dese blijschap voeden met ghepeysen op den soeten roep van onsen Beminden. De soetigheydt van zijne stemme, is noch in mijne ooren, ende streelt al smaeckelijck in't binnenste van mijn herte. Komt (seyde hy) mijn Duyve, mijn schoone, doet my open mijn Suster, mijn Beminde, m[ij]n Duyve, mijn onbesmette. Och wat vriendelijcke woorden!

Staet op (seyde hy) haest u mijn vriendinne, mijn Duyve, mijn schoone, ende komt.

Komt zijdy beladen ick sal

(46)

u vermaecken seyde hy, och ziel treckende woorden, o smeeckende stemme! wie soude konnen weyghe[r]en te komen, als ghy soo vriendelijck noodet? och

ghenueghelijck comen, och wel ghecomen, tot sulcken stadt, tot sulcken gheselschap, ende boven al, tot sulcken ghetrouwen Minnaer! Hoe lacker, hoe aenghenaem clinckt dat Hemels woordt, komen, in mijne ziele, by dat soude luyden, dat af-keerigh wreedt woordt: Gaet van my. O gheluckigh ende over-luckigh! mijnen beminden seyde tot my: Komt mijn vriendinne. Wel aen dan mijnen hert-grondighen vriendt, ick come op u woordt met mijn Suster, siet wy comen, ende wat een onmenschelijcke onachtsaemheydt soude het wesen, dat wy uytstel[d]en te comen;

daeromme wy komen tot u onsen Beminden, wy comen met allen ons herte, met alle onse begeerte. Och Suster laet ons voordt haesten, ende niet luyeren te comen tot onsen weerdigen Liefhebber die ons alsoo hertelijck gheroepen heeft. Ende laet ons schouwen alle vuyligheydt daer hy ons af ghewaerschouwt heeft. Ghy hebt oock wel gheproeft wat een beschaemde, onweerdighe ende verfoeyelijcke sake dat de vuyligheydt is.

(47)

Ondersoecker. Maer wat seght ghy nu van desen langhen keucken kout.

Verclaerder. Anders niet dan ghelijck daer staet: dat Duyfken haer Suster berispt over de vuyle dootsonde van gulsigheydt, ende onnut ijdel gheltquisten, waer door Willemijnken alle haer bloemen (dat zijn haer goede wercken) verliest. Dan alsoo sy haer door berouw, ende biechte (als wasschende aen de Riviere) wederom suyvert, soo crijght sijse wederom. Ende ten laetsten verheugth Duyfken haer, over den hertelijcken roep van Christus haren Bruydegom.

(48)

(49)

Het V. Capittel.

Duyfken soude gheerne voort haesten, Ende tijt vvinnen, maer VVillemijnken vergheet haer selven by eenen Guyghelaer, ende vvint daer al krievelachtighe Luysken.

Willemijnken. Ick sal my nu wel wachten Suster, volghende u als een simpel suyver Lammeken. Maer wat een schoon Dorp is dit// het schijnt dat het hier al kermis is, het krielt hier soo, de Boeren zijn soo wilt, soo dertel, ende soo droncken.

Duyfken. Eylaes! zy veranderen den blijden Feest-dagh, in boose

brood-dronckenschap, ende soo verliesen sy door haer onachtsaemheydt die goede ghelegenheydt vande vreught, ende profijt des Feestdaeghs: want in plaets dat sy behoorden hun rekeninghe effen te stellen, ende hen selven te suyveren, soo sullen sy hen dickwils meer ende meer besmetten, met overdaedt, sottigheydt, klappernijen, ende lanterfanten, laten hen alsoo gheheel inden grondt vervuylen, oock hun rekeninghe gheheel doncker verwerren; maer soo sullen sy dan

(50)

oock den stanck die de vuyligheyt volght, moeten riecken; den onlust, ende swaerhoofdighe verdrieten, die de luyigheydt, ende verwerde rekeninghe volght, moeten verdraghen; het welck hen al wat herdt vallen sal. Dan doch wat gaet ons dat aen? goede Suster, laet ons den Feestdagh ghebruycken daer by ons toe ghegheven is, te weten: tot onsen vermaeck, om in stille gherustheydt onse rekeninghe claer te effenen, ons te wasschen, net ende suyver te maken: de wonderlijcke schoonheydt van alle de goede saken die wy ghenieten, met vreughde bemercken, ende soo wat bloemkens plucken voor onsen Beminden, met alle den soeten reuck, ende smaeck van alles danckelijck ontfanghen, het welck ons seer sal verheughen, ververschen ende verstercken, met een wackere verweckinghe op onse reyse. Suster waer vertoefde ghy daer? ick meynde dat ghy hier by my waert.

Willemijnken. Al hier, siet hier eens, hier zijn Guychelaers, die spelen met poppen:

ick stae wat, ende sie toe. Het is soo drolligh soo d[ro]lligh, ick lagh dat mijn ooghen tranen: maer my dunckt dat die fielen my al een luysken oft twee by gheset hebben, want het ketelt my soo inde borst.

Duyfken. Ia op sulcken water vanght-

(51)

men sulcken visch. Wat hebt ghy daer te doen? het rieckt daer al van Toe-back, ende sulcke morsigheydt. Tis al met den sot ghespeelt, ende tijt verlies, wat datmen daer doet. Ghy stelt u selven daer in perijckel om u borse te verliesen, om gheperst ende op uwen teen ghetreden te worden; het welck u wel leedt, spijt ende spot veroorsaken mochte, want ghy en zijt niet gheerne gheraeckt: ende is't dat ghy't u aentreckt, soo wordy noch bespot daer toe. Ghy stelt u selven daer oock ten thoon, om van een yeghelijck ghewardeert, ende beclapt te worden, ende ghy en kundt daer doch niet winnen, dan alsucken krievelachtighen ghewormte, ofte quade muffighe luchten ende reucken: daerom soo en sietmen by alsucke Guygelaers, oock niet veel nette, stille, schaem-achtige menschen komen, maer meest al woest, ende rouw gheselschap, want een yeghelijck soeckt, ende vergadert altoos geerne by zijns ghelijck. Wilt u doch die luyskens terstondt weder quijt maken, oft sy sullen al voort groeyen. Dit is immers voor ons al te grooten tijt verlies lieve Suster, 'tis beter dat wy wat bloemkens plucken, op den goeden Feestdagh.

Willemijnken. Tut, tut, Suster, ick moet immers oock wat ghenuechte hebben: den

(52)

boogh en can soo altijdt niet ghespannen staen. Het soude schijnen ghelijck ofter gheenen lust noch leven in ons en ware. Neen dat en is niet met allen, ghy en sult my dat niet anders wijs maken, ick moet altemet eens lacchen, dat het aen mijn herteken raeckt.

Duyfken. Seer wel Suster, maer en soeckt dan gheen ghenueghte, die met vuyligheydt, opspraeck ende tijt-verlies ghemenghelt is, want die vodderije bederft de soetigheydt vande vermaeckelijckheydt, overmidts dat sulckx een walghende bitter na-dencken mede-brenght, ende alsser dat mede ghemenghelt is, soo en kan den grondt van't herte niet recht verheught, noch de genueghte volmaeckt wesen:

maer als de oorsake van onse vrolijckheydt suyver is, noch ons reyse en verlet, dan is't seer te prijsen, dat wy met een blij herte, ende vrolijck gemoet, soo onsen wegh korten: waer toe ons veel sal helpen, dat wy dickwils peysen op den soeten name, op de groote liefde van onsen beminden, ende de wonderlijcke vreught die wy t' avondt te verwachten hebben. Och daer sullen wy alle beyde over-vloeyen van suyvere ghenueghte, die gheduerigh sonder eenighe bitter achterdencken zijn sal.

Daer sullen wy oprecht goedt, ende vermaeckelijck ghe-

(53)

selschap vinden. Onsen Beminden, onsen suyveren Beminden sal ons leyden in zijne Wijn-kelderen, daer sullen wy droncken worden van den nieuwen Most, ende van alle over-vloedigheyt zijns huys met vloedt van alle zijn wellusten, sal hy ons beschencken ende versaden, soo dat gheen ooghen ghesien, gheen ooren ghehoort, noch in gheen menschen hert en is op-ghekomen de vreught die onsen Beminden voor ons bereydt heeft. Och mijn wel-doende Lief hebber, uwe ghedenckenisse alleen, is soo uyt-nemende soet, ende gheeft sulcken waerachtighen blijdschap in mijn herte, dat, voor my alhier niet ghenueghelijcker ghehoort, niet soeter ghepeyst, noch lieffelijcker ghesonghen en kan worden, hoe wonderlijck soet sal uwe

teghenwoordigheydt aldaer wesen! uwen aenghenamen soeten name! doet hier mijn ziele smelten in vreughde, wat sal u minnelijck aenschijn daer doen, als ick dat in zijne vol-komen glorie sal vinden ende ghenieten? O Suster dit sal al wat anders zijn, dan de ghenueghte van onsen wegh, die terstont verandert in groote onlust.

Dus en laet ons nu desen tijdt niet verquisten, dat wy buyten souden moeten blijven, verliesende de waerachtighe vreughdt, om desen korten ooghenblick, niet weerdigh vreught

(54)

ghenoemt te worden.

willemijnken. Soude dat waer zijn Suster? soo waert wel de pijne weerdigh, tot t'avont toe te wachten. Ay goede Suster, waren wy daer al! hoe sal ick danssen als ick die glorie van dien nieuwen most in't hooft crijghen.

Duyfken. Met recht moghen wy wel naer die glorie grootelijckx verlanghen, daerom laet ons haesten, ende gheenen tijt verliesen.

Gheestelijcke uyt legghinghe.

Ondersoecker. Kondt ghy in desen Feest-dagh ende Ghuyghelaer oock wel Gheestelijck uytlegghen?

Verclaerder. Ia ick. Naer mijn duncken soo wilt Duyfken datmen den Feest-dagh heyligh sal overbrenghen, met Godts dienst, met het suyveren der ziele, ende danck segghen van Godts weldaden; maer niet met ijdele Guyghelerije, daermen niet anders dan vuyle woorden ende quade manieren en hoort ofte leert, die als luyskens voort groeyen. Sy prijst oock waerachtighe ghenoeghte (welcke zijn Hemelsche saken) te soecken.

(55)

Het VI. Capittel.

VVillemijnken siet eene pronckende Pauvve, ende sy vvilt haer oock palleren: maer ghelijck de Pauvve leelijcke voeten heeft, soo maeckt sy oock haer voeten vuyl.

Willemijnken. Maer siet eens Suster, daer op die Gaelderije, hoe heerlijck staet de Pauwe daer, pronckt, ende draeyt; met haer ghepluymt hooft, blinckenden

uyt-ghereckten hals, opstekende borst, breedt uyt ghespreyden, ende op-ghesetten steert. Siet wat een grootsheydt thoont sy, in't gaen ende treden, hey hoe trots staet dat. Ia seker dat ghevalt my wel; ick moet my oock wat fraey op-stellen, ick ben dit slecht-hoofdigh ghekleet al moede: want men en is aldus by niemandt ghesien noch gheacht, maer ghelijck wy nu op de Pauwe sien, soo vallen alle de ooghen op de schoon ghepalleerde, die worden over al voor-gheset, daer neyght, ende buyghtmen voor, die kustmen de handen, ende die worden vlijtigh ghedient: Somma de pronckerije is een fraeye, ende groot-

(56)

gheachte sake. Daerom (segh ick noch eens) ick moet my oock wat vercieren, daer en valt gheen segghen teghen.

Duyfken. En vreesden ick niet wel, dat de luyskens ende poppekens souden wercken, en is u lieden met een suyverlijck dierken om te vercieren? peyst eens hoe dat u overdaet u verciert hadde, ende siet nu met de Pauwe eens naer u voeten, hoe schoon dat die ghepalleert zijn. Waer af hebdijse doch soo leelijck vuyl

ghemaeckt.

Willemijnken. Ick hebbe daer terstondt in dien grooten verbrabbelden asch-hoop ghetreden, ende het hanght soo aen, dat het my in't gaen belet.

Duyfken. Dit comt van Pauwen-steerten te sien, ende noch veel meer soud't beletten, wanneer ghy u oock begonst al te veel te palleren, met draeyen voor den spiegel, met strijcken, lecken, krollen, tuyeren, wrijven, poeyeren, blancketten, onnutte semel-achtighe futselrijen, kinderachtighe sottigheydt, ende overdaet, ghelijck veel menschen doen, praemen, ende belasten hen selven, dat sy hen nauwelijcks en connen ofte derren verroeren: soo aen hun lichaem als in

huys-houdinghe, veel costelijcken tijdt verliesen, veel verloren arbeydt doen, veel onghemack lijden, veel gelt-spillen, veel moeyte hebben om dat te

(57)

verkrijghen. Ende dan is't immers seker dat ghy met allen u proncken, met alle u fraey op stellen, ende alle u groote moeyte, u reyse soo wel niet en soudt konnen vervoorderen, dat siet ghy wel aende Pauwe, die met haren pronckenden steert, oock soo qualijck voort kan. Maer houdt ghy u nettekens, eerlijck, ende deghelijck, dat sal u ghemackelijck vallen, dat verlost u van veel moeyte, van veel quellinghe;

dat maeckt u rassigheydt, dat sal seer uwen wegh doen voor-spoeyen, ende dat sal u groot-achtbaerheydt gheven by verstandighe lieden die niet alleen na den uyterlijcken hals oft steert en sien, maer meer naer het binnenste, ende naer de voeten: want al schijne't boven, ende buyten wat bondt, nochtans sal het binnenste ofte onderste dickwils niet veel deughen: ende alsulcke gepalleerde zijn oprecht spotweerdigh; jae sy zijn ghelijck de Pauwe, met haren pronckenden steert, maer gheschubde schurfde voeten.

Willemijnken. Zijnse spot-weerdigh? hoe komt het nochtans datse over-al voorgheset, ghe-eert ende ghedient worden?

Duyfken. Dat gheschied door mis-verstant van sommighe sotte bollen die alleen op het uyterlijck palleersel sien, ende niet naer den persoon; want al waer't soo, dat

(58)

een simpel oft slecht ghecleet mensch, suyver ende net waren, ende een op gepronckte van binnen verrotte van vuyligheydt, noch souden die sotte bollen, den pronckaert liever dienen, ende eeren, dan den anderen, maer dat den stinckenden morssebel niet ghepalleert en ware, soo en souden sy hem niet ontrent willen comen:

soo dwaselijck wordt van sommighe de pronckerije ghe-eert ende gheviert. Doch ick meyne (als ghy de waerheydt wilt plaetse gheven) dat ghy met my bekennen sult, dat de sulcke niet verder en sien, dan hunnen neuse langh en is. Maer ghy ende ick Pelgrims zijnde, beminde Suster, wat hebben wy met sulck een

mis-verstandigh oordeel, ende oock met soo veel onnut ofte overdadigh palleersel op den wegh te doen? T'avont in't huys van onsen beminden, daer sullen wy costelijck verciert zijnde, blincken als Sonnen. Och mijn beminde, keert doch aff onse ooghen, dat wy de ydelheydt niet en sien. Lieve Suster laet ons hier liever wat bloemen plucken, om onsen Beminden te palleren: want de liefde vereyscht dat wy meer voor hem, dan voor ons selve moeten besorght zijn, oock wat dat wy aen hem doen, dat sal ons eyghen ciraet mede zijn: dit is het alder-beste, ende onsen Beminden het aenghenaemste,

(59)

dat wy op desen wegh doen kunnen, ende waerom en doen wy niet het beste, ter wijlen dattet oock het alder-ghenueghelijckste is? dat wy voor onsen lieven Beminden Bruydegom doen.

willemijnken. Ho, ho! is dat het alderghenueghelijckste? dat en dunckt my niet Suster, al stelt ghy dat soo hoogh. Ghy begheert de bloemen oock soo keurigh ende suyver! wie can daer op altijdt soo scherp letten? men heeft somtijdt andere saken in't hooft.

Duyfken. Doch 'tzijn wondere saken, poppen ende Pauwen-pluymen die ghy in't hooft hebt, waer door dat gy onse reyse verachtert, gheen verlanghen en hebt, noch en peyst op de soete, suyvere liefde van onsen beminden Minnaer.

Willemijnken. Wat soude ick daer op altijdt mogen peysen? ick peyse op het gene, dat ick teghenwoordigh hebbe, dat ick hoore ende sie.

Duyfken. Och lieve Suster, en hebt ghy dan gheenen treck, gheen aen-lockinghe, gheen ghevoelen ofte bewegen, van de edele, teedere, hertelijcke soete liefde, soo laet u dan verschricken, voort persen ende drijven de wreede, grouwelijcke bittere ellende die wy te verwachten hebben, is't dat wy moeten buyten.

(60)

(61)

Het VII. Capittel.

Willemijnken veroordeelt ende versmaedt de Verckens, om datse haer van gheen vuyligheydt en vvachten, ende sy en bevvaert haer eyghen tronie niet, van eenen vuylen kalversteert.

Willemijnken. Suster ghy hebt my daer vremde ghepeynsen in het hooft ghebrocht, als ghy seyde van buyten blijven in bittere ellende: voorwaer, het waer goedt dat ick daer wat beter op lette? Daerom my dunckt, ick moet met u op een beter wijslijcker maniere beghinnen te reysen, want als't al om comt, ick en ben soo sot niet, ick peyse wel dat dat buyten blijven, ende die ellende soude al swaerder weghen, dan dese spelende poppen, ende palleerende pluymen, daer wy af ghesproken hebben, ende die ons beletten soude. Ick bevinde oock uwe woorden waerachtigh te wesen, dat ons veel vuyligheydts op den wegh ontmoet: Maer ick ben verwondert, dat

(62)

dese on[-]nutte Verckens daer gheenen schroom af en hebben. Sietse daer eens in wentelen: foey die prijen, hoe zijnse beslinghert! sy nemen daer ghenoeghte in, ende het staet my teghen, dat ick sulcks sie.

Duyfken. Ay! zijt gy soo teerkens Suster, dat is seer goet. De arme schepsels en weten niet beters, ick bidd' u vriendelijc blijft doch van sulcke oneerlijcke vuyligheydt schouw, en wilt u wel wachten: want het hanght soo lichtelijck aen, ende het blijft soo vast, datmen qualijck can af-crijghen.

Willemijnken. Hoe? wat meyndt ghy dat ick een Vercken ghelijck ben? wat quelt ghy my hier? Ghy meught u selven waer nemen: ick en hebbe gheen meer perijckel van sulcke vuyligheydt dan ghy en doet: noch ick en hebbe niet meer noodt daer af, dan het suyverste kindt vande wereldt, ende daerom en hebb' ick oock daer niet eens vreese voor, want dat soude een arme sake zijn, dat ick my daer af, ende van sulcken gheselschap niet en soude connen wachten.

Duyfken. Wel Suster siet toe, ick bidd' u noch eens: ende en vermeet u niet te veel; noch en beschuldight ofte en versmaedt de arme schepselen niet soo lichtelijck.

Het waer beter datmen haer wat op eenen suyveren wegh leyde.

(63)

Willemijnken. 'Tis haer beestigheydts schuldt, waerom en konnen zy haer soo wel niet wachten, als ick my doe? Wat machmen doch met sulcke karongien inde wereldt doen? sy en gheven niet dan schandael, sy wroeten altoos inde vuyligheydt, daer en comt oock niet vriendelijcks uyt? 'tis al norren, knorren, schreeuwen, bijten ende ongheschicktheydt watse doen, soo gaen de Sogghen voor ende de Wigghen volghen soo naer.

Duyfken. Ghy roemt ende oordeelt al weder, o Suster dat is een quade saeke.

Ghy en kendt de natuer van de schepselen immers niet, noch ghy en weet ofter oock wat goets aen is, wat wilt ghyse dan soo veroordeelen? ghy moet weten al is't dat haer natuer wat treckt tot alsulcke wroeterije (het welck men niet en can prijsen) datmen nochtans van haer wel wat goets can trecken ende koken: te weten, sy thoonen ende wijsen ons hoe leelijck dat sulck vroeten inde vuyligheyt dat suer onvredelijc knorren ende schreeuwen is, soo behooren wy ons daer wel van te wachten, ende haer tot eenen suyveren wegh te stieren. Siet als wy alsoo haer rouwigheyt wat afdoen, bereydende haer ten besten, soo is't voor ons een goede kokernagie: jae een smakelijcke spijse, ende als dan sullen haer rouwe bor-