Aernout van Overbeke, De rymwercken · dbnl

(1)

Aernout van Overbeke

Editie Jan Claesz ten Hoorn

bron

Aernout van Overbeke, De rymwercken (ed. Jan Claesz ten Hoorn). Jan ten Hoorn, Amsterdam 1709 (negende druk)

Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/over001rymw02_01/colofon.php

© 2012 dbnl

(2)

Leser.

Weet, al eer gy ombladert, dat Beloften, en de groote Aftrek in den Eersten Druk dezer R

YM

-W

ERCKEN

my verschuldigt hebben, gelijklijk aengeport, om wederom ten spoedigste een Twede op de Pars te leggen, ja zoo ver, dat ik niet alleen Derde en Vierde, maer nu de Negenste Druk heb moeten aenleggen: volkomen versekert, dat het niet onaengenaem kost wezen aen de geenen, die eenige agting voor yet Ongemeens in de Poëzy behouden. En bysonder, dewijl, op ons eerder Versoek, verscheyde Liefhebbers daer nog toegebragt hebbende het geene verder onder hun beruste; ik de zelve wel een Vierde nu vermeerdert, op geheel een andre Form geschikt, en van alle Misstellingen gesuyvert, byna als een nieuw, immers vernieuwt Werk, UE: te voorschijn brenge. Waer in zo echter nog wat te verbeteren wert gevonden, dat niet veel sal wezen, denk, dat'er niet volmaekts van Menschen voortkomt, en vervul het Gebrek met uwe Beschey-

Aernout van Overbeke, De rymwercken

(3)

denheyt. Een goet deed dezer Dichten maer na Copyen, of Afschriften gedrukt, die door dikwils na te schrijven haer Origineel niet alle gelijk zijn, en, deselve door des Autheurs Overlijden verstroyt, of ook vermist. Zoo is kenlijk, dat een sulke nettigheyt als wel vereyschte, 'er niet toegebragt heeft konnen werden. Dit ongeluk, en daer by, van 't nog Alles niet te hebben, moet gy u getroosten, door 't Besit van 't Meerendeel, soodanig ik die magtig ben. Waer in, ik niet en twijffel, of sult U E: overal voldaen vinden; en met dese Vermeerderinge uw genoegen nemen.

Dit U E: 't mijner ontlastinge in 't uytgeven berigt hebbende; laet ik de wijser weerelt, en de Kenners der waere Dichtkonst, by wien het om zijn Geestigheyt soo gewilt is geweest, van het Werk selfs oordeelen. Waer by soo ik 't mijne derf voegen, dunkt my, dat 'er weynige ge, vonden werden, die met onsen Dichter in het soort van zijn Verkiesingen, en diens wondere Uytwerking gelijk staen. Want zijn Zegezang op 't Veroveren van het Eylant Funen, kan voor een Proesstuk

(4)

in het H

ELDENDICHT

verstrekken: In de M

ENGELSTOF

vint men Hem op Alles afgeregt, en in yder dier Vaersen een hem alleen eygene Gedagte, die ons kan vermaken: Onder de Tafelspelen munt de Zodiac soodanig uyt, dat de onderscheydende Caracter der Personaedjen, daer in waer genomen, onnavolglijk is: De snelle Puntdichten hebben met de Byen haer Angel, zoo wel, als haer Soetheyt: Geen Apollos LIER gaf oyt, nog geneugelijker, nog verscheydener Deunen, daer de vreugt vereyscht wiert, als Dees, in sijne G

ESANG

: En, soo Boertig als hy is, om in vrolijkheyt te kittelen, soo Ernstig zijn weer zijn G

EESTELYKE

L

IEDEREN

; door welker geluyden de Ziel, als uit het Lichaem opgetogen, een voorsmaek van 't volmaekt geniet. Met welke, en soo heerlijk een Stof; of wel, 'k een eynt van't Weereltsche gemaekt konde hebben; so ben ik nogtans, door 't gestadig aenhouden van mijne gebiedende vrinden, als genootdrukt geworden, de Oostindische Reysbeschryving, en nog wat van andere natuer, en inhout daer by in te lyven,

(5)

en ook na te laten volgen. 't Geen ik hoop, door versoek, of eerder noch hun Dwang geperst wesende, my niet qualijk afgenomen en sal werden. De voorige Druk niet kunnende verminderen, is 'er voor my ook ontcshuldigh te verwachten, dat ik hier niet uyt liet, dat daer was te bert gebracht: en dat te min; vermits een yder se voor de Heer Overbeeks Maeksel heeft gehouden. Dan 't Extract van 't Kennipzaet, 't sijne niet zijnde, is buyten 't Werk, een Byvoeghsel geworden: welkers overige bladen, om niet wit te blijven, met noch yets, by de sommige voor 't sijn geacht, beslagen hebbe. 't Is evenwel maer een Droom, als al ons Doen. Waer mede ik U E. vaerwel segh; als die Geest aen't Verkeeren. Sie voorts in den volgenden Inhoudt, wat daer uwe Lust, of Wil verkiest om te leesen; of, waer het ten deel vergeten weer is op te soeken.

(6)

Op de Rymwercken

Van den Heere, en Meester, Aernout van Overbeke.

LAat Griecken, en Romeynen, By Grooten, en by kleynen,

Vry stoffen op de Geest, Die eertijdts is geweest, In hun Doorlugtige Ouden;

Gewisselijk zy zouden, Wanneerze in dezen Tijdt Te voorschijn quamen, blijt, En dubbel vrolijk weezen;

Dewijlze, op nieuw verreezen, De Geesten zouden zien;

Indienze niet (misschien) Nog grooter Geesten zaagen:

Die op der Gooden Waagen, In deeze Tyden, hier, Met Aengenamer zwier, In Geest, en Boerteryen, Vast om de Lau'ren stryên.

Wie OVERBEEKdan ziet, Ziet van de Minste niet:

Maer, een, der meeste Geesten;

Die op, de braefste Leesten, Zijn Digten heeft geschoeyt;

Zoo lang die Kunst dan bloeyt,

(7)

En Ernst, en Boertig digten Bestraelt zijn door de Ligten

Der Son, en bleeke Maen;

Zal deeze Luciaen, En Nederduytsche Digter, Door dit zijn Werk, te Ligter,

Een Flackus zijn genoemt, Gekeurt, en hoog geroemt;

Dewijl zijn geestig Schryven Zal in geheug'nis blyven;

Vermits zijn Geest, en Stijl Den Leezer, onderwijl In 't Leezer, zoo zal treffen;

Dat elk hem zal verheffen.

Dus blijft zijn Naem, vergroot, Onsterflijk na de Doodt.

K.P.V.

(8)

M^R. AERNOUTVANOVERBEKE

(9)

Heldendicht.

(10)

Zegezang

Op de Verovering van't Eylant Funen, MDCLIX.

CHristina, die haer beste Cabinetten

Voor vrienden sloot, voor vreemden open sette, Hadde al het Rijk, tot in het ingewand, Geplondert, om den Goddeloosen brand Van haren schoot, tot walgens toe, te blussen.

De Kalesen geraekten op het Kussen;

De nieuwe Graven nam zy in haer arm;

En wierd, gelijk het bleek, uyt Liefden arm.

De Armoe sleet haer als een grage kanker;

Dies lichte zy, by tijds, haer voet en anker.

Haer Oud geloof werd kouwt, en het bevroos:

Des zy een aêr, dat ruymer was, verkoos:

En liep eens streeks (quansuys om 't pragrig Romen Te zien) om maer een haven te bekomen,

Al waer zy veyliger, en seker was.

Gustaef beklom den Zetel, op dat pas;

En greep de Kroon, met al te grage handen;

En met de Kroon, de Graeffelijke landen, Die Venus aen haer Troetelkinders gaf:

Hy nam't haer al, maer niet den Tijtel af.

Maer 't Kopetrijk en gaf geen goude Mijnen.

De Poolsche pracht quam hem in't oog te schijnen.

(11)

Dies raest de Noordsche Beer, van ongeduld;

En zoekt, hoe hy de holle darmen vuld Van't mager Rijk; hy brandschat en hy plondert:

Zijn grof geschut door't heele Pruyssen dondert:

Hy grimt en brult: zijn wreede klauw hy slaat In't hart des Lands: zijn vuurige granaet Schend waer hy treft: geen heilige Altaren En konnen zig door't heilig Regt bewaren:

Zoo wel het Geestelijk, als't Wereltsch lijt, Het zy, of God of Koning toegewijt, Het scheelt hem niet: hy leyt het al in assen;

Als ongewoon, op Regt, of reên te passen.

En wat zig voor de vlammen heeft bewaert, Valt jammerlijk door't ongenadig Swaert.

De Jofferen, uyt vrees van schand', ontscholen, Die sleept men by het hair, uyt haer holen:

De Eervergete soekt hier na de eer;

En krijgtse, maer blijft eerloos, even zeer Als hy te vooren was. Geen minnevonken, Die hem het hert tot dese daed ontfonken;

Maer slegs alleen, om dat haer levens endt, Door spijt verbaest, niet zouw zijn ongeschent.

Hy valt op't sterke Waarschou, ongewaerschouwt;

Den gantschen Kreits hy in gestaeg gevaer houwt;

Hy vliegt en sweeft op wieken van de Faem:

En wie het hoort, beeft voor de Zweedsche naem.

Hy rukt weer voort, en doer gantsch Crakouw kraken;

De roode Haen kraeit over huis en daken:

En Casimir begeeft zig op de vlugt De Zweedsche jager volgt hem, op de lugt, En komt met al zijn magt voor Danksick leggen.

Hy scheen alree het leven haer t' ontseggen.

Hier rust hy wat: hoewel't was tegens wil.

De Moscovit, getart, houd zig niet stil;

(12)

Maer komt, omgord met bont' en stale sabels;

Hy spand zijn paerd, zijn touwen, en zijn kabels Voor 't grof geschut; en vald voor Riga neer.

La Garde steld terstond zig in de weer,

En doet hem weer met schand na Moscouw wijken, 't Scheen alles voor den Sweed de vlagg' te strijken, Graef Koningsmark kruypt endelijk uytter muyt, En vlamt al mee op Dansiks vette buyt;

Gedagtig aen het overrompeld Prage.

Hy derft zig aen de woeste golven wagen:

Maer God Neptuyn, die diep bedolven lang In 't peekel schuym, kroop eyndelijk voor den dag, Zoo haest als hy dees Roover had vernomen;

En meende, dat hy was op Zee gekomen, Te zien, of daer geen schat te rooven viel.

Hy stur zijn vaert, veragterd zijne kiel, En doet zijn Schip, als roerloos, blyven hangen;

Tot dat de Vos raekt in het net gevangen.

De hoogste klimmers komen ook ten val, Hy zit 'er, daer hy eeuwig zitten zal.

Gustaef ziet thans der Staten sterke Vlooten, En vreest voor al het hooft alhier te stooren:

Wend man en ros, om elders heen te gaen.

Met ziet hy Denemark' in wapens staen, Gereed, om eens regtvaerdig wraek te nemen Van 't afgekneveld Bisschopdom van Bremen.

Hy vliegt'er heen. Van 't uytgemergeld land Geeft hy 't bewind in zijnes Broeders hand.

De waeghals eyscht nu zijn bedongen gage;

Zijn wapens waren Armoe, en Courage.

Hy vreest niet, dat 't Geboert hem dood', en slâ Met landgeweer, met kneppels, schop en spâ.

(13)

Hy krijgt zijn huer, zijn wissel, zijn pistolen;

En hy verziet zig van geweerpistolen:

Het vette land maekt zijn gedarmte graeg.

't Za mannen, seyd hy, hier vald Buyt, of Slaeg.

Het lukt hem weer, zijn wapens leggen boven;

De Deen is, als het kaf, uyt 't veld verstooven.

Hier zit hy, tot zijn ooren toe, in 't vet.

Zijn Dolk, op roof en menschenmoord gewet, Die scheen den Vorst van Koerland al te dreygen;

Die komt het hoofd eerbiedig voor hem neygen, En koopt zijn gunst: mer onvervalschte munt Verstomte hy, soo 't scheen, de valsche punt.

Maar, wat voor aas kan Wolf of Gier verzaden?

Gantsch Littauw knield, geboogen, om genade;

En plonderd zelfs gewillig haren schat;

Op datse hem mag houden buyten Stadt.

Hy neemt het Geld, en geeft weerom beloften, De Vree te houden, die zy van hem koften.

Maer, 't duird niet lang; 's Verraders busch en trom Is voor de Stad, en niemand weet waarom.

Hy neemt den Vorst en de Vorstin gevangen.

De tranen, die daer rollen langs haer wangan, Beschuldingen zijn overtreede trouw, En zeggen, 't geen de tong niet derven zouw.

De Bloedhond stopt voor 't schreyen zijne ooren.

Het kind, de zuygeling, en 't ongebooren, Beschreyd in 's Moeders lijf, het ongeval, Dat haer nu treft, en u nog treffen zal.

Men zeyt, uw' volk dat weet zig hart te maken, Dat kling, nog kogel, dood'lijk haer kan raken, Maer u, dien 't hart, hier niet bewogen wert, Gy zijt Gustaaf, gy zijt, voor zeker hert!

Van laeuwe tranen, die het hert doen branden, En treffen tot het diepst der ingewanden,

(14)

Blijft uw' metale borst nog ongeraekt;

Die alles wat by vind en brand en blaekt.

Maer, Koerland dorst gy op dien schelm vertrouwen, Die eer, nog woordt aen Fred'rik had gehouwen?

De Wintergod, vermaegschapt aen het Noord, Stond hem ten dienst, en paste op zijn woord.

Die zig te voor aen niemand plagt te binden, Hielp hier een Vorst met kouw, met ys, en winden,

Hy maekte, over zee een gladde brugg', Dit 't zwaer cartouw droeg op zijn stale rugg'.

Zijn blixem dee den Deenschen zetel kraken, De Scepter scheen den Erfheer te verzaken:

Dies Frederik, geperst door hooge nood,

Tot redding van zijn Kroon, hem vreed' aenbood:

Hy is te vreên; hy zweert, by ondertekent.

De zwaren Oorlog was ten eynd gerekent:

Maer hy, als trouwloos, op zijn luymen lag, En dreygde Denernark den laersten dag:

Wat hoef ik, zeyd' hy, op or mijn woord te passen?

De Koningen zijn 't Regt der Volkeren ontwassen;

Een slegte bloed zy voor de regten bang:

Mijn wil, en woord, duyrd beyde even lang;

En, zetten't met een storm op Coppenhagen, Dar heel verslagen wierd, maer niet verslagen.

Het weerde zig gelijk een strijdbaer man:

Maer riep, gelijk een vrouw, haer bueren an.

Dit klonk, te trouwloos, in het oor der Staten;

Men zend 'er warer, en ook landsoldaten, Ons' Ammirael, de Eedle Wassenaer

Steekt, als een Held, zig in 't gemeen Gevaer;

Zoo doet ook Witt, die eer hy 't wouw ontloopen, Het met de dood veel liever wil bekopen:

(15)

En Floruszoon, die in den lesten nood De Zweed dee schrikken voor soo brave dood De Watergoeden kropen onder 't water,

En schrikten voor het vreesselijk, geklater Van 't grof geschut. Neptuyn, die swoer soo ras Hy zag de Zee in bloed veranderd was, Dat dit gevegt was buyten zijne palen;

Dat hy te verre was van honk gaen dwalen.

Hy zey, de zont is buyten mijn gebiet;

De Zee is mijn: 't Rood water kenn' ik niet.

Ons' Ammirael maekt zig ten vollen meester.

De Zweed verminkt, en door 't gevaer bedeester, Kruypt na de wal; en wat niet kruypen kan, Werd na gesleept; de Winner agter an:

Die, door des Vyands vlugt, de Slag moest enden.

Hoe neep den Zweed dit onweer in zijn lenden!

Nog houd hy moed, en waegd'et weer te Land.

Hy stormt op nieuws: maer Fredriks war bemand, Doet hem wel haest met schae en schande wijken.

De Lugt die werd vergiftig van de lijken;

De Roovers, van een anders smeer gemest, Zijn tot een prooy der Raven op het lest.

Gustaaf beslaet den vierden man te Perssen;

Om door nieuw volk zijn Heyrkragete ververssen:

En perst met een den Staet van Nederland Tot meerder hulp. Een Vloot, weer sterk bemand, Gaet onder t' zeyl, de dappere de Ruyter.

Verhit op wraek, verlangt on des Vrybuyter In 't Veld te zien van 't ongestuymig nat;

Daer Wrangel laerst de neerlaeg had gehad.

Maer Carel, 't schijnt, ten komt u niet gelegen;

Uw diesschen buyt, soo hier en daer gekregen;

(16)

Zet gy met 't halve volk in Funen aen;

Om soo de hand der wreekers te ontgaen.

Dees tyding klingt den Zeeheld in zijn ooren Hy geeft het houte Paerd terstond de spooren,

Een Ruyter, die men houd, gelooft 't vry.

Veel beter als uw heele Ruytery;

Hy vind zijn Vyand, die 't niet kost ontloopen, Matroos, begint op Buyt en Eer te loopen:

Buat springt, tot de middel toe, in zee;

Om hem te volgen, is een yder teê;

Zijn deugd trekt al het ander volk beneden;

En maekt een brugg', waer over dat zy treden, De Zweed ziet haer voor halve menschen aen;

En blijft een tijd, van schrik verwondert, staen.

Wat monster dagt hy, komt 'et hooft op steken, Om het onnosel bloet aen ons te wreeken!

Zy vegten vaft in 't midden van de vloet;

Om hoog met d' arm, en onder met de voet;

Zy krabblen voort: de Zweed die ziet haer groeyen, En dat het menschen zijn, die derwaers spoeyen;

Dies werd haer vaerd wat aen het strand gestut De Ruyter Blixemt met zijn grof geschut, Om vaste plaets voor 't moedig volk te winnen.

Men slaet en drijft de Lappen en de Finnen Te landwaerd in: al waer zy voor de Kroon Nog hebben, voor het laest, het hooft geboôn:

Hier zagmen Zultsbach, en de Steenbok swellen Van spijt, wanneer de moet van ons Kollnellen

Den Arend, die alreeds week agter af, In't hoost gequest, weer nieuwe vleugels gaf.

Hier vegten Duyrsch, en Pool, en Nederlanders;

Men ziet in 't veld de Brandenburgse Standers, De Zweed ziet datmen, zijner niet vergeet,

Schoon by niet denkt om God, nog woord, nog Eet.

(17)

Soo vielmen op het Caliaoonsche monster:

Men schiet, men slaet, men hout 'er, kerft 'er bonst 'er, Met kneppels op; de plaeg die was gemeen;

Soo ook de wraek; en al te groot voor Een:

Soo wil ook Elk aen deze Lauwren deelen.

Men plant den dolk in haer vervloekte keelens;

Mars gaf ons kruyt een zonderlinge kragt, En wouw niet, dat de opgeblase magt Van Carel meer in voorspoet op zouw wassen;

Om hem daerna, uyt hoogmoed, te verbrassen.

En Pallas wreekt zig aen dien dwingeland;

Die van haer volk met Vygen help van kant, En die met het vergistig quijl van draeken Al quynent deed' haer groote zielen braeken:

Haeld yder van de Goôn zijn wraek hier af;

De Zweed is veel te kleyn tot soo veel straf Hie valt hy, die eerst Sterren scheen te stooten;

Hier zengt by leelijk zijn onguyre pooten:

De degens werden van ber stooten stomp;

De arm werd woe; het schijnt maer eene Romp, Dewijl het gantsche lichaem legt verslaegen, Op twee na; die de tyding kosten draegen

Aen haren vorst die in een slegte Boot Ontslippen of gevankenis, of doot;

Maer niet de schand'. Zy zwoere wel, in't vlugten, Deg slag den Vyand nog te doen bezugten:

Maer nietnant kreunt het zig; dewijl by weer, Hoe veel te houden is van den Zweedschen eer.

Men ziet ons' voet met 't Vyands blood bekladden:

Men neemt den Rovers, 't geen zy niet en hadden:

De Schelm die geeft hier aen de Vromen eer, En valt, in 't bloed verstikt, met schande neer.

De Ruyter, dien het was verboôn te landen, Doet Nieuborg door zijn solffervlammen branden;

(18)

En die hy met zijn voet niet volgen kan, Vervolgt hy met zijn schut; dat alle man Zig overgeeft in 's Overwinners handers.

De Poort gaet op; de grendels, ysrebanden, Die springen los; hoe wel bykans te spa;

Want's stond aen Schak Gena of ongena.

Hier sweld de moet der Zeeluy en Matrosen;

Zy willen voort, en weygren het verposen;

Zy steken af, met een gewisse hoop Te vinden, of in Stand, of op de Loop Der Zweden zes en dertig Oorlogscheepen, Om mee te staen met dodelijke nepen

Soo, werd het Carel over al te bang:

Zijn leven, loof ik, duyrt hem nu te lang.

Hy zit, die eerst niet dee als rotsen rennen, Sal Zweden, als gy weer komt, u wel kennen?

Waer mee zuld gy de weduwen voldoen?

Der dooden moeders kan u beurs niet voen.

Hoe reed Gustaaf op zijn Victorywagen, Wanneer zijn arm Graaf Tilly had verslagen;

En dat de Fin den braven Milanees

Dreef uyt het veld! Met wat voor stappen rees Uw 's Ooms geluk! Hy die de Adelaren

Gedwongen heeft haer kruyd en lood te sparen, Hy schaemd met u hier op een blad te staen;

Gy zijt zijn Neef: de rest gaet hem niet aen.

Hoe pragtig zult gy in Stokholm nu pralen!

Waer sal men Paerden voor uw Wagen halen?

En waer het volk tot een Victoryliet?

De Stad die loeyt en weergalmt van verdriet;

En zouw haer Koning, soo zy dorst, vervloeken;

Die 't zijn verlaet, om vreemd goed op te zoeken.

Die om den buyt, om 't moorden en verraen, Vrywilig laet zijn Landen open staen.

(19)

Hy vreest niet voor zijn Koninglijke zetel, De schraele Armoe maekt hem soo vermetel.

Wie had 'er lust, behalven Proserpijn, In Plutoos rijk als Koningin te zijn?

Nog blijft gy hard, moordadigen gramstoorig;

Die 't rept van vree, maekt u het hoofd baloorig:

Dat is de regte roe, de zelve straf, Die God, in zijnen toorn, den Joden gaf.

Wie kan het meet by u in losheyt halen?

Wie kan uw' doen, als gy verdient, verhalen?

Mijn pen altoos is veel te goed daer toe:

Wie 't maer van veer aenziet, die wert het moe.

De Faam die is van schaemte weg gedoken;

Van dat zy oyt voor Zweden heeft gesproken;

Zy wouw haer woord wel halen in den hals.

Wat kanze nu meer van alle zeggen, als, Dit 's Carel, die van alle deugt verbastert, Moet hooren, dat hem God en Wereld lastert.

Is 't wonder! dat by dan hardnekkig word, Die op zijn Nek all' werels vloeken schort?

(20)

Nederlands uytnoding aen Koning Carel de II.

Als zijn Majesteyt naer Engeland gaende.

Te Breda Verzogt wierd eenig verblijf en zijn Reys in en over Holland te nemen.

Kom groote Vorst, kom dael beneden;

Komt proef der Bondgenoten wil:

Kom dael tot ons door Krabli, en Kil, Om namaels hoger op te treden,

Jagt nu, en zet u in de Jagten, Dan bied u dees', dan dit Gezant Een vryen doortogt door zijn Lant;

Want alle oogen op u wagten.

De Koning komt; God geev' hem zegen.

't Geboomte spring' van vreugden op;

Een Juychgeschrey, met volle krop, Verselschapp' hem op zijne wegen.

De Seve Staten t' saem geswooren, Omçingelen hem om en om:

Niets is by 't Hof of Priesterdom.

Als Carels wondren te hooren.

(21)

Hier hoe dat God de wind liet wajen;

In 't vorderen van Montaygu;

Daer wederom, hoe dat God nu De wind doet stillen, en verdraeyen.

De Zee leyt vlak, en neer gedooken.

Maer dat Neptuyn zag 's Konings oog, Soo viel hy neder; en hy boog Zig met zijn drietand, half gebrooken.

Van God vergete Moordenaren, Die nu verbaest zijn, en gedwee;

En vlakker leggen, als de Zee, Om 's Konings droevig wedervaren.

Waer vind men nu de ysre Drommen?

Waer is het Hakmes? waer de Man, Die't juychend' Volk bedwingen kan, Om 's Konings lof niet uyt te brommen?

Men hoord de grove Stukken spelen, Die op de Schepen zijn geplant:

En, die gevoerd zijn op het Strant, Weergalmen met oneeven keelen.

Gansch Holland, met zijn volle Leden, Zijn hier gesmolten als in een.

De Duynen zijn schier plat getreen, Door't overlopen van de Steden.

Men zag de Lugt van vreugd bedwelmen;

Geen zant dat om verstuyven dagt;

Dewijl het stof was als verkragt, Door't planten van de ysre helmen,

(22)

En menschen op den top der Duynen:

Dat 't zoo veel tongen op zig vond, Als haer op sijnen schedel stond Tor çiersel van sijn dorre kruynen.

Hoe kon de Wind, al wouw hy, feylen?

De Koning zet zig op de Zee:

Lang leef de Koning! volgd hem mee;

En vliegt van agteren in de zeylen.

God liet hem dalen als de schimmen.

Gelijk het Gout den toets behoeft, Zoo heest hy hem, door druk, beproeft;

En doet hem als Verwinner klimmen:

Om op zijn Vaders Throon te leven, Na 't sukkelen van zo menig jaar.

Wat rest 'er Carel? eyschi het maer;

God staet gereed, om het te geven.

Niet anders Heer, gy die daer boven Al desen wond'ren werken doet:

Verligt ons Nagestachts gemoet:

Want anders, niemant zal 't geloven

(23)

Herstelling van Carel den Tweeden, Koning van Groot Britagne.

MDCLX.

De Trommel krijgt een gat; het bersten der musquetten, En 't steeken der trompetten,

Is heesch, by 't Vreugdgesdrey,

Dat nu gezongen word van Englands Maegdenrey.

Het hart was als verkropt, en 't ingewand van 't witte Doorlugtig Rijk der Britten,

Was t' eenemaal verdord,

En quijnde als een boom, dien 't sap ontrokken word.

Men zag den Holhond nooyt verzaad van bloed te slorpen:

De Kroonen afgeworpen;

Den Heylgen Bisschops Hoed

Bedompeld en geverwt in 's Meesters eygen bloed.

Men zag 'er Koningen haer droeve rollen speelen Op Londens moordtoneelen:

Men zag, helaes men zag!

De Wereld dreunen op het geven van een slag.

Men riep; wat heeft zoo schelms, zoo heylig 't bloed verslonden?

De Echo antwoord, Londen;

En vind geen open lugt

Tot wedergalmen, om de veelbeid van 't gezugt.

(24)

Waer sliep de Donder, doe zy 't sloopen zag der Thronen, En 't swerven van de Soonen,

Verdreven uyt haer Hof,

Dat zy den Moordenaer niet in 't gedarmte trof.

Maer neen, het Noodlot gunt hem 't ende zijner dagen:

Om selfs die geen te plagen, Die stonden op zijn zy,

In 't vorderen van zijn vervloekte Heerschappy.

Hier vondmer een, die 't lot des Konings leggen wilde, Op 't vloeken van Mathilde:

Op wat geest! even eens,

Als of der menschen Vloek yets had met God g[...]meens.

De Hal is steeds versien; daer zijn geen sekte wyken Te vinden voor de Ryken:

Elk Staetsman is een beul;

En niemand vind by haer, äls door zijn armoe heul.

Die 't Volk, eens gevens moe, met woorden Weet te sussen, Die raekt terstont op 't kussen;

Een Lid van 't Parlement,

Dat in een week, weer is, of dood, of onbekent.

Dus gaet het binnen. En van buyten, ziet m'er vlooten, Door Zee en Baren stooten:

Zijn toomeloosheid dreygt

All', die het hoofd voor hem niet met eerbiedigh neygt.

De dood, die op 't lest zag sijn gruwel soo vermerel, Verschopt hem uyt zijn zetel;

En geeft hem eenen slag,

Waer door hy dood ter aerd, of noch veel dieper lag.

(25)

Hier woeldt men in 't Gebied; hier komen zig zijn Soonen Als Erfgenaem vertoonen.

De Staetzugt draeyt het rat,

En werpt wel haest ter neer, die in het toppunt zat.

Dan sweerd men Floedwoed trouw; en 't ander uyr weer Lammert;

Tot dat het God eens jammert:

Die opstaer, en geswind

Al dit Gespuys verdrijft, als met een dwarrelwind, Monch raekter op: en denkt aen zijn geswooren trouwe,

Voor eeuwig vast gehouwe;

Eu geeft den Erfgenaem

Des Konings Wederom zijn Scepter, en zijn Naem,

Zoo lang de Noordster houd zijn woonplaets in het Noorden, Zal ook aen alle oorden,

Monks glory zijn bekent;

Des Konings onderdaen, en Heer van 't Parlement.

Weg met die rommelsoo, weg met die operaepte, Die schrapten, en die schraepten;

Weg met die Republijk!

De Eendragt van, het Volk maekt hier een Koningrijk.

Geen magt van Magten, nog geen hulp van Menschen handen, Die voor hem samen spanden;

't Is Carel, die alleen

Van God geroepen is, om op den Throon te treên.

Het Jaar 1660.

kroonDt CareL De t WeeDe.

(26)

Dank en zegezang Over de getergde Wapenen der vrye Nederlanden, Tegens Carel den Tweeden, Koning van Engeland, &c.

Nog is 'er dan geen end van 't schriklijk woeden;

En Engeland van gruwlen nimmer sat, Alwaer d' Ellend bezit soo dieren schat;

En binnelantsche Zee van eedlen bloede:

So hoog gerekend in het oog des Heeren, Die alles met standvaastig oordeel weegt, En t' zijner tijd geregte wraeke pleegt,

En 't bloed wel op des Moarders kop doet keeren.

Met wat voor wijsheyt gaf Natuyr haer paler, Die haer, met voordagt, snee van 't Vaste land:

Op dat de Moord (de groey van Engeland) In Engeland, en wyders niet, zou dwalen.

Maer 't helpt net: spijt des Afgronds dreygementen Steekt by van Land; en 't geen Natuyr belet, Dat weyd 'er weer met Stoutheyt door geset, Selfs met bekommering der Elementen,

(27)

Soo komt hy af, als rasend' en onzinnig, En speeld den Meester, stout op zip Geluk:

Dat menig bragt door hoovaerdy in druk:

Het Scheepsvolk vloekt en scheld vast even vinnig.

Wy lijden het onlijdelijke stoffen:

Wy smeeken God; en roepen hem gelijk Tot Wreeker van 't gewapent Ongelijk;

Hoewel van zijne hand nog versch getroffen.

In zijn Naem gaen wy t'zeyl; en, door zijn bystand, Raekt onze Vloot gelukkelijk in Zee;

Die Cours zet; en maer in een dag of twee Te stooten komt op den Gemeenen Vyand.

Die juygt, en lastert vast, die zingt, en schuymbekt;

En nood ons volk al sportende te gast:

De vertekijkkers zilten in de Mast,

Terwijl het Graeuw de rest van 't heele Ruym dekt, Daer balky het swaer Gechut; dit grof, dat grover;

Gemengeld met het ketsen van 't Musquet.

Zy vallen in: geen, die door angst verset, Het Roer aen d' een, of d'ander zy, leyd over:

Hart tegen hart, en voorhooft tegen voorhooft;

Tot dat 'er een van beyden buygt of barst;

Of 's Vyands Vloot tot wyken zy gepast;

En d'een Vloot, met kragt, den and'ren doorklooft, Hier zag men, hoe zy op haer tanden knarsten;

Hier zag men haer Geschut vol kruyt gelaen;

Haer krop, van hovaerdy, geswollen staen:

Die zijn daer van gesprongen, dees gebarsten.

(28)

't Vuyreet, en 't Water drinkt de stoutste Schepen:

De Lugt wert selfs verstikt door lugts gebrek:

Het Aerdrijk beeft: d' een ziet men met een lek, Den and'ren Roer of Masteloos na slepen:

Elk brand; en nog wert elk door 't slaen veel heeter:

Men maekt een vreesselijk bancquet gereed, Uyt's Aerdrijks ingewanden zaem gesmeed, Van Swavel, Pek en stooke brand Salpeter.

Men mikt op 't leven niet van die, of genen;

Men hardeld 'er by menschen in het gros;

Men drukt 'er t' evens heele Lagen los;

En hondarden die varen t' samen henen.

Het Leven, dat de Mensch en God soo duyr schat, Staet open voor soo meengerley gevaer,

Elk vegt om 't zeerst; daer is geen nood te swaer;

Als of de Ziel het Lichaem maer in huyr had.

Hier geld het hoofden, beenen; ginder armen;

Het Buskruyt barst van blijdschap uyt zijn vel, En stookt een vuyr voor 't Schuymzel van de Hel:

Daer Wraek, en Baetzugt zig by zit te warmem.

Hier valt een oegst van alderhande lijken;

d' Een scheurd het Water; d' ander breekt de Lugt;

En elk neemt voor, door eerlijke zugt, Veel liever soo te sterven, als beswyken,

(29)

De Wereld oordeel', en de rijpe Oudheyt;

Of oyt een Vloot, in zulk getal, de Zee Soo wel getoomt, den rug en nek door ree Met soo veel schut, en man, en nog meer stoutheyt.

Dagvaerd de Son om tuygenis der waerheyt, Dagvaerd de Maen, en't heldere Gestarnt, En wat'er, buytens tijds, nog meerber barnt, Met een onseker ligt, en meerder klaerheyt.

Vraegt, of zy diergelijks ter Wereld zagen?

Of 't Scheepsvolk van den dappren Nicias, Of Xerces Magt hier by wel komt te pas;

Gewapent ona heel Griekenland te plagen;

Die d' Hellespond met Kielen als bevloerde.

Teld vry de Spiegels van den Carthagees:

Of 't bevig vegten, dat voor Tyrus rees:

Of daer Oquend' soo breed de vlagge voerde Hier zier men duyzenden van Helden neer slaen:

De Christen Princen zijn vol hoop, en vrees.

De wind begunstigt eeus dan die, dan dees' En 's Weerelds Interest draeyt als een weerhaen.

Hier twist men, in 't gezigt van bey de Kusten, Om het Gebied van d' heele Noorder Zee:

Hier dingt men sterk, in welk Land van de Twee De goude Sleutel daer van zal basten.

Dan had de een, dan weer de andere voordeel:

Dit schriklijk Slaen scheen voor, die't hoord' en zag, Te zijn niet anders, als de Jongstendag;

(30)

En 't was voor England soo: want God strekt 't oordeel, En heeft gevonnist, voor zijn Volk, ten leste!

Soo dat doe dit ondankbre Carel zag, Hoe 't Meesterschap der Zee by hem niet lag, Maer wel by God, die alles schikt ten beste.

Zijn wil geschied' in Hemel, als op Aerde:

Maer wel ter deeg geschied zy ook in Zee;

Die, nu een jaer, u gaf den Segen mee, En weer ontneemt, op dien dag als 't verjaerde, Doe zag men 's Konings kroon van rook beswalken,

Doe de Royale Prins nier spoog als rook;

En Ascu voor ons' Ammiralen Book;

Na 't brander van zijn kostelijke balken.

Wat lagre de Fortuyn, dit Schouwspel ziende;

Die dus, en soo het Rad draeyd als zy wil;

Wiens winst, hoe dat het afloopt, noyt staet stil;

Die eerst van ons, en nu van haer neemt Thiende.

Zy komt de Ruyter heil en voorspoed wenschen:

Maer als zy daer die groote Wijsheyt vind.

Soo zeyt zy; Moeder blijft gy hier, uw Kind Gaet weer in Holland woonen in zijn Grenssen.

Daer elk vast roept; waer mag, waer mag hy leggen?

Waer blijft, waer blijst die onvertzaegde Held?

Hy rust nog, als Verwinner, in het Veld;

Misschien of Monk hem nog war hadd' te zeggen.

(31)

Die Hercules, die Monsters heeft gedwongen, Vertoefd te lang, terwijl ons herte lagt

En springt van vreugd'; ey! kom dog, of en wagt Niet langer; of wy zijn dan schor gezongen.

't Is 't eerste niet, dat Scepters voor u beven:

Dit is de Tweede Carel, die gy straft:

En soo 'er nog een derde tegen blaft, Uw hand is mans genoeg hem loon te geven.

De Faem rijst schoonder op uyt so veel Rooken, En blaest 't Clarijn van Tromp zijn Heldendaen;

Die 's Vaders dood, so heerelijk, heeft aen Den Engelsman met fiere moet gewrooken.

Die zevenmael zig vond op 't hardst benepen;

Hy klom en wierp zig over, dat soo ras, Niet anders, of hy zelf een kogel was, Die zevenmael veranderde van Schepen:

En in he heerst in 't minste niet verflouwde, Daer hem de Dood, hy haer in d' oogen zag;

Soo dat men twijffelde in deze Slag, Of by de Dood, of dat zy hem meer schouwde:

Die's Konings Schatten heeft aen brand gesteken;

Benauwt, verjaegd, of op het droog gezet De Schepen; die nog van Elesabeth, En Jakobs tyden zouden konnen spreken.

Wiens Dogters Zoon, niet sluymerend' nog slapend', Versch af quarn; maer hy keerde haest de rug.

Zijn Schip wierd niet alleenig vlot, maer vlug;

Schoon hy met vijfentwintig was gewapend.

(32)

Wat woelde elck om sijn Party to stercken!

Sweers hadd' altoos de Sabel in de vuyst;

Hy hield niet op, hoewel bemorst, begruyst;

Als of de Vrees was lang gebragt ter Kerke, Hoe dier was, dat Cornelis Eversz haelde

Sijn Eerekroon, bevestigd met sijn dood!

Wanneer van 't sinkend Schip de leste schoot Hem trof: dat Barklay met sijn hals betäelde.

Wat werd het lijk van vander Hulst bekreten!

Die sich soo vaek by 't doodelijk metael Gevonden had; als of hy was van stael;

En altoos meer als mannelijk had gequeten.

Maer laet de Zeeuw het Rouwkleed weer ontgorden;

En Amsterdam sett' weêr op't hoofd de Kroon, Die 't eertijds droeg, wijl het door dese doôn, Nu op een nieuw, weer Scheeprijk is geworden.

Soo Didoos droevig hert sich nog verheugde, Soo seer niet, dat sy sach haer schoone Stad, Maer meest, dat sy haer Man gewroken had, En stelde dit in 't uyterst' van haer vreugde:

Wat schoonder dag bescheen oyt onse Kusten, Als dees'! in welk men na veel suklen sag 't Gebeent van Wassenaer, door dese Slag, En van de Seehelt Tromp veel sachter rusten.

Doeg Carel over jaer sijn Lauwren enkelt;

God Lof die 's op Ons hooft doer dubbele staen;

Hoewel met Hulst vermengt, dewijl haer blaen Van 't edel bloed der Helden zijn besprenkelt.

(33)

Hoe zullen ons Benijders nu verder staen!

En die een andren Uitslag had verwagt, Sal nu, zijn tot een zoeter toon gebragt;

En all' zijn quae gedagten doen na bed gaen:

Nu hoogmoed viel voor een gerigte Saeke;

En God, op der gevangenen gebet,

Sijn Swaert greep in de hant, op't scharpst gewet, Om 's Vyands hart te meuken door zijn Wraeke, Sijn Swaert, dat 's Konings vleugelen soo soon snee,

Dat zig zijn volk nier meer bestendig von;

Soo afgemartelt, dat daer van de Son Besweek, als hy aen 't Hemelsheyr rapport deê:

Soo dat de Maen het woord ten halven opnam, En zey; darmen vier dagen agter een, Als ook vier nagten, heftig had gesrêen, Eer d'Eerekrans ten vollen op ons kop quam.

Wie za1 den Lof van onze Ammiralen d'Inwoonders van de Wereld doen verstaen!

De Son? ô neen; die kan soo wijt niet gaen, Die heeft in't Zuyd, en Noord te naeuwe palen:

Beveeld het aen de See, 't zelver aenzag;

Die 't Aerdrijk, door Gods wijsheyt, heeft omarmt, Die zal het brengen, daer de Moor hem warmt, En verder als de loop van Ganges gaen mag.

Of soo haer Eer alreed in 't Oost bekent is, Sy breng't na Chil, of verder zuydwaerts an;

Of, door het Ys, nae d' engte van Anjan, Of zelfs daer Boreas zijn aêm ten end is.

(34)

Soo verr', de Neven van de Noordsche baeren Sig zetten voort, na Streeken van't Compas;

Van Oost tot West, van Noord tot Suyder As, Of daer zy zig voor oud Carthage paeren.

De Faem die zal, wel voor de Landsteen zorgen, Op dat elk een, met ons, de blijdschap deel, En yder Bondgenoot, met hart en keel, De dankbaerheyt aen God niet lang en borge:

Die eeuwiglijk van ons moet zijn geprezen;

Die uyt gena, ons in den meesten druk, Soo grooten Segen gaf, dat ons Geluk Selfs boven al ons wenschen is gerezen!

Die niet en past op Magten t' Saem geswooren;

Of lang gedreygt Geweld: en, die zoo wet, Droog voets door See geleyd heeft Israël, Als Pharô in de zelfde kolk doer smooren:

Doe die verstokte Koning van Egypten 't Geplaegde volk zoo hard op d' hielen zat, Bleef by zoo plots in het gehoorzaem nat, Dat Ros nog man des Heeren hand ontslipte:

En Sisera, gevloôn in Jahels kamer,

Die meenig Krijgsman hadd' in't veld verheert, En Jacob overviel met man en peerd,

Stierf, zonder glorie, van een Vrouwenhamer.

Gods Engel, die in 't moedig volk van Asser, Hondert en vijf en tagtig duyzent sloeg Op een nagt, daer de Schrik de rest verjoeg, En zouw die zelfde, niet nog meêr en rasser,

(35)

Wanneer hem maer de Opperste dien last gaf, Vernielen konnen? alles viel hem ligt;

Die met gees swaerd maer slegts met een Gezigt Souw kerven anker, kabel, touw en mast af.

Maer soo by andre middlen heeft beslooten, Hy stuyrt Achitophel een raed in 't hert;

Die weer door Husai gebrooken wert, En maekt van een sterk' twee onsterke Vlooten.

Wie kan de diepte van zijn Wijsheyt peylen!

En wie begrijpt dien grondeloozen Schat, Waer in by noyt Raedgever heeft gehat, Daer in de Wijste, als de Dwaze, feylen!

Die alle ding, in alles, gaet to boven!

Wy zien zijn werken, als van agtren nae, Ons Leven is zijn loutere genâe;

Dies staet het ook aen ons hem steeds te loven:

Die beyde, Vree en Oorlog, in zijn hand heeft, En aller Princen hart in zijn geweld:

En, na dat God, die snaeren heeft gesteld, Is't datm' in rust, of onrust in zijn Land leeft.

Door wien 't Hooft wijsheyt krijgt, het Lichaern voedzel, Den Arm zijn sterkt', en 't Hart een heldenmoed.

Die't Quaet vervolgt: en volgt met loon het Goed:

Die Vroomen eert, en straft het snoo gebroedzel.

(36)

Loof hem dan al, die na zijne name luysterd;

Soo rijk, als arm; soo slegt, als edel bloed;

Soo jong, als oud; man, vrou, en quaed en goed;

Die vry gaet, of in banden zit gekluysterd.

Looft hem soo Lugt; als Land; en Waterdieren;

Laet hem de Boomen loven, en al 't Kruyt;

Dat zelfs het Aerdrijk zijnen mond ontsluyt;

Looft hem soo Seên, als Meeren, en Rivieren:

Die alles wat'er leefd zijn goedheyt meedeeld.

En heeft hy ons to Land gesteld in rust;

Hy kan wel waken, dat, wanneer 't hem lust;

Dees' sware Slag voor ons een lieve Vreê teeld.

EYNDE.

(37)

Victoryvreugt. Over den glorieusen en welgelukten aenval op de Engelsche oorlogschepen, In hare eygene Havens, MDCLXVII,

Onder het beleyd van den Heere Cornelis de Witt;

Ruwaerd Baljuw en Opperdijkgraef van den Lande van Putten, regeerende Borgermeester der Stad Dordrecht, Gedeputeerde ende Gevolmagtigde van de Hoog Mog: Heeren Staten Generael der Vereenigde Nederlanden in der zelver Vloot: En den Ed: HEERE Michiel de Ruyter;

Ridder, Luytenant Ammirael van Holland en West - Vriesland, &c.

Hoe vroolijk klonk 't geluyt wel eer van Judaes zang!

Doe God verslonden had die groote Water-draken;

Die zelfs, in 's Hemels spijt, halstarrig 't Hoofd op staken, En liet Jakob niet vertrekken, dan doordwang.

Doe Miriam zig ook verstond op trommelslagen,

(38)

Gevolgt by Reyen van het Vrouwelijk geslagt;

Doe man, en vrouw, en kind aen God Dankoffer bragt;

Als't na dien bangers nagt so helder op quam daegen.

't Is even, of die dag op nieuws herbooren wort, (De plagen zijn nog uyt de Wereld niet gebannen) Al smoorde Pharáó, nog blyvender Tyrannen;

Maer ook, so is Gods arm in't minste niet verkort.

Wat heeft ons' Landzaet niet gesukkelt, en gebeden!

En wijl hy, binnens lands, geleden heeft van all's, Soo valt help Amelek van buyten, op de hals, Die eerst zijn eygen volk den nek hadd' ingetreden;

Maer God ontfarmde zig, die't Swaert trok uyt de schee, Dien't ligt viel voor sijn Volk een Josua te verwekken:

Die, vol van moed, gaet na des Vyands Havens trekken;

Wijl daer niet wichtigs uyt te werken viel op Zee.

Die't Burgermeesterschap verliet, en't zagte Kussen, En geerne nam het Swaerd, voor't Wetboek, in de hand:

Die Englands grootste troost dee springen door den brand;

Op hoop van door dien Brand het Oorlogsvuyr te blusschen.

De Naesby, opgebouwt doe d' Eerste Carel lee, Maer naderhand herdoopt om 't hatelijk herdenkken,

Wiens Groot' en Sterkt' alleen een heele Vloot souw krenken, Werd in Triumph gebragt op Hollands Goederee.

(39)

Den Eyk, die wonderlijk den Koning hat behouwen, Maer nu ontbloot van hulp en 's Konings regterhand, Werd in een oogenblik gesteld in ligten brand, Daer't de Casteelen, en het Vaste land aenschouwen,

Tot tweemael, heeft de Theems het ongeval beschreyt Met heete tranen van het Een', en 't ander London.

Het Houte wiert door't vuyr, op't water zelfs, verslonden;

En't Steene door de vlam op 't land in d'asch geleyt'.

Het Derde gaet niet vry; maer volgt deselve gangen:

De Solfer tast het aen in't ingewant, soo fel, Dat het gelijk verdween; en heeft daer door, so wel, Het selve eynde, als den selven Naem ontfangen.

't Is waer, in't eerst stond elk of min, of meer verbaest;

En't scheen onmooglijk die Bakbeesten aen te randen:

Maer Brakel trok Baer eerst de Kiezen en Baktanden, Hoe wel wat pijnlijk, wijl het toeging metter haest.

Wat sloeg Rochester voor geluyt? wat moed had Chattam?

Doe in haer oog en schoot's Lands Spaerpot wiert geleegt;

Des Oorlogs Minnemoer, en't Magazijn geveegt?

En doe Matroos heels huyds, en sonder bloed haer Schat nam?

Maer gy, ô Holland! juygt, en schept een nieuwe moet;

De Nesby komt voor af om zekerheyt te geven,

(40)

In wat voor vrees, dat al zijn Broeders moeren leven, Wijl haer de Witt vervolgt op een en selvenvoet.

Wat adem schept, zing mee; Of, vind men nog al keelen, Die swygen, en haer deel verzakemaen de Vreugd?

En bijt men nog soo en bits en vinnig op de Deugd;

ô! Al te vreugtbre Nijt en kinderen to teelen!

En perst men no het Sweet, door dwang, den Burger af?

Rijd nog de Overheyt op d' halsen der Gemeente?

Werd nog al Weeuw en Wees gevild, tot op 't gebeente;

En zit de Staet aen 't Roer, den Onderdaên tot straf?

Maer! die zig selfs so bot, uyt domme drift, spreekt tegen, Veragt Gods goedheyt; en is tegens 't Vaderlant Soo veel, en meerder, als den Engelsman gekant;

En wil de zaek, niet als naer eygen Baetzugt wegen.

War proef gaet sekerder, als dat men Lijf en Goet, En Eer, soo menigmael gaet voor de Vryheyt wagen?

Hoe is 't dan mogelijk, dat zulke konnen dragen Soo blykelijke Deugd in een geveynst gemoet?

Daer een der Broederen, met wijsheyt, 't Roer bewae't?

Daer d' ander 't voorst van 't Schip verdedigt met den Degen, Daer gaet het wel: En die hier morrende spreekt tegen, Stap' uyt het Schip; want hy en is de vragt niet waert.

(41)

Op de Schildery of taffreel Ter gedagtenisse der zelfde Victory van Den Heere Cornelis de Witt, &c.

Door de Stad Dordrecht in haer Raedhuys opgerigt.

De Oudheyt werd nu kinds, haer luister is verdweenen;

De Witt stapt alles, wat'er voor hem ging, verby:

Dit is een kort begrijp van Deugd: dees' Schildery Daegt al het Marmer uyt van Romen en Athenen.

Dit hoofd, en deze hand schonk 't Christenrijk de Vrede.

Hoe vreeslijk trok hy uyt! hoe liefflijk quam hy weer!

Die Carels Schepen brak tot houtskool; om't geweer Tot zagte zeyssens tot kouters to versmeden.

Gelukkig Raedhuys en verheugde Galeryen!

Wiens naem dat eeuwig werd door deze Schildery;

Indien gy wild, dat ook de Vrede Eeuwig zy;

Verçier de Spiegels van ons' Schepen met Copyen.

Nog op de zelve.

Dit is de Witt, die voor 's Lands Vryheyt was geschapen:

Die zig, vrywillig, van het Kussen heeft berooft;

Dat by zijn Vaderland geleyt beeft onder't Hooft;

Op dat het, afgeslooft, eens mogt gerust gaen slapen.

(42)

Blyde inkomst Van zijne Koninglijke Hoogheyt Den Heere Prince van Orange, Na het innemen van de stad Bon, Verwinner weder gekeerd.

I.

Vrolijk! Vrolijk! de Prins keerd weder, de Prins keerd weder, Gekroond met Segen,

Gekroond met heyl en Segen;

Op des Vyands verbeve Sterkten, Met dappren moed, verkregen.

Laet nu dan weder Holland; bedolven in de Asschen, Haer Aenzigt op gaen heldren, en schoon afwassen.

II.

't, Water, 't water, 't water, most Cours verandren, En leerde tweemael ebbens;

Op 't vermetel Voornemen, en 't Landen der Englandren, En 't Landen der Englandren,

't Heeft zig van d' oude Pligten en de Natuur ontslagen;

(43)

Om nae Gods wil zig’ om náe Gods wil zig In alles te gedraegen.

III.

De winden, de winden, de winden, Oost Noort, Zuyd, West, Woeyen in onse Seylen,

Nae dat elk noodig had nae dat elk noodig had.

Smyrn' en Oostindiên, met rijke Koopmanschappen, Die konnen klaer getuygen,

Die konnen klaer getuygen, Hoe God haer liet Ontsnappen.

IV.

De schrikkelijke Regen, selfs in de Regenmaenden, Sag men nu voor de Droogre wijkken,

Die weg voor't Leger baende:

Soo, dat men 't Schur kon voeren, Soo, dat men 't Schut kon voeren Langs veld en dijkken.

't Ys, 't Ys, en der Franzen Aenslag is op een nagt versmolten:

War dat wy hooren!

Wonder is't, hoe he Water den Haegschen brant komt blussen, Eer s' is gebooren.

V.

Eens, en daer nae, nog driemael, Eens, en daer nae, nog driemael

Zijn twee vlooten geslaegen,

Gewapent van de twee magtigste Croonen;

(44)

Die d' heele Weereld konden, Met haer geweld afloopen.

O diere Heerschappyen, die men moet zoeken Met zoo veel Christen bloed!

O Drift der Princen, ô Drift der Princen, Vol groote Ydelheid!

O Ydelheid vol Ydelheid!

O Ydelheid!

VI.

Wijl men woed hier beneden, Is ons' Held hooger op getrokken, En greep haer by den Gorgel;

's Rijks Vorsten, 's Rijks Volkeren die riepen, ach, wee, ach!

Een Prins, het onderwesen, Quam weder tot zijn Heer, Quam weder tot zijn Heer:

Den ander blijft in vreesen, En ydle hoope;

Maer, ondertussen ziet hy ziju Landen stroopen.

VII.

Zelfs alle Elementen waren op onze Zy, Waren op onze Zy;

Maer 's Princen hart en armen Voegde God daer by.

Hy heeft de Fransche banden,

En Thetis slaefsche Ketens aen twee gebrooken, Die, vluchte uyt zijne Steden,

Door snood Verraed, gewonnen, d' Ander kromp na zijn Havens,

Dat de Lenden hem sleepten, Dat de Lenden hem sleepten.

(45)

Kom Phoebus, die de Nevlen doet flux verdwynen, Kom, laet ons uw Hoogheyt vieren,

Gy zijt wel zonder rimplen;

Maer niet, met niet Sonder Laurieren.

Nota.

Dat het voorstaende geen Gedigt, maer alleenig Woorden zijnde, op verscheyde Musijk-stukken,

Toegepast;

't selve de reden is,

Waerom daer in geen geregelde Rijmtrand.

Zoo als door het verdre Werk, heeft konnen vallen.

(46)

Mengelstof.

(47)

Proces crimineel door Mr. Aernout van Overbeke; Patient van onverdragelijke Tandpijn, Eyscher ter eener,

Contra

Een van zijne kiesen, als Parturbateur van desselfs dach- en nachtrust, Gedaegde in 't voorschreve cas ten andren zyde.

Eysch.

Schellem, vreugdedief, verrader, Moorder van uw eygen Vader,

Die nu, hadt ik 't niet belet, Laegt al fang in 't graf te bed;

Heb ik ergens in misdreven, Heb ik minder u gegeven,

Als ik wel aen andre dee?

Had gy niet de beste stee In mijn onbeschaemde Bakhuys, Molenaer van 't stinkend Kakhuys?

Heb ik niet steets gevoedt, En gelijk een Tand behoedt?

Heb ik u een beer ontstoolen?

Wijst my nog eens sulken Molen, Die (het wayt of niet) den dag, Malende door brengen mag.

(48)

Draegt gy niet op 't Hooft twee Kroonen.

Om uw Adel mee te toonen?

Zijt gy niet met my geweest, Daer wy t' samen, onbevreest, Heele Legionen Duyven Wisten van het been te kluyven?

Draeg ik niet de naem van Vraet, Om dat gy in 't Montstuk staet?

't Heugt my nog, en het vermaekt my, Dat de Goude eeuw riep, raekt vry,

Daer's een Schapenbout; wat soo:

En wy leydens' ook op stroo.

Nog na dat ik hadd' geseten Nevens andre, en gegeten,

Vraegt de Bakker in het Lam, Hoe hy eerst aen neering quam, Hy en kan 't u niet ontleggen, En by sal niet anders seggen, Als dat ik hem maer alleen Heb geholpen op de Been:

Wat deed gy te Delft een teken In de heete Somerweeken!

Hoe kreet Soetje in de Kolf, Doe ik at gelijk een Wolf;

Daer ik alles heb verslonden, Wat op tafel wierd gevonden;

Dat een yder, die 't sag aen, Meer kost oog, als mont versaen:

'k Slokte 't in gelijk als klokspijs;

En ik bad ey! maekt de Kok wijs, Dat een yder, voor zijn deel, Heeft genooten even veel.

't Is niet eens vertellens waerdig:

't Was een kleyne Kunst, maer aerdigs,

(49)

Doe de Vrouw in Gorichom In haer droeve tranen swom:

En zy vraegde aen haer knegten, Die altoos de spijs aenregten,

Is't mijn Heer van Hooren niet, Die soo dapper van hem schiet;

Als men wouw de waerom weten, Sey zy, nog als half bekreten;

Om dat hy soo wonder net Al't Goed in 't graemte set.

Hondert duyzent andre dingen;

Dog het zijn maer beuselingen, Dat tot Moeder van der Vegt Nog een Vaers is opgeregt;

Dat ik to mijn holle kuwen 't Sestig koekjes wist te duwen,

Voor een zimpelen ontbyt Binnen tien quartieren tyt.

Hebt gy ooyt wel moeten vasten?

Is 'er yets tot mijnen lasten, Segt het, dat het Keelgat zy Regter tusschen u en my.

Maer, 't is best voor u gesweegen, Als de bout op't hooft gekregen;

En soo 't quam aen den Fiscael, 'k Wed by song wel andre tael, Waerom komt gy my dan tergen?

Waerorn houd gy Herrebergen Voor de Sinking, die zijn pat Leyt naer 't een of 't ander gat?

Hy sou u van selfs nier smeeken, Maer voorby gaen, sonder spreeken,

Soo gy niet riep van ter zy Buurman, gaet gy soo verby?

(50)

'k Houdt voor deugd, en waer gepresen, Komt hy, wellekom moet hy wesen:

Maer wat duyvel, weer to dient, (Hy zy Buurman, hy zy vrient) Dat by in de beste kamer

Moet logeeren? 't was bequamer In een ander voor dien Gast, En voor my ook minder last.

Wat behoeft hy Huys en hoeken Te doorsnufflen en te soeken?

Waerom blijft mijn Kakebeen Van den Hontsvot niet met Vreen?

Stinkend Gasthuys van elenden, Dat my om en om doer wenden,

Als ik in mijn jammerbed U met Brande wijn bert'.

's Daegs moet ik de vloer bekruypen, En maek wonderlijke stuypen;

Dan leg ik de wang voor 't vuur, Of ik krabbel in de muur, Dat mijn nagels stukken scheuren:

En dan roept men; watte guren, Wat grimmassen maekt de Vent!

Och, hy is geen pijn gewent:

Heer! wat benje ook al kleyn seerig:

En dat seggense, soo smeerig, Met haer neus wat opgeschort, Dat mijn Tandpijn grooter wort.

Hondert Besjes van Doctoren Komen lellen aen mijn ooren,

'k Weet Remedie voor u strak;

Zoygt een pijn twee drie Toebak, Dat zal al de herssens droogen, Als die sinkingen, die poogen

(51)

Neer te schieren voor uw krop, Droogt een pijp Verinis op.

d' Ander seyt, mijn Oom Jan Hagel Bruykte maer een starke nagel,

Stak s' in 't gat; en van de lucht Teeg de Tandpijn op de vlucht, Oly uyt papier te branden, Die te steeken in de tanden,

Roept een oude Kevelkin, Daer vind ik groot voordeelin.

Maer war yder een mag praten, Wat ik doe, 't en mag niet baten:

Daerorn nam ik een besluyt, En zey, Schelm, gy moeter uyt.

Voort liet ik de Vierschaer spannen:

Luy van wijsheyt, Oude mannen Saten boven in den Raed, Dat wat minder was van Staet, Dorst soo diep niet binnen komen, En het heeft zijn plaets genomen

Aen den ingang van de poort.

Maer war beard 'er? swijg, en hoort.

Fijn man, dien ik hier doe dagen, Dit moet ik u eerst afvragen,

Of gy niet komt tot beken, Dat ik niet wraekgierig ben?

Die den Regterstoel bekleden, Zijn't geen Buyren, zijn 't geen leden

Van uw Maegschap, van uw bloet, 't Samen met u opgevoet?

Fiat: neemt het tot uw voordeel;

'k Weet het Luyden zijn van oordeel, Van Bedaegden ouderdom;

Eenige gaen zelfs al krom,

(52)

Door't gebruik van hooge jaren, Mannen in de kunst ervaren;

Daerna ben ik voort gegaen, En heb dus mijn Klagt gedaen.

Heeren; die dees man het leven Nemen kund, of weder geven,

Deze Kerel, daer hy staet, Lijkt een vroom man van gelaet:

Maer ik scheur van smert mijn resel, Als die onbeschofte Ezel,

Daer hy maer zinking vind, My doet kryten als een kind;

Ook en kunnen zijn Gebueren Niet in 't minste by hem dueren;

Want zy zeggen, in zijn nest Woont de duivel, of de Pest.

Heeft hy's avonds iets gegeten, Heeft de Stooker iets vergeten,

Houd by in zijn Botlery Nog wat knor, of brood ter zy, Of gebakken, of gezoden, Niemant zal by daer op nooden;

Hy, die haet een etend gast, Vreet het zelver in zijn bast:

Liever zal hy 't laten rotten In zijn hoekjes, in zijn kotten,

Eer hy in des hungers nood Mee zou deelen van zijn brood.

Maer waer in heb ik 't verhoeteld?

'k Heb hem, als een kind, getroeteld;

En gespijst, niet anders, als Waer't een Koning van zijn hals.

'k Heb het hier in willen toonen, Hoe de Fiel my quam beloonen;

(53)

Hoe hy, met een diefse greep, My tot in 't gedarmte neep.

Dies zoo maek ik mijn Conclusie;

Dat Hy, oorzaek van Confusie, Die my swaer heeft geledeert, Zy ter dood gecondemneert.

Antwoord.

't Val voor eest aen 't protesteren, Waerde en Exkiesche Heeren,

Dat Hy op mijn gierigheyt Stadig aen te schrollen leit.

'k Heb het zelfs wel meest van nooden;

Soud ik dan nog gasten nooden?

Heb ik niet zoo meenig nagt, Ook met vasten doorgebragt?

Van uw liberael Tracteren Komt gy hier staeg declameren;

Wat leyt dese Raed daer aen, Hoe het in uw' huys mag gaen?

Laet ik vrek en gierig wesen, Hoewel, 't eerst moet zijn bewesen,

't Raekt my niet, 't zy quaed of wel;

Want dat is niet Criminel.

Maer ik wil met Eed' verklaren, Dat, in dees drie laerste jaren,

Ik nooit proefde dit, of dat, Van 't geen in uw Bakhuyszat:

Gy hebt altoos, wilt het weten, Op uw regrer zy gegeten;

Wat had ik daer van te bet, Dat mijn Buren wierden vet?

Waer toe wierd my 't brood ontrokken?

Hoe quam dat de lekre brokken

(54)

Nu de hoekhuysman bedong Tegens over d' oude tong.

'g Hebt my ook voor heen verweten Van u veel en beestig eeten:

Hielp ik u niet uyt het Net, Als gy had om strijd gewet?

Gy kund seggen, dat 't mijn pligt was:

Maer soo haest ik uw gedigt las, Sag 'k u klagen over 't kruys Dat ik gasten bragt in huys.

Noit heb ik haer waergenomen;

Maer zy zijn van selfs gekomen:

Zijn zy oorzaek van uw pijn?

Wat, het mogt de duivel zijn!

Zyde wam'sjes aen te trekken, Die de borsten pas bedekken,

Daer het is soo bitter kout:

Laten mogt g'et, en gy sout Meer op uw gesontheyt letten, Als uw kleeren te verzetten!

En met uwe kale gat

Naekt te loopen door de Stat.

's Winters staense in de Lomert, En tot Jan Oom vast bekommert;

Daerje meer aen vuir verteerd, Als uw Plunje wel is weerd.

Maer ik wil 't soo hoog niet halen, Geen Gedaegde past het smalen:

En, wat heb ik dog gedaen, Dat gy my verby kost gaen Met te vast gesloten handen?

Dat ik u wat aen quam randen, En eens heusch vermaning dee Van den honger, die ik lee:

(55)

Schoone wonderlijke zaken, Om eens woorden van te maken:

En wat was 't een ongemak, Dat ik om het mijne sprak!

Na uw wetten most ik leven;

Als gy woud, ik wierd verdreven:

Als het Rooken maer ging aen, Is de pijn, als took, vergaen.

Maer het rooken, vieren, betten, Mogt op 't lest my niet versetten;

En mer reên, viel ik u hart;

Want ik wierd van honger swart.

Gy klaegd van uw smert en droef heyt, Maer ik klaeg, dat het een Boef zeyt,

Die mijn vromigheyt en Eer Neemt, en niet kan geven weer.

Legt het niet op Kies nog Tanden, Maer op uw vervloekte handen,

Die u maekten droef en stom;

Dat gy sat als gek en dom.

Andre ook om uwent wille Saten uyt beleefdheyt stille;

En gy wierd quansuys gestoord Om het momp'len van een woord;

En men most voor 't Heerschop swygen, Om geen quaden bek te krygen:

En dan sat men in den dut Om een duyvels Rest of Schut, Dat dien avond was verlooren, Dan wierd wel het Spel verswooren:

Maer hoe lang duurt uwen eed?

Als de warmte van een Sheet:

'k Lag een reys om sulken Vloeker.

Kreegt gy geld, alwaer't op woeker,

(56)

Gy vloogt weerom na de Kroeg, Daer de duyvel fray om loeg.

Brave, wel geboore stukken,

Als 't met geld niet meer wouw lukken.

Als men last gaf aen de meyt;

Nout komt t'avoud om bescheyt.

Segt; 't en komt my niet gelegen, 'k Heb een Wisselbrief gekregen, Die voor al moer zijn betaeld;

Hy mag zien waer dat hy 't haeld.

Burgers mosten 't dan ontgelden;

Fransche Kramers kael van gelde, Maer in 't schryven wonder tijk, Waren dan uw' laetste wijk:

Burgers maek te Gy tot Borgers, En de Vrolijke tot Sorgers.

't Was; schaf op, geef, hael, send, lang;

Alle dingen was uw gang.

Tot François en de la Smagte Ging gy uw Credit verkragten:

Hoe verseekerd is Campier, Of hy midden zat in 't vier.

Maer hier wou 't niet langer deugen;

Elk zag uw bedrog, en leugen, En gy mist doe dien Buyt;

Want de Baes was altijd uyt.

Dies zoo liep gy tot la Coste, En daer was 't, Monsieur mon hoste,

Ziet ik ben een eerlijk man;

En ik heb aen Jonker Jan Een nieuw Kermispak verlooren:

't Spijt my, dat ik u kom stooren, Maer ik heb gehoort daer of:

Dar gy hebt een fraey nieuw Stof.

(57)

Ja 't is waer, weest niet verlegen, 'k Heb 'et gisteren niet gekregen;

Zet u zelven buyten zorg:

Monsieur Paule Trachtenborg, Om dat Jan in 't nieu mach raken, Zal 't in eenen dag opmaken:

'k Wil geen geld voor 't halve jaar:

En daer mee was Nout weer klaer.

Lorssen, Spelen, Liegen, Kletsen, Op te snyen en te swetzen.

Was by u alzoo gemeen En geworteld, dat het scheen, Als gy niet waerd aen het spelen, Begon u 't leven te vervelen:

Was de dag niet lang genoeg, Gy bleeft 's nagts wel in de Kroeg.

Daer van sult g' uw Bakhuys snoeren, Eer ik meer kom in te voeren,

'k Sta niet onder uw gebied, Noch uw' wetten; zoo gy niet Luistren wild na Recht en Reden, Maer my schelms zoekt te vertreden:

En zoo ik 'er noch moet an, Zal ik zeggen wat ik kan.

Zoo gy my zoekt te verstooten, Zal ik al uw doen ontblooten:

Daerorn kiest of Krijg, of Vree:

Zoo gy wild, zoo wil ik mee.

Replycq.

Al dat lastren, al dat schelden, Schellem! zal ik u vergelden:

O vervloek t' ondankbaarheyd!

Weet 'er Beest wel, wat het zeyd?

(58)

Laten dan mijn tong en lippen Zulke woorden haer ontslippen?

Waerom zijnze in de poort Niet in haren dop versmoort?

Of ik schoon met u krakeel had, Gy en vreest niet, dat het Keelgat,

Dat al opslokt war 'et vind, U gantsch levendig verslind.

Derft gy, uit uw boey en banden, Spreeken van uw Meesters schanden?

'k Had schoon, als gy zegt, gedaan:

Wel, wat droes! leyt u daer aen?

Zijt gy magtig my te straffen?

Maer gy zoekt my te verblaffen Met uw' onbeschaemden bek.

Ben ik Los, ik ben niet Gek.

'k Stoorme met aen al uw' praten, 'k Zal 't Pleydoy niet steeken laten,

Al zouw 't onderst boven staen;

Want mijn welvaerd hangt 'er aen.

Maer my dunkt, het is te zottlijk, Dat ik meê zoo slegt, zoo sportlijk,

Zouw gaen schrollen op uw' Eer:

Wat was't dan? kamp; en niet meer;

'k Heb veel swaerder argumenten, Als met kijven, parlementen

Mijnen tijd te brengen deur:

Monsieur, vostre Serviteur.

Hier zijn meer als ik, die klagen;

Gy doer al de buurt gewagen Van u valsche Schelmery Is 't niet waer? bekend het vry, Dat gy by uw' naeste Buyren Hebt gegraven door de muyren

(59)

In de zagte stille nacht,

Als men om't verraed minst dacht.

Zijn dat eerelijke streken?

Iemands huys in brand te steeken?

Die noyt stroo, gelijk hy zeyt, U heeft in de weeg geleyt?

'k Zeg het, eer ik meer geruys maek, Rond uyt, dat het is een Huysbraek:

Dat de Rechter voort verschaft Na uw' werken Loon, of Straf.

Duplycq.

Honger heeft m'er toe doen komen;

't Geen ik noyt had voor genomen Is van my volbragt; 't is waer:

Maer de Nood was veel te swaer:

Ik en kost niet langer duyren.

Was 't niet beter by mijn buyren Spijs gezogt in mijnen nood!

'k Dagt veel beter Dief, als dood.

In de Wet is ook geschreven;

Dat een yder een zijn leven Vryden mag, als hy best kan?

Aen die Wet, daer houw' 'k me an.

Sententie.

't Is genoeg met al uw temen;

Dat kan geven, nochte nemen:

Maer daer leyd expres een Wet Op het Steelen ingezet;

En op Huysbraek principalijk.

Al uw fondament staer qualijk;

En die Wet, die gy citeert, Is zeer slecht geallegeert.

(60)

Schelden in uw Heers presentie, Weygren hem obedientie,

Is genoeg, dunkt my, alree U te rukken uit uw stee.

't Ander, is mijn excusabel.

Dies verklaert m' u; Incapabel Dienst te doen aen't Vaderland:

Daerom moet gy ook van kant:

Ik, om dat ik President ben, En uw' daden pertinent ken,

Stryk alleen hier't oordeel af:

Gae, bereyd u tot de Straf.

Executie.

Strakx wierd daer de Beul ontboden, Die zich ook niet lang liet noden,

Maer verscheen strakx op de plaets.

't Was een Ventje, kleyn, en vaets, Krom, lam, root haeir, en gebuchelt;

Na hy had een uur gekucheld, Bood' hy ons een goeden dag, Met een Phariseesche lach.

Doe nam hy een gloeijend yzer;

Maer wat Duyvel! ik was wyzer, En ik trok mijn Bakhuys weg.

Wel wat schortje, Hontsfot, zeg?

Zey ik met mijn mond vol tanden:

Hy weêrom, ik wouw hem branden, Met tees' ik van 't stoeltjen op, En greep 't Ventje by de kop:

Dat by braef daer na betaelde.

'k Ging weêr zitten, en hy haelde Zoo een Brandhaek uit zijn zak, Dat ik schrikte; met zoo stak

(61)

Hy zijn hand uyt, want hy meende, Dat ik niet genoeg en leende;

En hy greep my by de krop;

Doe verdraeyde ik mijn kop:

Met ley Meestrtje Antony Een paer pooten op mijn Trony,

Dar ik wierd' als ziende blind:

Maer ik schreeuwde, als een kind, Doe de duyvel was aen 't rukken:

'k Riep, gy trekt mijn Bakhuys stukken;

Stil, 't is buyten uwe macht:

Maer hy met een domme kracht, Die my doe in zijn geweld had, Trok; en eer ik tien geteld had,

Was de Bogger dood en kout.

Doe nam hy een hand vol zout, En die wreef hy in mijn koonen:

Ik doe, om mijn hart te toonen, Zey niet eens, noch oey, noch ach;

Schoon 't by my wel anders lach.

Ik doe aen't swart bloed te quylen Heele bekkens: onderwijlen

Nam ik nog wet eens mijn Tand Te bekyken in mijn hand.

Daer de Fiel my niet kost zeer doen;

En zey, Guyt, gy zult 't niet meer doen, 't Ben nu eens van u verlost;

Gy en zult voortaen de kost Niet meer in mijn Bakhuys krygen;

Van mijn deugd zult gy wel swygen.

'k Wenschte nu wel, dat gy zat In een van die Besjes gat, Die my, doe ik was beladen, Stadig lelden met haer raden;

(62)

Daer zoo zat gy warm en wel, En 't was regt voor u een stel:

Daer behoefd' gy niet met byten, Als by my, u zelfs te slijten;

Al die moeyten is gedaen, En my dunkt, 'k zie u al staen, Dar gy werd zo dik bescheten, Als gy hebt by my gegeten:

En dit voordeel isser weer, Dat noch nu noch nimmermeer Een van Vrienden of van Buyren Weer zal zeggen; 'k kan niet duyren:

Want in zijn ontijge nest Woond de Duyvel of de Pest.

Zoo dat ik hier in geen been vin;

Want gy hebt het hok alleen in:

In een vogte vette grond;

En gy woond in zagter mond.