HOe veel Sacramenten zijnder in de H. Kercke? Seven.
2. Wie heeft de seven Sacramenten ingestelt? Christus onsen Salighmaker.
3. Welck is onder de seven Sacramenten het aldernoodighste? Het Sacrament des Doopsels.
4. Waerom seght gy dat het Doopsel het noodighste is? Om dat niemant sonder het Doopsel saligh en kan worden. 5. Wanneer moeten de kinderen gedoopt worden?
Soo haest als het kan geschieden.
6. Wat quaet is er dat de kinderen sterven sonder Doopsel? Dat sy inder eeuwigheyt niet Saligh worden?
7. Waer zyn de kinderen die sonder doopsel sterven? Sy blijven in een plaetse onder de Aerde.
8. Wie staet het toe onder andere te Doopen? Den Pastoor ofte Overste der Kercken. 9. Mogen de Vrouwen wel Doopen? Iae sy, ende oock andere als het noodt is.
10. Is het Doopsel van de Ketters gegeven oock goet? Iae `t, als sy niet achter en laeten dat van noode is.
11. Waerom herdooptmen die hun bekeeren van Ketterye? Om dat de Ketters dickwils qualijck Doopen.
12. Wat krygen wy door het Doopsel? Vergiffenisse van alle Sonden.
13. Van wat sonden worden de kleyne kinderen gesuyvert? Van de Erf-sonde.
14. Hoe dickwils magh eenen mensch gedoopt worden? Maer eens in 't leven.
15. Waer mede moetmen doopen?
Met natuerlijck Water als Fonteyn-water, regen-water, etc. 16. Wat moet hy seggen die een ander doopt?
Ick doope u in den naem des Vaders, ende des Soons, ende des heyligen Geest Amen.
C1v
Het XVIII. Deel. Van de Ceremonien des Doopsel
ZYn de uytwendige Ceremonien noodigh tot het uyt reycken der heylige Sacramenten. Sy en zijn niet altydt noodigh maer seer profijtelijck.
2. Wie heeft de Ceremonien ingestelt? De heylige Kercke van oude tyden. 3. Waer toe dienen de Ceremonien?
Om ons in te drucken de werckinge der Sacramenten. 4. Moet het water des Doopsels ghewijdt wesen: Neen 't : want alle water is bequaem om te doopen. 5. Waerom wijdt men dan het Vunt-water in de Kercke? Tot meerdere reverentie ende beduydinghe van het Doopsel. 6. Waer toe dienen de lesinghen oft besweeringhen?
Om te betoonen dat door het Doopsel den vyant verjaeght wort. 7. Is het Kindt dan door het Doopsel beseten?
Jae 't nochtans niet lichaemelijck, maer naer de ziele.
8. Waerom vraeght den Pastoor oft men 't wilt gedoopt hebben? Om dat het Doopsel vrywilligh moet ontfanghen worden. 9. Wat weten de Kinders van dese vraghe?
De Peters en Meters antwoorden voor het Kindt. 10. Waer toe dienen de Peters en Meters?
Tot toesienders ende Ziel besorghers van het Kindt. 11. Hebben dan de Peters ende Meters eenighen last?
Sy zyn schuldigh sorge te draghen voor de ziele van het Kindt. 12. Magh men wel Ketters tot Peters oft Meters nemen?
Geensins want dese en sullen gheen sorg dragen voor 't geloove. 13. Waerom leght men de Kinders sout op de tongh?
Om dat men door het Doopsel verkryght goddelijcke wijsheyt. 14. Waerom bestrijcktmen ooghen en ooren met speecksel? Om dat Christus 't selve ghebruyckt heeft aen blinde ende doove. 15. Wat beteeckent de brandende keerse?
Dat den ghedoopten het waer geloof ende liefde ontfanght. 16. Waer tot dient het wit kleedt dat men het Kint aendoet? Tot een teecken van volcomen suyverheyt die 't heeft gekregen.
Het XIX. deel. Van het Vormsel ende Biechte.
WIe gheeft het Vormsel?Den Bisschop alleen.
2. Wanneer behooren de Kinders ghevormt te worden? Als sy tot hun verstant comen.
3. Hoe dickwils magh men het Vormsel ontfanghen? Maer eens in het leven.
4. Waer mede vormt den Bisschop?
Met ghewijde Olie, ghemenght met Balsem. 5. Wat kryghen wy door het Vormsel?
Godts gratie, ende sterckte om het Gheloove te belijden. 6. Gaen sy verloren die niet ghevormt en zijn?
Neen sy: ten waer saken dat sy het versmaeden. 7. Wie heeft de Biechte in ghestelt?
Christus: ende niemant anders. 8. Kryghen wy jet door de Biechte? Iae wy: vergiffenisse van alle sonden. 9. Hoe dickwils moet men Biechten?
Alsmen in doodt-sonde ghevallen is, door 't gebodt ten minste eens op het Iaer. 10. Wat sonden moet men Biechten?
Noodtsaeckelijck alle groote, oft Doodt-sonden.
11. Wat raet om te weten wat Doodt-sonden ick gedaen hebbe? Ghy moet neerstelijck uwe Conscientie ondersoecken.
12. Maer oft ickse niet altemael en konde weten? Seghter soo veel als gy weet en vermeught.
13. Magh ick de groote sonden wel swygen ende de kleyne seggen? Geensins: want dat soude meer schaedigen.
14. Moet ick in de Biechte eenigh getal seggen? Iae gy, als ghy dat weet.
15. Als ick eenige sonden vergeten ben na de Biechte wat moet ick doen? Die sult ghy met d'eerste ghelegentheyt te kennen geven?
16. Moet men oock de daeghelijcksche sonden Biechten? Dit en is niet van noode, maer seer goedt.
17. Hoe worden de daghelijcksche sonden dan vergheven? Door leedtwesen, het ghebedt, ende goede wercken.
C2v
Het XX. Deel. Van de Ceremonien van het Vormsel ende Biechte.
VAn waer komen de Ceremonien des Vormsels?Van d'Apostelen tyden.
2. Met wat Olie worden wy gevormt?
Met Olie gemenght met balsem ende van den Bisschop gewyt. 3. Wat beteeckent den welrieckenden Balsem?
De deughden Christi die wy moeten naer-volgen. 4. Waerom geeftmen het Vormsel op het voorhooft?
Om dat wy altyt gereet moeten wesen het Geloove te beleyden. 5. Wat bediet den doeck die men voorbint in 't Vormsel?
Dien dient tot eere van de Heylighe Olie.
6. Waerom geeft den Bisschop eenen Kaeck smeet in 't Vormsel. Om ons gedachtigh te maken dat wy veel moeten verdragen. 7. Waerom neemt men eenen Peter in 't Vormsel?
Om sorge te draegen in 't geene dat den gevormden moet weten. 8. Brenght dit officie oock jet anders mede als in het Doopsel? Iae 't: een Geestelijcke maeghschap, het Houwelijck belettende. 9. Waerom knielt men in de Biechte met gevouwde handen? Tot een teecken van ootmoedigheyt en dat wy gesondight hebben. 10. Waerom maecktmen in 't begin van de Biecht een Cruys? Om den Boosen vyant van ons te jagen.
11. Moet men de Voor-biechte seggen? Het is seer goet maer niet noodtsakelijck.
12. Waer toe helpt ons de Benedictie des Priesters? Tot de Goddelijcke gratie om te biechten.
13. Waerom geeft den Priester eenige penitentie naer de biechte? Tot voldoeninge van tydelijcke pyne die wy schuldigh syn. 14. wort dan de sonde niet vergeven door de Biechte?
Iae sy maer daer blijft eenige verbintenisse tot tydelijcke straffe. 15. Verdienen wy niet meer straffe dan den Priester ons opleyt? Voorseker meer.
16. waerom leght den Priester ons de hant op het hooft? Tot Teecken van macht ende vergiffenisse.
17. waerom sit den Priester gemeynelijck met gedeckten hoofde? Om dat hy als rechter Christus plaetse bedient.
Het XXI. Deel. Van het H. Sacrament des Autaers.
WElck is het weerdighste onder de seven Sacramenten?Het Heyligh Sacrament des Autaers.
2. Waerom noemt gy het H. Sacrament des Autaers het weerdighste om dat Christus daer selfs tegenwoordigh is.
3. Wanneer is dit H. Sacrament ingestelt. In het leste Avontmael.
4. Wat heeft Christus in het leste avontmael gegeven?
Sijn H. Lichaem ende Bloet onder de gedaente van Broot ende wijn. 5. Wat nam Christus in het Avontmael in syn handen?
Broot, ende daer naer wijn.
6. Heeft Christus oock dat Broot ende wijn ghegeven? Neen: maer syn waerachtigh levende Lichaem.
7. Hoe weet ghy dat Christus syn Lichaem ghegheven heeft? Vyt sijne eyghen woorden: Dit is mijn Lichaem.
8. Waer is dan het Broodt ghebleven? Het was verandert in het Lichaem Christi. 9. Hoe is de veranderinge geschiet: Door de krachtige woorden Christi.
10. Aen wie is die macht van Broodt te veranderen mede-gedeylt? Aen de Apostelen die aen de Tafel waeren.
11. Hoe hebben de Priesters de macht om 't Broot te veranderen? Om dat de Apostelen de selve hebben voort-gegeven.
12. Hoe langh sal de macht van te consacreren dueren: Soo langh als de wereldt staen sal.
13. Wanneer is Christus in de Misse tegenwoordigh?
Soo haest als den Priester de Heylige woorden heeft gesproken. 14. Maghmen Christus dan wel aenbidden in de Misse?
Iae, even eens ghelijck de Heyligen in den Hemel.
15. Bekent ghy jet onder de gedaente des Broots te wesen? Christus Lichaem, syn Ziele, ende Bloet.
16. Is dan in den Kelck anders niet dan heyligh Bloet. Iae: oock syn Lichaem ende Ziele.
17. Eeren de ketters Christum met de Leezinge van hun nachtmael? Neen, maer sy maecken Christum logenachtigh.
C3v
Het XXII. Deel. Van de Ceremonien van het H. Sacrament ende de
Misse.
WAerom ontsteecktmen altyt licht voort het Heyligh Sacrament? Tot een teecken van eer en bekentenisse van ons geloove.
2. Waerom knieltmen als 't H. Sacrament voor by wort gedragen? Om dat wy gelooven dat Godt selver daer tegenwoordigh is.
3. Van wie sijn de Ceremonien gevonden diemen inde misse gebruyckt Van d'Apostelen en H. Mannen die naer d'Apostelen gevolght zijn. 4. Wat zijn de Ceremonien in de Misse?
Gedachtenissen van de Passie Christi.
5. Wat bediet den witten doeck die den Priester op syn hooft leydt?
Den doeck daer Christus oogen me gebonden zijn als hy bespogen wierdt. 6. wat leert ons het wit lanck kleet des Priesters?
Den witten rock die hem als eenen sot is aengedaen van Herodes. 7. Wat betoonen de banden aen den hals, sijde ende slincken arm? De coorden daer den Heere mede gebonden wiert aen de colomne 8. wat beteeckent ons den casuyffel?
Het Purperen Kleet dat Pilatus Christus aendede.
9. Wat beteeckent het Kruys op den Rugghe des Priesters? Het Kruys dat Iesus voor ons gedragen heeft.
10. Waerom valt den Priester in 't beginsel op syne Knien? Om te betoonen het ootmoedigh gebedt in het hofken.
11. Waerom gaet hy eerst tot de rechte daer na tot de slincke zijde
Om dat Christus eerst geleydt is tot de Ioodsche Priesters en daer naer tot den Heydenschen Pilatus.
12. waerom staet den Priester met uytgereckte armen?
Om dat Christus dry uren uytgereckt heeft gehangen aen 't Cruys. 13. waerom spreeckt den Priester Latijn, Griecx en Hebreeusch? Om dat in dese dry talen den tytel geschreven was aen 't Cruys. 14. Waerom leest den Priester blijde en luyder aen de rechte zyde? Om gedachtigh te maecken de blijde verryssenisse Christi.
15. Waerom geeft den Priester den segen en gaet na de slincke zijde
Om dat onsen Heere opclimmende, sijne Apostelen heeft gebenedyt, ende gesonden door de geheele werelt.
16. Wat is te seggen Ite missa est?
Het XXIII. Deel. Van het H. Olissel Priesterdom en Houwelijck.
WIe moet het heyligh Olissel geven?Den Priester met Olie van den Bisschop gewydt. 2. Wat krygen wy door het H. Olissel?
Sterckte om tegen den Duyvel te vechten.
3. Wat sonden worden door het heyligh Olissel vergeven? Dagelijcksche, ende oock groote die vergeten zijn.
4. Geeft de H. Olie oock gesontheyt? Iae 't als het den siecken soo saligh is.
5. Soude ick verloren gaen stervende sonder de heylighe Olie? Neen gy, het en waere ghy dit versmaede.
6. Wanneer geeftmen het H. Olissel? Als jemant in syn uyterste is.
7. Maghmen de laeste Olie wel dickwils ontfangen? In een sieckte niet meer als eens?
8. Wie zijn d'instelders geweest? De twelf Apostelen.
9. Wie heeft de selve Priesters ghewydt: Iesus in het laeste Avontmael.
10. Hebben de Priesters eenighe macht boven andere menschen? Iae sy, datse de sonden in Christus naem vergheven.
11. Is hun noch een andere macht ghegeven?
Iae, Broodt ende wyn door hun woordt te veranderen in het Lichaem ende Bloedt Christi.
12. Wat zijn wy de Priesters schuldigh?
Groote eere: want sy Christus plaetse bedienen. 13. Wat is het Houwelijck:
Een Sacrament waer door Man ende Vrouw een wettigh verbont ingaen het welck door de Doodt alleen kan gebroken worden.
14. Moghen de gehoude Lieden wel scheyden? Neen sy het en waere met reden ende consent. 15. Wie moet daer by zijn als jemant trouwt? Den Pastoor ende twee getuygen.
16. Waerom verbietmen de bruyloft in den Vasten ende Advent? Om dat het zijn tyden van penitentie.
C4v
Het XXIV. Deel. Van de Ceremonien des H. Olissel, Priesterdom en
Houwelijck
WAerom draeghtmen de H. Olie met licht achter straten? Tot reverentie ende eerbiedinghe.
2. Waerom leestmen by de siecken de Litanien? Om door de selve hulpe voor de siecken te verkrygen.
3. Waerom strycktmen de siecken d'oogen, ooren en andere deelen? Om hunne sinnen ende krachten te wapenen tegen den Duyvel, oock om vergiffenisse te krygen van alle hunne sonden.
4. Waerom ghebruyckt den Priester Vlas, oft Werck aen syne Vingeren ende Brandt dat?
Tot reverentie van de H. Olie die niemant behoort aen te raken. 5. Waerom salft men de handen van den Priester in de wydinge?
Om te betoonen de macht die hy ontfanght, onder de suyverheyt die hun van noode is.
6. Waerom geeft den Bisschop in de wydinge den Kelck met Hostie in de Handt van den Priester.
Om dat hy macht ontfanght om het Sacrificie Godts op te draghen. 7. Waerom leght den Bisschop de handen op het hooft?
Om te beteeckenen de macht die hem gegeven wort.
8. Wat doet den Subdiaken met de instrumenten die hy presenteert?
Hy Presenteert sijn officie van den Diaken behulpigh te zijn want d'een wijdinge is hooger als d'ander ende 't Priesterschap 't hooghste.
9. Waerom gheeft men de wijdinghe gemeynlijck op Quatertemper daeghen? Om met vasten ende bidden goede dienaers der H. Kercke te verkrijgen. 10. waerom gaen de Priesters met geschoren Cruynen?
Om datse dienaers zijn van den gecroonden Christus. 11. waer toe dienen de Ghetuyghen in het Houwelijck? Tot versekeringe van het Heyligh Sacrament.
12. waerom verkondightmen de Geboden voor 't Houwelijck? Om dat een jeder sou spreken ofter iet waer dat mochte beletten. 13. waerom leght den Priester den Stole op de hant in 't Houwelijck? Tot een teecken van verbintenisse tusschen Man en Vrouw.
14. wat beteeckent den Rinck die de gehoude malcanderen geven? Een getrouwe liefde die sy beloven.
Het XXV. Deel. Van de Jonckheyt Christi.
WAnneer ende waer is Christus gebooren?In den winter te midder nacht in eenen Stal buyten Bethleem 2. waerom doen de Priesters op den Kersnacht dry missen? Ter eeren van de dry voudighe gheboorte Christi.
3. Hoe noemt gy de gheboorte Christi?
1. De Goddelijcke, van der eeuwigheyt uyt den Vader, 2. De menschelijcke, in den tyt van Maria syne Moeder, 3. De Geestelijcke door syne gratie in de Herten der geloovige. 4. heeft Christus Moeder den gewoonelijcken arbeyt gevoelt? Geensins, maer heeft haeren sone gebaert sonder pyne. 5. waer heeft Maria het jonck geboren Kindeken gelaeten? Sy heeft het neder geleydt op het hoey in den Stal.
6. wie heeft Christum geboren zijnde, eerst komen besoecken? De Herders die op het velt de schapen waeckten.
7. Hoe hebben de herders de geboorte Christi geweten?
Door d'Engelen die uyt den Hemel de blijde Tydinge brochten. 8. Wanneer is Christus den naem Iesus gegeven?
Op den Achsten dagh, als hy nae de wet wiert besneden. 9. wanneer zijn de dry Koningen Christum komen besoecken? Soo men meynt veertien dagen na zijn geboorte.
10. Van waer quamen de dry Koningen? Van verre landen naer den Oosten gelegen.
11. Wie heeft de Koningen tot Bethleem gebracht? Den Engel Godts door een groot licht oft Sterre.
12. Wat hebben de dry Koninghen Christum ghepresenteert? Dry giften van hunne landen: Gout, Myrrhe en wieroock. 13. Waerom heeft Herodes de kleyne Kinderkens doen dooden? Om dat hy Christus vreesden, ende meynde hem oock te dooden. 14. Hoe zijn de dry Koningen 't huys geraeckt?
Door eenen anderen wegh, vermaent van den Engel.
15. Waerom schildertmen in de vlucht Christi eenige beelden vallende. Om dat in sijn comste d'Afgoden van Egipten ter aerden vielen.
16. waer is Christus den tyt van syne Ionckheyt gebleven? By sijne Moeder Maria en Ioseph hen in alles ghehoorsamende.
C5v
Het XXVI. Deel. Van het leven Christi.
WAnneer ende van wie is Christus ghedoopt?Van S. Ian Baptist, als hy dertigh jaeren oudt was.
2. Hoe langh is Christus naer syn doopsel in de woestyne geweest? Veertigh daghen die hy overgebrocht heeft met Vasten en bidden. 3. Waerom schildertmen den Duyvel met Christus in de wildernis: Om dat den Duyvel Christus heeft komen tenteren in 't laeste. 4. Wat heeft den Duyvel voorghehouden in de Tentatie?
Hy heeft Steenen in Broodt willen verandert hebben: hem alle Rijcken des werelts belooft, begeert dat hy sigh soude werpen van het sop des Tempels: doch hy wiert op 't leste verjaeght.
5. Welck is het eerste Mirakel van Christus geweest?
Dat hy in de Bruyloft van Cana water heeft verandert in wyn. 6. Hoe veel Apostelen heeft Christus gekosen?
Twaelf: die hy als gesanten heeft gesonden om te predicken?
7. Hoe veel Evangelisten zijnder die 't leven Christi beschreven hebben Vier: Ioannes, Mattheus, Marcus, ende Lucas.
8. Hoe veel Dooden heeft Christus verweckt? Dry: Lazarus, eenen Ionghman, ende eene Dochter. 9. Hoe heeft Christus Lazarus verweckt?
Na vier dagen heeft hy hem geboden uyt het graf te comen.
10. Waerom schildert men Christus met Maghdalena aen syn voeten Om dat sy met haer tranen uyt berouw de selve heeft gewasschen. 11. Wat macht heeft Iesus bewesen over de Duyvelen?
Dat hy die door sijn gebodt heeft uyt ghejaeght.
12. Waerom schildert men Christus met Broodt in syn handt?
Om dat hy vijf duysent menschen met vijf broodekens ghespyst, en versaedt heeft. 13. Waerom schildertmen Christus onder kleyne kinderen?
Om dat hy die heeft gheroepen, ende den segen ghegeven. 14. Wat beteeckent dat Christus rijdt op eenen Esel?
Dat hy op eenen Esel op den Palm sondagh te Ierusalem quam. 15. wat betoont ons Christus met koorden in de handt?
Het XXVII. Deel. Van het lijden Christi.
OP wat dagh heeft Christus 't leste Avontmael gegeten? Op den donderdagh voor Paesschen teghen den avondt. 2. wanneer heeft Christus het H. Sacrament ingestelt? Na dat hy de voeten hadde gewasschen van zijne Discipelen. 3. wat heeft Christus nae het voeten wasschen ghedaen?
Hy heeft Broodt genomen en dat verandert in syn levende Lichaem 4. wat dranck heeft hy in 't laeste ghegeven?
Nemende eenen beker wijn, heeft dien verandert in zijn waerachtigh Bloedt. 5. wat Testament heeft Christus ons ghegeven?
Syn Lichaem ende Bloet onder de gedaente van Broot ende wyn. 6. waer is Christus gegaen naer het Avontmael?
Naer het hofken van Oliveten om gevangen te worden. 7. wat heeft Christus in 't Hofken gedaen?
Hy heeft daer dry reysen gebeden met groote benauwtheyt ende gesweedt water ende Bloedt.
8. wie heeft Christus komen vangen?
Den Verrader Iudas met veele Soldaten en dienaers der joden.
9. wat teecken heeft Iesus in de gevangenisse gedaen van sijne macht Hy heeft allen de Soldaten en dienaers ter aerde gesmeten.
10. waer is Christus eerst geleydt.
Tot de hooge Priesters, Annas ende Caiphas.
11. wat heeft Christus by de Ioodsche Priesters verdraegen? Hy is geslagen met handen, Veroordeelt, en bespogen. 12. wat heeft Christus geleden by den Coninck Herodes? Hy is als eenen Sot bekleedt met een wit kleedt.
13. wat heeft Chistus meest geleden by Pilatus?
Hy is door sijn Gebodt gegeesselt, gecroont ende gecruyst. 14. Hoe is Christus gegeesselt?
Aen een colomne gebonden, geslagen met roeden en ander instrumenten.