Vraag nr. 92
van 13 februari 2004
van de heer JOHAN MALCORPS
B e s cherming waardevol kerkgebied – Pa t e r s h o f Berchem
Door een gepland woonuitbreidingsproject dreigt een waardevol stuk patrimonium in de wijk Luitha-gen op de grens tussen de stad Mortsel en het dis-trict Berchem (Antwerpen) verloren te gaan. Het gaat om het zogenaamde Karmelietenpark of "Patershof" aan de Grote Steenweg, een park dat al sinds jaar en dag één geheel vormt met het Kar-melietenklooster en de Karmelietenkerk. Het is te-vens zowat de enige open groene ruimte in de b u u r t . Men wil er nu 76 appartementen bouwen en het klooster verbouwen tot 20 wooneenheden. Daarvoor moeten zowat alle hoogstammige bomen geveld worden en verdwijnt het park nagenoeg vol-l e d i g. Bovendien is er ook ruimtebesvol-lag door een ontsluitingsweg rondom de nieuwe woonblokken en een nieuwe (veel te smalle) uitvalsweg naar de Grote Steenweg, met risico's voor de verkeersvei-ligheid.
Door het nieuwe woonproject wordt de groene oase van de wijk Luithagen totaal vernield. In het parkje verpozen 's zomers mensen op een terrasje, spelen kinderen. Jeugdverenigingen kregen er met geld van de gemeente Mortsel een laatste toe-v l u c h t , nadat ze op andere plaatsen reeds toe- verdre-ven werden.
De St.-Theresiakerk en het aanpalend Karmelie-tenklooster (bouwjaar 1938-1939) werden mee op-genomen in het cultuurpatrimonium van V l a a n d e-ren (Bouwen door de eeuwen heen).
Deze locatie heeft echter een geschiedkundige waarde die veel verder gaat. Reeds rond 720 wordt er gesproken van een tempeltje in het midden van de bossen (Luythaegen). Vele edelen hebben er in moeilijke tijden een toevlucht gezocht. Zijn afgele-gen ligging in het groen is steeds één van de be-langrijkste kenmerken geweest.
Het districtsbestuur van Berchem vraagt dat de hele omgeving van algemeen gesproken "het Kar-melietenhof" mee wordt opgenomen onder het sta-tuut waardevol cultuurpatrimonium. Men vraagt dat de dienst Monumenten hierrond een onder-zoek zou starten.
Zowel de stad Mortsel als het district Berchem ad-viseren begrijpelijkerwijze negatief m.b. t . h e t
w o o n u i t b r e i d i n g s p r o j e c t . Onbegrijpelijk is het feit dat het advies van de stedenbouwkundig ambte-naar ambte-naar verluidt wel positief is.
Verwacht mag worden dat de afdeling Monumen-ten en Landschappen wel bezwaar aantekent. Te-meer daar ook een kerkhofje, met een pas gedol-ven graf voor een overleden pater, zou verdwijnen. 1. Werd de bescherming van de omgeving van het
klooster reeds overwogen ?
Kan daarmee de kaalslag van dit waardevolle gebied niet worden gekeerd ? Is dit mogelijk ? Bestaan daarvan precedenten ?
2. Kan op basis van zo'n bescherming een vorm van vergoeding worden geboden aan de aanvra-gers ?
Het hele project spruit immers voort uit de fi-nanciële problemen van de paters, die al lang met te weinig paters in het onderhoud moeten voorzien van een klooster dat veel te groot is g e w o r d e n , en men mag aannemen dat dit een si-tuatie is die zich wel meer voordoet.
Bestaat deze mogelijkheid als beleidsinstru-m e n t , obeleidsinstru-m verkoop van dergelijke goederen af te wenden ? Zo neen, is de ontwikkeling daarvan een reeds overwogen optie ?
3. Ik wil nog een stap verder gaan: ik vraag mij af of terzake geen heel nieuw beleid moet worden ontwikkeld.
Verwacht mag immers worden dat steeds meer kerkelijk erfgoed en de omgeving daarvan in de toekomst door financiële beslommeringen onder financiële druk zullen komen, of door het teruglopend aantal bedienaars van de eredienst buiten gebruik zullen raken.
Wordt op deze te verwachten evolutie wel vol-doende geanticipeerd ?
Wordt er aan extra mogelijkheden en extra fi-nanciële middelen gedacht om extra bescher-mingsmaatregelen te kunnen treffen voor waar-devolle kerk- en kloostergebouwen, maar even-zeer voor de omgeving ervan ?
Antwoord
1. De parochiekerk St.-Theresia en aanpalend Karmelietenklooster werden opgenomen in de inventaris "Bouwen door de eeuwen heen". In een eerste selectieronde voor een systemati-sche aanwijzing van te besystemati-schermen monumen-ten of stadsgezichmonumen-ten, werden deze gebouwen met omgeving niet in aanmerking genomen voor een bescherming. Een eventuele bescher-ming kan pas opnieuw overwogen worden op basis van bijkomende elementen, zoals het inte-rieur, die momenteel niet bekend zijn.
2. Indien het gebied beschermd zou worden als m o n u m e n t , zijn er voor passende herstel- en herinrichtingswerken aanzienlijke financiële te-gemoetkomingen mogelijk in de vorm van een restauratiepremie.
Een schadevergoeding ten gevolge van een be-scherming is echter niet van toepassing.
