HANDBOEK VOOR
SCHULDHULPMAATJES
Deel III ‐ PRAKTIJK
versie 2.1, december 2019
© Vereniging SchuldHulpMaatje Nederland
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook zonder voorafgaande toestemming van de uitgever.
De modellen op de foto’s zijn niet de personen waarover geschreven wordt.
INHOUDSOPGAVE
DEEL III PRAKTIJK
Module 11 Wat is mijn positie als Maatje? Het Maatje in de praktijk 3
Module 12 Wie zijn de schuldeisers? Schulden en mogelijke consequenties 11
Module 13 Wat doet de schuldhulpverlener? Minnelijk, wettelijk en bewind 27
Module 14 Wie doet wat? Samenwerken met professionals 41
Module 15 Hoe ga ik op pad als Maatje? Profiel, hulpmiddelen, klachten 53
Bijlagen 61
Literatuurlijst 113
Websites 114
MODULE 11 WAT IS MIJN POSITIE ALS MAATJE?
HET MAATJE IN DE PRAKTIJK
Bij de onderwerpen ‘armoede’ en ‘schulden’ dachten we vroeger met name aan derdewereldlanden. In veel landen is de armoede‐
en schuldenproblematiek nog steeds zeer schrijnend. Daarbij komt de laatste jaren ook een groeiende schuldenproblematiek in de
‘rijke landen’. Bijna wekelijks zien we berichten in het nieuws over armoede in Nederland, de schuldenproblematiek, mensen die leven op of onder de armoedegrens, huisvestingsproblemen, werkeloosheid. En het einde is voorlopig niet in zicht.
Als SchuldHulpMaatje willen we mensen, die in financiële moeilijkheden zijn, helpen. Daarvoor is het belangrijk om te weten hoe we in dit spannende werkveld staan. Welke positie hebben we? Hoe stellen we ons op? Wat mogen we wel doen? Wat niet? Dit zijn vragen waar we in deze module op in zullen gaan.
Voor de volledigheid: Met de term “hulpvrager” bedoelen we vrouwen en/of mannen die onze hulp inroepen.
Waar in dit boek staat: hij, wordt bedoeld: hij of zij.
VISIE VAN HET MAATJE OP DE HULPVRAGER
Na het behalen van je certificaat krijg je je eerste hulpvrager toegewezen. Vol goede moed ga je aan de gang.
Maar na verloop van tijd merk je dat je je doel niet meer goed voor ogen hebt. Ben je nog op weg om je hulpvrager te ondersteunen op zijn weg naar meer zelfredzaamheid?
Dat is niet vreemd. Als je langere tijd met een hulpvrager meeloopt dan ontstaan er ‘gewoonten’, die het behalen van je doel met je hulpvrager in de weg kunnen staan. Als je bijvoorbeeld in het begin van je hulpverlening moet helpen om de papieren van de hulpvrager te ordenen, dan kan het voorkomen dat het opbergen van de post jouw ‘taak’ wordt, terwijl de hulpvrager toekijkt hoe jij dat doet. Vanzelfsprekend is dat niet wenselijk; het helpt de hulpvrager niet op zijn weg naar zelfredzaamheid. Het is daarom belangrijk dat je een heldere visie hebt en houdt op jouw positie: wat is jouw rol ten opzichte van de hulpvrager? En wat is de rol van de hulpvrager zelf? De visie van het Maatje kan bepalend zijn voor de mate waarin een hulpvrager succesvol en duurzaam een periode van financiële problemen doorkomt.
Je visie kan in de loop van de tijd veranderen. In het begin van het hulptraject had je misschien twijfels of de hulpvrager na enige tijd zelf zijn financiën zou kunnen regelen. Tijdens het begeleidingstraject ontdek je echter dat met een beetje begeleiding en vooral een motiverende houding de hulpvrager prima in staat is om de financiële zaken zelf af te handelen. Uiteraard kan het andersom ook voorkomen. Jouw visie verandert door de kennis van de situatie en je ervaring met de hulpvrager. Stel jezelf daarom regelmatig vragen: Wat is mijn visie op mijn hulpvrager? Wat is ons doel? Kunnen we dat bereiken? Wat doet de hulpvrager? Wat moeten we veranderen om ons doel te bereiken? Wat moeten we doen als ons doel niet haalbaar lijkt? En blijf jezelf deze, en vergelijkbare, vragen stellen gedurende het hele hulpverleningstraject.
VISIE VAN HET MAATJE OP ZICHZELF
Tijdens een hulptraject kun je geconfronteerd worden met schaamtegevoelens over jouw eigen bevoorrechte situatie als je geconfronteerd wordt met een hulpvrager die erg weinig te besteden heeft. Als Maatje moet je tegen emotionele druk stand kunnen houden en duidelijk grenzen aangeven. Geef niet zomaar je mobiele telefoonnummer en betaal geen rekeningen uit eigen portemonnee. Neem niet zomaar een hulpvrager in huis.
Allemaal valkuilen voor een Maatje.
Een andere valkuil is dat we de hulpvrager zien als slachtoffer en hem in de slachtofferrol dringen. Dit maakt de hulpvrager afhankelijk en onzeker en moet dus vermeden worden. Een Maatje geeft vooral immateriële steun.
Om te ontdekken of je ongemerkt in deze (of andere) valkuilen bent getrapt, helpt het om jezelf regelmatig kritische vragen te stellen over jouw rol, te reflecteren op jouw begeleiding van de hulpvrager, zodat je de mogelijkheid krijgt om je gedrag aan te passen. Kom je er zelf niet uit, blijf er dan niet mee lopen. Bespreek het met een collega‐Maatje of met je coördinator.
Een SchuldHulpMaatje is iemand die zijn grenzen stelt. Agressie, geweld en intimidatie accepteren wij als organisatie niet. Mochten er andere zaken bij een hulpvrager spelen, die over jouw persoonlijke grens heen gaan, neem dan contact op met je coördinator om dit te bespreken. De coördinator bekijkt of er bemiddeld kan worden, of er een waarschuwing wordt gegeven, of een ander Maatje ingezet kan worden of dat de
begeleiding wordt gestopt.
WERKEN VANUIT EEN ORGANISATIE
Een SchuldHulpMaatje treedt op namens de lokale organisatie voor SchuldHulpMaatjes. Een hulpvrager meldt zich (of wordt aangemeld) bij SchuldHulpMaatje en het Maatje gaat namens de organisatie hulp bieden. Deze positie biedt het Maatje steun, maar brengt tegelijkertijd ook verantwoordelijkheden met zich mee.
Als je als Maatje tegen zaken aanloopt waar je geen kennis van hebt, kun je binnen de (lokale) organisatie informeren of iemand anders je daarbij kan helpen. Ook kan de organisatie jou ondersteunen als je tegen jouw grenzen aanloopt, omdat bijvoorbeeld de problematiek van de hulpvrager jou (te) diep raakt. Binnen de lokale organisatie kun je zo je vragen, twijfels, frustraties, successen of ideeën delen. Al werkt ieder Maatje met een verschillende hulpvrager, je trekt samen op en je leert van elkaar.
Werken namens een organisatie brengt wel beperkingen met zich mee. Zo kun je bepaalde zaken niet regelen, zoals je dat als privépersoon voor je familie misschien wel zou doen. Bijvoorbeeld inloggen met de DigiD‐
inlogcode van de hulpvrager om een toeslag aan te passen of een belastingformulier invullen, zijn dingen die je als SchuldHulpMaatje niet zomaar kunt doen. Je kunt de hulpvrager ondersteunen, maar je mag deze zaken niet overnemen. Dit zijn grenzen die onze organisatie trekt. Als Maatje handel je namens de organisatie binnen de kaders van de organisatie. Van jou wordt verwacht dat jij je dus ook bewust bent van jouw
verantwoordelijkheid voor de organisatie.
HULP DOOR SCHULDHULPMAATJES
Hulpvragers zijn mensen die ondersteuning vragen omdat zij moeite hebben met hun financiële huishouding of al daadwerkelijk
in de financiële problemen zitten. Als SchuldHulpMaatje kan je gevraagd worden te helpen in de volgende (probleem)situaties van de hulpvrager:
De situatie dat mensen geen gebruik hoeven te maken van de professionele schuldhulpverlening van de gemeente.
Zij zijn het overzicht over hun financiële situatie kwijt of dreigen dit te verliezen, maar hebben nog geen schulden. Een Maatje kan hen helpen het overzicht te creëren en reikt handvatten aan zodat de hulpvrager weer zelfstandig verder kan. En mocht het zelfstandig niet meer lukken, dan wil het Maatje graag
meedenken over alternatieve oplossingen.
De situatie dat mensen nog geen gebruik maken van de professionele schuldhulpverlening.
Ze doen een beroep op een vrijwilliger om hen te ondersteunen bij het nemen van de juiste beslissingen.
Dat betekent meestal dat we hen helpen professionele hulp te zoeken en dit samen met hen voorbereiden (bijvoorbeeld helpen met het invullen van formulieren en het inventariseren van de schulden).
De omstandigheid dat mensen zich reeds hebben aangemeld bij de professionele schuldhulpverlening. Er is behoefte aan ondersteuning door iemand die naast hen wil gaan staan en hen helpt om aan de eisen te voldoen die gelden voor een schuldhulpverleningstraject.
De situatie dat mensen problematische schulden hebben en zij om wat voor reden dan ook (voorlopig) niet bij de professionele schuldhulpverlening terecht kunnen.
Iedereen in de bovengenoemde situaties, die zich meldt voor hulp, ongeacht de identiteit, ras, geloofskeuze of geslacht, wordt geholpen door de vrijwilligers van SchuldHulpMaatje. Voorwaarde daarbij is wel dat de hulpvrager zelf geholpen wil worden en actief meewerkt. Het doel is tenslotte de financiële zelfredzaamheid van de hulpvrager te stimuleren.
Veel mensen die in de financiële problemen zitten, vinden het erg moeilijk om hulp te vragen. En als zij die grote stap eindelijk nemen, wordt hen ook nog gevraagd inzage te geven in hun privéleven, in hun hele financiële huishouding. Gevoelens van trots en/of schaamte vormen hoge drempels om de stap naar hulpverlening te maken. Maar ook het gevoel dat hun privacy in het geding is. Zeker in de beginfase van
hulptrajecten kunnen deze gevoelens een belangrijke rol spelen.
Ten onrechte wordt dit weleens uitgelegd als onwil: “Zij willen niet geholpen worden”. En de hulpverlening wordt daarom gestopt. Maar in veel situaties is er helemaal geen sprake van onwil. Als hulpvragers de gelegenheid krijgen om vertrouwen op te bouwen in het Maatje dan worden deze drempels meestal snel geslecht.
Toch zijn er regelmatig hulpvragers waar de wilsvraag wel aan de orde is. Meestal is dit het gevolg van het feit dat zij de consequenties van de hulpverlening niet willen aanvaarden. Die consequenties zijn bijvoorbeeld dat een ‘vreemde’ (het Maatje) inzage krijgt in alle financiële details van het huishouden, zij moeten volledige openheid van zaken geven, ze moeten actief (mee)werken aan oplossingen.
De consequenties kunnen ook noodzakelijke bezuinigingen zijn, zoals het verkopen van de auto, verkopen van het huis of leven van weinig leefgeld. Niet omdat het Maatje dit aan hen oplegt, maar omdat het de enige manier blijkt om uit de problemen te komen. Als hulpvragers deze bezuinigingen toch onaanvaardbaar vinden, kan dat een reden zijn waarom zij de hulpverlening willen stoppen. Een andere vorm komt ook voor: het Maatje merkt dat de hulpvrager het proces vertraagt of tegenwerkt omdat hij de consequenties niet wil aanvaarden. In overleg met de plaatselijke coördinator, kan dan besloten worden of de hulpverlening wel kan worden voortgezet, omdat er sprake is van onwil bij de hulpvrager.
AFBAKENING VAN HET WERK VAN HET SCHULDHULPMAATJE
De hulpvrager en dus ook het Maatje, krijgt te maken met regelgeving en instellingen waar we normaliter geen last van hebben of waar we zelfs juist in positieve zin gebruik van maken. De woningstichting, het
energiebedrijf, de zorgverzekeraar en de gemeente worden bij een betalingsachterstand ongevraagd schuldeisers en kunnen of moeten zelfs op grond van de wet sancties opleggen. In module 12 zullen we hier nader op ingaan.
Het werkgebied van een SchuldHulpMaatje komt voor een flink deel overeen met het werkgebied van de professionele schuldhulpverlening. In module 13 wordt dit werkgebied uitgebreid behandeld en in module 14 gaan we in op de samenwerking met de professionals. Omdat het werkgebied overlapt met dat van de professionele schuldhulpverlening is de verleiding erg groot om (on)bewust als vrijwilliger de rol van
professional op je te nemen. Het overschrijden van deze grens kan consequenties hebben waar vaak niet bij wordt stilgestaan. Hier geven we alvast aan wat je als Maatje wel mag doen en wat je niet mag doen.
WAT MAG JE ALS MAATJE DOEN
Praten en ondersteunen daar waar nodig
Een budgetplan maken samen met de hulpvrager
Alles verzamelen aan papieren samen met de hulpvrager
De hulpvrager stimuleren om dingen in gang te zetten
Formulieren invullen samen met de hulpvrager
Kleine schulden samen oppakken en oplossen (betalingsregelingen)
Hulpvrager begeleiden naar de schuldhulp van de gemeente of andere instantie en daar alles voor in orde te maken
Hulpvrager blijven begeleiden bij een schuldhulptraject (b.v. als contact tussen hulpverlener en hulpvrager)
Kortom: de hulpvrager helpen zonder de verantwoordelijkheid over te nemen. Het doel is de zelfredzaamheid van de hulpvrager te stimuleren.
WAT MAG JE ALS MAATJE NIET DOEN
Budgetbeheer toepassen en betalingen doen voor de hulpvrager
SchuldHulpMaatjes nemen het betalingsverkeer van hulpvragers niet over. Neem geen pasjes of DigiD‐
codes mee, ook niet als het thuis veel makkelijker werkt of als er getwijfeld wordt of de hulpvrager er correct mee omgaat.
Uit naam van de hulpvrager:
o optreden
o formulieren invullen o informatie opvragen
Uit naam van de hulpvrager allerlei handelingen verrichten, betekent (een deel van) de verantwoordelijkheid van de hulpvrager overnemen. Dat valt buiten het werkterrein van de Maatjes. De hulpvrager ondersteunen als hij een formulier invult of informatie opvraagt is uiteraard geen probleem.
Schulden van de hulpvrager opvragen.
De hulpvrager vraagt zelf gegevens op over schulden of andere
onderwerpen. Het overnemen van deze taak brengt zelfredzaamheid niet dichterbij en houdt een risico in
voor de voortgang van een eventueel schuldhulpverleningstraject dat nog moet volgen. In de praktijk blijkt dat als iemand anders dan de hulpvrager zijn schulden opvraagt dat sommige schuldeisers ervan uit gaan dat een schuldhulptraject wordt gestart en dan gaat de termijn automatisch in waarbinnen een
schuldregeling tot stand moet komen. ‘Schulden opvragen door een Maatje’ kan daardoor een later nog te starten schuldhulptraject frustreren.
Oplossing: Schulden laten opvragen door de hulpvrager. De hulpvrager mag dit onbeperkt doen zonder risico’s voor het schuldhulpverleningstraject.
Een schuldhulptraject opstarten.
Schuldhulptrajecten (minnelijke en wettelijke trajecten, zie module 13 en 14) vallen buiten het werkveld van een Maatje; dit behoort tot het domein van de professionele schuldhulpverlening.
Voorstellen doen aan de schuldeisers.
De hulpvrager doet zelf voorstellen aan schuldeisers. Het overnemen van deze taak brengt zelfredzaamheid niet dichterbij. En overnemen van deze taak betekent ook dat je een deel van de verantwoordelijkheid/aansprakelijkheid overneemt.
Financiële adviezen
Hoe goed bedoeld je advies ook is, het lukt niet om als SchuldHulpMaatje op de hoogte te zijn van alle zaken op financieel gebied, zoals wetswijzigingen, belastingen enzovoorts. En zelfs als je volledig op de hoogte bent, mag je als Maatje geen financiële adviezen geven, ook niet als dat je dagelijkse werk is. Je werkt nu voor
SchuldHulpMaatje, een organisatie die niet bevoegd is om
dergelijke adviezen te vertrekken. De Nederlandse wetgeving is streng als het gaat om het geven van adviezen die invloed hebben op de financiële situatie van iemand anders. Er zijn gedragscodes en diploma‐
eisen op dit gebied. Je kunt zelfs vervolgd worden door justitie als je verkeerde adviezen geeft op een gebied waar je geen diploma’s hebt.
Dus geef geen advies over verzekeringen, de financiering van een koophuis, belastingen en het opbouwen van een inkomen voor later als iemand met pensioen gaat, etc. Als je twijfelt of je op een bepaald gebied mag sturen of niet, neem dan contact op je coördinator en komen jullie er samen niet uit, informeer dan bij SchuldHulpMaatje Nederland!
MODULE 12 WIE ZIJN DE SCHULDEISERS?
SCHULDEN EN MOGELIJKE CONSEQUENTIES
Een schuldeiser is een organisatie of een persoon die nog geld van ons tegoed heeft. Een ander woord voor schuldeiser is: crediteur. Een schuldenaar is iemand die een ander iets schuldig is, die nog geld moet betalen.
Een ander woord voor schuldenaar is: debiteur. Onze hulpvragers zijn in veel gevallen dus schuldenaars.
In deze module ontdek je wat een schuldeiser volgens de wet wel en niet mag eisen van iemand die een schuld bij hem heeft. De rechten en plichten van de schuldeiser, maar ook de rechten en plichten van de hulpvrager (schuldenaar) en die van jou als Maatje komen aan bod.
WAT IS EEN SCHULDEISER?
Om hulpvragers te kunnen helpen moet een Maatje een goed beeld hebben van schuldeisers en hun positie.
Heel veel hulpvragers hebben een uitgesproken beeld van schuldeisers. Ze voelen zich opgejaagd door schuldeisers en regelmatig hoor je dat hulpvragers het schandalig vinden dat schuldeisers hen dit aandoen.
Schuldeisers zijn er in allerlei soorten en maten: internetshops, familieleden, banken, nutsbedrijven, overheidsinstellingen, advocaten, etc. Zij hebben een product of dienst geleverd, maar kregen niet (of niet voldoende) betaald. Of er is een verplichting tot betalen van belastingen, een boete, de zorgpremie of het
terugbetalen van een zorgtoeslag of huurtoeslag, maar de hulpvrager heeft dat niet gedaan.
In verreweg de meeste gevallen is de vordering die een schuldeiser heeft op een hulpvrager, terecht. Dit uitgangspunt is belangrijk, want het bepaalt (onbewust) onze houding naar de schuldeisers.
Natuurlijk kan er weleens onduidelijkheid of onenigheid zijn over een vordering door bijvoorbeeld een
administratieve fout of een product wat op tijd is geretourneerd waarvoor toch betaling wordt geëist. Dit moet eerst worden opgehelderd. Als men het niet eens is met de vordering kan het SchuldHulpMaatje de hulpvrager helpen bij het aanschrijven van de schuldeiser. Vraag schriftelijk om de status en een nauwkeurige specificatie van de vordering.
Het omgaan met schuldeisers is geen eenvoudige zaak. Mensen met betalingsachterstanden kunnen hun emoties te veel de ruimte te geven richting schuldeisers. Herinneringen en aanmaningen vinden we nog wel acceptabel. Afsluiting van energie en huisuitzetting – strijdig met de basisbehoefte van elk mens (zie
“Universele Verklaring van de rechten van de mens”) – komen in de sfeer van onrechtvaardig, asociaal en Stel je voor…….
Je bent timmerman, een ZZP’er, die met enige moeite het hoofd boven water kan houden. Je hebt vier weken gewerkt aan een verbouwing van de woning van de familie Van Dijk. Familie Van Dijk is zeer tevreden met het resultaat. Zoals vooraf is afgesproken, stuur je een factuur, maar de familie betaalt niet………..
gevoelloos. Toch heeft elke schuldeiser de wet aan zijn kant. Deze zegt immers dat iedere burger zijn financiële verplichtingen moet nakomen met inzet van zijn hele vermogen1.
Het Maatje kan de schuldenaar helpen door hem te helpen ontdekken wat de rechten en plichten van zowel de schuldenaar als de schuldeiser zijn. Zo kan hij als redelijke wegwijzer of bemiddelaar (zie module 1) aan de schuldeiser(s) laten zien dat de schuldenaar hulp krijgt en tijd vraagt voor het oplossen van het probleem. Dat is in het belang van alle partijen. De reactie van de schuldeiser hangt overigens sterk af van de status van de schuld en van het gedrag van de schuldenaar.
Als er nog geen vonnis is van de rechter, is er meestal meer ruimte in tijd en mogelijkheden voor een regeling.
Als er wel een vonnis is, dan zal per omgaande de hulp van de professionele schuldhulpverlening moeten worden ingeroepen. Het is van groot belang dat het SchuldHulpMaatje inschat of de hulpvrager dat zelfstandig kan aanvragen of dat het nodig is om mee te gaan naar de burgerlijke gemeente. Hoe beter het Maatje de weg kent naar de loketten, hoe vertrouwder en rustgevender dat voor de hulpvrager is.
INCASSOBUREAUS
Als een rekening niet wordt betaald, loopt men het risico dat er een waarschuwingsbrief of aanmaning zal worden verstuurd met het steeds onvriendelijker verzoek alsnog de rekening binnen een bepaalde termijn te voldoen.
Schuldeisers die een vordering open hebben staan schakelen vaak een incassobureau in. Een incassobureau vordert openstaande rekeningen in, in opdracht van een opdrachtgever (schuldeiser). De opdrachtgever kan bijvoorbeeld een postorderbedrijf, een winkel, een woningbouwvereniging, een tandarts of een internet‐ of telecomprovider zijn, maar ook een (semi‐) overheidsinstelling.
Een incassobureau stuurt met name brieven, vaak met een wat agressieve toon, om de schuldenaar tot betalen te manen. Een incassobureau heeft, in tegenstelling tot een deurwaarder, geen wettelijke invorderingsbevoegdheden.
Dit betekent dat een incassobureau geen dwangmiddelen mag gebruiken. Zij kan daarom geen beslag leggen op loon, inboedel of onroerend goed (huis).
Het incassobureau mag alleen met brieven, of via telefoon, mail, sms of app, verzoeken om te betalen. In de praktijk komen zij niet aan de deur, hoewel dit niet verboden is. Als de werkwijze van het incassobureau niet leidt tot betaling van de rekening, dan zal de schuldeiser toch nog een deurwaarder inschakelen.
1 Art 3:276 BW
Iedereen mag een incassobureau beginnen. Er is (nog) geen diploma of certificering nodig. De enige regel die hiervoor geldt is dat men zich in moet schrijven bij de Kamer van Koophandel.
Veel incassobureaus zijn lid van de NVI, de Nederlandse Vereniging voor Incasso‐ondernemingen. De NVI en haar leden onderscheiden zich van organisaties en personen die oneerlijke en ongeoorloofde incassopraktijken beoefenen. Zij willen de overheid, bedrijven en consumenten(organisaties) het vertrouwen en de zekerheid geven dat incasso activiteiten in Nederland correct en zorgvuldig uitgevoerd worden. Daarvoor is ook een
incasso‐keurmerk ontwikkeld. Het keurmerk verplicht de incasso‐onderneming dan ook om zich altijd en in alle gevallen aan de regels te houden. Een incasso‐onderneming die het incasso‐keurmerk voert, moet elk jaar aantonen dat hij nog steeds aan de eisen voldoet. Voor meer informatie: www.nvio.nl/keurmerk
Als niet mogelijk is om een vordering in één keer te betalen, kan er vaak een (af)betalingsregeling met het incassobureau worden getroffen. Het incassobureau is niet verplicht een betalingsregeling te treffen, maar zal in de praktijk vrijwel altijd instemmen met een redelijk voorstel. Het is wel van belang dat de
betalingsafspraken strikt worden nagekomen. Wanneer men zich niet heeft gehouden aan een vorige betalingsregeling, of als er een vermoeden is ontstaan dat er inkomsten worden achtergehouden, dan zal het incassobureau het gehele bedrag direct opeisen.
DE DEURWAARDER EN DE DREIGING VAN BESLAG EN EXTRA KOSTEN
In tegenstelling tot een incassobureau, heeft de deurwaarder een wettelijke status en is hij gehouden aan wettelijke regels. De gerechtsdeurwaarder is een openbaar ambtenaar, benoemd door de Kroon. Het ambtelijk werk van de gerechtsdeurwaarder bestaat onder meer uit het oproepen van personen om
voor de rechter te verschijnen (dit heet: dagvaarden) en het uitvoeren van door de rechter uitgesproken vonnissen2
2 Een vonnis is een rechterlijke uitspraak
Per 1 januari 2019 heeft de NVI voor alle aangesloten leden een vernieuwde Gedragscode en een herzien Incasso Keurmerk geïntroduceerd. De
vernieuwde reglementen staan voor ‘Maatschappelijk Verantwoord Incasseren’. Voordat het herziene Incasso Keurmerk van kracht ging, is het ter consultatie aangeboden aan ACM, AFM, Consumentenbond en de NVVK.
Daarnaast heeft de NVI voor alle incassomedewerkers van haar leden een eed/belofte ingevoerd waarin ze beloven hun werkzaamheden naar de norm van de NVI uit te voeren.
In het vonnis staat wat iemand moet betalen en waarom hij daarvoor is veroordeeld. Zo'n vonnis zou je natuurlijk rustig naast je neer kunnen leggen, wanneer niemand was aangewezen om, als dat nodig is, de nodige dwang uit te oefenen: de gerechtsdeurwaarder. Wordt dus niet aan het vonnis voldaan, dan kan de gerechtsdeurwaarder beslag leggen op bijvoorbeeld het loon, de uitkering, het huis of de inboedel. Zo komt het geld alsnog binnen.
De gerechtsdeurwaarder heeft ook nog andere ambtelijke taken. Zo ontruimt hij bijvoorbeeld woningen op grond van een vonnis van de rechter, stelt hij goederen veilig in afwachting van een uiteindelijk vonnis en houdt hij toezicht bij openbare verkopingen. Al dit werk doet de gerechtsdeurwaarder in opdracht van particulieren, bedrijven, banken, instellingen en (semi‐)overheid.
Iedere gerechtsdeurwaarder is lid van de Koninklijke Beroepsorganisatie van Gerechtsdeurwaarders (KBvG). Als een gerechtsdeurwaarder niet bekend is bij de beroepsorganisatie is het geen gerechtsdeurwaarder.
Het komt regelmatig voor dat een hulpvrager niet op de hoogte is van een lopend proces tegen hem,
bijvoorbeeld omdat een schuldeiser nog met een oud adres werkt. Brieven ‐ dus ook die van de deurwaarder – kunnen de hulpvrager (schuldenaar) dan niet eerder hebben bereikt. De deurwaarder controleert adressen in de Basisregistratie Persoonsgegevens. Let op: de schuldenaar is er zelf verantwoordelijk voor om het juiste adres door te geven. Hij moet er daarom voor zorgen dat het huidige adres correct in de Basisregistratie Personen staat (via de afdeling burgerzaken van de gemeente).
Als de hulpvrager niet in staat is in één keer te betalen, dan is vaak een (af)betalingsregeling met de deurwaarder mogelijk. De deurwaarder is overigens niet verplicht in te stemmen met een betalingsregeling, maar zal een behoorlijk terugbetalingsvoorstel over het algemeen toestaan. Wanneer men zich niet aan een vorige betalingsregeling heeft gehouden of er het vermoeden bestaat dat er inkomsten worden verzwegen, dan zal de deurwaarder in overleg met zijn opdrachtgever direct
invorderingsmaatregelen nemen.
Als blijkt dat een deurwaarder een bezoek aan huis heeft gebracht, betekent dat meestal dat er al een uitspraak (vonnis) door een rechter is gewezen. Er moet dan direct worden gereageerd. De hulpvrager heeft het vonnis van de deurwaarder ontvangen. Als de hulpvrager dat niet meer heeft is het verstandig om hem te adviseren een kopie van dat vonnis te vragen en het aandachtig door te lezen. Alleen een deurwaarder mag het vonnis ten uitvoer brengen.
Voor de kosten die een schuldenaar moet vergoeden voor de ambtshandelingen van een gerechtsdeurwaarder gelden vaste tarieven. Je kunt deze vinden op de website van de beroepsorganisatie van gerechtsdeurwaarders (KBvG). Het komt erop neer dat van het geld dat de schuldenaar betaalt, eerst de kosten van de deurwaarder worden voldaan en vervolgens pas de schuld. Als blijkt dat de deurwaarder onnodige kosten in rekening brengt
of geen inzage geeft, dan kan een klacht worden ingediend bij de deurwaarder zelf. Als de klacht door de deurwaarder onvoldoende wordt behandeld, kan de klacht schriftelijk worden voorgelegd aan de Kamer voor Gerechtsdeurwaarders bij de Rechtbank Amsterdam.
INCASSOKOSTEN
Als te laat wordt betaald, mogen schuldeisers extra kosten in rekening brengen. Per 1 juli 2012 gelden daarvoor strikte regels. Voor het buitengerechtelijke incassotraject (voordat het gerechtelijke traject met het uitbrengen van een dagvaarding door de gerechtsdeurwaarder) geldt dat maximaal de tarieven conform het ‘Besluit vergoeding voor buitengerechtelijke incassokosten’ in rekening mogen worden gebracht. Daarvoor geldt wel de voorwaarde dat de incassokosten pas verschuldigd zijn nadat de schuldeiser, incassobureau of deurwaarder op de juiste manier een aanmaning heeft verstuurd waarin o.a. betaling binnen een termijn van veertien dagen is gevorderd, waarna de kosten zullen worden berekend.
Enkele opmerkingen:
De tarieven conform het ‘Besluit vergoeding voor buitengerechtelijke incassokosten’ kun je terugvinden op de website http://wetten.overheid.nl/BWBR0031432.
Voor vorderingen de zijn ontstaan voor 1 juli 2012 gelden andere regels. Maar als de incassokosten veel afwijken van de huidige maximale kosten, is het verstandig daar bezwaar tegen te maken bij de
schuldeiser, het incassobureau of de deurwaarder.
Voor ondernemers gelden regels die afwijken van de regels voor natuurlijke personen.
Voor informatie over de kosten van gerechtelijke trajecten, zie: www.rechtspraak.nl en www.kbvg.nl
INCASSO? BETAAL, MAAR ALLEEN ALS HET KLOPT
Incassobureaus houden zich niet altijd aan de wet. Soms zijn de incassokosten te hoog of is de vordering onterecht. Soms gaan dreigementen te ver. Check daarom eerst of het klopt. De Autoriteit Consument & Markt (ACM) heeft daarvoor een toolkit ontwikkeld. Deze is te vinden op:
https://www.acm.nl/nl/onderwerpen/verkoop‐aan‐consumenten/toolkit‐incasso‐voor‐schuldhulpverleners Voorkom verwarring:
Soms hebben deurwaarders ook een incassoafdeling. Het is dan niet altijd duidelijk of hij nu als deurwaarder of als incassobureau fungeert. Informeer hier direct naar.
Art 287b lid 2 Fw:
Onder een bedreigende situatie, als bedoeld in het eerste lid, wordt verstaan gedwongen woningontruiming, beëindiging van de levering van gas, elektra of water of opzegging dan wel ontbinding van de zorgverzekering.
BIJZONDERE SCHULDEISERS: CRISIS!
In de wereld van de schuldhulp geldt een extra attentie voor vijf
betalingsachterstanden, namelijk huur/hypotheek, elektra, gas, water en zorgverzekeringspremie. Deze achterstanden kunnen een crisissituatie veroorzaken, omdat de consequenties zeer ingrijpend zijn: ontruiming, afsluiting of directe hoge kosten. In crisissituaties is het zaak dat de
hulpvrager direct contact opneemt met de professionele schuldhulpverlening
van de gemeente. Gemeenten hebben hier een aparte procedure/richtlijn voor, zodat de mensen binnen drie werkdagen terecht kunnen.
De ‘Big Five’ is gebaseerd op art 287b van de Faillissementswet, waarin deze vijf situaties genoemd worden als
‘bedreigende situaties’. Ook in de normen voor schuldhulpverlening zijn deze als (dreigende) crisissituaties benoemd. Rond de zorgverzekeringspremie heerst enig verschil van inzicht. De wet spreekt over ‘opzegging dan wel ontbinding van de zorgverzekering’ als crisis. Er is ondertussen echter een wet die bepaalt dat iedereen verplicht is verzekerd voor de basisverzekering (Zorgverzekeringswet, art 2). Ook als iemand de zorgpremie niet betaalt, blijft hij dus verzekerd en is er geen sprake van ‘opzegging dan wel ontbinding van de zorgverzekering’.
De meeste professionele schuldhulpverleningsorganisaties beschouwen daarom de wanbetalersstatus voor de zorgpremie niet als een (dreigende) crisissituatie.
Een verhuurder heeft een vonnis van de rechtbank nodig voordat door een deurwaarder een ontruiming kan worden aangezegd.
Leveranciers van gas, elektra of water kunnen zonder vonnis overgaan tot afsluiting.
DE VERHUURDER EN DE DREIGING VAN HUISUITZETTING
Om een huurwoning te kunnen bewonen, zal maandelijks de huur moeten worden voldaan aan de verhuurder. Vaak is dat een woningbouwvereniging, woningcorporatie of particuliere verhuurder. In de huurovereenkomst staat welke rechten en plichten de verhuurder en de huurder hebben3. In veel gevallen wordt hierin onder meer genoemd dat de huurder verplicht is om de verschuldigde huur vóór de eerste dag van de betreffende maand aan de verhuurder te betalen. Als de huurder deze betalingsverplichting niet of onvoldoende nakomt, ontstaat een huurschuld4.
Huurschuld?
Wanneer er een huurschuld is, zal de verhuurder in veel gevallen beginnen met het sturen van een schriftelijke aanmaning of waarschuwingsbrief. Als dan niet (of niet volledig) op tijd wordt betaald, zal de verhuurder vaak een (intern of extern) incassobureau inschakelen. Namens de verhuurder wordt de huurder dan alsnog dringend verzocht om te betalen. In dat geval worden incassokosten gerekend, waardoor de schuld groter wordt.
Wanneer er sprake is van een kleine huurachterstand, zal direct contact moeten worden gezocht met de verhuurder. Mogelijk kan er nog een betalingsregeling worden afgesproken. Op dat moment zullen er tussen de verhuurder en de huurder duidelijke afspraken gemaakt moeten worden over het precieze bedrag en het tijdstip van betalen van de huur en het afbetalen van de schuld.
Wanneer er sprake is van een forse huurachterstand (twee maanden of meer) die niet ineens kan worden voldaan, zal direct contact moeten worden gezocht met de professionele schuldhulpverlening van de gemeente. De schuldhulpverlener zal op zijn beurt weer contact opnemen met de verhuurder of het incassobureau om afspraken te maken zodat verdere escalatie wordt voorkomen.
Mogelijk kan toch nog een betalingsregeling worden afgesproken. Of er kan worden afgesproken dat de schuldhulpverlener wat tijd krijgt om een voorstel voor afbetaling van de achterstanden voor te bereiden. De maandelijkse huurbetaling moet in ieder geval worden hervat.
3 Zie: Burgerlijk Wetboek, deel 7, titel 4 art. 201 e.v. (art 7:201 BW)
https://wetten.overheid.nl/BWBR0005290/2019‐03‐16/#Boek7_Titeldeel4.
4 Zie: art. 7:274 BW
Ontruiming van de woning
Helaas komt het regelmatig voor dat de huurschuld toch niet wordt voldaan, omdat de huurder zich niet aan de (betalings)afspraken kan of wil houden. Op dat moment zal de verhuurder een deurwaarder inschakelen om toch de huurbetaling zeker te stellen of in het ergste geval, de huurovereenkomst via de kantonrechter te laten ontbinden. Alleen zo heeft de deurwaarder het recht om tot ontruiming van de woning over te kunnen gaan (huisuitzetting). In zo'n situatie is het noodzakelijk acuut hulp te vragen bij de professionele
schuldhulpverlening van de gemeente.
De schuldhulpverlener zal ook nagegaan of de huurder zelf in staat is om de huur te betalen of dat hij hierbij hulp en/of begeleiding nodig heeft van bijvoorbeeld een beschermingsbewindvoerder, een budgetbeheerder of een budgetcoach.
Mocht het voor de professionele schuldhulpverlener niet mogelijk zijn om met de verhuurder tot afspraken te komen, dan kan hij de rechter verzoeken om uitstel van de ontruiming. Als de rechter dit verzoek honoreert, geldt het uitstel voor een periode van maximaal 6 maanden.
Hoe kan ik preventief te werk gaan als SchuldHulpMaatje:
Huurachterstand is een veel voorkomend probleem waar schuldenaren mee te maken hebben. Om dit probleem aan te pakken, is het van groot belang dat er preventief te werk wordt gegaan. Ofwel, hoe kan een huurschuld in de toekomst worden voorkomen? Voordat een huurovereenkomst wordt ondertekend, zullen de volgende vragen moeten worden beantwoord.
1. Is de huurder in staat om elke maand tijdig de huur te voldoen?
2. Is een aanvraag van huurtoeslag bij de Belastingdienst/Toeslagen mogelijk? Is dit al gedaan?
3. Op welke wijze moet de huur maandelijks worden voldaan?
4. Op welke datum van het jaar zal de huur wijzigen5? 5. Hoe kan de huur worden opgezegd6?
5 Zie ook: art. 7:250 BW
6 Zie ook: art. 7:271 BW
Meestal wordt het Maatje ingeschakeld als de hulpvrager al in een huurwoning woont. Kijk dan samen naar bovengenoemde vragen en beantwoord ook de volgende vragen:
1. Hoe en door wie wordt de huur maandelijks voldaan?
2. Is er momenteel een achterstand in de huurbetaling?
Als er sprake is van een huurachterstand, dan zal de situatie op zeer korte termijn duidelijk moeten worden. Neem bij een achterstand van twee maanden of meer contact op met de (professionele) schuldhulpverlening!!!
3. Hoe hoog is de schuld?
4. Op welke periode heeft de huurschuld betrekking?
5. Wat is er al betaald?
6. Is een betalingsregeling met de verhuurder afgesproken?
7. Is verhuizing naar een goedkopere woning noodzakelijk? Is dat mogelijk?
Door als Maatje de hulpvrager te helpen om alle benodigde formulieren (zoals huurovereenkomst,
bankafschriften, aanmaningsbrieven en dergelijke) bij elkaar te zoeken en door eerdergenoemde vragen door te nemen met de hulpvrager, kan de professionele schuldhulpverlener dankzij jouw inventarisatie sneller en effectiever aan de slag.
HET ENERGIEBEDRIJF EN DE DREIGING VAN AFSLUITING
Energie? Zo vanzelfsprekend!
Het lijkt zo gewoon dat met één druk op de knop het licht aan gaat en er ’s avonds wordt gekookt op het fornuis. Toch gebeurt het helaas regelmatig dat mensen geheel of gedeeltelijk worden afgesloten van energie. De hoofdreden is, anders dan bij storingen, het niet betalen van de maandtermijnen, die het energiebedrijf in rekening brengt.
Afsluiting van elektriciteit en gas
Een energiebedrijf mag energie afsluiten als:
de afnemer zelf afgesloten wil worden
er sprake is van een onveilige situatie
er geen energiebedrijf bekend is bij jouw netbeheerder
de afnemer fraude of misbruik pleegt
de afnemer zijn energierekeningen niet heeft betaald
Er is géén verschil tussen afsluiting in de winter en in de zomer. Energiebedrijven hebben een convenant afgesloten met de NVVK, de brancheorganisatie voor schuldhulpverlening, waarin is afgesproken dat dezelfde regels worden gehanteerd voor zomer en winter. De enige uitzondering is dat voor wanbetaling niet wordt afgesloten als het vriest (minimaal twee dagen achter elkaar onder de nul graden). Zodra het niet meer vriest, wordt alsnog afgesloten.
Voorkomen van afsluiting?
Afsluiting van energie wegens wanbetaling kan op twee manieren worden voorkomen:
1. Door een betalingsregeling af te spreken met de leverancier. De afnemer moet zich dan natuurlijk wel aan deze regeling houden. Doe je dit niet? Dan kun je alsnog worden afgesloten.
2. De afnemer meldt zich bij een professionele
schuldhulpverleningsinstantie binnen de termijn die het energiebedrijf heeft gesteld. Het energiebedrijf mag dan niet afsluiten totdat die op het verzoek tot toelating tot de schuldhulpverlening heeft beslist. Meld de afnemer zich niet (of niet op tijd) bij een schuldhulpverleningsinstantie of wijst de
schuldhulpverleningsinstantie zijn verzoek af? Dan mag het energiebedrijf afsluiten. Accepteert de schuldhulpverlening het verzoek wel? Dan mag het energiebedrijf niet afsluiten zolang de
schuldbemiddeling duurt. Maar houdt de afnemer zich niet aan de regeling? Dan mag direct worden afgesloten.
Meer informatie over afsluiten:
https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/energie‐thuis
https://www.consuwijzer.nl/elektriciteit‐en‐gas/energienota/afsluiting‐elektriciteit‐gas
Dreigende afsluiting?
Als er sprake is van een schuld aan het energiebedrijf en er wordt gedreigd met afsluiting, zal er snel gehandeld moeten worden. Vooral afsluiting van energie in de wintermaanden is niet alleen onaangenaam, maar kan bovendien allerlei nare gevolgen hebben voor het functioneren van het gezinsleven en soms zelfs
levensbedreigend zijn als de noodzaak van medische apparatuur aanwezig is.
Let op:
Een energiebedrijf is niet verplicht om een betalingsregeling aan te bieden. Lukt het niet om een betalingsregeling te treffen? Ga dan naar de tweede mogelijkheid.
Het is daarom van groot belang dat zo spoedig mogelijk duidelijkheid komt in de situatie. Die duidelijkheid kan er komen door het stellen van een aantal belangrijke vragen.
1. Wat is de oorzaak van de schuld?
2. Hoe hoog is de betalingsachterstand?
3. Welke partijen (mensen en organisaties) zijn er (intussen) in het spel?
4. Is de afnemer in staat de verschuldigde termijnbedragen te betalen?
5. Is er al sprake van een betalingsregeling?
6. Heeft de afnemer de meterstanden correct doorgegeven?
Wordt gedreigd met afsluiting? Adviseer de hulpvrager dringend om contact op te nemen met de professionele schuldhulpverlening van de gemeente.
Termijnbedrag te hoog?
De energiekosten worden in termijnen betaald. Meestal per maand, soms per twee of drie maanden. De hoogte van het termijnbedrag heeft te maken met de persoonlijke omstandigheden van de hulpvrager, zoals bijvoorbeeld de gezinsgrootte, afmeting van de woonruimte, het gebruik van verschillende energiebronnen of de persoonlijke behoeften van de gebruiker. Soms zijn de termijnbedragen te hoog of te laag. Dat kan worden veroorzaakt door een verhuizing of omdat de juiste meterstanden niet (correct) doorgegeven zijn. Het energiebedrijf gaat bij de berekening van het termijnbedrag dan uit van een schatting van het verbruik. Als volstrekt duidelijk is dat het termijnbedrag te hoog of te laag is, dan is het mogelijk om een (beperkte) aanpassing van het termijnbedrag aan te vragen bij de leverancier. Dit kan 1x per jaar.
Als verlaging van het termijnbedrag nodig is om het budgetplan sluitend te maken, wees dan voorzichtig met het aanvragen van die aanpassing. Verminderen van energieverbruik vergt meestal een gedragsverandering van de hulpvrager. Aanpassen van het termijnbedrag zonder dat het gedrag is gewijzigd, zal resulteren in een flinke bijbetaling op de jaarnota. Op veel websites van consumentenorganisaties en energiebedrijven staan bespaartips die kunnen leiden tot vermindering van het energiegebruik.
Aarzel bij twijfel of onduidelijkheid niet
de professionele schuldhulpverlening
te benaderen.
HET WATERBEDRIJF EN DE DREIGING VAN AFSLUITING
Drinkwaterbedrijven mogen afnemers die hun waterrekening niet betalen niet zomaar afsluiten bij
wanbetaling. Zij zijn verplicht een vaste procedure te volgen voorafgaand aan afsluiting van een consument.
Betaalt de consument dan nog steeds niet, dan mag het bedrijf besluiten om de levering te stoppen!
De procedure die drinkwaterbedrijven moeten volgen, omvat een aantal stappen. Belangrijk is dat bij het uitblijven van betaling een schriftelijke herinnering moet worden gestuurd. In deze betalingsherinnering wordt ook verwezen naar de mogelijkheid van schuldhulpverlening. Verder
moet het waterbedrijf melden dat een consument niet kan worden afgesloten als deze een medische verklaring kan overleggen waaruit blijkt dat de afsluiting zeer ernstige gezondheidsrisico’s voor hem oplevert.
Naast de schriftelijke herinnering moeten waterbedrijven zich inspannen om via persoonlijk contact
consumenten te wijzen op hun betalingsachterstand en de manieren om deze te voorkomen en te beëindigen.
Reageert de consument niet op het aanbod om bepaalde gegevens door te geven aan de schuldhulpverlening?
Dan kan het waterbedrijf besluiten om de gegevens zelf aan deze instantie door te geven.
Reageert een hulpvrager niet op de berichten van het waterbedrijf of komt de hulpvrager evt. gemaakte afspraken niet na, dan kan het waterbedrijf overgaan tot afsluiting van de watervoorziening.
Het SchuldHulpMaatje kan behulpzaam zijn voor de professionele schuldhulpverlening van de gemeente.
Door de hulpvrager te stimuleren hulp te zoeken bij de professionele schuldhulpverlening en door te helpen bij het aanleveren van de benodigde informatie of documenten aan de schuldhulpverlener, kan er meestal toch nog een oplossing gevonden worden.
Deze regeling geldt alleen voor consumenten (kleinverbruikers) en niet voor bedrijven.
DE ZORGVERZEKERAAR EN DE DREIGING VAN WANBETALING
In Nederland is men verplicht zich te verzekeren tegen ziektekosten. Het afsluiten van een ziektekostenverzekering kan bij verschillende
zorgverzekeraars. Het is van belang dat men tenminste een basisverzekering heeft. Dit is wettelijk verplicht.
Een aanvullende verzekering voor bijvoorbeeld periodiek tandarts‐ en doktersbezoek is gewenst maar niet verplicht.
De zorgpremie in Nederland is relatief hoog, maar voor diegenen die een laag inkomen hebben, is er de mogelijkheid tot het aanvragen van zorgtoeslag bij de Belastingdienst/Toeslagen. Naast de zorgpremie kennen we een verplicht eigen risico voor alle verzekerden. Dit eigen risico wordt ieder jaar opnieuw vastgesteld. Er is geen mogelijkheid om een toeslag aan te vragen om dit eigen risico te compenseren. In het budget van de hulpvrager moet daarom een reservering voor het eigen risico worden opgenomen.
Een goede zorgverzekering is van groot belang. De praktijk wijst helaas uit dat veel mensen met financiële problemen vaak onvoldoende verzekerd zijn. Als reden wordt aangegeven dat men zich niet bewust is van het belang. Een grote groep heeft te weinig geld om de verzekeringspremie te kunnen voldoen. Als men
onverzekerd is, komen de kosten voor medische behandeling voor eigen rekening, zoals dat geldt voor elke schade waarvoor geen verzekering is afgesloten.
WANBETALER
Bij achterstand op de betaling van de zorgpremie wordt de eventuele aanvullende verzekering stopgezet. Als een verzekerde een betalingsachterstand heeft van zes maanden voor de basiszorgpremie, dan meldt de zorgverzekeraar de verzekerde als wanbetaler aan bij het CAK. De consequenties daarvan zijn:
De verzekerde betaalt de veel hogere bestuursrechtelijke premie7 aan het CAK in plaats van de normale zorgpremie aan de zorgverzekeraar.
Het CAK past waar mogelijk bronheffing toe (inhouding op salaris of uitkering); wanneer bronheffing niet (volledig) mogelijk is wordt (het resterende deel van) de premie namens het CAK geïnd door het Centraal Justitieel Incasso Bureau (CJIB)
De verzekerde heeft alleen nog de basisverzekering. De verzekerde blijft verzekerd bij zijn eigen zorgverzekeraar. Hij kan niet wisselen van zorgverzekeraar zolang de premieachterstand voortduurt.
7 De bestuursrechtelijke premie is de gemiddelde basispremie vermeerderd met een toeslag van 25%. Deze toeslag is niet bedoeld om de betalingsachterstand in te lopen, maar om de extra kosten te dekken die gemaakt worden om de premie te innen.
De situatie van wanbetaling blijft gehandhaafd totdat met de zorgverzekeraar een betalingsregeling is afgesproken voor alle betalingsachterstanden die de verzekerde bij de verzekeraar heeft. Wanneer de betalingsregeling is afgesproken wordt de wanbetalersstatus opgeschort. De verzekerde betaalt de normale zorgpremie aan zijn verzekeraar en het afbetalingsbedrag. Komt de verzekerde de betalingsregeling niet correct na, dan wordt de wanbetalersstatus weer geactiveerd. Wanneer de betalingsregeling volledig is nagekomen dan meldt de zorgverzekeraar de verzekerde definitief af als wanbetaler.
Meer informatie over de wanbetalersregeling is terug te vinden op:
www.hetcak.nl/regelingen/wanbetalers www.zorgverzekeringslijn.nl
ENKELE TIPS VOOR HET MAATJE
Tot slot nog enkele tips voor het SchuldHulpMaatje:
WEL DOEN ALS MAATJE / MOGELIJKHEDEN NIET DOEN ALS MAATJE / ONMOGELIJKHEDEN Beseffen dat iedere burger zijn financiële verplichtingen
moet nakomen
Proberen onder financiële verplichtingen uit te komen.
Beseffen dat schuldeisers geen boosdoeners zijn, maar de hulpvrager aanspreken op hun plicht tot betalen
Schuldeisers afschilderen als boosdoeners
Correct omgaan met schuldeisers Onderhandelen over de terug te betalen schuld (taak van een professionele schuldhulpverlener) Communiceren rechten en plichten naar hulpvrager Hulpvrager in de slachtofferrol bevestigen Weten wat de rechten en plichten zijn van zowel
schuldeiser als hulpvrager
Als jurist optreden of naar de rechtbank gaan namens de hulpvrager
Tijd vragen aan schuldeisers voor oplossen probleem Zelf probleem oplossen Beoordelen of er sprake is van een (dreigende)
crisissituatie
Zelf direct een crisissituatie aanpakken zonder inschakeling van de gemeentelijke schuldhulp Hulp inroepen van de gemeentelijke schuldhulp door
hulpvrager persoonlijk of gezamenlijk met Maatje
Zelf onderhandelen met schuldeisers
Omgaan met eigen onrechtvaardigheidsgevoelens Te betrokken en te emotioneel raken Omgaan met (emoties van) hulpvrager, present zijn en
eventueel doorverwijzen naar flankerende hulp (huisarts, maatschappelijk werk, etc)
Therapie geven om persoon en emoties behandelen
MODULE 13 WAT IS SCHULDHULPVERLENING?
MINNELIJK, WETTELIJK EN BEWIND
SCHULDHULPVERLENING VROEGER
Voordat schuldhulpverlening voor particulieren in Nederland wettelijk werd geregeld door de Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen (Wsnp, 1998), bestond binnen de schuldhulpverlening het volgende probleem: schuldeisers konden te allen tijde voor hun hele vordering verhaal halen op het hele vermogen van de schuldenaar, zelfs als dit zou betekenen dat de schuldenaar dan zijn hele leven bezig zou zijn met het afbetalen van de schulden. Sommige overheidsinstanties, bijvoorbeeld de Belastingdienst, waren hiertoe, op een enkele uitzondering na, ook wettelijk verplicht! Dat kon zover gaan, dat als de ene instantie wel wilde meewerken aan een regeling van de schulden, de volgende instantie de regeling kon doorkruisen waardoor het hele traject mislukte.
Deze situatie werd (later) als zeer ongewenst gezien. Door middel van convenanten (overeenkomsten) werd geprobeerd de schuldeisers ertoe te bewegen toch mee te werken. De Nederlandse Vereniging voor Volkskrediet (NVVK) heeft als branchevereniging voor schuldhulpverlening en sociaal bankieren hierbij het voortouw genomen. Basisgedachte en uitgangspunt was dat de schuldeisers vrijwillig zouden afzien van middelen om tot verhaal van hun vordering te komen. De doelstelling was een ‘integrale’ oplossing te realiseren van de schuldenproblematiek. Deze convenanten waren meestal alleen te gebruiken door NVVK‐
leden.
Door ervaringen, opgedaan in het tot stand brengen van convenanten, heeft de NVVK ook ná introductie van de Wsnp (1998), diverse grote landelijke convenanten tot stand gebracht. Deze schuldeisers leveren vrijwel allemaal diensten op het vlak van energie, water en zorgverzekering. Het maken van uitvoeringsafspraken met juist deze partijen creëert de randvoorwaarden om tot een succesvolle opstart en uitvoering van een
schuldregeling te kunnen komen.
SCHULDHULPVERLENING NU
Schuldhulpverlening werkt tegenwoordig niet alleen aan het aflossen van schulden, maar kijkt ook naar de oorzaak van de problemen. Een problematische schuld heeft meestal een diepere oorzaak, die eerst aangepakt moet worden. Dit kan zijn werkloosheid, relatieproblemen of echtscheiding, psychische problemen of andere maatschappelijke problemen. Ook kan het zijn dat een schuldenaar geen kennis heeft van (financiële) administratie, of de discipline mist voor het nakomen van zijn financiële verplichtingen.
Afbeelding: Integrale schuldhulpverlening
Deze totale aanpak van de schuldhulp samen met de hulpverleners die hier van toepassing zijn en het overleg en de afstemming, noemen we de integrale schuldhulpverlening. Bij integrale schuldhulpverlening zoekt men naar afstemming van verschillende soorten hulp rondom een hulpvrager (= flankerende hulp) met als doel de oorzaak van de problemen weg te nemen en herhaling te voorkomen.
Met de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs, 2012) is de verantwoordelijkheid voor
schuldhulpverlening bij de burgerlijke gemeente belegd. Iedere gemeente moet daarvoor beleid formuleren en de uitvoering organiseren.
Het is belangrijk te realiseren dat de schuldhulpverlening per gemeente sterk verschillend kan zijn georganiseerd. Sommige gemeenten hebben de schuldhulpverlening volledig ondergebracht in de eigen organisatie, bijvoorbeeld in een aparte afdeling of projectgroep. Andere gemeenten beperken hun activiteiten tot de regie en hebben derden ingehuurd voor de praktische uitvoering van de werkzaamheden. Een
schuldhulp
psychologische hulp
administratie hulp
relatiehulp
overige hulp hulp bij
werkloosheid maatschappelijke
problemen
schuldenaar krijgt dan te maken met andere organisaties dan de gemeente zelf. De keuze voor zelf doen of uitbesteden hangt bijvoorbeeld van de grootte van de gemeente af. Navraag bij de gemeente zelf geeft meestal goed inzicht in hoe de schuldhulpverlening is georganiseerd. De eerste contacten voor
schuldhulpvragen verlopen echter bij veel gemeenten in Nederland via de gemeente zelf. Op die manier is de gemeente goed in staat de regie over de schuldhulpverlening te voeren.
SCHULDHULPMAATJE NAAST EEN SCHULDHULPVERLENER
Integrale schuldhulpverlening is tegenwoordig het uitgangspunt voor de schuldhulpverlening. Juist bij deze integrale aanpak is veel communicatie ‐ het nakomen van afspraken en het aanleveren van informatie over o.a.
schulden, inkomen en lasten ‐ van groot belang. Vaak is dat zo'n belasting voor de hulpvrager dat hij daar niet aan voldoet. Het gevolg is dat de hulpverlening stagneert en bijvoorbeeld huisuitzetting of energieafsluiting daadwerkelijk plaatsvindt.
Hier kan de bijdrage van het SchuldHulpMaatje van doorslaggevend belang zijn. De professionele partijen zullen de rol van een Maatje zeer waarderen als daardoor het proces van de schuldhulp en eventuele
flankerende hulp (weer) op gang komt. Uiteraard zal de irritatie groot zijn als het Maatje het proces frustreert door onkunde of verkeerde acties. Bijvoorbeeld door het maken van betalingsafspraken met een schuldeiser, die later weer teruggedraaid moeten worden als blijkt dat er meer schuldeisers zijn en er een andere regeling moet worden afgesproken. In deze gevallen werkt het gedrag van het Maatje averechts en kan hij vergeleken worden met een onervaren kanoër die een ander wil redden tegen de stroom in. Het is daarom belangrijk dat een Maatje enige kennis heeft van de professionele schuldhulpverlening.
We bespreken hier een korte samenvatting van de hoofdlijn van het schuldhulpverleningsproces. Een uitgebreidere beschrijving is opgenomen in de bijlage van deze module.
PROCES VAN SCHULDHULPVERLENING
Hier volgt een korte weergave van het werkproces van de professionele schuldhulpverlening, gebaseerd op de NEN‐norm voor schuldhulpverlening (NEN 8048). In de bijlage van deze module vind je een uitgebreidere weergave.
In grote lijnen verloopt het werkproces van de professionele schuldhulpverlening als volgt:
1. Aanmelding
2. Intake en crisisinterventie
3. Vaststellen van het VTLB en de beschikbare afloscapaciteit 4. Stabiliseren van de financiële huishouding
5. Vaststellen van de schuldenlijst
6. Vaststellen of een betalingsregeling mogelijk is of dat schuldbemiddelingstraject noodzakelijk is.
6a. 100% betalingsregeling of
6b. Uitvoeren van een schuldbemiddelingstraject
a. Een regeling op basis van vrijwillige deelname door schuldeisers (= minnelijke regeling) b. Een regeling op basis van de Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen (Wsnp) (=wettelijke
regeling) 7. Nazorg
Deze stappen worden hier kort toegelicht.
1. AANMELDING
Het proces start met de aanmelding door de cliënt (bv. onze hulpvrager). Per gemeente is verschillend hoe betrokkene zich kan aanmelden: via de telefoon, via internet, aan de balie. De aanmelding wordt geregistreerd en er wordt een gesprek gepland: het intakegesprek.
In veel gemeenten wordt de client verzocht om allerlei documenten mee te brengen naar het gesprek (loonstroken, overeenkomsten, bankafschriften, schulden, etc.). In andere gemeenten zal betrokkene tijdens het gesprek te horen krijgen dat deze documenten binnen een bepaalde termijn moeten worden aangeleverd.
Als Maatje kun je de hulpvrager helpen om de documenten te verzamelen en geordend aan te leveren.
2. INTAKE EN CRISISINTERVENTIE
Wanneer een aanvraag voor schuldhulpverlening wordt gedaan, start de behandeling van de aanvraag met het intakeproces. Na een verzoek voor schuldhulpverlening moet binnen vier weken het eerste (intake)gesprek plaatsvinden. Tijdens het intakeproces wordt informatie verzameld over de hulpvrager en over zijn financiële
situatie. Ook wordt de zelfredzaamheid van de hulpvrager ingeschat. Met behulp van deze informatie wordt beoordeeld of de hulpvrager toegelaten wordt tot de schuldhulpverlening. Het intakeproces eindigt met een besluit van toelating of afwijzing. Let op: de toelatingscriteria kunnen per gemeente (of andere
schuldhulporganisatie) verschillen!
Tijdens het intakeproces toetst de schuldhulpverlener of er sprake is van een (dreigende) crisissituatie (big 5:
huur/hypotheek, gas, elektra, water, zorgpremie) en zal, indien nodig en mogelijk, maatregelen nemen om de crisis af te wenden (zie ook: Module 12 paragraaf Bijzondere schuldeisers: Crisis). Voor crisissituaties geldt een maximale termijn van drie werkdagen voor het eerste gesprek.
3. VASTSTELLEN VAN HET VTLB8 EN DE BESCHIKBARE AFLOSCAPACITEIT
Het Vrij te laten bedrage (VTLB) is het deel van het inkomen dat een schuldenaar mag houden om zijn kosten voor levensonderhoud te betalen. Alle inkomsten boven dit VTLB moet worden afgestaan om de schuldeisers te betalen. Door het VTLB te berekenen wordt ook de beschikbare afloscapaciteit vastgesteld:
Afloscapaciteit = inkomsten minus VTLB 4. STABILISEREN VAN DE FINANCIËLE HUISHOUDING
Na toelating tot de schuldhulpverlening zal de schuldhulpverlener starten met het stabiliseren, het in balans brengen, van de inkomsten en uitgaven. Dit is
noodzakelijk om de schuldenpositie te bevriezen. Als de schulden blijven toenemen is het niet mogelijk om een schuldregeling te treffen. Als er sprake is van
problematische schulden zal de schuldhulpverlener bij het opstellen van een budgetplan uitgaan van het Vrij te laten bedrag (VTLB8), zodat zo snel mogelijk de afloscapaciteit wordt gereserveerd voor de schuldeisers. Veel
schuldhulpverleningsorganisaties zullen adviseren (of eisen) dat een hulpvrager in budgetbeheer wordt genomen of onder beschermingsbewind wordt geplaatst.
5. VASTSTELLEN VAN DE SCHULDENLIJST
Tijdens de stabilisatieperiode worden de schulden/schuldeisers geïnventariseerd. Zodra stabilisatie is bereikt, zal de schuldhulpverlener een overzicht van de openstaande schulden (schuldenlijst) samenstellen. Daarvoor schrijft de schuldhulpverlener alle schuldeisers aan om hun vordering op te geven, zodat er maximale duidelijkheid is over de hoogte van de vorderingen. Dit is het begin van de schuldregeling. De
8 Zie ook hieronder de paragraaf “Beslagvrije voet & Vrij te laten bedrag”
schuldhulpverlener laat de schuldenlijst voor akkoord tekenen door de hulpvrager. Het totaal van alle schulden is de totale schuldsom.
6. VASTSTELLEN BETALINGSREGELING OF SCHULDBEMIDDELING (AFKOOPTRAJECT)
Het uitvoeringstraject splitst zich hier in twee mogelijke richtingen. Zodra de totale schuldsom is vastgesteld, beoordeelt de schuldhulpverlener of met de beschikbare afloscapaciteit binnen drie jaar alle schulden kunnen worden afgelost. Als dit (ongeveer) mogelijk is dan zal gekozen worden voor een 100% betalingsregeling. Als de totale schuldsom aanzienlijk hoger is dan de beschikbare afloscapaciteit dan wordt gekozen voor een
schuldbemiddelingstraject (ook wel schuldsanering genoemd).
6A. 100% BETALINGSREGELING
Een 100% betalingsregeling is mogelijk als binnen een termijn van (ongeveer) drie jaar de volledige
schuldenlast kan worden afbetaald. De schuldhulpverlener schrijft alle schuldeisers aan en biedt hen een regeling aan voor het betalen van de volledige vordering. Hij geeft daarbij aan welk bedrag per periode (meestal per maand) zal worden voldaan en hoe lang de regeling loopt.
De schuldhulpverlener houdt bij de verdeling van de beschikbare afloscapaciteit zoveel mogelijk rekening met het gelijkheidsbeginsel9.
6B. UITVOEREN VAN EEN SCHULDBEMIDDELINGSTRAJECT
Is de totale schuldsom groter dan de beschikbare afloscapaciteit dan zal de schuldhulpverlener een schuldbemiddelingstraject starten. Een schuldbemiddelingstraject bestaat uit twee stappen:
1. Een regeling op basis van vrijwillige deelname door schuldeisers (= minnelijke regeling)
2. Een regeling op basis van de Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen (Wsnp) (=wettelijke regeling)
1. Minnelijke regeling
De schuldhulpverlener stelt vast welk percentage van de schuldsom met de beschikbare afloscapaciteit kan worden voldaan. Hij maakt een prognose welk percentage iedere schuldeiser zou kunnen ontvangen, rekening houdend met het gelijkheidsbeginsel9. Hij stuurt het voorstel naar alle schuldeisers, met de vermelding dat dit een voorstel is ‘tegen finale kwijting’. Acceptatie van dit voorstel betekent dat de restschuld vervalt als de hulpvrager zijn verplichting volgens het voorstel is nagekomen. Als één of meerdere schuldeisers niet akkoord gaan met het voorstel is de minnelijke regeling mislukt. Als alle schuldeisers akkoord gaan wordt de regeling uitgevoerd. Na afloop van de regeling verlenen de schuldeisers finale kwijting en is de hulpvrager schuldenvrij.
9 Voor een beschrijving van het gelijkheidsbeginsel en de wettelijke uitzonderingen: zie de bijlage van deze module 13.
