BESLUIT
Besluit van de Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit als bedoeld in artikel 37, eerste lid, van de Mededingingswet.
Nummer 5758 / 6
Betreft zaak: 5758/ Ordina - Be Value
I. MELDING
1. Op 16 augustus 2006 heeft de Raad van Bestuur van de Nederlandse
Mededingingsautoriteit een melding ontvangen van een voorgenomen concentratie in de zin van artikel 34 van de Mededingingswet. Hierin is medegedeeld dat Ordina Nederland B.V.
voornemens is zeggenschap te verkrijgen, in de zin van artikel 27, onder b, van de
Mededingingswet, over Be Value B.V. Van de melding is mededeling gedaan in Staatscourant 162 van 23 augustus 2006. Naar aanleiding van de mededeling in de Staatscourant zijn geen
zienswijzen van derden naar voren gebracht.
II. PARTIJEN
2. Ordina Nederland B.V. (hierna: Ordina) is een besloten vennootschap naar Nederlands recht, waarvan alle aandelen worden gehouden door de beursgenoteerde onderneming Ordina N.V. Ordina N.V. en haar dochtermaatschappijen zijn binnen Nederland en België actief op het gebied van advisering en dienstverlening terzake van informatie- en communicatietechnologie, waaronder met name activiteiten op het gebied van consulting, systeemontwikkeling, integratie en outsourcing.
3. Be Value B.V. (hierna: Be Value) is een besloten vennootschap naar Nederlands recht. Be Value is een dochtermaatschappij van H.L.M. Triangle Beheer B.V. De activiteiten van Be Value hebben betrekking op consulting op het gebied van informatie- en communicatietechnologie en het ontwikkelen van applicaties die dienen ter verbetering en ondersteuning van de
bedrijfsvoering van haar klanten.
III. DE GEMELDE OPERATIE
intentieverklaring tussen Ordina en H.L.M. Triangle Beheer B.V. d.d. 9 augustus 2006.
IV. TOEPASSELIJKHEID VAN HET CONCENTRATIETOEZICHT
5. De gemelde operatie is een concentratie in de zin van artikel 27, onder b, van de Mededingingswet. De hierboven, onder punt 4, omschreven transactie leidt ertoe dat Ordina uitsluitende zeggenschap verkrijgt over Be Value.
6. Betrokken ondernemingen zijn Ordina en Be Value.
7. Uit de bij de melding ter beschikking gestelde omzetgegevens blijkt dat de gemelde concentratie binnen de werkingssfeer van het in hoofdstuk 5 van de Mededingingswet geregelde concentratietoezicht valt.
V. BEOORDELING A. RELEVANTE MARKTEN
Rel evan t e pr oduct mar kt en
8. De activiteiten van Ordina en Be Value overlappen op het gebied van IT-dienstverlening.
9. In eerdere besluiten1 is aangegeven dat binnen de markt voor IT-dienstverlening mogelijk een nader onderscheid te maken valt (i) naar de aard van de geleverde diensten, (ii) naar
doelgroep van IT-dienstverleners en (iii) op het gebied van outsourcing naar outsourcing ten behoeve van grote respectievelijk kleinere ondernemingen2.
10. Be Value is niet actief op het gebied van outsourcing, zodat het mogelijke onderscheid op het gebied van outsourcing in onderhavige beoordeling verder buiten beschouwing kan worden gelaten.
1 Zie bijvoorbeeld het besluit van 23 december 2004 in zaak 4308/ Getronics – PinkRoccade, punt 22, het besluit van 18
maart 2004 in zaak 3903/ Ordina – TVW, punt 9, het besluit van 24 december 2003 in zaak 3804/NCCW – Inter Access -
Woningraadgroep, punt 18, het besluit van 25 september 2002 in zaak 3114/Ericsson – O2 Netwerk , de punten 12 tot en
met 14 en het besluit van 1 augustus 2002 in zaak 3018/Atos Origin – KPN Software Huis, de punten 22 tot en met 27.
2Vergelijk ook de beschikking van de Europese Commissie van 29 juni 2001 in zaak COMP/ M.2478 - IBM Italia/ Business
(i) Onderscheid naar de aard van de IT-diensten
12. In eerdere besluiten3 is aangegeven dat binnen de markt voor IT-dienstverlening mogelijk een nader onderscheid te maken valt naar de aard van de geleverde diensten. Hierbij is een tweetal onderverdelingen overwogen. De eerste mogelijke onderverdeling is (i) onderhoud van en ondersteuning bij hardware, (ii) onderhoud van en ondersteuning bij software, (iii) consultancydiensten, (iv) ontwikkeling en integratie, (v) IT-management dienstverlening en (vi) business management dienstverlening.
13. Partijen zijn niet actief op het gebied van onderhoud van en ondersteuning bij hardware en software, zodat dit mogelijke onderscheid verder buiten beschouwing kan worden gelaten.
14. De tweede mogelijke onderverdeling van de markt voor IT-dienstverlening naar de aard van de dienstverlening die in eerdere besluiten is aangegeven, is een onderscheid naar
verschillende stappen in de zogenaamde “ dienstenketen” , te weten (i) planning en ontwerp, (ii) implementatie, (iii) beheer en (iv) onderhoud en ondersteuning.4 Omdat partijen niet actief zijn op het gebied van onderhoud en ondersteuning, kan ook dit mogelijke onderscheid verder buiten beschouwing worden gelaten.
15. Onderzoeksbureau ECORYS-NEI heeft in opdracht van de d-g NMa in 2004 in samenwerking met onderzoeksbureau International Data Corporation (hierna: IDC) een
sectorstudie uitgevoerd met als doel meer inzicht te verkrijgen in de marktafbakening in de sector IT-dienstverlening (hierna: het ECORYS-rapport)5. Uit het ECORYS-rapport is gebleken dat ten aanzien van de in punt 14 genoemde (mogelijke) deelmarkten (op basis van de dienstenketen) mogelijk een nader onderscheid dient te worden gemaakt naar (a) infrastructuurdiensten en (b) applicatiediensten6.
3Zie het besluit in zaak 4308/ Getronics – PinkRoccade reeds aangehaald, punt 13 tot en met 23.
4 In eerdere besluiten van de NMa (zie voetnoot 1) zijn veelal de Engelse termen gebruikt: (i) consultancy, (ii)
implementation (building technical and business solutions), (iii) operations management, (iv) support services or
maintenance en (v) training.
5 ECORYS-NEI, IDC; Marktafbakening in de sector IT-dienstverlening, september 2004.
het ECORYS-rapport is gebleken dat de organisatiestructuur van afnemers en de besluitvorming van de aankoop van IT-diensten meestal gericht is op dit onderscheid. Dit beeld wordt bevestigd in het marktonderzoek van de NMa in het kader van onderhavige zaak.
17. In de onderhavige zaak kan in het midden blijven of sprake is van één markt voor IT-dienstverlening of dat op enigerlei wijze nader onderscheid dient te worden gemaakt naar de aard van de geleverde IT-diensten, en mogelijk daarbinnen nader onderscheid dient te worden
gemaakt tussen infrastructuur- en applicatiediensten, aangezien de materiële beoordeling hierdoor niet wordt beïnvloed (zie de punten 26 tot en met 31).
(ii) Onderscheid naar doelgroepen
18. Indien een nadere segmentatie naar doelgroep (sector) wordt gemaakt, zijn in eerdere besluiten8 de volgende mogelijke deelmarkten onderscheiden: (i) financiële sector, (ii) (semi-) overheid, (iii) handel, (iv) industrie, (v) transport, (vi) utiliteiten, (vii) telecommunicatie en (viii) media.
19. De dienstverlening van Be Value richt zich niet op de sectoren handel, transport en utiliteiten, zodat dit mogelijke onderscheid buiten beschouwing kan worden gelaten.
20. In een eerder besluit is aangegeven dat uit het ECORYS-rapport is gebleken dat een onderscheid naar doelgroep niet relevant is voor diensten met betrekking tot de infrastructuur9. In het navolgende zal derhalve alleen worden ingegaan op de positie van partijen op mogelijke (deel)markten naar doelgroep op het gebied van applicatiediensten.
21. In de onderhavige zaak kan in het midden blijven of op het gebied van applicaties nader onderscheid dient te worden gemaakt naar doelgroep aan afnemerzijde, aangezien de materiële beoordeling hierdoor niet wordt beïnvloed (zie de punten 32 tot en met 35)
Rel evan t e geogr af isch e mar kt en
7Infrastructuurdiensten zijn volgens het ECORYS-rapport diensten ten behoeve van computer hardware en infrastructuur
software. Applicatiediensten zijn diensten ten behoeve van applicatie tools en applicatie software.
8Zie voetnoot 1.
9Zie het besluit in zaak 4308/ Getronics – PinkRoccade, reeds aangehaald, punt 21. Daarin is aangegeven dat: ‘De
22. Partijen wijzen wat betreft de markt voor IT-dienstverlening op het feit dat grotere afnemers grensoverschrijdend opereren, waardoor IT-diensten steeds vaker internationaal worden aangeboden. Partijen zijn derhalve van mening dat de markt voor IT-dienstverlening ten minste nationaal is. In eerdere besluiten10 is inderdaad aangegeven dat mogelijk sprake is van internationalisering van de IT-dienstverlening.
23. In navolging van eerdere besluiten11 en in aansluiting bij de beschikkingspraktijk van de Europese Commissie12 kan in het onderhavige geval in het midden blijven of er sprake is van een Nederlandse markt voor IT-dienstverlening, en eventuele deelmarkten hierbinnen, of dat van een ruimere geografische markt dient te worden uitgegaan, aangezien de materiële beoordeling hierdoor niet wordt beïnvloed (zie punt 25).
B. GEVOLGEN VAN DE CONCENTRATIE
24. Het onderzoeksbureau IDC schat de omvang van de totale Nederlandse markt voor IT-dienstverlening op circa EUR 6,9 mrd.13 Uitgaande van deze marktomvang behalen partijen een gezamenlijk marktaandeel van [0% -10%].
25. Indien wordt uitgegaan van een in geografische zin ruimer dan nationale markt voor IT-dienstverlening, of mogelijke deelmarkten hierbinnen, dan is het gezamenlijke marktaandeel van partijen kleiner dan op nationaal niveau. Ordina en Be Value zijn voornamelijk in Nederland actief en op een ruimer dan nationale markt is een nog groter aantal, op grotere schaal opererende spelers actief, zoals bijvoorbeeld Accenture, BT Syntegra, Capgemini, CSC, EDS en T-Systems.
(i) Onderscheid naar aard van de IT-diensten
10Zie bijvoorbeeld het besluit van 17 september 2001 in zaak 2656/ PinkRoccade – Commit Information Services, punt 13. 11 Zie onder meer het besluit in zaak 3903/ Ordina - TVW, reeds aangehaald, punt 13, het besluit in zaak 3804/NCCW – Inter
Access - Woningraadgroep, reeds aangehaald, punt 20 en het besluit in zaak 4308/ Getronics/ PinkRoccade, reeds
aangehaald, punt 32.
12Zie de beschikking van de Europese Commissie van 9 september 2004 in zaak COMP/ M.3555-Hewlett-Packard / Synstar,
punt 11. In deze beschikking wordt aangegeven dat, alhoewel in eerdere beschikkingen door de Europese Commissie is erkend dat sprake is van verdere internationalisering van de IT-dienstverleningsmarkt, afnemers nog altijd aanzienlijke waarde hechten aan de mogelijkheid van een IT-aanbieder om producten en services aan te bieden die zijn aangepast aan bijvoorbeeld de taal en de cultuur van het land.
partijen, op basis van de marktomvangen zoals gehanteerd door IDC, op elke mogelijke deelmarkt14 een gezamenlijk marktaandeel van minder dan [10% -20%]. De toevoeging van Be Value aan het marktaandeel van Ordina op deze mogelijke deelmarkten bedraagt ten hoogste [0%-10%].
27. Wanneer de aard van de dienstverlening wordt onderscheiden naar de verschillende onderdelen van de dienstenketen, behalen partijen op elke mogelijke deelmarkt15 op basis van de marktomvangen zoals gehanteerd door IDC een gezamenlijk marktaandeel van minder dan [10%-20%].
28. In eerdere besluiten16 is gewezen op de specifieke kenmerken van de sector. De IT-sector heeft een competitief en dynamisch karakter en er is sprake van een groot aantal marktdeelnemers. Alle grote concurrenten van partijen bieden meerdere, zo niet alle dienstenonderdelen van de dienstenketen aan. Concurrenten van partijen in Nederland zijn bijvoorbeeld Getronics PinkRoccade, Atos Origin, CapGemini Ernst & Young, IBM en Logica CMG.
29. Zoals hiervoor aangegeven, kan voorts mogelijk een onderscheid worden gemaakt naar infrastructuurdiensten en applicatiediensten. Volgens schattingen van IDC is de verdelingsratio van de markt voor IT-dienstverlening naar infrastructuurdiensten en applicatiediensten circa 50/ 50. Op basis van de omvang van de totale markt voor IT-dienstverlening volgens IDC behalen partijen op de mogelijke (deel)markten voor infrastructuurdiensten een gezamenlijk
marktaandeel van maximaal [0%-10%] en op de mogelijke (deel)markten voor applicatiediensten een gezamenlijk marktaandeel van maximaal [10%-20%].
30. Wanneer binnen de mogelijke (deel)markten op basis van de dienstenketen een nader onderscheid wordt gemaakt naar infrastructuurdiensten en applicatiediensten, behalen partijen op alle mogelijke deelmarkten op basis van cijfers van IDC een gezamenlijk marktaandeel van [20%-30%] of minder. De toevoeging van Be Value aan het marktaandeel van Ordina op deze mogelijke deelmarkten is ten hoogste [0%-10%].
31. Zowel op het gebied van IT-diensten ten behoeve van infrastructuur als ten behoeve van applicatie is een aanzienlijk aantal spelers actief, zoals KPN, SCC en Hewlett Packard
(infrastructuur) en ADP en Raet (applicaties). Daarnaast biedt een groot aantal dienstverleners,
14Het gaat hier om de deelmarkten consultancydiensten, ontwikkeling en integratie, IT-management dienstverlening en
business management dienstverlening.
zoals Getronics PinkRoccade, Atos Origin en CapGemini Ernst & Young, zowel infrastructuur- als applicatiediensten aan.
(ii) Onderscheid naar doelgroep
32. Wanneer wordt uitgegaan van een verdelingsratio van de markt voor IT-dienstverlening naar infrastructuurdiensten en applicatiediensten van 50/ 50 (zie punt 29), is het gezamenlijke marktaandeel van partijen op het gebied van applicatiediensten ten behoeve van de sectoren industrie, telecommunicatie, financiële sector en media op basis van cijfers van IDC minder dan [10%-20%]. Op het gebied van applicaties ten behoeve van de (semi-)overheid is het
gezamenlijke marktaandeel van partijen [10%-20%]. De toevoeging van Be Value aan het marktaandeel van Ordina op deze mogelijke deelmarkt is [0%-10%].
33. Ook op deze mogelijke deelmarkt zijn andere grote aanbieders van IT-diensten ten behoeve van applicaties actief, zoals LogicaCMG, Atos Origin, Capgemini, Accenture, Getronics PinkRoccade en IBM.
34. De markt voor IT-dienstverlening is deels een biedmarkt. Met name in het segment (semi-)overheid worden opdrachten voor IT-dienstverlening aanbesteed.17 In een dergelijke markt kan aan de hand van biedgegevens worden ingeschat of partijen elkaars meest nabije
concurrenten zijn. Uit de biedgegevens blijkt dat Be Value op slechts 8 van 48 bestudeerde tenders, waarop Ordina meebieder was, tevens heeft meegeboden. Dit is een aanwijzing dat partijen niet elkaars meest nabije concurrenten zijn op de mogelijke markt voor
IT-dienstverlening.
35. Gelet op het bovenstaande is er geen reden om aan te nemen dat als gevolg van deze concentratie op de markt voor IT-dienstverlening, en mogelijke deelmarkten daarbinnen, een economische machtspositie kan ontstaan of worden versterkt die tot gevolg heeft dat een daadwerkelijke mededinging op de Nederlandse markt of een deel daarvan op significante wijze wordt belemmerd.
VI. CONCLUSIE
36. Na onderzoek van deze melding is de Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit tot de conclusie gekomen dat de gemelde operatie binnen de werkingssfeer valt van het in hoofdstuk 5 van de Mededingingswet geregelde
concentratietoezicht. Hij heeft geen reden om aan te nemen dat als gevolg van die concentratie een economische machtspositie kan ontstaan of worden versterkt die tot gevolg heeft dat een
17Niet alleen wordt er aanbesteed door overheidsinstanties die hierdoor verplicht zijn i.v.m. de grootte van de opdracht
wordt belemmerd.
37. Gelet op het bovenstaande deelt de Raad van Bestuur van de Nederlandse
Mededingingsautoriteit mede dat voor het tot stand brengen van de concentratie waarop de melding betrekking heeft geen vergunning is vereist.
Datum: 8 september 2006
De Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit, namens deze:
w.g. mr. J. Schönau
Directeur Concentratiecontrole
Tegen dit besluit kan degene, wiens belang rechtstreeks bij dit besluit is betrokken, binnen zes weken na de dag van bekendmaking van dit besluit een gemotiveerd beroepschrift indienen bij de
