Het dobbel cabinet der christelycker wysheyt
bron
Het dobbel cabinet der christelycker wysheyt. Lambert Bertus, Maastricht z.j. [1624]
Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/_dob001dobb01_01/colofon.htm
© 2006 dbnl
De Goddelijcke wijsheyt tot alle Christene Kinderen.
Kinderen hoort my, saligh zijn sy [die zy]ne [w]eghen bewaeren; hoort d' onderwysinghe, ende en wil[t]se niet [ver]worpen.
Saligh is den mensch die my hoort, ende die aen myne deuren daghelijckx waeckt, ende wacht aen de stylen mynder deuren, die my vindt sal 't leven vinden ende de Saligheyt [sc]heppen van den Heere. PROVERB. 8.
A2r
Kinder-ghebedekens
Met de welcke de kleyne kinderen plachten de Goddelijcke wysheyt aen te spreecken.
Vraeghe, Leert my smorgens spreecken tot het Kindeken JESUS.
Antwoort. Groot Heer, kleyn Kindt, JESUS die ons al bemint,
Is't dat ghy mijn Herteken geslooten vindt, Doet het open met uwer minnen,
En sluyt den Heyligen Gheest daer binnen.
Vraeghe Hoe offert ghy u smorgens aen onsen Lieven Heer.
Antwoorde. JESU, mijn alderliefste Lief, Ick schenck u mijn herteken tot eenen Brief, Schryft daer in wat u belief,
En gebruycket al tot uwen gerief.
Vraghe wat gebeden seght ghy om bewaert te worden teghen eene quaede doodt.
Antw. O MARIA, als mijn ooghen sullen zijn ghebroken, En mijn Herteken sal sijn beloken,
Als mijnen mont niet meer en sal spreken, En wilt mijn arm Zielken dan niet vergeten.
Vraghe, Wat peyst ghy over het Kerck-hof gaende.
Antw. Op het Kerck-hof quam ick gegaen, Daer vont ick eenen blouwen Serck stae[n,]
Daer stont op geschreven, O mensch aensiet u leven, Ick ben geweest aen u gelijck, Ick ligh hier nu erger als slijck.
Dit heeft gedaen mijne boosheyt Hier toe is comen myne hooveerdigheyt, Ick kan nu vliegen noch loopen,
Maer mijn arm Ziele moetet al dier bekoopen.
A3r
Vrage, wat gebedeken seght gy voor de lesse?
Antw. Cruysken Cruys goet begin, Den heylighen Gheest in mijnen sin, Dat ick wel magh leeren,
Dat bid ick onsen lieven Heere, Dat ick wel magh onthouwen, Dat bid ick onse lieve Vrouwe.
Vraghe, Wat seght ghy, als ghy voor-by het Cruys gaet.
Antw. O Naeckten, Bloedighen, Ghekruyste Jesu, Bewaert my van een haestige doodt,
En beschermt my teghen s'vijants aenstoodt.
Vrage, wat seght ghy, als ghy Wy-water neemt.
Antw. DOor het Ghebedt over dit Water gesproken, Door 't dierbaer Bloedt dat ghy eens hebt vergoten Door u vijf Heylige wonden,
Wilt Jesu my suyveren van alle sonden
Vrage. Hoe sal ick aenspreken het H. Sacrament.
Antw. HOoghweerdigh heyligh Sacrament, JESU mijn Vader ick ben u kint,
Gy weet wanneer ick sterven sal Dit Zielken dat ghy my hebt gegeven, Wilt het eens brengen in 't eeuwigh leven.
Vrage. Wat sal ick segghen alsmen het Heyligh Sacrament op-heft.
Antw. O saligh-maeckende Hostie, heylige offerhande Die daer opent de Hemelsche lande,
Den Vyant wilt ons vernielen met sijn tanden, Verlost ons JESUS uyt sijn Bloedige handen.
Vrage. Wat peyst gy als gy s'avonts-slapen gaet?
Antw. Savonts als ick slapen gae, Dan volgen my sestien Engelen nae, Twee aen mijn rechte zyde,
Twee aen mijn slincke zyde, Twee aen mijn hoofden eynde, Twee aen mijn voeten eynde, Twee die my decken, Twee die my wecken, Twee die my prijsen, Twee die my wijsen, Ten Hemelsche Paradysen.
A4r
Vraege wat sal ick bidden als ick my voege om te slapen?
Ant. Ick legge myn hooft op het Kussen, Door Godt den Vader wil ick rusten, Met Godt den Soone wil ick slapen gaen, En hoope met den Heyligen Geest op te staen.
Vrage, wat seght gy s'avonts tot uwen H. Engel?
Ant. Heyligen Engel Sinte Michiel, Ick beveel u myn Lijf en Ziel, Ende gy o Heyligen bewaerder goet, Wilt my morgen wecken metter spoet, Niet te vroegh nogh niet te laet, Als de Klock vijf oft ses uren slaet,
Vrage wat sal ick smorgen seggen als de Klocke klipt?
Ant. O JESU die vander doodt zyt verresen, Wilt my van alle sonden genesen.
Vraege, wat sal ick seggen op den avont stont?
Ant. O JESU door u lijden en bitter doodt, Wilt my bystaen in alle mynen noot.
Vraege, wat sal ick seggen op den noen?
Ant. O Maria Godts Moeder ende Maeght, Helpt my in alles dat Godt behaeght.
Vraege, wat seghdy als de ure slaet?
Ant. Een salige ure verleent my Godt, Een Heyligh leven, een saligh sterven, Op dat ick onderhoude zijn gebodt:
Het eeuwigh Hemelrijck magh be-erven.
Vraege, Wat gebedeken seght gy tot de H. Maget Maria?
Ant. O Maria, soete Vrouwe, Ick bid u op rechte trouwe, Dat gy bidt Jesus onser Heere,
Dat hy my van sonden tot deughden keere.
FINIS.
B1r
Cabinet der wysheydt.
Het eerste deel. Van het teecken des H. Cruys.
DOor wat teeckenen kent gy een waerachtigh Christen mensch.
Door het teecken des H. Cruys.
2. waerom gebruycken de Christenen het teecken des H. Cruys?
Om datse Soldaten van Christus zijn.
3. Wie is den oprechten Capiteyn der Christenen, Jesus Christus.
4. welck is het Vendel van Christus?
Het H. Cruys.
5. waerom houdt gy het Cruys voor het vendel van Christus?
Om dat Christus door het Cruys den Duyvel verwonnen heeft.
6. welck zijn Christus Soldaten?
De Engelen, Heyligen, ende oprechte Christenen.
7. waerom en maecken de Ketters geen Cruycen?
Om datse vyanden Christi zijn en dienaers van den Duyvel.
8. wat verwacht gy door het Heyligh Cruys?
Bystandt en hulp van Godt.
9. Van wat quaet verlost ons het Cruys?
Van alle aenstooten des Duyvels.
10. wat doet den duyvel als hy het Cruys siet?
Hy vliet van ons.
11. waerom vliet den duyvel voor het Cruys?
Om dat hy door het Cruys verwonnen is.
12. wie heeft hem daer door verwonnen?
Onsen lieven Heere als hy aen 't Cruys gestorven is.
13. wat soudt gy doen, waert dat gy den boosen geest saeght?
Ick soude hem het Cruys toonen.
14. Meynt gy (een kindt zynde) den duyvel te verwinnen?
Dat hoop ick vastelijck.
15. Is den duyvel dan soo onsterck?
Hy is stercker dan alle menschen.
16. Hoe hoopt gy den duyvel te verwinnen?
Het tweede deel Van het cruys maecken.
WAnneer maeckt gy het teecken des H. Cruys?
Soo dickwils als ick jet begin te doen.
2. Waerom maeckt gy het Cruys soo dickwils?
Om in alle mijne wercken van Godt geholpen te worden.
3. Op wat tyden maeckt gy het Cruys teecken aldermeest?
Smorgens opstaende savonts slapen gaende en als ick eten gaen.
4. Met hoe veel vingeren maeckt gy het Cruys?
Meest met vijf vingeren.
5. Waerom maeckt gy het Cruys met vyf vingeren?
Ter eeren de vijf wonden Christi.
6. Magh men het Cruys niet maken met eenen vinger Iae 't ende oock met twee oft dry.
7. Hoe maeckt ghy het Cruys met eenen vinger, Met den duym voor mijn voorhooft mont en borste.
8.wat beteeckent eenen vinger in 't maecken des Cruys?
Datter is een Godt.
9. Wat beteeckent de dry vingers als gy het Cruys soo maeckt?
Datter sijn dry Goddelijcke Persoonen.
10. Wat beteeckent de twee vingers daer gy het Cruys me maeckt?
Dat Christus twee naturen heeft.
11. Hoe noemt gy de twee natueren?
De Goddelijcke ende menschelijcke Natuer.
12. Hoe maeckt gy het H. Cruys.
Ick beginne van boven tot beneden, daer na gaen ick van de slincke zijde naer de rechte zijde.
13. Wat seght gy het Cruys maeckende?
In den naem des Vaders ende des Soons en des H. Geest.
14. Waer toe dient ons het Cruys dat wy maecken?
Tot beleydenis van ons Geloof en oock voor een cort gebedt.
15. Wat beleydt gy het Cruys maeckende?
De heylighe Dryvuldigheyt ende menschwordinge Christi.
16. Wat begeert gy het Cruys maeckende?
Ick versoecke hulpe door het Cruys ende Passie Christi.
17. Oft de Geusen geckten met het Cruys wat sout gy doen?
Ick sal het soo veel te meer maecken.
B2r
Het III. Deel. Van het Cruys Christi.
WAt verstaet gy door het hout des Cruys?
Den Boom daer Christus aen Gestorven is.
2. Wie heeft het houten Cruys voor Christus gemaeckt?
De Boose Ioden.
3. Waerom hebben de Ioden het Cruys gemaeckt?
Om Christus daer mede te dooden.
4. Hoe hebben de Ioden Christus met het Cruys gedoodt?
Sy hebben hem daer aen genagelt.
5. Hoe lange heeft Christus aen het Cruys gehangen?
Ten minsten dry uren.
6. Sedert wanneer is het Cruys Heyligh geweest?
Naer de doodt Christi.
7. Wat waeren de Cruycen voor de doodt Christi?
Schandelijcke Galgen.
8. Wie heeft het Cruys Heyligh gemaeckt.
Christus onsen Salighmaecker.
9. Waer door heeft Christus het Cruys heyligh gemaeckt?
Door het raecken van sijn lichaem ende dierbaer bloet.
10. Waer is het Cruys Christi eerst geweest?
Te Ierusalem, op den berg van Kalvarien.
11. Heeft het Cruys altyt op den Kalvarien Bergh blijven staen?
Neen 't: Maer het is van de Ioden begraven in de aerde.
12. Wie heeft het Cruys gevonden?
De weerdige Keyserinne Helena, 13. Waer is het Heyligh Cruys nu?
Het is nieverans geheel.
14. Waer syn de stucken des H. Cruys?
In veele plaetsen des werelts.
15. Wat soudt gy doen voor eenigh stuck des heyligh Cruys?
Op myne knien vallen ende dat eeren.
16. Waerom soudt gy het stuck des Cruys eeren?
Ter Eeren Christi die daer aen gehangen heeft.
Het IV. Deel. Van de Cruys-beelden.
WAerom steltmen Cruycen op de straeten oft wegen?
Tot gedachtenisse van de Passie Christi.
2. Wat maecken de Cruycen op de Torens?
Sy staen daer als vendels van Christus.
3. Waer toe dient het vendel des Cruys op de Torens?
Om te thoonen dat het Godts huysen zijn.
4. Zyn de geuse kercken oock Godts huysen?
Geensints niet.
5. Waer uyt weet gy dat de geuse Kercken geen Godts huysen en zijn?
Om dat het teecken Christi daer gebreeckt.
6. Waerom steltmen Cruycen in de Kercken?
Om die aen te sien als wy bidden.
7. Waerom steltmen Cruycen inde huysen.
Om die te bevryen tegen den boosen.
8. Wie heeft het Cruys openbaerlijck gebruyckt?
Onse voorvaders van oude tyden hebben dat gedaen.
9. Wat doet gy als gy een Cruys siet op de straeten?
Ick doen groote reverentie.
10. Waerom doet gy reverentie voor de houte oft steenen Cruycen?
Ter eeren Christi om dat het Christus teecken is.
11. Wat doen de Ketters met de stucken oft beelden van het Cruys?
Sy breeckense oft brandense.
12. Wie leert de Ketters de Cruycen breken?
Hunnen meester den Duyvel.
13. Breeckt noch jemant de cruycen met de Ketters?
Iae het: de Heydenen, Ioden, Turcken en ongeloovige.
14. Als Christus sal komen oordeelen wat vendel sal hy me brengen?
Het vendel oft teecken des H. Cruys.
15. Waer sal het Cruys wesen in het Oordeel?
Boven in de locht voor alle menschen.
16. Wat sal dan Christus met de Cruys-breeckers doen?
Hy sal dese Gasten met den Duyvel in de Helle werpen.
B3r
Het V. Deel. Van Godt Almachtigh.
Welck is de opperste ende beste conste des werelts?
De conste van Godt te dienen.
2. Wat is Godt?
Het eerste beginsel van alle goet.
3. Waer is Godt?
In den Hemel en in alle plaetsen.
4. Wat doet Godt meest in den Hemel?
Hy toont sy selven aen de Heylighen.
5. Wie zijn met Godt in den Hemel?
De Engelen ende Heylige zielen.
6. Wat doet Godt op der aerden?
Hy Regeert het al.
7. Hoe lange heeft Godt geweest?
Van alle eeuwigheyt.
8. Hoe langh sal Godt wesen?
Sonder eynde.
9. Wie heeft oyt Godt gesien gelijck hy is?
Niemant die leeft.
10. Kan men Godt wel schilderen gelijck hy is?
Dat is onmogelijck.
11. Waerom is sulcks onmogelijck?
Om dat hy geen lichaem heeft.
12. Hoe schildertmen Godt Almachtigh?
Gelijck hy hem somtyts vertoont heeft.
13. Waerom noemt gy Godt Almachtigh?
Om dat hy alle dingen kan maken en te niet doen.
14. Kan Godt wel quaet doen?
Dat is onmogelijck.
15. Hoe is Godt Almachtigh soo hy geen quaet doen en kan?
Godt is almachtigh want quaet doen is een teecken van onmacht.
16. Wie heeft de werelt geschapen?
Godt Almachtigh.
17. Waer af heeft Godt den Hemel, en Aerde gemaekt?
Het VI Deel. Van Godt den Vader.
HOe veel Goden bekent gy?
Ick en beken maer eenen Godt.
2. Wat syn de Goden der Heydenen?
Het syn leelijcke Duyvelen.
3. Syn de beelden der Christenen geen afgoden Soo seggen de geusen.
4. Wat zijn dan de beelden:
Alleen maer gedachtenissen van Godt?
5. Hoe veel Goddelijcke persoonen sijnder:
Dry persoonen.
6. Noemt de dry Goddelijcke persoonen?
Godt den Vader, Godt den Soon, Godt den H. Geest.
7. Syn dese dry persoonen meer als eenen Godt?
Niet meer als eenen Godt.
8. Welck is den eersten van dese goddelijcke Persoonen?
Godt den Vader.
9. Hoe langh is den Vader voor den Soone geweest?
Sy sijn van alle eeuwigheyt te samen geweest.
10. Is den Vader ouder dan d'ander twee persoonen?
Sy syn alle dry even out.
11. Waerom Schildert men den Vader als een out man?
Om dat hy hem soo verthoont heeft.
12. Welcken persoon van de H. Dryvuldigheyt is voor ons mensch geworden?
Den tweeden Persoon.
13. Welck is den tweeden persoon in de Heylighe Dryvuldigheyt?
Godt den Sone.
14. Hoe noemt gy den Sone Godts?
Iesus Christus.
15. Wat is Iesus te seggen?
Salighmaker.
16. Waerom noemt gy den Soone Godts Saligh-maker?
Om dat hy ons is komen Saligh maecken.
17. Hadden wy dan de saligheyt verloren?
Ia wy van het begin des werelts.
B4r
Het VII Deel. Van Godt den Sone ende den H. Geest.
WIe is oorsaeck geweest dat wy ons saligheyt verloren hebben?
Den eersten mensch Adam.
2. Hoe heeft Adam ons de Saligheyt doen verliesen?
Hy heeft alle menschen verkocht aen den Duyvel.
3. Waer voor heeft Adam de menschen verkocht?
Voor eenen Appel.
4. Wat quaet hadde den Appel die Adam gegeten heeft?
Den Appel was goet, maer hy was hem verboden.
5. Wie heeft ons van de slavernye des Duyvels verlost?
Iesus Christus.
6. Hoe heeft Christus ons verlost, en voor wie heeft hy betaelt?
Met sijn dierbaer bloet en voor alle menschen.
7. Waerom gaen dan sommige verloren?
Dat is hunne eygen schult.
8. Is Iesus Godt oft mensch?
Hy is Godt en mensch.
9. Wat doet gy hoorende den naem Iesus?
Ick doen reverentie.
10. Wanneer aenroept gy den naem Iesus?
Als ick in noodt ben.
11. Waerom aenroept gy in noodt den naem Iesus?
Om te verkrygen het geene dat ons saligh is.
12. Welck is den derden Persoon in der Godtheyt?
Godt den H. Geest.
13. waerom wort den H. Geest geschildert als een duyve?
Om dat hy hem soo vertoont heeft in het Doopsel Christi.
14. Hoe heeft den H. Geest hem nogh vertoont?
In de Gedaente van Vierige tongen.
15. wanneer is den H. Geest gekomen gelijck als tongen over syne Apostelen?
Op den Sinxen dagh.
16. wat verwacht gy van den H. Geest:
Alle wysheyt ende heyligheyt.
Het VIII. Deel. Van de Menschelijcke Scheppinge.
WIe zyn de eerste menschen geweest?
Adam en Eva.
2. waer af is den eersten mensch gemaeckt;
Van Aerde.
3. waer af is de eerste Vrouwe gemaeckt?
Van een Ribbe uyt Adam genomen.
4. waerom heeft Godt den mensch geschapen?
Om dat hy hem sou dienen, om naemaels geloont te worden.
5. Wat belooft Godt aen de Menschen die hem dienen?
De eeuwighe glorie des Hemels.
6. Wie heeft u geschapen?
Godt den Heere.
7. Waer af is u lichaem gemaeckt?
Van Aerde.
8. Waer af is uwe ziele gemaeckt?
Van niet.
9. Waer voor houdt gy Godt?
Voor mynen oppersten Vader.
10. Wie is uwe geestelijcke Moeder?
De H. Kercke.
11. Wie zijn uwe geestelijcke broeders?
Alle Catholijcke Menschen.
12. Wat zijt gy Godt uwen Vader schuldigh.
My selven en al dat ick hebbe.
13. Sullen alle Menschen in den Hemel komen?
De boose menschen niet.
14. Wie salse daer uyt sluyten?
Hunne eygen sonden.
15. Hoe sult gy in den Hemel komen?
Door een goet leven:
16. Weet Godt wel wat gy doet?
Ia hy, ende al wat ick peyse.
17. Siet Godt u oock, als gy hier syt?
Ia hy ende op wat plaetse dat ick waere.
Het IX. Deel. Van het Geloove.
WElck is de noodighste deught onder alle deug[h]den?
Het geloove.
2. Wat moet men gelooven?
Al wat de H. Kerck ons voor-houdt.
3. Wie heeft ons het geloove geleert?
Christus ende sijne Apostelen.
4. Maghmen het geloove wel afgaen.
Neen, noch om Godt noch om de doodt 5. waerom noemtmen ons geloof catholijck?
om dat het altyt op alle plaetsen gepredict is.
6. Hoe lange is het Christen geloove in de werelt geweest?
Meer als duysent ses hondert jaren.
7. Is het geloove noyt heel wegh geweest?
Noyt niet: maer altyt opentlijck gepredickt.
8. Hebben de Ketters oock het geloove?
Neen sy maer steken vol dolinge.
9. waer uyt komt de ketterse Leeringhe?
Van den Duyvel.
10. welck is het kort begryp van het geloof?
De twelf Artyckelen van den Credo.
11. wie heeft den Credo gemaeckt?
De twelf Apostelen als sy het geloove eerst wilde Predicken.
12. Kan de H. Kercke niet doolen?
Dat is onmogelijck om dat Christus haer bystant belooft heeft.
13. In wat Boeck staet het geloove?
In den Bybel.
14. wie heeft den Bybel geschreven?
Heylige menschen door Godts ingeven.
15. wie magh den Bybel lesen?
Alleen die het toegelaten wordt.
16. waerom en magh een jegelijck den Bybel niet lesen?
Om dat hy te hooge dingen begrypt.
17. wat profyt doen de Ketters als sy den Bybel lesen?
Datse altyt meer ende meer dolen.
Het X. deel. Van de Hope.
WAt moeten wy meest van Godt hopen?
Het eeuwigh leven.
2. wat isser van noode om te vercrygen dat wy hopen?
Een goet leven ende het gebedt.
3. wie spreecken wy aen als wy bidden?
Godt Almachtigh ende syne Heyligen.
4. welck is het beste gebedt?
Den Pater noster.
5. welck is het beste gebedt naer den Pater noster?
Den Ave Maria.
6. wie heeft den Ave Maria eerst gemaeckt?
Den Engel Gabriel.
7. wat begeert men in den Pater noster?
Al dat ons nodigh oft profytigh is.
8. Moet men luyde roepen als men bidt?
Dat en is niet van noode.
9. wat moet men doen op dat het Godt hoore?
Aendachtelijck bidden.
10. waerom en geeft Godt niet altyt wat wy bidden?
Om dat wy qualijck bidden.
11. Wie zijn die qualijck bidden?
Die in sonden leven, oft andere dingen peysen.
12. Krygen wy dan altyt wat wy begeeren door het gebedt?
Neen, als het ons niet Saligh en is.
13. Hoort Godt de quade menschen als sy bidden?
Godt hoortse wel maer hy verworptse.
14. Voor wie moeten wy meest bidden?
Voor ons selven, Ouders ende weldoenders.
15. Wanneer moeten wy eerst bidden?
Savonts ende smorgens.
16 Waerom maeckt gy het Cruys voor het gebedt?
Om den Duyvel van my te weyren.
17 waerom neemt gy het wy-water voor het gebedt?
Tegen alle quellingen van den Duyvel.
B6r
Het XI. Deel. Van de liefde.
WIe moeten wy beminnen?
Godt Almachtigh en onsen naesten.
2. Waerom en hoe moeten wy Godt lief hebben?
Om sy selven en Godt boven al.
3. Wat is Godt lief te hebben boven al?
Liever alle dingen te verlaten als Godt.
4. Waerom moeten wy Godt beminnen boven al?
Om dat hy de Fonteyne is van alle goedt?
5. Wat moeten wy liever hebben Godt oft ons goet?
Godt.
6. wat moeten wy liever hebben Godt oft ons leven?
Oock Godt.
7. Wie is onsen naesten?
Alle menschen die tot den Hemel noch comen mogen.
8. Hoe moeten wy andere menschen beminnen?
Als ons selven.
9. waerom moeten wy andere beminnen als ons selven Om Godt almachtigh.
10. Wanneer beminnen wy andere als ons selven.
Als wy hun doen dat wy ons selven wenschen.
11. Wat heeft Godt den mensch gedaen?
Hy heeft hemel en aerde voor den mensch geschapen.
12. Wat heeft den Sone Godts voor den mensch gedaen.
Hy is selfs mensch geworden ende voor den Mensch gestorven.
13. Wat gaen andere menschen ons aen?
Het zijn onse Broeders.
14. Wie is dan onsen vader?
Onsen Salighmaker Christus.
15. Hoe sal ick de quade menschen beminnen?
Hun helpende en voor hun biddende.
16. moeten wy de zielkens des Vageviers oock beminnen?
Iae wy want sy verwachten oock de Hemelsche glorie.
Het XII. Deel. Van de sonden.
WAer door verlaeten, ende vergrammen wy Godt?
Door de sonde die Dryderley is.
2. welck zijn de dry soorten van sonden?
De Erf-sonde, de Doodt-sonde, ende Dagelijckse sonde.
3. welck is de meeste van dese?
De Doodt-sonde.
4. wat quaet doet de Doodt-sonde?
Sy doodt onse ziele.
5. Hoe wordt onse ziele gedoot?
Als de gratie Godts haer wort ontnomen.
6. waer toe wort de ziele gebrocht door de sonden?
Tot den brant der hellen.
7. wie treckt ons tot de sonde?
Den Duyvel der hellen.
8. wat raedt tegen de Doodt-sonde?
De vreese Godts.
9. wat moet ick vreesen?
De Doodt, Godts Oordeel ende de helle.
10. Hoe wordt de Doodt-sonde vergeven?
Door de Biechte.
11. wie syn besmet met de Erf-sonde?
De gene die niet gedoopt syn.
12. Van waer komt de Erfsonde?
Van onsen eersten Vader Adam.
13. wat quaet doet de Erf-sonde?
Sy sluyt de zielen uyt den hemel.
14 wat remedie isser tegen de Erf-sonde?
het heyligh Doopsel.
15. wat quaet doet de Dagelijckse sonde?
Sy maeckt de ziele vuyl.
16. waer toe treckt de dagelijckse sonde de ziele?
Tot den bra[n]t [d]es Vageviers.
17. Belet de dagelijckse sonde oock den inganck des hemels?
Iae sy voor eenigen tydt.
Het XIII. Deel. Van de doodt.
WElck zijn de vier uyterste van den Mensch?
De doodt, het Oordeel, de helle, ende hemelsche glorie.
2. Welck van dese komen een jegelijck over.
De Doodt ende het Oordeel.
3. Wie zyn die sterven moeten op dese werelt?
Alle menschen.
4. Wie heeft de doodt in de werelt gebrocht?
Adam door sijne sonden.
5. Wanneer sullen wy sterven?
Dat is Godt alleen bekent.
6. Waerom en mogen wy dat niet weten?
Om dat wy altijt souden vreesen.
7. Wanneer sterft de Ziele?
Nimmermeer.
8. Wat sullen wy met ons dragen naer de doodt?
Niet met allen.
9. Wat remedie isser tegen de doodt?
Een goet leven.
10. Is't dat ick wel leve sal ick dan niet sterven?
Iae gy: maer en sult niet qualijck sterven?
11. Wat is de doodt aen de quade menschen?
Eenen wagen nae de helle.
12. Wat is de doodt aen de goede Menschen?
Een schipken tot den Hemel.
13. Wanneer wordt de Ziele geoordeelt?
Terstont nae de doodt ende van Christus
14. waer af moet de ziele reeckeningh geven?
Van alle woorden, wercken en gedachten.
15. waer gaen sy die met doot-sonden sterven?
Recht naer de helle.
16. waer gaen sy die met cleyn sonden sterven?
Naer het Vagevier.
17. waer gaen de heylige Zielen, Met de Engelen in den hemel.
Het XIV. Deel. Van het Oordeel.
WAnneer sal het gemeyn Oordeel geschieden?
In het eynde des werelts.
2. Wie sal den rechter wesen?
Christus Godt ende mensch.
3. Wie sal met Christus comen ten Oordeel.
Allen de Engelen des Hemels.
4. Wie sullen hier geoordeelt worden?
Alle menschen die oyt geleeft hebben?
5. Hoe sullen de menschen ten oordeel comen?
Met ziele ende lichaem.
6. Wie sal de menschen ten Oordeel roepen?
d'Enghelen van Godt ghesonden.
7. Hoe sullen de doode Lichaemen konnen verrysen?
Door de cracht Godts.
8. Hoe sullen de goede comen ten Oordeel?
Heel schoon ende lieffelijck.
9. Hoe sullen de quade comen ten Oordeel?
Heel vuyl ende stinckende.
10. Waer sullen de goede menschen staen in het Oordeel?
Op de rechte zijde des Rechters.
11. Waer sullen de quade menschen staen in het Oordeel?
Op de slincke zijde.
12. Waermede sullen de boose hunne sonden bedecken?
Met geene remedie ter werelt.
13. Wat sal Christus tot de goede seggen in het Oordeel?
Komt Gebenedyde myns Vaders in de eeuwige blijdtschap.
14. Wat sal Christus tot de quade seggen?
Gaet vermaledijde in't eeuwigh vier.
15. wat sal Christus de quade geven?
De eeuwighe verdoemenisse.
16. Waer sullen de goede naer het Oordeel gaen?
Naer den Hemel met Christus.
17. Waer sullen de quade gaen?
Sy sullen met de Duyvelen sincken in de Helle.
Het XV. Deel. Van de Helle.
WAer is de Helle?
Beneden onder de Aerde.
2. Waer toe is de helle gemaeckt?
Tot straffe van de quade.
3. Hoe langh heeft de helle gebrant?
Van het beginsel des werelts.
4. Wie zijn de helle?
De duyvelen en verdoemde zielen.
5. Wie syn 't die inde helle sincken?
Die in doodt-sonden sterven.
6. Hoe veel doodt-sonden sijnder van noode tot de verdoemenisse?
Eene is genoegh.
7. Wat doen de duyvelen inde helle?
Sy pynigen de quade zielen.
8. Heeft Godt de duyvels alsoo geschapen?
Geensins niet maer schoone Engelen.
9. hoe sijn de Engelen soo ellendigh geworden Door de sonde.
10. Wanneer sullen de duyvelen verlost worden Nimmermeer.
11. wat lijden de zielen inde helle?
Sy branden in het helsche vier.
12. welck is de meeste pyne inde helle?
Gescheyden te sijn van Godt.
13. hoe langh sal de pijne der helle dueren.
Inder eeuwigheyt.
14. hoe veel zielen zijnder uyt de helle verlost?
Niet eene noch daer en sal niet eene verlost worden.
15. wat seggen de verdoemde inde helle?
Sy vermaledijden Godt ende hun selven.
16. Waer mede magh-men dese zielen helpen?
Nievers mede.
17. Wanneer sullen de lichamen in de helle komen?
Naer het groot oordeel.
Het XVI. Deel. Van den Hemel.
1. WAer is het Vagevier?
By de helle.
2. Wat vier is in de plaetse des vageviers?
Het vier der helle.
3. Wat onderscheyt isser tusschen de helle ende het Vagevier?
Dat in de helle geen verlossinge en is gelijck in het Vagevier.
4. Wanneer worden de zielen verlost uyt het Vagevier?
Als sy voldaen hebben voor hunne sonden.
5. Waer mede mogen wy de zielen des Vageviers helpen?
Met onse gebeden, goede wercken ende Aflaeten.
6. Waer gaen de zielen door het Vagevier?
Naer den hooghen Hemel.
7. Waer is den Hemel?
Boven en Rontom ons.
8. Welck is de meeste genoechte in den Hemel?
Godt Almaghtigh te aenschouwen.
9. Wat geselschap is in den Hemel?
De Engelen ende de Heylige zielen.
10. Wat doet men in den Hemel?
Altijt Godt loven ende dancken.
11. Wat blijtschap isser in den Hemel?
Een blijtschap die alle genoechte te boven gaet.
12. Hoe langh sal die blijdtschap des Hemels dueren?
In der eeuwigheyt.
13. Hoe comt men in den Hemel?
Door een goet leven.
14. Hoe sullen onse lichaemen wesen in den Hemel?
Schoonder dan de Sonne.
15. Wat sal men in den Hemel lijden?
Daer en is niet meer te lijden.
16. Sullen wy malcander kennen?
Iae wy ende oock beminnen.
17. wie sullen wy in den Hemel beminnen?
Die ons daer toe geholpen heeft.
Het XVII. Van het Doopsel
HOe veel Sacramenten zijnder in de H. Kercke?
Seven.
2. Wie heeft de seven Sacramenten ingestelt?
Christus onsen Salighmaker.
3. Welck is onder de seven Sacramenten het aldernoodighste?
Het Sacrament des Doopsels.
4. Waerom seght gy dat het Doopsel het noodighste is?
Om dat niemant sonder het Doopsel saligh en kan worden.
5. Wanneer moeten de kinderen gedoopt worden?
Soo haest als het kan geschieden.
6. Wat quaet is er dat de kinderen sterven sonder Doopsel?
Dat sy inder eeuwigheyt niet Saligh worden?
7. Waer zyn de kinderen die sonder doopsel sterven?
Sy blijven in een plaetse onder de Aerde.
8. Wie staet het toe onder andere te Doopen?
Den Pastoor ofte Overste der Kercken.
9. Mogen de Vrouwen wel Doopen?
Iae sy, ende oock andere als het noodt is.
10. Is het Doopsel van de Ketters gegeven oock goet?
Iae `t, als sy niet achter en laeten dat van noode is.
11. Waerom herdooptmen die hun bekeeren van Ketterye?
Om dat de Ketters dickwils qualijck Doopen.
12. Wat krygen wy door het Doopsel?
Vergiffenisse van alle Sonden.
13. Van wat sonden worden de kleyne kinderen gesuyvert?
Van de Erf-sonde.
14. Hoe dickwils magh eenen mensch gedoopt worden?
Maer eens in 't leven.
15. Waer mede moetmen doopen?
Met natuerlijck Water als Fonteyn-water, regen-water, etc.
16. Wat moet hy seggen die een ander doopt?
Ick doope u in den naem des Vaders, ende des Soons, ende des heyligen Geest Amen.
C1v
Het XVIII. Deel. Van de Ceremonien des Doopsel
ZYn de uytwendige Ceremonien noodigh tot het uyt reycken der heylige Sacramenten.
Sy en zijn niet altydt noodigh maer seer profijtelijck.
2. Wie heeft de Ceremonien ingestelt?
De heylige Kercke van oude tyden.
3. Waer toe dienen de Ceremonien?
Om ons in te drucken de werckinge der Sacramenten.
4. Moet het water des Doopsels ghewijdt wesen:
Neen 't : want alle water is bequaem om te doopen.
5. Waerom wijdt men dan het Vunt-water in de Kercke?
Tot meerdere reverentie ende beduydinghe van het Doopsel.
6. Waer toe dienen de lesinghen oft besweeringhen?
Om te betoonen dat door het Doopsel den vyant verjaeght wort.
7. Is het Kindt dan door het Doopsel beseten?
Jae 't nochtans niet lichaemelijck, maer naer de ziele.
8. Waerom vraeght den Pastoor oft men 't wilt gedoopt hebben?
Om dat het Doopsel vrywilligh moet ontfanghen worden.
9. Wat weten de Kinders van dese vraghe?
De Peters en Meters antwoorden voor het Kindt.
10. Waer toe dienen de Peters en Meters?
Tot toesienders ende Ziel besorghers van het Kindt.
11. Hebben dan de Peters ende Meters eenighen last?
Sy zyn schuldigh sorge te draghen voor de ziele van het Kindt.
12. Magh men wel Ketters tot Peters oft Meters nemen?
Geensins want dese en sullen gheen sorg dragen voor 't geloove.
13. Waerom leght men de Kinders sout op de tongh?
Om dat men door het Doopsel verkryght goddelijcke wijsheyt.
14. Waerom bestrijcktmen ooghen en ooren met speecksel?
Om dat Christus 't selve ghebruyckt heeft aen blinde ende doove.
15. Wat beteeckent de brandende keerse?
Dat den ghedoopten het waer geloof ende liefde ontfanght.
16. Waer tot dient het wit kleedt dat men het Kint aendoet?
Tot een teecken van volcomen suyverheyt die 't heeft gekregen.
Het XIX. deel. Van het Vormsel ende Biechte.
WIe gheeft het Vormsel?
Den Bisschop alleen.
2. Wanneer behooren de Kinders ghevormt te worden?
Als sy tot hun verstant comen.
3. Hoe dickwils magh men het Vormsel ontfanghen?
Maer eens in het leven.
4. Waer mede vormt den Bisschop?
Met ghewijde Olie, ghemenght met Balsem.
5. Wat kryghen wy door het Vormsel?
Godts gratie, ende sterckte om het Gheloove te belijden.
6. Gaen sy verloren die niet ghevormt en zijn?
Neen sy: ten waer saken dat sy het versmaeden.
7. Wie heeft de Biechte in ghestelt?
Christus: ende niemant anders.
8. Kryghen wy jet door de Biechte?
Iae wy: vergiffenisse van alle sonden.
9. Hoe dickwils moet men Biechten?
Alsmen in doodt-sonde ghevallen is, door 't gebodt ten minste eens op het Iaer.
10. Wat sonden moet men Biechten?
Noodtsaeckelijck alle groote, oft Doodt-sonden.
11. Wat raet om te weten wat Doodt-sonden ick gedaen hebbe?
Ghy moet neerstelijck uwe Conscientie ondersoecken.
12. Maer oft ickse niet altemael en konde weten?
Seghter soo veel als gy weet en vermeught.
13. Magh ick de groote sonden wel swygen ende de kleyne seggen?
Geensins: want dat soude meer schaedigen.
14. Moet ick in de Biechte eenigh getal seggen?
Iae gy, als ghy dat weet.
15. Als ick eenige sonden vergeten ben na de Biechte wat moet ick doen?
Die sult ghy met d'eerste ghelegentheyt te kennen geven?
16. Moet men oock de daeghelijcksche sonden Biechten?
Dit en is niet van noode, maer seer goedt.
17. Hoe worden de daghelijcksche sonden dan vergheven?
Door leedtwesen, het ghebedt, ende goede wercken.
C2v
Het XX. Deel. Van de Ceremonien van het Vormsel ende Biechte.
VAn waer komen de Ceremonien des Vormsels?
Van d'Apostelen tyden.
2. Met wat Olie worden wy gevormt?
Met Olie gemenght met balsem ende van den Bisschop gewyt.
3. Wat beteeckent den welrieckenden Balsem?
De deughden Christi die wy moeten naer-volgen.
4. Waerom geeftmen het Vormsel op het voorhooft?
Om dat wy altyt gereet moeten wesen het Geloove te beleyden.
5. Wat bediet den doeck die men voorbint in 't Vormsel?
Dien dient tot eere van de Heylighe Olie.
6. Waerom geeft den Bisschop eenen Kaeck smeet in 't Vormsel.
Om ons gedachtigh te maken dat wy veel moeten verdragen.
7. Waerom neemt men eenen Peter in 't Vormsel?
Om sorge te draegen in 't geene dat den gevormden moet weten.
8. Brenght dit officie oock jet anders mede als in het Doopsel?
Iae 't: een Geestelijcke maeghschap, het Houwelijck belettende.
9. Waerom knielt men in de Biechte met gevouwde handen?
Tot een teecken van ootmoedigheyt en dat wy gesondight hebben.
10. Waerom maecktmen in 't begin van de Biecht een Cruys?
Om den Boosen vyant van ons te jagen.
11. Moet men de Voor-biechte seggen?
Het is seer goet maer niet noodtsakelijck.
12. Waer toe helpt ons de Benedictie des Priesters?
Tot de Goddelijcke gratie om te biechten.
13. Waerom geeft den Priester eenige penitentie naer de biechte?
Tot voldoeninge van tydelijcke pyne die wy schuldigh syn.
14. wort dan de sonde niet vergeven door de Biechte?
Iae sy maer daer blijft eenige verbintenisse tot tydelijcke straffe.
15. Verdienen wy niet meer straffe dan den Priester ons opleyt?
Voorseker meer.
16. waerom leght den Priester ons de hant op het hooft?
Tot Teecken van macht ende vergiffenisse.
17. waerom sit den Priester gemeynelijck met gedeckten hoofde?
Om dat hy als rechter Christus plaetse bedient.
Het XXI. Deel. Van het H. Sacrament des Autaers.
WElck is het weerdighste onder de seven Sacramenten?
Het Heyligh Sacrament des Autaers.
2. Waerom noemt gy het H. Sacrament des Autaers het weerdighste om dat Christus daer selfs tegenwoordigh is.
3. Wanneer is dit H. Sacrament ingestelt.
In het leste Avontmael.
4. Wat heeft Christus in het leste avontmael gegeven?
Sijn H. Lichaem ende Bloet onder de gedaente van Broot ende wijn.
5. Wat nam Christus in het Avontmael in syn handen?
Broot, ende daer naer wijn.
6. Heeft Christus oock dat Broot ende wijn ghegeven?
Neen: maer syn waerachtigh levende Lichaem.
7. Hoe weet ghy dat Christus syn Lichaem ghegheven heeft?
Vyt sijne eyghen woorden: Dit is mijn Lichaem.
8. Waer is dan het Broodt ghebleven?
Het was verandert in het Lichaem Christi.
9. Hoe is de veranderinge geschiet:
Door de krachtige woorden Christi.
10. Aen wie is die macht van Broodt te veranderen mede-gedeylt?
Aen de Apostelen die aen de Tafel waeren.
11. Hoe hebben de Priesters de macht om 't Broot te veranderen?
Om dat de Apostelen de selve hebben voort-gegeven.
12. Hoe langh sal de macht van te consacreren dueren:
Soo langh als de wereldt staen sal.
13. Wanneer is Christus in de Misse tegenwoordigh?
Soo haest als den Priester de Heylige woorden heeft gesproken.
14. Maghmen Christus dan wel aenbidden in de Misse?
Iae, even eens ghelijck de Heyligen in den Hemel.
15. Bekent ghy jet onder de gedaente des Broots te wesen?
Christus Lichaem, syn Ziele, ende Bloet.
16. Is dan in den Kelck anders niet dan heyligh Bloet.
Iae: oock syn Lichaem ende Ziele.
17. Eeren de ketters Christum met de Leezinge van hun nachtmael?
Neen, maer sy maecken Christum logenachtigh.
C3v
Het XXII. Deel. Van de Ceremonien van het H. Sacrament ende de Misse.
WAerom ontsteecktmen altyt licht voort het Heyligh Sacrament?
Tot een teecken van eer en bekentenisse van ons geloove.
2. Waerom knieltmen als 't H. Sacrament voor by wort gedragen?
Om dat wy gelooven dat Godt selver daer tegenwoordigh is.
3. Van wie sijn de Ceremonien gevonden diemen inde misse gebruyckt Van d'Apostelen en H. Mannen die naer d'Apostelen gevolght zijn.
4. Wat zijn de Ceremonien in de Misse?
Gedachtenissen van de Passie Christi.
5. Wat bediet den witten doeck die den Priester op syn hooft leydt?
Den doeck daer Christus oogen me gebonden zijn als hy bespogen wierdt.
6. wat leert ons het wit lanck kleet des Priesters?
Den witten rock die hem als eenen sot is aengedaen van Herodes.
7. Wat betoonen de banden aen den hals, sijde ende slincken arm?
De coorden daer den Heere mede gebonden wiert aen de colomne 8. wat beteeckent ons den casuyffel?
Het Purperen Kleet dat Pilatus Christus aendede.
9. Wat beteeckent het Kruys op den Rugghe des Priesters?
Het Kruys dat Iesus voor ons gedragen heeft.
10. Waerom valt den Priester in 't beginsel op syne Knien?
Om te betoonen het ootmoedigh gebedt in het hofken.
11. Waerom gaet hy eerst tot de rechte daer na tot de slincke zijde
Om dat Christus eerst geleydt is tot de Ioodsche Priesters en daer naer tot den Heydenschen Pilatus.
12. waerom staet den Priester met uytgereckte armen?
Om dat Christus dry uren uytgereckt heeft gehangen aen 't Cruys.
13. waerom spreeckt den Priester Latijn, Griecx en Hebreeusch?
Om dat in dese dry talen den tytel geschreven was aen 't Cruys.
14. Waerom leest den Priester blijde en luyder aen de rechte zyde?
Om gedachtigh te maecken de blijde verryssenisse Christi.
15. Waerom geeft den Priester den segen en gaet na de slincke zijde
Om dat onsen Heere opclimmende, sijne Apostelen heeft gebenedyt, ende gesonden door de geheele werelt.
16. Wat is te seggen Ite missa est?
Dat is gaet, het is tyt, ende geoorloft te vertrecken.
Het XXIII. Deel. Van het H. Olissel Priesterdom en Houwelijck.
WIe moet het heyligh Olissel geven?
Den Priester met Olie van den Bisschop gewydt.
2. Wat krygen wy door het H. Olissel?
Sterckte om tegen den Duyvel te vechten.
3. Wat sonden worden door het heyligh Olissel vergeven?
Dagelijcksche, ende oock groote die vergeten zijn.
4. Geeft de H. Olie oock gesontheyt?
Iae 't als het den siecken soo saligh is.
5. Soude ick verloren gaen stervende sonder de heylighe Olie?
Neen gy, het en waere ghy dit versmaede.
6. Wanneer geeftmen het H. Olissel?
Als jemant in syn uyterste is.
7. Maghmen de laeste Olie wel dickwils ontfangen?
In een sieckte niet meer als eens?
8. Wie zijn d'instelders geweest?
De twelf Apostelen.
9. Wie heeft de selve Priesters ghewydt:
Iesus in het laeste Avontmael.
10. Hebben de Priesters eenighe macht boven andere menschen?
Iae sy, datse de sonden in Christus naem vergheven.
11. Is hun noch een andere macht ghegeven?
Iae, Broodt ende wyn door hun woordt te veranderen in het Lichaem ende Bloedt Christi.
12. Wat zijn wy de Priesters schuldigh?
Groote eere: want sy Christus plaetse bedienen.
13. Wat is het Houwelijck:
Een Sacrament waer door Man ende Vrouw een wettigh verbont ingaen het welck door de Doodt alleen kan gebroken worden.
14. Moghen de gehoude Lieden wel scheyden?
Neen sy het en waere met reden ende consent.
15. Wie moet daer by zijn als jemant trouwt?
Den Pastoor ende twee getuygen.
16. Waerom verbietmen de bruyloft in den Vasten ende Advent?
Om dat het zijn tyden van penitentie.
C4v
Het XXIV. Deel. Van de Ceremonien des H. Olissel, Priesterdom en Houwelijck
WAerom draeghtmen de H. Olie met licht achter straten?
Tot reverentie ende eerbiedinghe.
2. Waerom leestmen by de siecken de Litanien?
Om door de selve hulpe voor de siecken te verkrygen.
3. Waerom strycktmen de siecken d'oogen, ooren en andere deelen?
Om hunne sinnen ende krachten te wapenen tegen den Duyvel, oock om vergiffenisse te krygen van alle hunne sonden.
4. Waerom ghebruyckt den Priester Vlas, oft Werck aen syne Vingeren ende Brandt dat?
Tot reverentie van de H. Olie die niemant behoort aen te raken.
5. Waerom salft men de handen van den Priester in de wydinge?
Om te betoonen de macht die hy ontfanght, onder de suyverheyt die hun van noode is.
6. Waerom geeft den Bisschop in de wydinge den Kelck met Hostie in de Handt van den Priester.
Om dat hy macht ontfanght om het Sacrificie Godts op te draghen.
7. Waerom leght den Bisschop de handen op het hooft?
Om te beteeckenen de macht die hem gegeven wort.
8. Wat doet den Subdiaken met de instrumenten die hy presenteert?
Hy Presenteert sijn officie van den Diaken behulpigh te zijn want d'een wijdinge is hooger als d'ander ende 't Priesterschap 't hooghste.
9. Waerom gheeft men de wijdinghe gemeynlijck op Quatertemper daeghen?
Om met vasten ende bidden goede dienaers der H. Kercke te verkrijgen.
10. waerom gaen de Priesters met geschoren Cruynen?
Om datse dienaers zijn van den gecroonden Christus.
11. waer toe dienen de Ghetuyghen in het Houwelijck?
Tot versekeringe van het Heyligh Sacrament.
12. waerom verkondightmen de Geboden voor 't Houwelijck?
Om dat een jeder sou spreken ofter iet waer dat mochte beletten.
13. waerom leght den Priester den Stole op de hant in 't Houwelijck?
Tot een teecken van verbintenisse tusschen Man en Vrouw.
14. wat beteeckent den Rinck die de gehoude malcanderen geven?
Een getrouwe liefde die sy beloven.
Het XXV. Deel. Van de Jonckheyt Christi.
WAnneer ende waer is Christus gebooren?
In den winter te midder nacht in eenen Stal buyten Bethleem 2. waerom doen de Priesters op den Kersnacht dry missen?
Ter eeren van de dry voudighe gheboorte Christi.
3. Hoe noemt gy de gheboorte Christi?
1. De Goddelijcke, van der eeuwigheyt uyt den Vader, 2. De menschelijcke, in den tyt van Maria syne Moeder, 3. De Geestelijcke door syne gratie in de Herten der geloovige.
4. heeft Christus Moeder den gewoonelijcken arbeyt gevoelt?
Geensins, maer heeft haeren sone gebaert sonder pyne.
5. waer heeft Maria het jonck geboren Kindeken gelaeten?
Sy heeft het neder geleydt op het hoey in den Stal.
6. wie heeft Christum geboren zijnde, eerst komen besoecken?
De Herders die op het velt de schapen waeckten.
7. Hoe hebben de herders de geboorte Christi geweten?
Door d'Engelen die uyt den Hemel de blijde Tydinge brochten.
8. Wanneer is Christus den naem Iesus gegeven?
Op den Achsten dagh, als hy nae de wet wiert besneden.
9. wanneer zijn de dry Koningen Christum komen besoecken?
Soo men meynt veertien dagen na zijn geboorte.
10. Van waer quamen de dry Koningen?
Van verre landen naer den Oosten gelegen.
11. Wie heeft de Koningen tot Bethleem gebracht?
Den Engel Godts door een groot licht oft Sterre.
12. Wat hebben de dry Koninghen Christum ghepresenteert?
Dry giften van hunne landen: Gout, Myrrhe en wieroock.
13. Waerom heeft Herodes de kleyne Kinderkens doen dooden?
Om dat hy Christus vreesden, ende meynde hem oock te dooden.
14. Hoe zijn de dry Koningen 't huys geraeckt?
Door eenen anderen wegh, vermaent van den Engel.
15. Waerom schildertmen in de vlucht Christi eenige beelden vallende.
Om dat in sijn comste d'Afgoden van Egipten ter aerden vielen.
16. waer is Christus den tyt van syne Ionckheyt gebleven?
By sijne Moeder Maria en Ioseph hen in alles ghehoorsamende.
C5v
Het XXVI. Deel. Van het leven Christi.
WAnneer ende van wie is Christus ghedoopt?
Van S. Ian Baptist, als hy dertigh jaeren oudt was.
2. Hoe langh is Christus naer syn doopsel in de woestyne geweest?
Veertigh daghen die hy overgebrocht heeft met Vasten en bidden.
3. Waerom schildertmen den Duyvel met Christus in de wildernis:
Om dat den Duyvel Christus heeft komen tenteren in 't laeste.
4. Wat heeft den Duyvel voorghehouden in de Tentatie?
Hy heeft Steenen in Broodt willen verandert hebben: hem alle Rijcken des werelts belooft, begeert dat hy sigh soude werpen van het sop des Tempels: doch hy wiert op 't leste verjaeght.
5. Welck is het eerste Mirakel van Christus geweest?
Dat hy in de Bruyloft van Cana water heeft verandert in wyn.
6. Hoe veel Apostelen heeft Christus gekosen?
Twaelf: die hy als gesanten heeft gesonden om te predicken?
7. Hoe veel Evangelisten zijnder die 't leven Christi beschreven hebben Vier: Ioannes, Mattheus, Marcus, ende Lucas.
8. Hoe veel Dooden heeft Christus verweckt?
Dry: Lazarus, eenen Ionghman, ende eene Dochter.
9. Hoe heeft Christus Lazarus verweckt?
Na vier dagen heeft hy hem geboden uyt het graf te comen.
10. Waerom schildert men Christus met Maghdalena aen syn voeten Om dat sy met haer tranen uyt berouw de selve heeft gewasschen.
11. Wat macht heeft Iesus bewesen over de Duyvelen?
Dat hy die door sijn gebodt heeft uyt ghejaeght.
12. Waerom schildert men Christus met Broodt in syn handt?
Om dat hy vijf duysent menschen met vijf broodekens ghespyst, en versaedt heeft.
13. Waerom schildertmen Christus onder kleyne kinderen?
Om dat hy die heeft gheroepen, ende den segen ghegeven.
14. Wat beteeckent dat Christus rijdt op eenen Esel?
Dat hy op eenen Esel op den Palm sondagh te Ierusalem quam.
15. wat betoont ons Christus met koorden in de handt?
Dat hy de koopers en wisselaers met coorden uyt den Tempel ghejaeght heeft.
Het XXVII. Deel. Van het lijden Christi.
OP wat dagh heeft Christus 't leste Avontmael gegeten?
Op den donderdagh voor Paesschen teghen den avondt.
2. wanneer heeft Christus het H. Sacrament ingestelt?
Na dat hy de voeten hadde gewasschen van zijne Discipelen.
3. wat heeft Christus nae het voeten wasschen ghedaen?
Hy heeft Broodt genomen en dat verandert in syn levende Lichaem 4. wat dranck heeft hy in 't laeste ghegeven?
Nemende eenen beker wijn, heeft dien verandert in zijn waerachtigh Bloedt.
5. wat Testament heeft Christus ons ghegeven?
Syn Lichaem ende Bloet onder de gedaente van Broot ende wyn.
6. waer is Christus gegaen naer het Avontmael?
Naer het hofken van Oliveten om gevangen te worden.
7. wat heeft Christus in 't Hofken gedaen?
Hy heeft daer dry reysen gebeden met groote benauwtheyt ende gesweedt water ende Bloedt.
8. wie heeft Christus komen vangen?
Den Verrader Iudas met veele Soldaten en dienaers der joden.
9. wat teecken heeft Iesus in de gevangenisse gedaen van sijne macht Hy heeft allen de Soldaten en dienaers ter aerde gesmeten.
10. waer is Christus eerst geleydt.
Tot de hooge Priesters, Annas ende Caiphas.
11. wat heeft Christus by de Ioodsche Priesters verdraegen?
Hy is geslagen met handen, Veroordeelt, en bespogen.
12. wat heeft Christus geleden by den Coninck Herodes?
Hy is als eenen Sot bekleedt met een wit kleedt.
13. wat heeft Chistus meest geleden by Pilatus?
Hy is door sijn Gebodt gegeesselt, gecroont ende gecruyst.
14. Hoe is Christus gegeesselt?
Aen een colomne gebonden, geslagen met roeden en ander instrumenten.
15. Hoe is Christus gecroont?
Met eene croone van lange doornen sijn hooft doorstekende.
16. wat profyt heeft Pilatus met Christus te toonen gedaen?
Dat de Ioden meer geroepen hebben, ende zijne doodt begeert.
C6v
Het XXVIII. Deel. Van de Doodt ende verryssenisse Christi.
IS het Kruys Christi groot geweest?
Men meynt dat het over de sestien voeten lanck was.
2. Wie heeft het Kruys Christi gedragen?
Christus selve op sijne doorwonde schouderen.
3. Heeft niemant Christum geholpen om het Kruys te draghen?
Iae 't, in 't laeste eenen Simon van Cyrenen door bedwanck.
4. wat beteeckent Veronica met den doeck?
Dat dese meynende het sweet ende Bloet sijns aenschyns af te vagen, heeft het aenschijn als geschildert in den doeck ontfangen.
5. Waer mede is Christus gelaeft in syn uyterste?
Eerst met Edick daer na met Myrrhe in den wyn gemenght.
6. Hoe, ende met wie is Christus gecruyst?
Hy is genagelt aen het Kruys door handen en voeten met dry oft vier nagelen tusschen twee Moordenaeren.
7. Hoe lange heeft Christus aen het Kruys levende gehangen.
Meer als dry geheele uren.
8. wat teeckenen zijnder meest geschiet in de doot Christi?
De Sonne is verduystert, de Dooden zijn opgestaen, de steenrotsen ende de Gordijn in den Tempel zijn gescheurt.
9. wie heeft Christus af gedaen ende begraeven?
Twee weerdige mannen Ioseph ende Nicodemus.
10. Hoe lange is Christus in het Graf gebleven?
Van den Vrydagh savonts tot Sondaghs smorgens.
11. hoe is Christus verresen?
Door syne eygen macht den derden dagh smorghens.
12. Is Christus op gestaen met alle quetsueren ende wonden?
heel ongequest maer vyf wonden heeft hy bewaert tot versekeringe van syne verryssenisse.
13. Wanneer is Christus ten hemel gevaeren?
Op den veertighsten dagh naer syne verrijssenisse.
14. wanneer is den heyligen Geest gekomen?
Thien dagen na de hemelvaert Christi.
15. waer is Christus nu?
hy sit aen de rechte handt des Vaders in alle eeuwighe Glorie.
Het XXIX. Deel. Van de jonckheyt van Maria. Maria.
WAerom doet gy reverentie voor den naem van Maria?
Om dat sy Moeder Godts is en Coninginne des Hemels.
2. Wie zijn d'ouders geweest van Maria?
Ioachim ende Anna.
3. wat heeft Maria in haer Kintsheyt gedaen dat wonder is?
Dat sy maer dry jaeren out zijnde, is gegaen tot den Tempel.
4. waerom is Maria naer den Tempel gegaen?
Om de belofte van haer Moeder, en haer eygen te volbrengen.
5. Hoe langh is Maria in den Tempel gebleven?
Tot ontrent haer vijftien jaeren.
6. Aen wie is onse lieve Vrouwe ten houwelijck gegeven?
Aen de Godtvruchtigen Ioseph.
7. Hoe heeft Maria dit mogen doen was 't niet tegen haer belofte?
Neen sy wist wel dat sy haer suyverheyt niet en soude verliesen.
8. waerom heeft Maria haer tot het houwelijck begeven?
Om geholpen te worden in het Opbrengen van Christus.
9. wie braght Maria de tydinge van de ontfangenisse Christi?
Eenen onder d'eerste Engelen Gabriel genoemt.
10. waer heeft den Engel Maria gevonden?
In de Stadt Nazareth in haer Vaders huys.
11. Is de Camer des bootschaps noch op de werelt?
Ia: in Italien te Lauretten daer sy van d'Engels gebracht is.
12. waerom schildert-men in de Bootschap een Duyve?
Om te bethoonen de comste van den H. Geest.
13. Hoe heeft Maria den Soone Godts ontfangen?
Door sonderlinge werckinge van den Almachtigen Godt.
14. wanneer is Christus ontfangen?
Als Maria seyde siet de dienst-maeght des Heeren.
15. waerom noemt den Engel Maria vol van Gratie?
Om datse in de gratie alle creaturen te boven gaet.
16. Hoe is Maria gebenedyt onder de Vrouwen?
Om dat sy moeder Godts is, moeder sonder pyn en maget ghebleven.
17. Is den Heer meer by Maria geweest als by ander menschen.
Ia hy werckende in haer dit ongehoort wonderlijck werck.
C7v
Het XXX. Deel. Van het leven van Maria.
WAer is Maria gegaen, onsen Heere ontfangen hebbende.
Naer de geberghte haer Niechte Elisabeth besoecken.
2. Wat oorsaecke hadde Maria om Elisabeth te besoecken?
Om datse uyt den Engel verstaen had dat Elisabeth bevrucht was 3. Wat profyt heeft Elisabeth gecregen door de comste van Maria?
Datse is vervult met den Geest van Prophecije.
4. Wat profyt heeft haer kint Ioannes door Maria ghehadt?
Dat het is gesuyvert in het Lichaem van sijn Moeder.
5. Hoe langh is onse Lieve Vrouwe by Elisabeth gebleven?
Ontrent dry maenden.
6. Hoe is het comen dat Maria ghebaert heeft te Bethleem?
Om datse door 't Gebodt des Keysers van Nazareth was gereyst.
7. Wat hadde Maria te Bethleem te doen?
Sy moest met Ioseph die daer geboren was den Chynspenninck betalen.
8. Waerom bleef Maria buyten Bethleem?
Om dat sy over al om de menichte des volcks is uyt-gesloten.
9. Waer is Maria ghegaen om Christus te baeren?
In eenen gemeynen Stal, dienende voor d'arme lieden?
10. Heeft Maria door de geboorte haeren maeghdom verloren?
Neen sy: maer sy is maeght ghebleven gelijck sy te voren was.
11. Wat heeft Maria ghedaen op den Lichtmis-dagh?
Sy heeft haeren Sone gedragen, en opgeoffert in den Tempel.
12. Heeft Maria haer Kindt daer ghelaeten?
Neen sy: maer heeft hem na de Wet verlost met een paer Duyfkens.
13. Waerom is Maria naer den Tempel ghegaen?
Om de wet in alles te voldoen.
14. wie heeft onsen Heer op den Lichtmis-dagh ontfanghen?
Den ouden Simeon ende de H. Weduwe Anna.
15. Door wiens raet is Maria gereyst naer Egypten, Door den Enghel die Ioseph sulcx geboden had.
16. waerom moest Maria vlieden naer Egypten?
Om Iesus van de doodt te bewaren als Herodes de Kinders dede dooden.
17. Is Maria langh in Egypten gebleven?
Tot dat Herodes gestorven was.
Het XXXI. Deel. Van het lijden ende Doot van onse Lieve Vrouwe
HEeft onse L. Vrouwe gesondight in 't verliesen van haren Sone?
Geensins: want hy wilde soo achter blijven.
2. Heeft Maria Christus vergramt in de Bruyloft van Cana?
Geensins: Christus heeft gedaen dat sy begeerde.
3. wat heeft Christus in de Bruyloft gedaen?
Christus heeft het water in wyn verandert.
4. waer is Maria geweest in de Passie Christi?
Sy is hem naer gevolght ende by gebleven.
5. Bleef Maria van verre als Christus aen t'Cruys was genagelt?
Sy stont recht onder het Cruys hoe wel seer bedroeft.
6. Heeft onse Lieve Vrouwe Christus gesien verresen zijnde?
Sy heeft hem d'eerste van alle gesien.
7. wat heeft Maria gedaen naer de Hemel-vaert?
Dickwils de heylige plaetsen besocht en de geloovige by gestaen.
8. Is Maria eene onversinnige Doodt gestorven?
Neen: maer is van den Engel te voren gewaerschouwt.
9. Van welcke sieckte in Maria dan gestorven?
Van geen sieckte en sonder pyn.
10. wie is by onse Lieve Vrouwe geweest als sy stierf?
De heylige Apostelen en andere heylige mannen.
11. woonden de Apostelen ontrent de woon-stede van Maria?
Neen sy want zijn door de H. Engelen daer gebrocht.
12. wat isser geschiet in de begravenisse van Maria?
Eenen Iode, die de Bare meynde om te stooten, verloor sijn Handen, ende daer naer geloovende, ende vergiffenisse biddende kreegh de selve wederom.
13. Is het lichaem van Maria in de Aerde?
Het is samen met de Ziele opgenomen in den Hemel.
14. Hoe weet men dat het Lichaem van Maria inden Hemel is?
Den derden dagh het Graf open gedaen zijnde, is het Lichaem geensins gevonden gheweest.
15. was het mogelijck niet wegh-genomen?
Geensins want d'Apostelen waren daer gedurigh by geweest.
C8v
Het XXXII. Deel. Van de Glorie ende dienst van onse Lieve Vrouwe.
WAer is de Heylige maghet Maria?
Sy is in de Eeuwige glorie des Hemels.
2. wat plaetse heeft Maria in den Hemel?
D'eerste plaetse naest Godt boven alle menschen ende Engelen.
3. wat staet oft officie wordt Maria toegedraegen?
Dat sy is Coninginne des Hemels.
4. wat onderscheyt ister tusschen d'eere Godts ende van Maria?
Dat Godt ge-eert en aenbeden wort als de eerste Fonteyne van alle goet, Maria als een Persoon die alder meest vermagh by Godt door haer gebeden.
5. Verwachten wy niet op een maniere geholpen te worden van Godt ende van Maria?
Gheensins niet: want Godt gheeft alle dinghen uyt sy selven Maria door haer gebeden verkryght alles van Godt.
6. waer uyt weet Maria wat wy begeeren?
Sy siet het al in Godt Almachtigh.
7. welck gebedt is onse lieve Vrouwe meest aengenaem?
De Engelsche groetenisse, oft den weest gegroet.
8. waerom is Maria den weest-gegroet soo aengenaem?
Om dat Maria met dese woorden eerst gegroet is geweest van den Engel.
9. waer voor is het Roosen-hoeyken dat men gemeynelijck pryst?
Het dient voor veele andere gebeden.
10. Iser oock eenige kracht in het seker getal?
Geensins: dan alleen goede bediedingen.
11. Soo ick doolde in het lesen soude mijn gebedt niet deugen?
Och jae voorwaer.
12. waerom leest gy somwylen hondert en vyftigh Ave Maria.
In de plaetse van de hondert en vyftigh Psalmen van David.
13. waerom leest gy somwylen vyftigh Ave Maria?
Als ick geenen tyt en heb om heel te lesen soo leese ick een derde deel drymael ter weke en make een geheel van hondert vyftigh.
14. waerom leest gy somtyts dry en sestighmael Ave Maria?
Om dat ick meynde dat onse Lieve Vrouwe dry en sestigh jaeren geleeft heeft op dese werelt.
Het XXXIII. Deel. Van de Beelden Christi ende der Heylighen.
WAerom wordt onsen Saligh-maecker gheschildert op eene wolcke:
Om dat hy inde wolcken sal ten oordeel comen.
2. Wat bedieden de straelen rontsom den H. Naem Iesus?
De groote eere ende glorie van desen H. Naem.
3. Waerom is Christus voor den Vader syn wonden toonende, ende Maria haer borste?
Om dat Maria voor ons biddende van Christus bermhertigheyt versoeckt, die ons versoent heeft door syn Passie ende wonden.
4. Waerom wordt de H. Maeghet gheschildert in de Sonne, met de sterren op het hooft, staende op de Maene?
Om dat aen S. Ian vertoont is eene Vrouwe ghekroont met twelff sterren omringelt met de Sonne en Mane onder de voeten.
5. Waerom schildert men de Heyligen met kostelijcke kleederen?
Om te betoonen de eere daer sy toe ghecomen zijn.
6. Wat beteeckenen die straelen rontsom hunne hoofden?
De Glorie die sy verdient hebben.
7. Waerom maecktmen sommige Heyligen croonen op hun hoofden Om dat sy Koningen zijn in 's Hemels paleys.
8. Wat bedieden de Palm-tacken in de handen der Heylighen?
De victorie die sy over den Duyvel, de wereldt, ende het vleesch verkregen hebben.
9. waerom worden de Heylighen gheschildert somtijdts knielende?
Om te toonen dat de Heylighen voor ons bidden.
10. waerom de heylige rontsom eenen bergh daer een lam opstaet?
Om dat Christus soo vertoont is in 't midden der Martelaren.
11. wat beteeckenen de witte kleederen der heylighen?
Hunne suyverheyt ende blijtschap.
12. wat betoonen de instrumenten, hebben de heyligen noch jet te lijden?
Neen sy maer hier uyt leeren wy wat sy geleden hebben.
13. wat betoonen de vier Evangelisten met boecken?
De boecken beteeckenen d'Evangelie dat sy beschreven hebben.
14. wat zijn de gedierten die vleugelen hebben?
Dese zijn genomen uyt den Propheet diese soo gesien heeft in een visioen.
D1v
Het XXXIV. Deel. Van de HH. Engelen.
KAnmen de Enghelen wel schilderen gelijck sy zijn?
Neen: want het pure gheesten zijn.
2. Waerom schildertmen S. Michiel met een sweert oft Cruys ende den Duyvel onder syne voeten?
Om dat hy als den oppersten, de quaede Enghelen heeft tegenghestaen, ende naer Godts ghebodt ghedreven uyt den Hemel.
3. Waerom Gabriel met eenen schepter ende croone?
Om de volle macht ende authoriteyt uyt te drucken, met de welcke hy de H. Maghet is komen groeten.
4. Waerom Raphael met eenen stock ende Vissche aen syn voeten?
Om dat hy als een reysende Ionghman aen Tobias den wegh toonde ende verlostde van de Vis, die tot hem quam uyt de Reviere
5. Waerom schildertmen de Engelen als Menschen?
Om dat sy de Menschen lief hebben, ende hun gemeynelijck als Menschen vertoonen.
6. Waerom meer als Ionghmans dan oude Lieden?
Om dat sy altoos bly, jeughdigh ende vlijtigh zijn in Godts dienst 7. Wat beteeckenen de aensichten ende hoofden met vleughelen?
Dat de Enghelen enckele verstanden zijn sonder lichaem, gelijck ons verstandt in 't hooft is.
8. Ick sien sommige Engelen als Kleyne Kinderen, wat bediet dat?
Dit beteeckent hunne onnoselheyt, ende volcomen suyverheyt.
9. Wat bedieden de vleughelen?
De vlijtigheyt ende rassigheyt in den dienst Godts.
10. wat bedieden de opgheschorste kleederen der Enghelen?
De neerstigheydt ende gereedsaemheydt om Godt te dienen.
11. Waer toe dienen de diverse spel-instrumenten inder Engelen handen Om te betoonen datse Godt eeuwelijck loven.
12. Wat bedieden de wieroock-vaeten by de Enghelen?
Dese betoonen de ghebeden die sy Godt voor ons opofferen.
13. Waer uyt comt datmen de Cherubinen schildert met vleugelen Uyt het visioen van Isaias, aen wie sy soo vertoont zijn.
14. Wat beteeckent den Enghel met een kindt aen syn handt?
De sorge die d'Engelen dragen over de kinderen ende alle menschen
Het XXV. Deel. Van de Heylige Apostelen.
WAerom wort S. Peeter ende S. Paulus samen geschildert:
Om dat sy samen het Geloove gepredickt hebben, gevangen, ende binnen Roomen ghedoodt zijn.
2. wat beteeckenen de sleutelen die Petrus in de handen houdt?
De sleutelen des Hemels, die Christus hem ende sijne navolgers bevolen heeft.
3. Wat zijn de sleutelen die Christus heeft gegeven aen Petrus?
De volle macht om de sonden te vergheven, om te ghebieden ende de heylighe Kercke te regheren.
4. Waerom wordt Paulus geschildert ter aerde vallende door eenen blixem?
Om dat hy soo bekeert is als hy reedt naer Damascus om de Christenen te vanghen.
5. Waerom voert S. Andreas een Borgoens Cruys?
Om dat hy twee daeghen aen sulck een Cruys uytghereckt gehanghen heeft.
6. wat maeckt den H. Bartholomeus met een mes:
Tot leeringe dat hem met een mes 't vel is opgesneden en afgetrocken.
7. Den Volder-stock van S. Iacob de mindere wat bediet dien?
Dat de Ioden hem met eenen volder-stock hebben doot geslagen.
8. Maer S. Iacob de Meerdere, waerom draeght hy schelpen ende eenen Pelgrims stock?
Om dat hy als eenen Pelgrim is ghereyst na Spagnien ende te Compostelle begraven, van waer de Pelgrims de schelpen brengen
9. Wat bediet den Kelck die Ioannes draeght met eenen Draeck,
Dat de Heydenen hem hebben willen dooden met fenijn, ende den Ketel vol siedende olie daer hy instaet, bediet dat hy daer is ingeworpen, ende sonder letsel weder uytghecomen.
10. Wat maeckt S. Thomas met de Lancie?
Dese betoont dat de Indianen hem met een Lancie hebben doorloopen.
11. Wat beteeckent de Zaghe inde handen van S. Symon?
Dat hy met een Zaghe is doorsneden om het geloove Christi.
12. Wat beteeckent het Cruys in de hant van S. Philippus?
Het Cruys daer hy om Christus wille aen ghestorven is.
D2v
Het XXXVI. Deel. Van de Heylighe Martelaers.
WAerom vertoontmen S. Ian staende in den Bosch met een hayren kleedt?
Dat hy van zijne jonckheyt in den bosch by wilde cruyden geleeft, met een kemels-vel gekleet, 't volck vermaent heeft tot penitentie.
2. waerom siet men 't hooft van Ioannes in een schotel?
Om dat Herodias, die met Herodes in overspel leefde, zijn hooft tot haer heeft doen brengen in een schotel.
3. Waerom heeft Ioannes neffens hem een Lammeken?
Om dat hy Christus het Lam Godts heeft ghenoemt, ende aen het volck vertoont heeft.
4. Wat doet den H. Stephanus met zijnen schoot vol steenen?
Hy toont dat hy van de Ioden is doodt gheworpen.
5. Wat betoont den Rooster van S. Laurens en zijn geestelijck habyt?
Dat hy Diaken zynde op eenen Rooster levende gebraden is.
6. wat bedieden de pylen van S. Sebastiaen:
Dat hy om het Geloove, van de Roomsche soldaten met pijlen is doorschoten.
7. Wat beteeckent S. Ioris te peert eenen Draeck doorstekende?
Die beteeckent dat hy den Duyvel heeft verjaeght, waer door de Keyserinne Alexandrina gelooft heeft, ende oock veele zielen van den helschen Draeck verlost, oock dat hy eene Draeck verwonnen heeft.
8. Wat seght gy van S. Christoffels groot Beeldt:
Dit Beeldt betoont dat hy groot ende sterck in 't Geloove zijnde Christus tot de Heydenen heeft gedragen door sijn Predicatie.
9. waerom schildertmen S. Adriaen met eenen Leeuw?
Om dat hy voor het Gheloove de Leeuwen is voor geworpen geweest.
10. Wat maeckt S. Ignatius onder de Leeuwen, ende met den naem Iesus op sijn herte?
Om dat hy voor den naem Iesus, die hy altydt in zijn herte gedragen heeft, van de Leeuwen is verscheurt.
11. Is 't wel ghedaen dat S. Dionysius gheschildert wort, sijn hooft dragende in sijn handen.
Iae 't: want hy onthalst zijnde, is op gestaen, ende sijn hooft op-nemende, heeft dat twee mylen verre ghedraghen.
Het XXXVII. Deel. Van de HH. Bisschoppen en Doctooren.
WAt bediet de Duyve die op de schouders van den H. Gregorius ghestelt wordt?
Dat den H. Geest alsoo ghesien is, hem ingevende wat hy soude schrijven.
2. Wat beteeckent eenen Leeuwe by S. Hieronymus liggende?
Dat hy inde woesteyne onder den beesten gheleeft heeft.
3. Waerom wort S. Hieronymus vertoont, hem met steenen slaende Om dat hy sijn eyghen lichaem soo plagh te temmen.
4. waerom wort S. Hieronymus met eenen bie-korf ende bien geschildert.
Om dat de Biekens hebben in synen mont den honingh geleyt, als hy noch in de wieghe lagh tot teecken van welsprekentheyt.
5. Waerom draeght S. Augustijn een herte in sijn handt?
Om dat hy door een brandende liefde sijn herte geheel plagh aen Godt op te draghen.
6. Wat maeckt dat Kindeken by Augustinus spelende aen 't water
Om dat, hem is getoont dat hy de Goddelijcke natuer minder konde begrypen met sijn verstandt, dan het kindt alle het waeter der Zee te worpen in een putteken.
7. Waerom schildertmen S. Nicolaes met een borse-gelts en met kleyne Kinderen:
Dese beteeckenen dry Dochters die hy van sonden bewaert heeft oock de dry Edelmannen die hy van de doot verlost heeft ende dry Ionge Kinderen die hy van de doodt verweckt heeft.
8. Waerom is S. Marten te peerde sijnen mantel snijdende:
Om dat hy noch ongedoopt zijnde, sijnen mantel half afgesneden ende aen eenen armen mensch gegeven heeft.
9. Waerom wort S. Hildefonsus geschildert met eenen casuyffel?
Om dat hem op den feestdagh van onse Lieve Vrouwe eenen schoonen Casuyffel is geschoncken van Godts weghen.
10. waerom S. Huybrecht voor een Herdt knielende:
Om dat Christus hem veropenbaert heeft gecruyst tusschen de hoornen van een Herdt als hy op de Iacht was ende soo bekeert is.
11. waerom S. Thomas Aquinas met 't H. Sacrament inde handt:
O[m] dat hy hier af soo wel gheschreven heeft, dat hem Christus door een Crusifix heeft ghepresen.
