WAerom wort S. Peeter ende S. Paulus samen geschildert:
Om dat sy samen het Geloove gepredickt hebben, gevangen, ende binnen Roomen ghedoodt zijn.
2. wat beteeckenen de sleutelen die Petrus in de handen houdt?
De sleutelen des Hemels, die Christus hem ende sijne navolgers bevolen heeft. 3. Wat zijn de sleutelen die Christus heeft gegeven aen Petrus?
De volle macht om de sonden te vergheven, om te ghebieden ende de heylighe Kercke te regheren.
4. Waerom wordt Paulus geschildert ter aerde vallende door eenen blixem? Om dat hy soo bekeert is als hy reedt naer Damascus om de Christenen te vanghen. 5. Waerom voert S. Andreas een Borgoens Cruys?
Om dat hy twee daeghen aen sulck een Cruys uytghereckt gehanghen heeft. 6. wat maeckt den H. Bartholomeus met een mes:
Tot leeringe dat hem met een mes 't vel is opgesneden en afgetrocken. 7. Den Volder-stock van S. Iacob de mindere wat bediet dien?
Dat de Ioden hem met eenen volder-stock hebben doot geslagen.
8. Maer S. Iacob de Meerdere, waerom draeght hy schelpen ende eenen Pelgrims stock?
Om dat hy als eenen Pelgrim is ghereyst na Spagnien ende te Compostelle begraven, van waer de Pelgrims de schelpen brengen
9. Wat bediet den Kelck die Ioannes draeght met eenen Draeck,
Dat de Heydenen hem hebben willen dooden met fenijn, ende den Ketel vol siedende olie daer hy instaet, bediet dat hy daer is ingeworpen, ende sonder letsel weder uytghecomen.
10. Wat maeckt S. Thomas met de Lancie?
Dese betoont dat de Indianen hem met een Lancie hebben doorloopen. 11. Wat beteeckent de Zaghe inde handen van S. Symon?
Dat hy met een Zaghe is doorsneden om het geloove Christi. 12. Wat beteeckent het Cruys in de hant van S. Philippus? Het Cruys daer hy om Christus wille aen ghestorven is.
D2v
Het XXXVI. Deel. Van de Heylighe Martelaers.
WAerom vertoontmen S. Ian staende in den Bosch met een hayren kleedt? Dat hy van zijne jonckheyt in den bosch by wilde cruyden geleeft, met een kemels-vel gekleet, 't volck vermaent heeft tot penitentie.
2. waerom siet men 't hooft van Ioannes in een schotel?
Om dat Herodias, die met Herodes in overspel leefde, zijn hooft tot haer heeft doen brengen in een schotel.
3. Waerom heeft Ioannes neffens hem een Lammeken?
Om dat hy Christus het Lam Godts heeft ghenoemt, ende aen het volck vertoont heeft.
4. Wat doet den H. Stephanus met zijnen schoot vol steenen? Hy toont dat hy van de Ioden is doodt gheworpen.
5. Wat betoont den Rooster van S. Laurens en zijn geestelijck habyt? Dat hy Diaken zynde op eenen Rooster levende gebraden is.
6. wat bedieden de pylen van S. Sebastiaen:
Dat hy om het Geloove, van de Roomsche soldaten met pijlen is doorschoten. 7. Wat beteeckent S. Ioris te peert eenen Draeck doorstekende?
Die beteeckent dat hy den Duyvel heeft verjaeght, waer door de Keyserinne Alexandrina gelooft heeft, ende oock veele zielen van den helschen Draeck verlost, oock dat hy eene Draeck verwonnen heeft.
8. Wat seght gy van S. Christoffels groot Beeldt:
Dit Beeldt betoont dat hy groot ende sterck in 't Geloove zijnde Christus tot de Heydenen heeft gedragen door sijn Predicatie.
9. waerom schildertmen S. Adriaen met eenen Leeuw?
Om dat hy voor het Gheloove de Leeuwen is voor geworpen geweest.
10. Wat maeckt S. Ignatius onder de Leeuwen, ende met den naem Iesus op sijn herte?
Om dat hy voor den naem Iesus, die hy altydt in zijn herte gedragen heeft, van de Leeuwen is verscheurt.
11. Is 't wel ghedaen dat S. Dionysius gheschildert wort, sijn hooft dragende in sijn handen.
Iae 't: want hy onthalst zijnde, is op gestaen, ende sijn hooft op-nemende, heeft dat twee mylen verre ghedraghen.
Het XXXVII. Deel. Van de HH. Bisschoppen en Doctooren.
WAt bediet de Duyve die op de schouders van den H. Gregorius ghestelt wordt? Dat den H. Geest alsoo ghesien is, hem ingevende wat hy soude schrijven. 2. Wat beteeckent eenen Leeuwe by S. Hieronymus liggende?
Dat hy inde woesteyne onder den beesten gheleeft heeft.
3. Waerom wort S. Hieronymus vertoont, hem met steenen slaende Om dat hy sijn eyghen lichaem soo plagh te temmen.
4. waerom wort S. Hieronymus met eenen bie-korf ende bien geschildert. Om dat de Biekens hebben in synen mont den honingh geleyt, als hy noch in de wieghe lagh tot teecken van welsprekentheyt.
5. Waerom draeght S. Augustijn een herte in sijn handt?
Om dat hy door een brandende liefde sijn herte geheel plagh aen Godt op te draghen.
6. Wat maeckt dat Kindeken by Augustinus spelende aen 't water
Om dat, hem is getoont dat hy de Goddelijcke natuer minder konde begrypen met sijn verstandt, dan het kindt alle het waeter der Zee te worpen in een putteken.
7. Waerom schildertmen S. Nicolaes met een borse-gelts en met kleyne Kinderen: Dese beteeckenen dry Dochters die hy van sonden bewaert heeft oock de dry Edelmannen die hy van de doot verlost heeft ende dry Ionge Kinderen die hy van de doodt verweckt heeft.
8. Waerom is S. Marten te peerde sijnen mantel snijdende:
Om dat hy noch ongedoopt zijnde, sijnen mantel half afgesneden ende aen eenen armen mensch gegeven heeft.
9. Waerom wort S. Hildefonsus geschildert met eenen casuyffel?
Om dat hem op den feestdagh van onse Lieve Vrouwe eenen schoonen Casuyffel is geschoncken van Godts weghen.
10. waerom S. Huybrecht voor een Herdt knielende:
Om dat Christus hem veropenbaert heeft gecruyst tusschen de hoornen van een Herdt als hy op de Iacht was ende soo bekeert is.
11. waerom S. Thomas Aquinas met 't H. Sacrament inde handt:
O[m] dat hy hier af soo wel gheschreven heeft, dat hem Christus door een Crusifix heeft ghepresen.
D3v
Het XXXVIII. Deel. Van de HH Beleyders ende Eremyten.
PRyst gy dat den H. Ioseph als een out manneken geschildert wort:Neen: maer wel een sterck, wijs, welvaerende Ionghman. 2. wat beteeckent den gevlochten Rock van S. Paulus Eremijt,
Dat hy soo eenen gedragen heeft die hy selfs van Palm-bladeren gevlochten hadde. 3. wat bedieden de Duyvelen ronts-om den H. Antonius?
die tentatien der Duyvelen, daer hy mede gequelt is geweest. 4. Wat bediet 't Cruys op S. Antonius kleedt ende vier op syn hant
Dat hy den Duyvel altyt met het Cruys verdreven heeft, ende Patroon ende beschermer is van het quaet vier, ofte Peste.
5. wat bediet S. Franciscus voor een Cruys met vleugelen biddende ende met wonden?
Om dat hy naer een langh-duerigh gebedt, gesien heeft eenen Engel in forme van eenen gekruysten na hem komende, die hem oock heeft gelaeten vyf merckelijcke teeckenen.
6. wat beteeckent het Hondeken by den H. Dominicus dragende een brandende fackel beneffens een werelt.
Het visioen het gene sijne Moeder gehad hadde eer hy geboren wierdt, dat hy soude blincken als een sterre in de H. Kercke ende door het licht zijnder Leeringhe de Werelt ontsteken.
7. Waerom is S. Gulielmus met een Harnas ende Vendel in d'hant
Om dat hy Hertogh wesende, heeft tot penitentie syn Harnas op sijn bloodt Lichaem vast gemaeckt gedragen.
8. Waerom schildertmen S. Antonius de Padua met eenen Esel aen sijn zijde knielende?
Om dat hy teghen de Ketters disputeerde, eenen Esel heeft door sijn woort doen op syn knien vallen voor het H. Sacrament
9. Waerom S. Bernardinus met den Naem Iesu in eene sonne?
Om dat onder syn sermoon dien naem met groote klaerheyt vertoont is, gelijck hy dien hadde doen schilderen.
10. Waerom heeft den H. Ignatius Loyola Iesus Naem?
Om dat hy dien sonderlinge bemint heeft, ende aen sijn Religieusen gelaten voor eenen tytel, noemden die de Societeyt Iesus
Het XXXIX. Deel. Van de HH. Maeghden.
WAerom heeft S. Catharina een Rat by haer en gebroken? Om datse een Rat met een Hemels vier heeft doen breken. 2. Wat betoont den Toren van S. Barbara met dry Vensters?
Dat sy in den Toren die haeren Vader voor haer hadde gebouwt dry Vensters ter eeren van de H. Dryvuldigheyt, die haer veropenbaert was, hadde doen maecken.
3. Wat doet S. Appolonia met een Treck-tange?
Sy betoont dat haer voor 't Christen geloove de tanden sijn uytgetrocken. 4. Waerom staet de H. Lucia met een sweert door de Kele?
Om dat als de Heydenen haer niet konden trecken met kracht tot eene oneerlijcke plaetse, hebben haer met een sweert de kele afgesteken.
5. Wat Borsten heeft de H. Agatha in haer handt?
Haer eygen want die boven andere tormenten haer sijn afgesneden. 6. Waerom leydt de H. Agnes een Lammeken met haer?
Tot betooninge van haer onnoselheyt ende heeft haer met een seer wit Lammeken aen haer zijde, vertoont aen haere moeder.
7. Wat maeckt de H. Vrsula met maeghden onder haeren Mantel
Dit betoont datse met haere maeghden die sy tot elfduysent had om het Geloove ende suyverheyt met pijlen is doorschoten.
8. Wat is den Orgel van de H. Cecilia en den Engel met een croon
Dat terwyl de instrumenten op haere Bruyloft speelden, sy haer herte heel tot Godt heeft opgeheven, twee edele Iongh-mans bekeert hebbende, beloont haer door den Engel met de Croone van suyverheydt.
9. waerom heeft de H. Clara het H. Sacrament in haer handen?
Om dat als de stadt beloopen wierdt van de vyanden, sy de selve dede vluchten doende het H. Sacrament voor haer dragen.
10. Wat bediet het kindeken brengende bloemen aen de H. Dorothea?
Dat Godt haer in den winter schoone bloemen door eenen Engel gesonden heeft, voor eenen die sy de selve hadde belooft, tot bevestinge van ons Geloof.
11. Waerom draeght S. Catharina van Senen een doorne croon?
Om datse voor Christus met een doorne Croone gecroont is, als sy dese koos om naemaels de goude te hebben.
D4v
Het XL. Deel. Van de Heylighe Vrouwen.
WAt beteeckent het groot geslacht van de H. Anna?De dry Marien met haere Kinderen die Iesum ende Maria bestonden, als van Iosephs zijde comende.
2. Waerom wordt S. Anna geschildert met Maria ende Iesus? Om dat se Maria Moeder is geweest en Grootmoeder van Iesus. 3. Wat maeckt Maghdalena aen de voeten van Iesus?
Sy maeckde die nat met haere Traenen, ende drooghdese met haeren haeyre, door leedtwesen over haere sonden.
4. Waerom staet Maghdalena in 't hofken by enen Hovenier?
Om dat sy Christum in het hofken soeckende, heeft aenghesproken in de ghedaente van eenen hovenier.
5. Waerom light sy voor een Cruys op een Rotse?
Om dat sy veel jaeren op eenen hoogen bergh gewoont heeft, haere sonden voor Christus beelt beschreyende.
6. Wat maeckt S. Iohanna met eenen korf proviande,
Om dat sy rijck zijnde, diende onse L. Heere met hare middelen. 7. Hoe is Veronica aen het beelt van onsen Heere gecomen:
Als Christus ter doodt ginck, is sy by ghegaen om met eenen schoonen Doeck syn aensicht te suyveren, maer heeft voor vuyligheydt in haeren Doeck een schoon beeldt van Christus weder ghekreghen?
8. Waer is dit beelt aen Veronica ghegeven, te vinden? Binnen Roomen daer het met groote eere bewaert wordt. 9. waerom staet de H. Helena ghecroont ende met een Cruys?
Om dat sy een Keyserinne zynde, naer Ierusalem is gereyst om het heyligh Cruys onses Heeren te soecken.
10. Waer heeft Helena het Cruys gevonden? Op den Bergh van Calvarien begraven in de Aerde.
11. Hoe heeft Helena dat konnen kennen onder andere Cruycen?
Door het raken van eenen Dooden, ende een seer siecke Vrouwe die terstont ghesont gheworden zijn.
12. Wat reden hadde Helena om het heyligh Cruys te soecken?
Om dat Constantinus haeren Sone een groote Victorie hadde bekomen door het Cruys-teecken dat hem inde lucht vertoont was
Het LXI. Deel. Van de Kercken ende Kerckwydingh.
WAer toe dienen de Kercken?Sy dienen om te bidden, om het Woordt Godts te predicken ende de heylighe Sacramenten uyt te reycken.
2. Waerom bidtmen meer in de Kercken dan elders?
Om dat die plaetsen tot het gebedt ge-eygent zijn, dat daer de H. Lichamen rusten en Christus lichaemelijck tegenwoordigh is
3. waerom wydtmen de Kercken met soo veel Ceremonien?
Om ons door dese te leeren het gebruyck der Kercken ende het profijt der selve. 4. Waerom maeckt den Bisschop in dry taelen den A.B.C.
Om te thoonen dat de Kercke als een schole is om het geloove te leeren het welck in 't Hebreeusch, Griecx, en Latyn beschreven is.
5. wat bedieden de Cruycen op den muer en de Kerse daer voor?
Dese Cruycen zijn teeckenen van den Gecruysten Christus, de salvinge beteeckent de gratie ende hulpe van hem komende, de Kersen op twelf plaetsen, de twelf Apostelen die de werelt met hun predicatie verlicht hebben.
6. Wat maeckt het Cruys op de Toren en 't vaentjen inde Kerckwydinge?
Sy leeren dat dese plaetsen den Duyvel ende de werelt af-genomen ende Christo toe-ge-eygent zijn.
7. wat verdienen sy die in de Kercke komen kouten, van Coopmanschap oft vryagien handelen?
Datse van Christus ende zijne dienaers, gelijk eertyts te Ioden uyt het huys Godts gedreven worden.
8. Wat maecken al de doots hoofden en beenderen op het Kerck-hof Die dienen ons voor boecken om te leeren wel te leven en te sterven 9. wat doet gy gaende over eenigh Kerck-hof?
Ick bidde voor de overledene die daer begraven zyn.
10. waerom steltmen cruycen ende brandende kersen aen de baren?
Tot een teecken, dat die daer liggen, in het licht des Catholijcken geloofs gestorven zijn.
11. Worden de klocken oock gelijck de menschen gedoopt?
Dit en is geen Doopsel, maer eene Ceremonie met de welcke de Klocken gewyt worden.
D5v
Het XLII. Deel. Van de Processien ende Beelden.
WAer toe dienen de Processien ende omme-gangen?Tot openbaere beleydinge van ons Geloove, ende eenen dienst die wy Godt opdraeghen.
2. Waerom draeghtmen in de Processie altyt het Cruys voren.
Om te thoonen dat alle die volghen Soldaten zijn van den ghecruysten Christus. 3. Waerom leest men in sommighe Processien de Litanien?
Om door het voorbidden der Heyligen beter te verkrygen dat wy begheeren. 4. Wat profyt doense die in de Processie gaen gaepen en klappen?
Datse straffe verdienen als spotters van Godts dienst.
5. Waerom gaet men in Pelgrimagie ende bedevaert naer sommige Kercke meer dan naer d'ander?
Om dat dese door de Heyligen die daer gewoont, gereyst oft jet gedaen hebben gelijck geheylicht zijn, oft om dat Godt belieft aldaer door Mirakelen de menschen te helpen meer dan elders.
6. Wat profijt doen de beelden der Heyligen in de Kercken?
Die dienen als Boecken voor slechte menschen, om te leeren wat Godt en syne Vrinden gedaen hebben ende tot verweckselen om aendachtelijck te bidden, ende hun leven na te volgen.
7. Wat maecken kostelijcke kleederen ende vercierselen aen houte ende steene beelden der Heyligen?
Dese thoonen ende maecken ons gedachtigh de glorie die sy verkregen hebben. 8. Waerom staen de Beelden der Apostelen tegen de Colomnen?
Om dat d'Apostelen d'eerste Colomnen zijn geweest van de H. Kercke, ende gelijck vaste Pilaren van ons Catholijck geloove.
9. Heeft Godt niet verboden de beelden in de Kercken te stellen?
Geensins, maer heeft aen Moyses geboden die te stellen in [...] Tabernakel, en aen Salomon oock ingegeven die te maecken in sijn Kercke.
10. Waerom knielt gy gemeynelijck voor de beelden als gy [...]
Om mijn herte beter tot Godt te keeren en door goede [...] dinge alle tydelijcke dingen te vergeten.
Het XLIII. Deel. Van de Heylige ende gewyde dingen.
NOemt my eenige saecken die in de H. Kercke gewijdt, ende als heylige dingen gebruyckt worden?
Olie, Water, Maeghde-was, Keersen, Palm-tacken, Assche etc. 2. Wat krygen dese dingen door de wydinge.
Sy worden toe-geeygent voor den Goddelijcken dienst, ende krygen kracht om ons te helpen.
3. Waer uyt komt dese?
Door het Gebet in den naem van de heele heylige Kercke gesproken
4. Helpt ons jevers in het wy-water dat men ons geeft, en altoos stelt aen de Kerck-deure?
Het verjaeght de boose geesten, die ons in het gebedt quellen. 5. Waer af wordt het Agnus Dei gemaeckt?
Van wit Maeghde-was ghemength met Balsem, ende dient tegen alle aenstooten des Duyvels, Vier, Water, Blixem etc.
[6.] Van wien wordt het Agnus Dei gewydt: Van de Paus van Roomen, ende op sekere Tyden.
[7.] Waerom geeftmen de stervende menschen gewijde Keersen in de handt? Om daer mede als sy niet meer spreken en konnen hun gheloof te beleyden ende door de kracht des Gebedts daer over gesproken geholpen te worden.
[8.] Waerom geeftmen in het begin des Vastens gewyde Asschen?
Tot een teecken van berouw, ende een verwecksel van penitencie door de kracht des gebedts.
9. Wat zijn Reliquien?
Deelen van H. Lichamen als Beenderen, Vleesch, Vel oft jet dat van hun geraeckt oft gebruyckt is geweest.
[10.] Hebben de Reliquien oock eenighe kracht?
Ia sy helpen ons tegen de boose geesten, alle ongelucken ende [si]eckten door de verdiensten ende gebeden der Heyligen.
[11.] [I]sset quaet de Reliquien en Agnus Dei openbaer te draegen? [...] maer seer goet die de selve draeghen ter eeren Christi ende
[...] lieve Heyligen: maer die de selve door hooverdye, ende a[...] quade Redenen komen te draegen, is voorwaer een groot a[...]ck.
D6v
Het XLIV. Deel. Van het Vasten ende Aflaeten.
WAer uyt comt den Vasten van veertigh dagen?Vyt het exempel van Moyses ende Elias maer meest van onsen Saligh-maecker. 2. Waerom vasten wy de Vigilie daegen?
Om de heyligen nae te volgen die veel penitentie gedaen hebben? 3. waer toe zijn de Quatertemper-daegen in-gestelt?
Om op de vier tijden van het Iaer onse sonden door Penitentie af te leggen, Godt Almachtigh voor zijne weldaden te dancken.
4. wort onse Ziele besmet in't eten van verbode spysen? Grootelijck door onse ongehoorsaemheyt.
5. Van waer comt de macht der Aflaeten?
Van Christus selve die dese aen syne Apostelen, ende voor hen aen d'Oversten der H. Kercken gegeven heeft.
6. wat zijn Aflaeten?
Quytscheldingen van Penitentie die wy door sonden oock na de Biechte souden moeten betaelen hier oft naemaels in 't Vagevier
7. wat is Vollen Aflaet?
Geheele Quytscheldinge van Alderley penitentie die wy mochten schuldigh zijn. 8. wat verstaet gy door den Aflaet van seecker jaeren oft daeghen?
Vergiffenisse van de penitentie die de geloovige naer d'oude ordinantie der H. Kercke op dese werelt soo veel tyts moesten volbrengen.
9. wat verstaet ghy door d'Aflaeten der statien?
Quytscheldingen der penitentie die van de Pausen gegunt zijn van de geene die eenige van de selven Kercken binnen Roomen besoecken op die daegen daer de selve statie oft biddagh is.
10. Konnen wy d'Aflaeten der statien hier wel verdienen:
Ia wy, als die ons toegevoeght en van den Paus van Roommen gegunt worden. 11. Konnen wy door de Aflaeten wel helpen de zielen die in 't[va]gevier zijn? Och jae als ons de macht wort gegeven door de Pa[us] van Roomen, om d'Aflaeten, die wy voor onse wercken so verdienen hun toe te voegen.
Het XLV. Deel. Schrifturelijcke vraghen dienende tot bevestinge van
de H. Kercke ende des Geloofts.
BEtoont my, dat de H. Kercke altoos moet blijven ende niet vergaen naer de Kettersche leeringhe?
Om dat Christus sulcx belooft by Mattheus in 't 19. Cap. seggende tot Petrus: Ghy