Joannes Stalpaert van der Wiele, Gulde-jaers feest-daghen of den schat der geestelycke lof-sangen gemaeckt op elcken feest dagh van 't geheele laer · dbnl

(1)

geestelycke lof-sangen gemaeckt op elcken feest dagh van 't geheele laer

Joannes Stalpaert van der Wiele

bron

Joannes Stalpaert van der Wiele, Gulde-jaers feest-daghen of den schat der geestelycke lof-sangen gemaeckt op elcken feest dagh van 't geheele laer. Ian Cnobbaert, Antwerpen 1635 (tweede druk)

Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/stal001guld02_01/colofon.php

(2)

Voor-Reden tot den Leser.

DE redenen die den Autheur beweecht hebben, om yeder Feestdach in't bysonder van't geheele loopende Iaer met een oft meer Liedekens, na ghelegentheyt van saecke, te vereeren; soude dese moghen zijn. De eerste: de groote affectie, die hy tot die persoonen heeft ghedragen, die haer geloof so vroom beleeft, ende met de doot bevesticht hebben. D'andere: de groote sorghvuldicheydt van sijn even-naesten; om niet alleen de jongheydt, maer oock alle menschen tot de deught een spoor te geven, ende die van alle ydelheyt af te keeren: want

Joannes Stalpaert van der Wiele, Gulde-jaers feest-daghen of den schat der geestelycke lof-sangen gemaeckt op elcken feest dagh van 't geheele laer

(3)

hoorende ende leerende de Liedekens hier nae ghestelt, en twijffele niet: oft sullen door dese met eene bysondere liefde tot Godt, als werckende door sijne Heylighen, ende mede tot de Heylighen, als die nu nae den strijt by hem triumphantelijck jubilerende ende veel by hem vermoghende, ontsteken werden. Is't sake dat de ydele wereltsche Liedekens, ter eeren vanden eenen oft anderen ghesongen, eene groote verandering in eens mensche ghemoet maken, daer nochtans niet als ydelheyt mede ghemenght en is, ende alleen dat wereldts is tracteeren: hoe veel te meer die

Lof-sanghen die tot Godts glory, ende eere van sijne lieve Heylighen (daer hy in ghepresen wert) hebben cracht om een mensch sijn hart te ontfoncken ende te ontsteken, tot die liefde Godts ende sijnder

(4)

Heylighen, alsoo Godt crachtigher is om sijn gratie ons te gheven, als de wereldt is ons tot het quaet te locken, soo wy eenichsins sijn gratie plaets willen geven. Hier hebt ghy dan goet-gunstigen Leser, GEESTELIICKELIEDEKENS OP DEFEESTDAGHEN VAN HET GHEHEELEIAER, verhoopende dat die u niet verveelen sullen te singhen met een goet overdencken, also het den Dichter niet verdroten heeft in't componeren sijnen arbeyt daer toe te doen, hier mede wenschende alle die gene die dese souden mogen singhen oft leesen, vervorderingh van sulcke deught, als hy vanden Heyligh soude mogen singhen oft leesen.

AMEN.

(5)

I. Stalpaerts Inleydingh tot de Gulde Iaers Feest-dagen, de selfde Op-dragende aen den Opperste Koning Christvs Iesvs,

uyt den LVI. Psalm van den Koninghlijcken Propheet David.

RIjst mijn zinnen ! rijst mijn sangh!

Rijst mijn sinnen, rijst mijn Psouter!

Om te loven 'theyligh Outer Van mijn God, u leven langh.

Vanden vroeghen dagheraet Spand uw' snaren, klinckt uw' dichten:

Tot dat weer de Son verlichten 't Weder-Rond des Aerdbooms gaet.

Als 't maer slechts met sulcken gheest Magh gheschien van sucht en yver,

(6)

Alsser inden eersten Schrijver Vande Psalmen is gheweest.

Koningh David ! u ghebedt Is my hier voor al van noode:

Op dat ick mijn pen te Gode Stier, na 't inhoudt van sijn wet.

't Is toch Godes soetste min, 't Is sijn lof, 't is sijn ghenade.

Die 'k wil singen; 't zijn de daden Van sijn hemelsch Huysghezin.

Huysghezin, daer in wel eer, Ghy vermaent hebt: datmen prijsen, Met gesangh van soete wijsen, Sou den alderhoochsten Heer.

Dat dan mijn gheheele werck Toe-geeygend zy den Koningh.

En de uytgelese woningh Van zijn dier-ghekroonde Kerck.

(7)

Tot den Autheur deser Lofsangen nae sijn overlijden, onsen E. Heer I. Stalpert v. W.

MEt recht o Hollandts Roem ! singht ghy der helden daden.

Ghevvracht in't svvacke vleys, door cracht van Godts genade, 't Schijnt ongelooffelijck, dat 'smenschen tecren aerdt Sou lijden vyer en radt, en dat heel onvervaerdt,

't Schijnt dvvaesheyt datmen blyd tot het torment sou lopen;

VVaer doormen geest en vleys: voeldt iammerlijck ontslopen, Of dat een geerich hert sou sterven al sijn lust

Vryvvilligh, en versmaen al sijns natueren rust;

Dat oock versmaetheydt, spot, iae schandelijcke slaghen Een hier ghehuysde gheest, op 't hooghste vvel behaghen!

Door dien hy vast ghelooft dat het hooghmoghend' Cruys Sijn minnaers seecker leydt in't hemels vrolijk huys, Alvvaer voor kleyn verdriet, voor 'toogenblick versterven, Men 't ongemeten goedt can eeuvvelijck beërven.

Hy kendt vvel lijdens aerdt, iae voeldt vvel dat het lijden In deser vvereldt stelt de maete van 't verblijden, Hy vveet hoe meest de liefd in't lijden vvert betoont, En hoe den milden Godt het lijden hemels loont.

Dees dingen dvvaesheyt zijn, voor alle aertsche menschen, Die eygen vleys en bloedt toegheven al haer vvenschen.

Maer ghy o heyligh man ! die hemels hebt gheleeft, Eer ghy den enghen vvech tot 't hemelrijck beschreeft,

Ghy die de vveeghen Godts hebt sellifs oock gevvandelt, En in u soet gesangh daer nader af ghehandelt,

Te recht ghy tuyghen kundt van d'hooghste vvijsheyds graedt, Die niemant vatten can 'ten zy hy heeft de daedt,

Dat hier een Christen siel, hier soeckt met al haer cracht, Dat haer verblindt verstant can leyden tot aendacht, Dat haren flauvven vvil can porren en verquicken, Om vvacker te ontvlien des vyants duysent stricken,

Dat haer verdrietich hert vvat gheestelijk vermaeckt!

Op dat al 'svvereldts rust het binnenst niet en raeckt,

I. van Hooft. I. V. D.

(8)

Aen den Eerw. Heer I. S. vander W.

VRoom man die door u pen ons 't leven vande vromen Hebt af te beelden en te tooghen voor ghenomen,

Den strijdt, den loop, 'tgheloof, gherechticheydt en croon, Die vanden Rechter haer ghegheven is tot loon,

Ick kom hier om den lof, door teericheydt bevvoghen, Die u veelvoudich komt, te singhen naer vermoghen, Maer al is schoon de tongh onaerdich onbequaem.

't Ghemoet daer uyt het komt laet dat zijn aanghenaem.

Indien mijn pen soo vvel als d'uvve vvilde vloeijen, Of dat ick met u vverck soo veer my mocht bemoeijen.

'k Sou inde selve lijst, my dunckt, met recht bestaen V boven het ghetal te voeghen achter aen;

VVant soo de Heyl'ghen zijn, ghelijck men hen moet achten, Die als naer eyghen heyl huns even naestens trachten, Met doen, en leeren bey, en haer als spieghels bien, Daer yder sijnen plicht en 'sHeeren macht kan sien.

Dat komt u alles toe op tvveederley manieren, VVant die u, soo ghy doet, u leven sien bestieren, Zijn daer ghetuyghen van; maer u oodtmoedigheydt, Die vveet ick dat soo vvijt haer vleughels niet en spreyt, Iae dat de mijne selfs vvel in sou vvillen binden, Maer laet mijn open hert ontschuldich by u vinden.

De tvveede reeden die my dit te segghen dvvinght, Is dat de deucht door u in heel de vverelt klinght

Van d'Heyl'ghen, die door haer vvas aen een plaets ghebonden, Niet gaende buyten 'toort daer haer de Heyl'ghen vonden, Maer door u vvordt gheleert, ghetrocken en gesticht, Oock dat oort daer den naem der Heyl'gen t'onder licht.

Nu dan gheluckigh man ! vrindt van die groote luyden!

VVilt dit gheringh ghedicht op 't alderbeste duyden;

End' als ghy tot haer roept daer ghy soo vvel mee staet, Soo bid ick dat u toch mijn armoey niet ontgaet.

Ludebat ex animo I. van Dammen.

(9)

Op de Lof-Sangen der Heylighen, ghemaeckt door den Eerw. Heer Ian Stalpaert.

STALPAERT vvas dat u vvil dat ghy ons vvild' onterven Van u volmaeckte sangh belooft soo menich vverven?

VVas dat u zin dat g'ons Godts vrolickheydt onthiel?

Die nu vvel duysent mael versuchten om u Ziel!

Ontschuldicht vvaerde stem mijn onbedachte vraghen!

Ick vvil u zin en stem gaen door de vvereldt draghen, Hoort kinderen: 'tvvas soo niet als ick u heb gheseydt;

Iets anders vvas het daer zijn sin heeft nae ghebeydt, Nae dat hy metter daed Gods daden gingh beleven, En sanghbaer op de maet Godts helden had beschreven,

Gheluyd ontbrack daer aen, vvaer sal hy't halen gaen?

Hier in een vvarrich dal, en 's vverelts Rasebaen?

Hier, daer Amphion noyt sijn snaren-spel sou raken, Daer Orpheus sijn sangh vvel eer had moeten staken,

Hier, daermen ballinghen verr' vanden Hemel svveeft, Hier, daermen verr' van huys niet dan in droefheyt leeft.

O Rechten Stelder van Godts hemelsche Lofsanghen!

O Hooghen Schencker na ons yverich verlanghen!

Na dat u zielen-snaer soo langh ghereckt vvas uyt Tot datse vvas ghestelt op't hemelsche gheluyt, Op dat ons sangh te meer na t'hemels sou ontfoncken, VVt d'Hemel hebt ghy ons den rechten toon gheschoncken.

V leste sangh die ghy nu blyder singht als vvy, O blijschap sonder end! o vreucht! o melody!

(10)

Klinck-Dicht. op de Gulde Iaers Feest-Dagen van den eerweerdighen Christen Poëet ende Priester Ian Stalpert.

ONuytputt'lijcke schat! Afgrondt van vvetenschappen!

Onpeylbaer vvijsheyts-diept onuytdruck'lijck verstandt!

V kennis en vernuft uytbeelden can gheen handt.

O! z'heeft in alle kunst gheraeckt op d hoochste trappen.

V kloeck begrijp dat vliecht verby met vvijde stappen, Het alder scherpste breyn van 't gansche Neder-landt!

De zee gheen druppen heeft, noch d aerde soo veel sant Als STALPAERTS hersens-kraen gaet aerdicheyd hier tappen.

Siet Leser! dit's 'tbanquet voor t'keurichste ghemoedt, En t'alder vroomste hert dat sich met deuchden voet!

Dit's spijs om ziel en lijf te recht te connen laven;

't Is niet dan louter pit en murch voor t'gautste oogh, Dat oyt uyt eenich boeck oprechte voetsel soogh,

VVie docht oyt dat een mensch const hebben sulcke gaven!

(11)

Aen den Eerweerdighen Heere Ian Stalpert; op sijne Lof-sanghen van de Heyligen.

DIe te Romen of t'Atheen, Hadden vroomelijck ghestreen, En met seegen keerden weer, Sangmen vaersen tot haer eer:

Die een vloeyende Poëet, Met een ruyme mate meet.

Want ter wereldt is gheen stof, Dat soo weynich cost als lof.

Soomen jemant hooch verheft, Selden men de waerheydt treft.

'tIs een gheest die hooghe vliecht, Als hy meesterlijcken liecht.

Maer ghy, O Eerwaerden Man!

Die de groote daden van Goodes dapp're Helden singht, Daer de held're waerheydt blinckt, Brenght al by dat ghy vermooght, Want hoe seer ghy haer verhoocht Met u deftich soet ghedicht, (Dat mijn ziel van d'Aerde licht) Noch al meer verdient de deucht Van die eeuwich zijn verheucht.

Wert van loven nimmer moe, Looft haer tot den Hemel toe, Daer g'alree tot danckbaerheydt, Van hun allen wert verbeydt.

Anna Roemers van VVesel.

(12)

Z. memorie van den eerweerdighen Ian Stalpert.

Stem: Als 't begint.

SIngt STALPERTSwaerdigheyt En sijn godvruchtig leven, Die d'Heyl'gens heyligheyt Te singhen heeft beschreven.

't Hemels heyligh ghetal In God eer te bewijsen, Leert hy; en hoe men sal Godt in sijn Heyl'ghen prijsen.

En mits in 'tlicht wat groots Hy tot Godts eer deed komen, Heeft hem de goetheyt Goods In glory opgenomen.

De Eng'len Chooren bly, De heylige Godes vrinden, Hoe liefflijck songhen sy;

Weest welkom Gods beminden.

Voor uwen arbeyds loon Van 'tgeen ghy hebt geschreven, Sult ghy in Godes throon Seer heerlijck zijn verheven.

(13)

Ontfanght het hemels lot Singht nu van dapp're daden, Singht nu den hoogsten Godt, Singht nu van sijn genaden.

Singht nu een nieuwen toon, Godts lof wilt hoogh verbreyden, Voor sijnen heyl'gen throon Daer wy u toe gheleyden.

O STALPAERT! die seer groot By God zijt op gheresen!

Wilt ons in onsen nood By hem ghedaghtig wesen!

O Heylig hemels Heer Ontfermer der sondaren, Wilt ons tot uws naems eer Ten eeuwigen leven sparen.

Amen.

S. B. V. C.

(14)

Principium a Iesu.

I. Ianuarij.

Stem: Vestiva i colli

(15)

DEn achtsten dagh, en d'eersten alder tijden, Wanneermen plagh de kind'ren te besnijden Nae Moysis' wet, en was nau omgekomen, Of 't maegden kindt heeft voor ons aengenomen,

(16)

Door middel van een roo-bebloede snede, Ontfangen in sijn alderwitste leden,

Den soeten naem, den soeten naem van IESUS Door ons' ellend',veel rijcker als van Cresus.

Dit arme kindt, tot noch toe inde latten Gedoken van een Betleëmsche krebbe, Doet wijcken all' des werelds gulde schatten, Die yemandt had, of immermeer kon hebben:

Geen oor, geen hert, geen oog en sag oyt waerder Geschenck als 't geen ons IESUS den bewaerder Op huyden geeft uyt Goddelijcker minne, Om 't nieuwe Jaer geluckigh te beginnen.

't Is reden dat den Christen nu verdove Het oude woordt: Principium à Iove, Jupijn is wind, en daerom moet na desen Van IESUS naem al ons beginsel wesen, Van IESUS naem, die ons met prijs van bloede Eens d'oude schuld ten vollen sal vergoeden, Des geeft hy hier alrede t'onsen beste,

Een deel sijns bloets, als hand-gift vande reste.

O dierbaer pand! o liefde boven maten!

Mijns Hey’lands! die om d'armen mensch te baten, Hier op hem neemt een slag van sulcke pijnen, Die schier de glans sijns hoogheydts doen verdwijnen.

Hoe had den Heer oyt lager kunnen duycken Dan dat hy aen sijn leden laet gebruycken Het merck daer mee de sonde werdt getekent, End' al die't draegt voor sondaer wert gerekent?

Maer 'twas voor ons dat IESUS dit wou lijden, Om dat hy oock ons leeren sou besnijden Al wat in ons verkleynen mogt syn glory, Gesigt, gehoor, verstandt, wil, en memory, Met al de rest van sinnen en van leden.

Want nu den Heer sich t'onsen dienst besteden Komt gansch en gaer, is 't re'en dat wy hem geven

(17)

Weer ziel en lijf, om t'sijnder eer te leven.

Och dat wy dit niet vroeger en begonnen!

Och dat ons oyt den vyandt heeft verwonnen!

Och dat wy door des wereldts argelisten, Zoo schoonen tijdt van jaren soo verquisten!

Dan nu 't soo is, soo laet ons niet wanhopen, Maer door 't verswijm voordaen te snelder lopen, En wie soud' niet wat arbeydts avonturen, Voor hem die't werc ooc loont van d'elfster uren?

Midsdesen sal, Heer IESUS ons bewaren, Tot dat wy eens ten eynde onser jaren, Gewandelt door sijn aengewese paden, Van hem de Croon ontfangen der genaden.

Hier na verlangt mijn ziel met all' haer krachten, O Iesu! laet ick my van sonden wachten.

End' op dat ick my naer uw' wil mag dragen, Gunt dat ghy hiet, en hiet na u behagen.

DEN NIEU-BESNEDEN I. Ianuarij,

Stem: Si tanto gratiosa of: O schoonste personagie.

(18)

HEt oude jaer is heenen, En 't nieuwe komt weer aen, Den tijd en blijft niet staen.

Tracht dan met fluckse beenen Te wandelen voordaen Door aengenamer baen.

Voldoet o menschen, de lieve wenschen Vanden nieu-besneden, besnijd u mede, Want nieuwe Jaren eysschen nieuwe seden.

(19)

Hoe lang sult ghy van weelden Ontbonden alle daeg

Gaen vloeyen hoog en laeg.

't Zijn toch maer yd'le beelden Die d'yd'le wereld geeft Aen die haer wet beleeft.

Voldoet o menschen,Ec.

Den Heer heeft op de aerde Wat vreems wat nieus gewrocht, Het dient ons ondersocht.

Een Vrou van hooge waerde Ontvangen in haer schoot Een man heeft al te groot.

Voldoet o menschen, Ec.

't Is d'achtsten dag op heden Dat Godes eygen Soon Van d'alderhoogsten Throon Gekomen hier beneden Besne'en is, en te saem Van IESUS kreeg de naem.

Besnijdt, 't is meer als reden Met een bereyde hand Uw' wil end' u verstand;

Uw' sinnen end' uw' leden, Uw' dorst nae eer, na goed, Uw' sucht nae vleesch en bloed.

Maer wilt voor alle saken Uw' tong, hoe kleyn s'oock is Besnijden wel gewis, In't spreken, end' in 't smaken Want die sijn tong bewaert Sijn ziel ten Hemel spaert.

Besnijdt met korte woorden Van 't hoofd, tot aende hiel,

(20)

U lichaem end' uw’ ziel.

Besnijdtse na de oorde Besnijdtse met het mes Van't Betleemsche les.

NIEUWE-IAERS OSCH.

I.Ianuarij

Stem: Berst bracke tranen uyt

(21)

VErwacht u Nieuwe Jaer, Van goeder herten,

't Zy kleyn, 't zy groot, 't zy licht, 't zy swaer, Mijn wenschen zijn gemeen

Aen al, end' yder een

Die 't pad maer wil betreen, vande reen.

Hoort Maget, Weeuw, Getroud, Jongh end' Oud,

Hoort Geest'lijck, Waerlijck, Leeck en Klerck:

(22)

Maer als gh'ontfangen hebt mijn' gesangen, Soo steldse oock te werck.

Hoort Maget, Ec.

Mijn gift is uw' danck-heb Wel over waerdigh,

Want 't is den Os, die aende Kreb Gebonden stond wel eer

Van Christus sijnen Heer,

Als hem den Ezel me'e// kennis de'e.

O mensch, o Gods besit//

Wat is dit?

Dat ghy uw' Schepper niet en vyerd, Ja wel durft schennen

Die ghy erkennen Hier siet het stom gediert.

O mensch, Ec.

Ontfangt dan ydel mensch Met vuyle handen

Niet anders als de vuyle pens Van dit geslaghte beest, En zijt te recht bevreest,

Wanneer ghy onversaed// als een vraet Gestadelijck in schrokt

't Geen u brockt

De yd'le wer'ld, en 't snode vleys;

Hoe suldy't maken Als ghy uytbraken Uw' darmen sult een reys?

Gestadelijck, Ec.

Maer ghy eerwaerdigh Echt Ontfangt de schoften

Des Os, en seker wel te recht, Op dat ghy tot geluck Van ziel en lichaem 't juck

Des houw’lijcks dragen meugt, des geheugt//

Geheugt segg' ick, en let

(23)

Dat de wet

Des Heeren in uw' huysgesin Werd onderhouwen,

Met vast vertrouwen Van't hemelsche gewin.

Geheugt, Ec.

Den Weduw'lijcken staet De huyd sal hebben,

Tot leering en tot groot cieraet.

Gedachtigh datse dood Van lichaem, en van schoot

Niet anders als een huyd, beelden uyt:

Dat dan de Weeu hier derf En versterf

Des werelds weelden, en op't Kruys Haer schick te rusten:

En haer wellusten Verwacht in Godes huys.

Dat dan, Ec.

Maer wat sal 't Maegde-wit Van 't Osjen deelen?

Het onbederffelijck ghebit, Daer door't gegeten gras Noch een mael uyt de kas

Te voorschijn werd gehaelt, en gemaelt.

Och dat dan 't voedsel rau Wel eerkau

Van Christus woord, die suyver leeft;

En stadigh heuge Wat Gods vermeugen Haer doen bereyden heeft.

Och dat, Ec.

Wat zijn de Vrijers waerd Zult ghy my vragen,

Aen dit geslagt, geef ick de staert.

Voorwaer geen beter deel Om hen van rou van beel

(24)

Te houden, door den Os, vry en los.

En stelt u noyt te vreen Met alleen

Het hoofd van eenigh dingh te sien.

Maer siet oock 't ende, 't Welck dick ellende Door wellust plagh te bien.

En stelt, Ec.

Der Klercken Nieuwe Jaer Zijn d'Osse-voeten,

Maer wel gebroeyt van huyd van haer.

O voeten reyn en schoon Die Godt en Godes Soon

Sijn dier gekochte vree, brengen de'e.

O voeten die door tucht D'eygen sucht

Verwonnen van de qua natuer, Met sachte seden,

Het koren treden

Voor Christus hooge schuer.

O voeten, Ec.

HILARITER.

I. Ianuarij.

Stem: Als't begint.

(25)

SUyv're Maegd van Godt bemindt, Hilariter, Hilariter.

Zegt ons toch, hoe hiet u kind?

Eya, Eya Eya, Eya, Eya, Cordialiter.

Geeft ons dese blijde maer Maget voor een Nieuwe Jaer.

Weest verheugt dan, soo't betaemt, IESUS is mijn kind genaemt.

IESUS hiet mijn eenigh kind, Waerdigh om te zijn bemindt.

IESUS hiet mijn lieven Soon, Boven Adams kind'ren schoon.

IESUS dat duyd saligheyd.

Hoe komt hy dan soo beschreyd?

IESUS is het hooghste goed:

Hoe komt hy dan soo bebloed?

't Is tot 's werelds saligheyd, Dat mijn kleyne kind dus schreyd.

't Is tot 's werelsd hoogste goed Dat mijn lieve kind dus bloed.

Ziet hier aen dit monsterkijn, Paenaliter, paenaliter.

Van wat stof uw' prijs sal zijn.

Eya, Eya Eya, Eya, Eya, Cordialiter.

Want voor Adams droeve val, Al sijn bloed hy storten sal.

Soo dat door de zwaerste pijn IESUS u sal IESUS zijn.

(26)

Neemt dan menschen allegaer Hilariter, Hilariter.

IESUM tot een Nieuwe Iaer Eya, Eya Eya, Eya, Eya, Cordialiter.

D'ARME WOONINGH.

I. Ianuarij.

Stem: Als ’t begint.

(27)

O Alder rijcksten Koning!

Wat wil dit seggen:

Dat ick u hier sie leggen

In een soo armen wooning? armen wooning?

Y. Danck moet uw' hoogmoet hebben Dat ick legg' in een krebbe, in een krebbe.

Maer waer sal ick hier soecken De gulde platen

Van d'hemelsche cieraten,

In dese snode doecken? snode doecken?

Y. Ghy had uw' siel verlooren,

Des ben ick arm gebooren, arm gebooren.

Wat willen dese dieren Die u bewalmen

Voor d'aldersoetste Psalmen?

Daer d'Eng'len u me'e vyeren? u me'e vyeren?

Y. Ghy waerd geworden beesten,

Des derf'd ic mijn dienst-geesten, mijn dienstgeesten.

Ach! hoe werdt my te moede:

Maer wat's de reden Dat ick uw' teere leden

Al ree dus rood sie bloeden? rood sie bloeden?

Y. Om dat gh'u soudt besnijden,

Most ick het schaermes lijden, schaermes lijden.

Hoe suldy dan beleven Na 't wel betamen,

De heylsaemheyd der naemen

Van IESUS, die s'u geven? die s'u geven?

Y. Door lijden en door sterven,

Zal ick uw' schuld af kerven, schuld af kerven.

God lof; maer Heer wat wegen Staen ons te sporen

Om van uw' nieuw' geboren

Te krijgen d'eersten segen? d'eersten segen?

Y. Gaet u met my vermind'ren,

En werdt als kleyne kind'ren, kleyne kind'ren.

Amen, 't is meer als reden:

(28)

Want den dienaeren Nimmer mogen beswaeren

Hun meester na te treden, na te treden.

Wy gaen ons dan bestieren

Naer Betleëms manieren, jae manieren.

S. MARTINA. Maghet ende Martelersse.

I. Ianuarij.

Stem: Dat jagen dat isser mijn trou.

(29)

MArtina, wel edele jeugd,

Besteedt uw' hooge stam, en rijcke goed Door middel van duldige deugd Vry aen de Lelij-krans, en Rosen-hoed, Want daer en is geen prijs te groot Voor 't blijdste wit, en 't schoonste rood.

Want daer, Ec.

De Maget was willig en ree

Door Gods gena, van d'eerste jaren af Dat sy haer lief Chrisdom belee, De wereld liet, en haer tot Gode gaf, Hem dienende met alle tucht Van ned'righeyd, en medesucht.

Hem die, Ec.

Heer IESUS die hongert en dorst Sprack sy, in dese ongedeckte le'en, Des moet ick ontsluyten mijn borst Om sijnen nood te voeden en te kle'en, Daer ick in 't dal van Josaphat

Voor wacht een al te rijcken schat.

Daer ick, Ec.

Een rijckdom verr' boven de hoop Van alle aerdsche wensch en lust te gaer, Heer Iesu, 't is al te goed koop

Voor een soo g'ringen rijs, soo dieren waer.

Wat heeft toch een stuck broods gelijck Met u bereyde hemelrijck?

Wat heeft, Ec.

O Maget! groot is u geloof,

Maer 't rijck der hemelen dat lijdt geweld.

De moedige krijgen't te roof

Bereydt u dan behalven goed, en geld,

(30)

Daer vooren noch met kloecken moed Te storten u vrywilligh bloed.

Daer voor, Ec.

Des sal uw' Verlosser de roe

Des Keysers u tot troost doen strecken, want Uw' beulen tot seventien toe

Bekeren sich, en buygen haer verstand, Met hals met al, voor Godes Soon.

En winnen d'alder-eelste Kroon.

Met hals, Ec.

Sy sagen vier blinckende mans De slagen weren van uw' reyne leen.

Ja vlechten een dierbare krans,

Des sy ten lieven danck 't geloof beleen.

En reysden door't geslepen swaerd Met u gelijck ten Hemel waerd.

En reysden, Ec.

Van dese blymoedige plaets Martina Maegt en Martelersse, bid Te gaer met uw' seventhien maets Dat wy bekomen eens het lief besit Des Hemels, en midsdien te vre'en Oock zijn de wereld te vertre'en.

Des Hemels, Ec.

S. ALARDUS Abt van Corbijen.

II. Ianuarij

Stem: Nu onlangs vroeg in 't morgen rood.

(31)

(32)

VOlgt goeden raed, en laet het Hof Al die u wilt begeven

Tot een Godvruchtigh leven.

Daer werd toch niet dan alle stof Van grouwel, en van sonden, In't hof-gesin gevonden.

Men vraegter na God, Noch nae sijn gebod, Men dienter den buyck, Men vrijtter de kruyck, In alle misbruyck Des levens ongebonden.

Men vindter niet dan eyge sucht Doch sulck die haer vermommen Kan met gecierde blommen, Maer 't is niet dan geveynsde tucht, 't Zijn niet dan eygen baten, Bedeckt met snoo gelaten.

Den bloedigen haet, Bestopt haer, en gaet Gemaskert met treyn, Van baise la main, Want al haer dessein, Is gunst tot geld of staten.

Dit werde meer als wel gewaer Alardus rijck van goede Maer edelder van bloede.

Wanneer hy 't sijnder twintigh Jaer, Het Hof met al haer prachten Voor Godes dienst verachte.

Den Heyligh, helaes!

Verveelde 't geraes Bedroefde 't gevecht, Mishaegde t'onecht Van meester van knecht, By dagen en by nachten.

Des hy door liefde vande deugd

(33)

En sonde die hy haette, 't Hof-gesin ging verlaten.

Vertreckende sijn groene jeugd, Om hier wat boets te lijen Na't Clooster van Corbijen.

Hier leefden hy in Gedurige min Van't heylige Cruys, En 't hemelsche huys.

Hem houdende kuys, Om eeuwigh te verblijen.

Allardus uytverkoren Abt Maeckt ons door Godes segen D'ydele wereld tegen.

Opdat wy, die ghy hebt vertrapt Door hulp van uw' gebeden, Mannelijck oock vertreden.

Wel wetende dat Al 't geense bevat By 't hemelsche goet Is ebben, en vloed;

En 's menschen gemoed Nimmermeer en voldede.

S. GENOVEVA Maget van Parijs.

III Ianuarij

Stem: Lief-locksters vande min.

(34)

SInght Koninglijck Parijs Van Sinte Genoveve, Op d'aldersoetste wijs Het alderbeste leven.

Voorwaer de reynste jeugd, Die t'uwen dienst soo vaerdigh Hier was, is inde vreugd Uw' lof nu meer als waerdigh.

De Maget was gebaerd In 't dorpje van Nanterre:

Maer van soo goeden aerd Dat selver van Auxerre

(35)

Den Bisschop Sint Germeyn, Op haer wel boven allen, Al was sy noch soo kleyn Sijn heyligh oogh liet vallen.

Bewaerd my toch dit kind, Sprack hy: want zie'k te degen, Zoo werds' alree bemind Van God met sulcken segen dat s'in sijn heyligh huys Zal lichten boven maten;

Daer over ick dit Cruys Haer tot geheugh wil laten.

Hy streeck't oock van sijn hals En hingh het om den haren, Tot proef dat haer in all's Zou na sijn woord weervaren, Het bleeck wel metter daed.

De gracij der mirak'len Bewees dat den Prelaet, Gesproken hadd' orak'len.

't Getal is al te groot Der wond'ren die sy dede, In d'algemeyne nood, Bewaerde sy haer stede, 't Wanhopende Parijs Behouden vande Hunnen, Wierd op dien tijd wel wijs Wat Godes vrienden kunnen.

't Was Atilla die als

Den geessel Gods, ter aerde Wierp, al wat Duyds of Wals Besitten mogt van waerde.

Parijs alleen bleef staen, Den Hun kon by de mueren Op Genoveefs vermaen, In geender voegen dueren.

Ja Simon de Stilyt

(36)

Die in de veerste landen, Was op den selven tijd, Van leven en van handen Zeer heyligh, sagh haer deugd Bescheydelijck in Gode:

En badt te zijn geheugdt Van haer in all' sijn nooden.

Koopluyden sprack den man, Als gh'inde Walsche steden Zult komen, nu en dan, Zoo wilt de goe gebeden Versoecken toch voor my Van Sinte Genoveve, Wiens gunst ick weet dat by Den Heer seer is verheven.

'k En heb haer noyt gesien, 'k En hoorden oock noyt spelden Haer naem van aerdsche lien, Maer Godt heeft my doen melden Haer deugd. Doet dan soo veel En bidt haer dat sy geven Aen my wil paert een deel Van haer Godtvruchtig leven.

Wy bidden insgelijcks, O Maget Genoveve, Nu ghy des Hemelrijcks Bezit het soetste leven, Dat ghy de caritaet, En kracht van uw' gebeden Nu toch tot onser baet By Gode wilt besteden.

(37)

S. TITUS, Discipel Pauli, en Bischop van Creten.

IV. Ianuarij

Stem: Pensez vous que mon cœur.

(38)

TIte mijn lieven Soon Die door Gods genade Zijt een tack van mijn kroon, Let toch op de daden Van de Christen sielen wel, Die ick u op't hoogh bevel Van mijn meester, van mijn God, Te garen, en te scholen,

Tot des eeuwigh levens lot Zorghvuld'lijck heb bevolen.

Laet de gracy van mijn' Opgeleyde handen In u vruchtbarigh zijn, Aende drooge stranden Van het eyland, daer Jupijn Heeft gestapeld al 't fenijn Van afgoden, en van sond, 't Welck tot seer groot' onwaerde Van den Hemel, 't gansche rond Beswallickt heeft van d'aerde.

Ziet om dieswille hebb' Ick u binnen Creten, Als in een volle krebb', Daer in neergesten

Is al 's werelds vuylste vuyl, Willen laten: ruymt de kuyl Dan met allen leeg en schoon, Op dat de Christen glory Tegen vleesch, en valsche goon, Eens branden magh victory.

Straft voor al 't quaed gebruyck Vande leugentalen,

En den luy-leck'ren buyck, Oorsprongh alder qualen.

Wel bewust dat d'eygen tolck Wijlen van het Creetsche volck, Schreef, als dattet loos en vals

(39)

En wreed was van manieren.

Vleesig, buyckig, leusig, als De onghetoomde dieren.

Toomt en temt ghy hen dan, Op dat hen de reden Iesu, eens doe wijcken van D'ongebonde seden Vanden aldervuylsten God, Die by hen-luy leyt verrot, En sich inde plaets van dien Tot God den Schepper wennen, Om hem met geboge knien Alleen voor God t'erkennen.

Dus soo luyde den brief Pauli, die geschreven, Aen sijn leerelingh lief Titum, noch gebleven Is op't heylige papier Vol van liefde, vol van vyer, Zoo dats'een bevlamde gloed, Door Paulus minne-streken In het Adelrijck gemoed Van Titus quam t'ontsteken.

Hondert jaren min ses Bleef den knecht des Heeren Binnen Creten, het les Van sijn meester leeren, Zoo langh dat hy met sijn dood D'alder reynste wet besloot, En de grafstee van Jupijn Met sijn gebeent vergoede.

Laet ons dan, o Tite! zijn Uw' voorspraeck tot behoede.

(40)

DE TWEE HH. EDUARDEN, Koningen van Engeland.

V. Ianuarij.

Stem: Laet ons met herten loven.

(41)

VYerdt Eduard en Diever, Want daer en is nau tijd, Of waerdiger, of liever Voor u, die beyde zijt Geheten na twee mannen, Die d'allerhooghsten throon Om 't hoofd heeft laten spannen Een Koninglijcke Kroon.

De welcke als gedragen Van d'eersten was drie jaer, Quam door sijn stijf-moers lagen In doodelijck gevaer,

Want veynsende te laven Quansuys des Konings dorst, Dee met een priem doorgraven Al drinkende, sijn borst.

Gantsch Engeland beschreyde Met reen 't onnosel lijck, Maer Gods gena verspreyde Al om het hooger rijck, Daer toe hy had verheven Sijn Koninghlijcke staff, Door wond'ren, die daer bleven Gedurigh aen sijn graf.

Maer Eduard den tweeden Was Koningh niet te min, Dan van soo kuysche seden Dat hy sijn Koningin Een reyne maegd liet blijven Met onderlingh consent, Op dat aen hen beklijven Een kroon mogt sonder end.

Veel liever hier te sterven Op aerdrijck sonder Soon, Sprack hy, als daer te derven Een soo verheven kroon, Als IESUS den besneden

(42)

Ten Hemel heeft belooft, Die op het spoor na treden Van haer gekruyste hoofd.

Des Konings sucht behaegde Den hoogen Hemel seer, Die door sijn hand verjaegde De Deenen wyd en veer, Zoo dat haer Prins verslonnen Bleef van de Noordsche Zee, En 't landschap der Brittonnen In een volmaeckte vree.

Maer wilt daerom na Romen Niet trecken Eduaerd, Want daer ghy toe wilt komen Die sullen u de vaerd

Ten lieven danck afhouwen, Des ghy voor uw' beloft West-munster op sult bouwen Tot een devote kroft.

Daer God altijd gepresen Zal werden dag en nacht, En graven sullen wesen Van 't Koninglijck geslagt, Daer d'armen sullen eten Met scharen wel geschickt, En Petrus werd geheten Patroon, met Benedict.

'k Zeg Petrus, die sijn heylen Met u soo hier als daer Te vreen is mee te deylen.

Dus neemt de krancken waer, En arbeyd met uw' schoeren, Met water, met gebeen, De sieckten te vervoeren Van haer gepijnde leen.

Hier mee loopt schier ten eynde Uw' leven. spoeydt u dan,

(43)

Want korts sal om u seynden D' Apostel Gods Sint-Ian, Wiens krachtige gebeden U tot behulp geweest Zijn van uw' reyne leden En van uw' sachten geest.

Weest ghy ons een voorstander Nu oock met uw' gesel, En bid soo d'een als d'ander Dat wy na Gods bevel Ons leven mogen leyden Op d'aerde, en na dien Met u-lien alle beyde Gods aenschijn mogen sien.

DRIE-KONINGS-GELOOF.

VI. Ianuarij.

Stem: Doen Daphne d' overschoone maegt.

(44)

(45)

VOordeel aenden Koning geeft, Genadigen Vader, rechtvaerdigen God!

End' aen uw' Soon, die met u leeft, Het opperste vonnis en 't hooghste gebod.

G'hebt hem toch al rede doen dalen Als in een vliesje Hemelschen dou, Om de misdaden des Geus te betalen, Zuyver gebaerd vande suyverste Vrou.

Maer in armoede groot Van alle goeden bloot,

Zonder gerijf van wol, of van web,

Voor huysing een stallingh, voor wiege een kreb.

Maer nu den Heer, die't al gebied,

Zich tot een soo diepen ootmoedigheyd sonck, Zoo'n laet ghy hem verborgen niet

Grootdadigen Vader in dese spelonck, Laet de Blancken ende de Moren, Tharsis, en Saba, en Madian oock Komen aanbidden den nieuwen geboren, Offeren gaven van Myrrh' en Wieroock, Dat door uw’ waerde schick

Den vyand d'aerde lick.

Scepter en Konings-roede vertoon

Met goud van Araebjen sijn opperste kroon.

Des Vaders gunst en seylde niet,

Want die te verheffen d'ootmoedigen plagh, Te sijnder eeren vyeren liet

Ten Hemel een sterre die Balam voorsagh, Sterre die de klaerheyt der sonnen

Verre passeerde, op Godes bevel, Sterre daer aen dat de Koningen konnen 't Edelste Koningrijck oordelen wel, Toondt waer de wooning is, Zegt waer den Koning is,

Die u van nieus geboren hier leeft, En magt over sterren en Hemelen heeft!

Men sond hen van Ierusalem

(46)

Den Koning Herodes beroerde de stad, Des sy gegaen na Betlehem

Den nieuwen geboren met heylige schat Aengebeen in d'arme wooningh,

Offerden Myrrhe, met Wieroock en Goud,

Daer s'hem een Mensch en een God en een Koning Huyden geboren, end' eeuwelijck oud,

Mee tuygden klarelijck, Geloofden waerelijck.

Heylige vorsten dat u bely

Een spiegel van onze belijdenis zy.

O sterk geloof, o helder licht,

Voogdesse van oogen, verwinster van sin, Die ons hier een ellendigh wigt

Tuyght Koning te wesen en sonder begin, Leerdt ons op wat redenen steunde D'Edelste kennis van d'edelsten Vorst, 't Kindeken schreyde en 't kindeken kreunde Tusschen twee dieren van honger en dorst, 't En was niet dan een sterr'

Die Saba van soo verr'

Treckende, voor het krebbeken braght, Om daer te belijden de opperste magt.

Leerd Christen mensch, leerd kleyn en groot, Van Saba, van Epha, van Madian hier, Voor't Autaer onder schijn van brood Heer IESUM t'aenbidden op Konings manier, Jae met des te stercker betrouwen

Als het woord Godes de sterre verwind, Ende voor d'arreme schoot der jonckvrouwen, IESUS hier op den Autaer hem bevind.

Wel aen dan, offert oock Goud, Myrrhe, en Wieroock.

Hoopt, gelooft, mind, het hemelsche kind, De waerheyd voorsichtigh, de ydelheyd blind.

(47)

DE DROMEDARISSEN. Op het hoogtijd van DRIE KONINGHEN.

VI. Ianuarij.

Stem: Als ’t begint.

(48)

(49)

(50)

STaet op en werdt verlicht Ieru-Ierusalem, En ghy oock Bethleëm.

Want u geboren is

Die daer verkoren is, Want,Ec.

Een licht voor alle menschen, Daer kleyn en groot na wenschen.

Verblijdt u, slaet u oogh Rondom, nu laegh, nu hoogh, En siet toch hoe u komen toe De Blancken en de Moerianen, Van Orienten land,

Van Orient, van Orienten land Van Orienten land,

En de rode zeessche strand.

Als uw' onderdaenen, Wat wonderen zijn dit Dat hier het aerds-besit, Een kindelingh komt groeten, En licken d'aerde van sijn voeten?

O Christen siet wel aen

(51)

Spoeydt u oock om te gaen, Met dese Wijsen;

Offert den Koninck oock Van Goud, Myrrh' en Wieroock Giften en prijsen,

Die God, en Mensch en Majesteyt bewijsen.

De Israëlsche ster, wel eer, wel eer voorseydt, Heeft nu tot u gheleyt

Uyt 't Arabiersche land, Drie Princen van verstand, Om met de rijckste gaven Het kind'lingh te hand-haven, Van Tharsis en Saba,

Van Maadjan end' Epha,

Met snelle spoed, sy komen vroed, Op Dromedarissen gereden, Wieroock, Myrrh' en rood Goud,

Wierooc, Myrrh', en// Wierooc, Myrrh' en rood Goud Wieroock, Myrrh' en rood Goud,

Dier van prijs, en menighfout, Sy hem brengen mede, Ziet hier het land bedeckt Zoo verr' u oogh hem streckt Met knechten en met ee'len, En met hooghbultige Kamelen.

O Christen siet wel aen, Spoeydt u oock om te gaen Met dese Wijsen,

Offert den Koninck oock Van Goud, Myrrh' en Wieroock Giften en prijsen,

Die u geloof, met liefd' en hoop bewijsen.

Komt hooren en komt sien, wat eer, wat eer, sy bien Met haer ghebogen knien

Sijn groote Majesteyt, Die hier verborgen leyt, Ontfanght, Heer, d' offerande

(52)

Die hier uyt Oosten-lande Van 't Heydensche geslaght Ten offer wordt gebracht, En tot een proof, van ons geloof, Met diep' oodmoedigheyd geschoncken, Al legdy hier gekrebt,

Al legdy hier, al legdy hier gekrebt, Al legdy hier gekrebt,

Arm gewoldt, en dun gewebt, In een snoo speloncke.

Ghy zijt nochtans den Heer, Die Son en Maen doen eer, Een Koning boven maten, Maer nu een kind uyt caritaten.

O Christen siel wel aen, Spoeydt u oock om te gaen Met dese Wijsen;

Offert den Koningk oock Van Goud, Myrrh' en Wieroock Giften en Prijsen,

Die't g'hoorsaem hart, arrem en reyn bewijsen.

TRIBUS MIRACULIS.

VI. Ianuarij.

Stem: Een kindeken is ons geboren.

(53)

(54)

WY vyeren inde Kercke, En heugen met dit lied, Drie wonderlijcke wercken Die huyden zijn geschiedt, Drie Koningen uyt Oosten Met Wieroock, Myrrh' en Goud, 't Kind IESUM quamen troosten Van dertien dagen oud.

Wy vyeren inde Kercke, En heugen met dit lied, Drie wonderlijcke wercken Die huyden zijn geschiedt.

Maer dertigh jaer na desen Op d'eygen selven dagh, Werdt Christus, soomen lesen Alsnoch by Lucas magh, Gewasschen inde stromen Van 't reyn Jordaensche nat;

Op dat hy ons soud' vromen In't heyligh doopsel bad.

Wy vieren inde Kercke,Ec.

Het leste end' het derde Wrocht onse Nazareen, Wanneer gehouden werde De Feest van Galileen,

Daer was geen Wijn te bruycken, En IESUS dee door sijn'

(55)

Almagt, ses water-kruycken Veranderen in Wijn.

Wy vieren inde Kercke, Ec.

Wilt u dan vry verblijden Met een vernieuden geest, In dese nieuwe tijden Op dese blijde Feest.

Maer schickt uyt Orienten Voor 't Kind te komen oock Met heylighe presenten,

Van Goud, Myrrh', en Wieroock.

Gedenckt de deugd des Heeren, Die hy u wijlen dee;

En maeckt uw' Bruylofs-kleeren Te houden wit, en ree.

Zoo suldy, oock genieten Van sijn bewaerden Wijn, Als hier eens uw' verdrieten Geeyndigt sullen zijn.

MADIAN.

VI. Ianuarij.

Stem: Als 't begint.

(56)

(57)

ALs IESUS nu geboren inde dagen Herodes was, in't hol van Bethleëm, Siet eens, soo sijn de wijsen komen vragen Van Oosten, door geheel Ierusalem:

Waer is hy die der Joden Koning is Geboren? want ons is in Orienten Sijn ster gesien. Des wy hem wel gewis Gekomen sijn t'aenbidden met presenten.

Waer over dat den Prins, met al de scharen Des volcks, beroerd door een te grooten rouw, Het Sannedrin terstond heeft doen vergaren;

En vraegde: waer Messias werden sou Geboren? en sy-luiden wel bereydt, Antwoorden hem te saem uyt eenen monde:

Te Bethleëm; naer luyd het oud bescheydt, 't Welck God wel eer hen hadde doen oorkonden.

Van hier hadd' hem Micheas doen verbeyden, Wanneer hy sprack: O Bethleëm Ephrata!

Al bistu kleyn, al legstu aender heyden, Du bist daerom de minste nergens na.

Mids dat uyt dy den Hemel, om het saed Van Abraham te vryen, eens sal senden Den grooten Vorst van Israel, wiens staet Noch aen vangh had, noch komen sal ten ende.

Op dit bescheyd, Herodes van te vooren Den tijt wel juyst vernomen vande ster,

Gaet heen, sprack hy, aenbidt den nieuw geboren, Te Bethleëm. 't en is van hier niet ver.

Schickt immers dat ghy alles wel vereyscht, Wat van't begin, van't eynde, en van't midden Des kindes zy, end' als ghy weer verreyst,