H e t inlandsche Gemeentewezen op J ava en Madoera
.'
DOOR
Mr. L. W. C. VAN DEN BERG.
. . . ... _ ... --.--.-.... .,. .. ... '-, .. . Overgedrukt uit de Bijdragen tot de Taal-, Land· en Volkenkunde '
van Ned,·Indië, 6' Volgr" Deel VIII,
'8 GRA. \ENHAGE,
:llAR'I'INCS NIJHOF}' 1901.
\
"
r
IH e t inlanc1 sche G c m eent e \V 8 z e n
op Java en Maclo e ra
"
DOOlt
-
Mr. L. W. C. VAN DEN BERG.
Overgedl'ukt \lit dc BijdrrtfJen tot de 7}wl-I l~aJul- en Vofkenkwlde
va .. Ned.·bulü;, Ge Volg!"., Deel VlIL
':-; GRAYE~IL\(:E,
MAR'l'IKT" NTJHOI·'I' 1 ~ 01.
IS ougctwijfeld het geuwcutewe:lClI, cu wellliet !Slechts uit ecn wetcnschappelijk, lUa:~1' ook uit ccn staatkundig oogpunt, De atLlI-
ultcht van de beoefclla.::u'S dcr vergelijkende rechtswetenschap is, zoowel teil onzent a.ls iu het lnliteulautl, herhaaldelijk gevallen op tie aloude j rische dOl'psgemcrnschappeu j voor OIIS bC$tuur over de Javaallsche bevolking zijn vau ouds de ll1landsclH~ gt'IIlCclltell, lIiet minder dali de iltvloed del' voorname Jav:lallscbc gt>shwhtcll, hoog te waal'dccl'clI hulpmiddelen ge\n!t'st; ell , wat die bcvolkillg zelve het I'cft, wo kan meu veilig zeggen, tlat, voor dc oveJ'g'rootc Jlwcl'dcrheid t het openbaar CII het huiselijk level1 t de economischc cn de maat- schappelijke toestand, lI1et het gClllcclltewc:-Iell tril Ilflll\\'ste sarucli- hang-cJI, zoo niet daardoor worden behecl'scht Du Vtlot'tl'cl1'elijke uit- kOlllsten van Ons kolonia;1! syst.eem ten aanzien Van .Jav;L en Madol'I'a, :-lijn alt.ijd tnt~ It: sellJ'ijven geweest aan het vast/houdcn Oian t,WC(~ !-{rootc he~il1st:len, namelijk de hevolking' zooveel mogelijk t.e laten ouder de onmiddellijke leiding van hare t~igelle tOl) g-rond vall hl.1une afkomst groot.PII iuvloed uitorfeuellde hoofdcu, èn in tle tweede plaats hei regC'cl'ell niet ZOOZCCI' over individuen als over de ge- meeuten, die als zedelijke lichamen elk eelle mi" uf mcel' aanzicl1- lijke groep individuen iu één verband samellhieldell . .M issbgen , welke OIJZt' Itegeering cu hare ~l.Iropeesche dirllill'cu, gelijk nirt meel' llall na.iuurlijk is, dikwijls, :-lij het, ti! got!dcl' irouw, in dril
loop tipI' tijdeu hebben begall.ll, haddell in den I'egel Iinol' de wer-
king van hl~ide factol'en niet, de noodlottige gevotgt!ll, wf'lkc zi.i l\ndcrs misschien zouden hebben gehad, Dt~ llatiClllalt~ Ildandsehr hooCtiell en ,In IlIlamlscllc gemeenten waren ÎlIltllCI'::! OOl'zaak I dat bedo(~ld(~ mi~slagell niet dirC'ct tic individueeIe ledl~1I del' bevolking' iron'ell, en da.t Ile ontevredenheid, welke l.ij alldt~J's a.lli(~ht znlldl'n hchlwlI 0l'g-ewekli, ve(~Ia.1 rtflhtel'\\'t"g-r. hl"I'/', doOl' dal. dl' :>whok Vl'\'-
zacht wa .... 1);lal'bij kUlt1t nog I wat liel llll:llllbcll!' g'l'IIlC('lIt('\\'t'zell I
hcll'rrt, lInt de bevolking daaraan eene gl'oote economische weer- sland:skrnchL ullLlecut legen misoogsten
or
andere rampen van hooger hand, ja zeH:! tegen de soms drukkende Iastcn, van Uegeerings- wege opgelegd, en 1 dank zij het gClnecutc\\'cxcn! met betrekkelijk weinig moeite CII geringe IJestuul'smiddelcn illgevorderd.liet schijnt mij toe, tlat in den laatst.en tijtl bij velen ecue richting merk haar is om de heide steunsels, wun.l'\';1n ons bestuur zich vroeger aHijti met goeden uitslng beclielllle, zoo niet weg te werpelI ! dan toch in mindere mate ie gebruiken, en den Eut'o- peeschen I\llIhtcnaal' IIleCI' rechtstreeks met de individuct:lc leden der bevolking in aanraking le bl'cngcilo Ook is het mij opgevallen, hoe bij de openbn.rr. ged:lchtenwisseling over verschillende plannen, tot decentralisatie en tot het iu het leven roepelI vall plaatselijk zelf- brstullr in Nederlandsch Indië, voor zoover mij hekend op éélle uitzollliering' na I , :-:elfs met geen woord werd gewezen op het bestnallde en historisch ontwikkelde decelltraliseerende zelfbestuur der Inlnndsche gemeenten, noch op de gevolgen, welke de door ons in het leven te roepen l~uropeesche gemeentelijke of gewestelijke instellingen zouden hebben ten aanzien Viln de plaatselijke lnla.nd- suhe gemeenten. Ik beschouw het daarom, juist tegenwoorrlig, ais
niet V,1I\ belang ontbloot eene schets te geven van het lnlandsche
gemeelltewezen op Java.. en 'Madoera in i'.ijll vollen omvang. Zeer zoker is de litcmtuul' over dit ollllel'\vel'p reeds talrijk; talrijker misschien dan over eenig ander gedeelte der Inlanc1sche huis- houding. Maal' met a.lIe wnardeerin,!{ van hetgeen daarover reeds geschreven werd, en waarvan, gelijk uit de volgende bladzijden zal blijken, door mij een dankbaar gebruik is gemaakt, knn men toch niet ontkennen, dat tot dusverre eene sy~tematische en algemeene behandeling ontbreekt, waarbij, met weglating van zuiver plaatselijke bijzoliderhc(len, het licht valt op de leidende beginselen, en waarbij niet slechts het lnblldsche gewoonterecht wordt beschreven I maar ook de vervormingen, welke dat gewoonterecht tengevolge van legis- llltieve of administratieve inmenging onzerzijds heert ondergaan 2.
I Nll.melijk in de Memorie vo.n toeliohting op hot onl(l,l1g~, bij Koninklijke Hoochwho.p van 24 Juli \DOO, bij de Sto.ten-Gollorrw.t ingediendo wetsontwerp
hol, d"'('cntmlisatir> V:\lI Iwt. bf'~tull!" ill NodC'rlnnrlsch Indië. %io Bijlagen der I htlld('lingf'1I va.1l dn Stat.en-Gellc.nutl. Zitting" 18û!)-1900, N° 220, p. n.
l\luaul' wordt gpi:pg:d, (lat het niet in do bcdoolillg V:tll het. wetsontwerp ligt in bet h\blld"t'hc gcmecntewe:len vCI,tllldcring te brongen.
~ .Df'halvo vall de Iitterat.uur O\'Ct' het gempcnt,owc"f'n en VUil aanteokpningen, 0001' mij tijden." Ulijn verblijf in Nedcl'lo.nd.'lûlJ {ndië Vf\l"y.3.lllcld, is, bij de samcllist.el1ing van dit opst.el, ook gebruik gemankt. \'(l.1l gcge\"Cos uit het
~ I. OOl's .... ong 011 olltwikkelillg.
Ilrt OllblLaan van het gemeentcwczclI op Java CIl Mndocri\ is niet wcl alldfll's te verklaren dan dool' den invloed der 11 illtloe's I
:1:111 wtdkflll invloed trouwens ook de JilV:l:lIlSche I.radilir het ont- :.lt.a:!11 ti pU: l' illsLelliug toeschrijft I, ~Iell moge Lorgcvcn, dat tie
.Iavanen, reeds V4ÎtÎl' dat tlie invloed zich krachtig (Icet! gelden, Ct:11 Zt!CI' gCOI'dellllcn staat van bestuur hadden, van het bestfwll van gemeenten, met rcne zckrre mntc van zelfbestuur' CII met cenc juridische IJf":I'soonlijkhcid, nfgcschcidcn van tlie vall dPII sj,nat., vintil llll'1! grcll sPOOt'::!. l1ij de volkerr van den Indischen .\rchipel, dil' den Ilintloc-invloed niet, of althaus slechts in geringe linde Iwhhrll olltlervondcu, bestaan hoogstens weinig ontwikk('>lde g-e- IIIt'cnlt:-i IIslcll i ngen, gelijk bij de zoogenaamde cosI110pol i l i~chc
J\!:Ill'inrs, of dragen bedoeldc instellingen, gelijk bij de Mcnallg- kabau:,chc .\laleicl·s, een van het Javaunsche zecr afwijkend karakter.
Aan Mohammetlannschcn invloed is evenlllin te dcnkcn, orlHbt tic Mohamrnedaanschc wet het gemecntewczcll niet !'c~('It.. IreL is ecn Ondcn\Tcl'p, dat die wet aan het plaatseliJkc gcwoonterecht ovcrlnat.
Ue OOr!oifll'oltkelijke lsl~1Il kende in Arabië, als onderdcelclI van den st.nat, met cene zekere souvcl'cinitcit iJl cigen kring, slechts tie Sbll1mCIi ("11 tic familiën, waal'toe men niet slcuhts rekende de personen, tlie 1100r agnat.ische vcnv:tntschap rnet elka.nder wal'en verhondcn, of heetten verbonden te :t.ijn, maar ook de clii;ni{:l1 P,II
~lavell van tie ludcn diel' stammen of f,unilWII. De min or IIlee!'
tlUlIl'ZtLlllC tl{'{ltm~ettillg-CII van 7.ulkc ijtamtllcn of falllilii.:" stollden
arc·h;,'1" lall 1I"t :\1;lIi"If'I';(' \':tn Kolnnii'll, UI\j \\·,·I\\'illl'1IIl I·('!'."tl'f'kt duor t1~'n h""I' ,I. '1'. \ïl'h"ll', H.I't'I'I·'·lItlari,.. bij d.d 1J"P:11'I /'nwIII. A I .. z(),)\la"i~f' ~"'g-f'\'I'II"
k'IIIII'1I \·.Iu,·al ;11 aall"'(,l'''il'~ d,'" 1'1'.':I,llal"1I \':111 IJ."" ')I"],'I'Ir.<J;·k lIaa,' dl' \·I'I'I,I;"hl"
tli"II .. II'I' ,].". 11,1:11,.1",·1,(' IW\"lkillg ;11 dl' \·I'I'''lI'hil).·II(I.' ~,·\\·,....:t('II) 1)lIK,"';'PI'
•••• Ij i;"lIlal jan'lI gl'll'd/'1i illgf'stcld liool' 0:1('11 t')"IlIlt:d;~('1I III"'p,·,·II.'"I· d.',·
1.'1111111'",,,,:, I,'. Fokken ... Eindelijk dunk ik OIHI(,l'sC!.l';dl'l'l' illl;.·htill~("L aau d"l!
lu'('" n .. 1. \\'. 1'.\11 I..\w;c·k van Pabst, laal::llclUk Hoot'din,"pcd('ul' d"" ('ul- lUI"'"" (lnlall~'" 111('\. vcl'1uf in )l'oderland. J[l't is h;"I' de plaats 0111 aan Uf' hel'l'ell
\'i,·hull' f'1I Van Lawiek van Pabst openlijk mijne f'l'kf'I)/('lljkhf';d 11' betui/.,:'f'1l v.)\1I' 1,111'1\f' ZflC!' te wn.ardecl'cli hulpvaardigheid. Hij ('('11 tWf'f't:\1 1l1f',It"t!t" .. lil'- geil van laah;t.gcllocmde I heb ik zUn naam .~po(·i:t:\1 \'f'I'IIHdd, O1l1llat zij ondrl'wOl'pOll bOII'ofI'OIl, \I'aal'omtrent mU alle :~lIdp,.f' bl'tU1lH'll 1II1tllmkf'll.
, Zio Rmlf.llllr;('I·: ])(l vrije konze dol' dcs,..allooft.lPlI, ijl hol 'l'ijd,,;,·lll'il't. 1'001' hf'1 Billlh"'lIl:lIltl~l'1t nl·."llIlll·, dl. V (n~Ul), p. 17,:.;.
~ 2in BI':llld,'s) ;n !tet 'I'ijd.':l'hl'ift I'oor' Iud. 'I'. I,. "'11 Vk.) .11. XXXII (IMI'I!)), p. 12:~ ""1 12-;, ('11 Van LIpt' Lilh: Nf'df',.]amls,·1 Ou"t-rt,t!;j:, ~d" ti ril\;: , til. I) p. ;j'JO f'1l \,\'.
onder de stnm- of familiehoofden , en 1 wanr men in Arabj~ grootere nedorzettingen had. als Mekka of Medina. vormde elk der daarin vertegenwoordigde stammen of farniliëll een zelfbesturend lichaam, wnarvnn dc leden veelal samenwoonden in eene afwllderlijke wijk I,
De Arabische stammen brachten c1ezeu toesland over naar de landen, welke zij in de 7de en 8~le eeuw onzer jaartelling ver- overden, en wa:l.l'in zij zich daarna vestigden ~. I~erst door hunne snmeJlsJOr.lting lIIet de inheelDsche I niet-Arabische bevolking, ver- dween 11c politieke brteekenis van llUll stam- of fnmilievel'band huit.en A mbië: maal' in dit land zelf worl1t de oude toestalld thans nog gevonden overal, wanr geen Europeesche of TUl'ksühe invloed da:u'op heert ingegrepen J of waar toevallig niet één der stam- hoofden door overmacht de anderen tot erkenning en eerbiediging van zijn oppel'ge?ag heert weten te dwingen :I, Ook in de latere ontwikkrling vnn het Mohammedaausche recht is, ten aanzien der Arabieren I aatl dit zelfbestuur der st·ammen en familiën vast- gehouden 4 I maar werden voor de niet-Arabische Muzelmannen, als onderdeeleu der provinciën van het rijk der Chaliefen. het distrikt en het dorp genoemd r" De vraag echter, of die ollder- declen dool' ambtenaren van het centraal gezag zouden worden bestuurd. dan wel zelfbestuur zouden bezitten. wordt door de Arabische juristen niet beantwoord, en staat dus tel' beslissing van het plaatselijke gewoonterecht ofvan vorstelijke ordonnantiën 6, Het vl'oeger bestnantle gemeentewezen bleef illtusschen veelal, ook na de bf!keerillg der bevolking van eenig land tot den Isllim, gehandhaafd, en zoo heeft men in de meeste 1\Johammed[l,Lllsche staten altijd eelle groote mate van decentralisatie gevonden " Buiten de groote steden, waal' doorgaans een door het centraal gezag aangestelde
• Zie "on Kl'emer: Cultrn'geschichle dCli Ol'ients, dl. 1, p. 2:! en "\'.j
Dezelfde: Gesrhichte der herrschenden Ideën des tsla.ms, p. 209 en V\'. f'n 342 en VVo
rn
hoofdzaak gaat het Mozaïsche staats.·ccht van hetzclfde beginsel uit. Zie Snalschütz: Das Mosaïsche Recht, 2d• druk, p. 28 en V\', en ti94.! J!:ie: Cultul'geschichte, dl. I, p, 88 noot 1, 124, ]28.
S J!:ic Pnlgmve: Cenha! anel En.stcl'l1 Arn.bifL, p. 2!.l-1 en vv" en mijn werk: .Le Hadhmmout" p, 32 en vvo
" Zic ft:[avel'dii Constitutioncs politicuo, cd. "Enger, p.IG,j (>n vv, (>0 852 en vvo
~ J!:ie lbid., p. 356.
o V(·.'gl. müne Principes du droit ffiuslliman, p. 2 en 8 noot 1.
1 De 'Turksche wetgeving op de plaatselijke bestl1l'cn, in onzen tijd onder EUl'upC'esthcll invlued in het. leven gel'oepcll: blijfl hiel' nat.uurlijk buiten
beschouwing.
gouverneur of onder-gouverneur re:;ideert. wiens wil ook lil zUiver locale aangelegenheden gevolgd wordt, kan men zeggen. dat bijna overal elke agglollleraLie van woningen, slnd 1 wijk of dorp, en el,kc erkende corporatie I de vrijheid heeft hare huishoudelijke aangelegenheden te regelen naar goedvinden. voor ZOQVCl're het gecIIc zaken betreft van ,'ijksbebng of speciaal in dc wet voorzien, en VOOf ZODverre op deze autonomie niet door dc willekeur der hoogcl'c aut.oriteiten inbreuk wordt gemaakt I, Ju het TUl'ksche Hijk zijn bij deze zelfbesturende lichamen nog gekomen de kerk- gClloolsclmppcu, ja zelfs de kerkelijke gemeenten I dt!l' ouderwol'pen Christenen en Joden 2,
11 et behoeft geell betoog, dat een dergelijk recht het Llllalldsdle gClIlcelltcwezen op ,lava eu Madoera wel kon in st,allel lateu, voor zooverre bet reeds aanwezig was hij dc invoering van den Islilm I nlaar, zoo het toen nog niet bestolld I bedoeld gcmeelltewezell onmogelijk klm hebben in het levrn gerocpcl.I. lJaarbij komt, dat.
de Mohammeclaansche wet, al laat zij het zelfbestuur vall ge- meenten als zedelijke licha.men toe 1 dit zelfbestuur tot het gebied vau het publieke recht beperkt, en hoogstens a:1.U gemeentelijke imitellingclI teu aanzien van het privaatrecht eellc plaats ÎlIl'uÎmt 1 voor wovcrre het onderwerpen van zeer ondergeschikt belal1g be- treft, u1lmelijk de ouderwerpelI V!lll privaatrecht, in die wet niet geregeld, d:.tll wel waaromtrent in die wet zelve 11aIU· het ph~atselijke gewoonterecht wordt verwezen. De Javnallschc gemeel1telijke rcge- liugclI en instellillgen hebben d;tClI·cuiegcn eene privaat,rechtelijke beteekenis van niet minder gewicht dan hare rUIletie op het gebied
vnll het publieke recht :1. Te dien opzichte wijkt het Javnfin5che gemccnlcwezeu ook principieel af vall hei Ncclerlandsche, althaus sedert de wijziging, in het laatst der 18(le eeuw in ons staalsrecht gebracht "'. Daarentegen keilt het 1I illdoelsmr eelle bijzonder gl"Ou~c
I 7.i.' h.,'. VOOI" Egyple, Lanf": 'l'hu tlL(ld,·t·n I·:~'ypll:tlts, !)~ .. druk, p. t~1 Pil
\'.; \'OOt· Turkije, D'Obs.solt: Tableau g,"II,"ral iI" l'I·:tlq,jI"(' Oltoman, dl. "U, p. '!71 ('11 n·.; voor ['en:iö, ne HnbinC:llL: Trol.: :lIt..; f"n r\si,', p. K!I.~I, ·IO~l;
voor Alg"f't'ië: .11lllloleau en Let.olli"neux: La I\:ahyli,', dl. 1[, p. I ('tl \'\'.
'Zie Ubiüini: IIct.tres lint· In, '.I'tll'lIUio, dl. U, p:~.~silll.
3 Zie luijne vcJ'lIHnc!elingcll 0\'01" de afwijkilll..\"t·t) vnn 11t,! ;\Inhamlll('daansl:lto farl.lilio- en ol'frecht ('n van het 1I,1ohaIJllrll,(IIUII\~(·!tI~ '·'·1"lllflg"l·tt,..;t"lTltt (lP .lava en Mndocl"a, in dit. 'l'ijd,;;chrift, f)de Volgtw·k.'\, dl. V.LI (IK~I~), p. ·1.'",1 ,'11 "\',;
('n 6~~ Volgrech, dl. 111 (11:\97), p. SB ~'!l \'\'.
4 Zie Du GruoL: Inleydinge tot de 11,.11a"dt,.wlli' ,.,'~I" A",'I"~I·tll,·."t, 1: :!
§ t8, uitg!t\'o \'IUi Fm·kt'uHl. Andrt';lc, dl. I, p. I, ,'11 lIl. II,p.'-.l'llli;:-;t:1I\I...;- I"ctoÇcliltg van l7DS, ad t. :!1:), IJ!.!.
plaats Loe aan locale regelingen en inl;tcllingen (deçadharma) op elk gebied valt recht 1 naast het algemecnc 11 indoe-rcchL, gelijk het vervat is in de wetboeken van Manoe en Ynjllitvalkya I. J)it beginsel vindt men van ouds ook op Java gehuldigd ten aanzien van de gemeentelijke regelingen cn instellingen:!.
De oude Hindoe-rechtsbronnen erkclHlen het bestaan van dorps- gemeenschappen met zelfbestuur, en van dergelijke dorpsgemeen- schappen vinden wij evenzeer reeds in het bekende Javaansche wetboek uit den vroegsten Mohammedaauscllen tijd, den Soclja.
Ngalam gewag gemaakt '. Volgens het Hindoe·recht staat elk dier gemeenschappen van rechtswege in cen zeker verband tot de 4, 8 of ] 0 omliggcnclen 4, cene instelling thans nog voortlevende iJl de Javaansche llIontjä pat (N) of m. sekawan (K) en moutj"
I i m
r,
(N) of m. ga n g s a I (K) ". Terwijl ,"erder het Mohamme- daallsche recht uitgaat van ht;t beginsel, dat de individucn deu staat vormen, zoo is, volgens het Hindoe-recht, de kleinste eeu- heid niet de burger 1 maar het gezin. De man wordt eerst eèu zelfstandig persoon 1 wanneer hij, na zijne leerjaren te hebben vol- eindigd, 111 het huwelijk treedt, ecu eigen haard bezit, in één woord wanueer hij een huisman wordt. Als hoofd van dat ge.zinI Z:;ic But'tlcl! en Hopki.ns: Tltc ordinnn(Jc~ of 1\11UlU, Introuuctiol1, IJ.
XXXIV On vv., Cn Bock I: 107 on vv.; Jolly: Outlinosofan ltistory ol' Hindu- law, p, SI en vv,; Nelson: lndian usagc and judge-madc law, p. 2.1 pn vv.
~ In ~o XV( del' dool' Cohen Stuurt gepublieeenie Kuwi-Ool'kondcn word I uildrukkelijk gewag gewaakt van het gezag dOl' pl:w,tselijko gewoonlen (dcç;Hl!,~~a) nM~t dat del' Hindoe-wott.cn, Zie Jonker: Een Oud-Javaallsdt wetboek, nrgeleken lllet Indische l'echtsbl'onnen J p, 2, 20 en 21. In het bc\'clsultrift, dOOI' 'l'apsir Anorn, Hoofdpangocloe van Soemknl'ta, in het lat\tst del' ISde eeuw gegeven aan Jahjt\, hoofd der vrije dClia 'l'i!gal Sari J leei) ik: "Pas voornl op, dat gij geene bevelen geeft, die indl'uisohen legen de 1\d at vfln 'l'egal t;al'i, en die niet wettig zijn ,'001' den godsdicnst(d, w. z. den Isli'i.m), Mochten zij in overecust.cmmwg zijn met deu godsdienst, doch ndl't1isohon tegen de adat van ouds, zooals dio is ge\'olgd dool' Kiahi Agoeng nUl Ponol'ogo J dau zult gij toch door mij voorbeeldig zwaar gestraft wOl'(lonll, Dezo, VOor het Javaansehe rechtsbowustzijn. zoo hoogst werkwaar- dige, uitspraak is te vinden in bet opstel vnn Fokkens: Vrijo desa's op Java en :Madoora, in het Tijdschr, voor Ind, 'i. L, on Vk" dl. XXXI (1886), p,
,j\)J. Ov('1' Kiahi JabjA J zie het opstel \'o.n denzolfden schrijvcr: De prioster-
,'lehool te 'regal Sari, Ibid. dl. XX[V (1877), p. 821 en vv,
3 Z.io Manoe VIU: 219, en de vertaling van den Socl'ja-NgalaID in dit 'I'tjd.'lchl'ift, Nieuwe Volgreeks, dL VI (1863), p, Jó, lG en 39,
• Z:;ic YA.jllavnlkya, cd, Stenziel', 1I: 152,151; Manoe VIlI: 252 en vv.
~ ~i(J VCl'ulOgcusl'ccht, p, 118.
voert. hij daarover het bestuur, en vertegenwoordigt hij het publiek- zooweI nis privll.aLrechlelijk. "'onlt :lijn gtzill ontbonden, wo houdt hij op ecno pcr:soOidijkheid in de juridi:5ûhc hetcckcllis van dil woord te zijn, eu kan hij slechts als aauhangsel VilU ecn ander gezin, b.V. vall dat van één '{,ijnel'zooJls, blijven voorUevcll,ja moet hij zich liefst nis kluizenaar van de wp.l'clrl teruglrekken I, lJcdt!1l der OLld-Arische dorpsgemeenschappen :.-:ijll dali ook niet de per- SOllen, die in het dorp wonen, maar de gezinnen dan.rin geves- tigd :!. Dienovereenkomstig telden de vroegere J:lvanllschc vorsLen CH hoofdelI hUlIue onderdanen niel bij illdividuell, maal' bij tj a tj:"\ h's o[ huisgcziulICII, en werd door heli zelfs tIc uitgest.rektheid vn,ll hUil gebied niet ln celle vlaktemaat uitgedrukt, manr bij djocug'::;, d. w. z. cle uitgestrektheid, welke door vier gezilllltil kal1 worurll be- bouwd of op andere wijze geëxploiteerd: terwijl dan de uitgestrekt- heid, aan elk gezin toegewezen, bah oe of karj;\ heette. Deze i IIsleJl iug besta:\t thans nog, gelijk men weet, i u de V orsten- landen j doch in de andere residenties is eene uiting vun hetzelfde begiusel, dat de volle burgrrs in ccne Inlandsche gemeenteslechts :lij :l.ijll, die eCIi eigen gezin op (,Pil f'igell erf bezi:,tcll. in c1ie male dal, in vclc gemceuten, ontbinding' V,Ul het gezin duor dcn dood der vrouw tengevolge heeft, dat rle weduwnaar, .indicn hij niet hinllcn ï.ckercli termijn hertrouwt. als volle burger moet nftredcl1 :'-
Hij dt: Ilcidcusche Hadoej's iu ~uid-Bal1tal\1 bcsta:ü lhans ook IIOg tle illsl,elling, rial het hoofd, de l'0cop.l1, gchuwd moeL zijn, Sterft zijne V!'OII\\', wo moet hij onverwijld afLn'r!mL IlerlrouwclI, ofsl.:hooll niet bCJl:lald verboden, schijl1i Hiel voor ie komc11 ".
111 nog vele :\11lIel'c opzichten hebbcn dc I nli\l1llsche gClIleel1ten op Java CII ~I:tdoera sprekende l'amilieLrekken gcmeellllJl:i de Oud-Ari:-;che rlol'psgcmccilschappcn, gelijk zij thans nog in Bl'it~ch-llldii; gevon- den worden_ De wdboeken van lUalloe Cl! ' :ljl1l\Villk.)'a onderstellen het bestaflIl claan'all, maar regelen die nieL. \Vcl daarentegen vin- cleu wij in andere oude brolllle11 van het 11 iUIloe-rechl, de wo- genaa11ldc soetrn's, voorschriflen omtrenl hare iuwendige huis- houding. De doq>"en worden onderscheideli VIlII de doo\' de Vorsten
I Zie )[:UlOC 1[: J en \'';'-, VI: I pn \-\-'l en \'('r~1. \"(1(11- IIl\d('I'(' b~iZlllld{'I"- 11(,(\(,11, 1j{lIst: Alt-Arit,whp'I ju., pi\"ik', dl. I, p, IHI 1'11 V\'_, {Il. 11,1'_ lH:J CII n'.
! :l.ic L('i.'!t: .Alt-Ari,;t·hp., jus g"fmt ill lil , p_ :l·l,
! Zie bf'IlNI('n § 7_
~ Zie JacolM en )lcijo,': ])0 Badovj's, p_ :!U,
aangelegde steriel! I I als een ol'ganisch verschijnsel tegenover eene IIIlLchinanl iu hellevell gel'oepoll snmelllcvillg I Wl1llrVRIl de Ariër
CCH ingehorclI afkeer heeft. LIet dorp kan beslaan uit celle agglo.
rnerntic va.n \Vollingen, veelal door een aarden wal omgeven, maar evengoed uit verspreide kleine gehuchten of zelfs uit verspreide wonin- gen. I-Jet middelpunt van he,t dorpslt:vCII, men zoude kUTlllen zeggen dil vlaggestok van het dorp, is de heilige boom,de ficus illdi03.
leder dorp heeft een hoofd, wicns patl'ial'chale bevoegdheden iu kamkLcl' onderscheiden zijn van de meer hcgrclIsdc cn van heL cCllt,faal gezag nJhaugcllde fl.lllctiën rler vUI':;t.elijkc ambtenaren over lIJ, 20, 1110 or 10UO dorpen '. IleL dorp kan doon!"" Vorst nau éiu lI.ijncl' groaten worden weggeschonken I in dier vOf'ge dat de:1.C daarvan de heer \vol'dt., CII de opbrcilgst.cn out.vallgt I welke anden; aan deu Vorst toekwa.men, Bij het. dorp behuort. ccnc bad- plaals voor de rituecle wasschiugen, CII voorts CClle ufferplaats,
~ell gcdcellc van het. ofl'cr moet in ccu gcmcclIschappclijkclI maal- lijd door dc dorpsgenootcu worden gCllut.lig(1. liet.. dorp als maat.-
~chäppclijke cu !:taatkundige eenheid ueschermt niet slechts de daarloc behoorcndo geziunell; doch ook dc huistliCl'clI liggclI onder ccn lckcl' dorp~vcrballd. I'let d0l'l) heeft voorts, binllcn de grelllcli van heL ,tlgclnccnc Hindoe-recht, wetgevcnde bevoegdheid, ook
tCIl aallzicn V<LII privaatrechtelijke verhoudingelI. Bij het oprichten
van cClie nieuwc wuning moet geo/I'cnj worden, cn eCli gelukkige dag daart.oe wonlen uitgekozen, NeveJls dell heiligcn haard is het watervat
CCII es.sent.ieel bestanddeel van de woning, Ofschoon vermoedelijk de clol'psgcllootell oOl'sproll kelijk tot één st.:un behoorden :1, zoo is claa,r-
I IJcrg-etijkc stcdC'n moeten niet vOI'ward worden lJIet de Y.Oo~('naalllde
sleden, welke indet'daad niet andors zijn dn.n een complex ";\11 aaIlC('Il.
gebouwde dorpen, elk eene zelfstandige gemecnte \,ol'ulcnd(,. Dit la:l.t~te i':i ook op Jav;\ en .:\ladocn\ de nOl'lnale toest"llcl d(>1' gl'Oote (:C'IIII·a \'an bf'\'ol- king, %le bell. § 2, en ,'erg!. .l\iaine: Villnge cOlllmunitics in lhc En..sl and 'Vest, ~d~ druk, 1>. 118 en v, 'regen de beschouwingen van dien scllJ'ü,'er is onlangs opgekomen door Baden-Powell in zijn werk: 'rbe origin and growth of vilingo-colllluuuit.ic1:l i11 India.. Zonder in het minat. te willen ontkennen, dat IU4\tstgelloemdc veel nieuw en wetenswaal'dig materiaal beeft verzameld, IlJOct ik toch opmel'ken, dat dn,o,rdoor in hoofd:-mak de (u'beid "lUl tI'1ainc eerde!' wordt bevcatigd, dan te niet gedaan, Het klinkt ondor dczo omstan- dighoden vl'eemd) op p, 2 cu,
V".
en 33 en \'v. vau Baden-Powell'a boek) le lezell, d{Lh de tlieoriëu "{LU Maiuo op onvoldoende en verouderde olldet,- zoekingen UCI'usten.2 VOI'gl. Manoe VII: 115, cu de thans nog in do VOl'stenbnden bestaande ambtelijke rangen van Panèwoe, Panatocs, enz, Zie Eind,'esumé) dl, lil, p, 129,
~ Zie' De Laveleye: De la propl'iété et de ::jos forme!> priUlitives, IJ, 66, en de daar aangehaalde plaats van Strabo.
,1001' toch reeds in di'1l lijd, \\'aamiL de oll(]ste 0118 hekellde
Ilitltlt,mwllt' rl't'I.I:.:hr'ollllp'1I llagt,(·ekerrCII, IIl't :':HI1I1'IIWOIlP.1I :lIl' gr'ollrl
vom dril gl'IIH.'cnlclijkcll band in dc pillals g'ctrcdclI; maal' de onderlinge betrekkingen der clorp;-;gcnootcil zijll aldus niet minder nauw ~eblcYclI. rrl'O\lWCJlS bijna nlle in het dorp Ic\'cndc fallliliëu zijn bOVt'lIdicli donl' aallhuwelijking md elkander vermaagschapt. De niet Hall elkander' verwante of vèrmilngschaptc dOl'psgcllooten be-
St.ih()lI\\·t~1l cehlet' elkander geenszins als VI'CCllidcll. zood at r.ij
ulld(~rlillg ook niet de plichten, jegens de gasten vool'geschreven, Ill'hol'\'I'1I na tr: kumen. ~ij zijn onderling tot t'lcutl verplicht, iu di .. IIW\I' tlal, zij, die niet, i':clf in hUil Icvell~onderholld kUllnen
\'OPI'Zil'll! 1t'1I la~Le vau licL dorp komen, Beh\lIgrijkc huiselijke
,~l'hl'lIrit'lIi~:-:('n moelen 111 het dorp worden olllgcrOl~pclI, Zij I die
lij/klijk hel dll!'p \'cdatclI, b,\', 0111 te :sindecrclI, blijVt~1I daartoc
IJCIIOOI'CII! en ciudclijk heefi hei durp de hcvoegdhei(1 :solllmige
I'l'r:-:oll~'11 uii de gemcenschap ie :sluolen I,
Pooc 1\ I'i~chc:! dorpsilll'ichtillg' hccfi zich tut op onzen tijd in hoofdzaak in Britsch-lndië :staande gehonden, onda.nks dc vele politieke sLonllclI, welke over dat. land zijn hecngegaan. Vooml oudel' del! invloed der in het hegill dur llll~ ecuw onzcl'jaart.clling lJegotlllt't1 hct:l'lschal'pij del' "Muzelmannen zijn vele sLerlel! olll.:sLaftll, lllet. eello zeol' gemengde en in geen gemeentelijk \'erband levende bevulking: maar dc Hall zijne zeden en ;t,ijll godsdienst gehechte 11 illd<Jt: heeft. sLeeds aan heL dorpsleven rle VOOl'kCIII' blijven geven,
lid IJill~lo(':;chc durp is cene wcrcld in hct. klein geblevelI, daL
I ZÎ~'1 "OOI' uadcrc bij;r.ondt'rheden CH \'11(11' 11\, lH,'w~ispl:tatSI'III JU:;:"::t'UIÎUIII, ,., 31 lij, 1..'11 \'{'rgcl. .i\lainc: Hady Ili ... lnry "f ill..;titutÎ(.ns, a"· dnlk, p, 1">.1 ('n V,j Dt';r.clfdc: An('ient law, !)~e druk, p. :.!Ii:! t'rl "\',j Badt'n-I'o\\'dl, t. a, p., p. H.
2 1If't. lIIuge waal' zijn, dal, gelijk Hadf'n-J'O\w'lI (I. a, P'l p, 1,-, "11 "\,,) 0IHIlI'rkt, dc Ariërs in Bl'itsch-Indië alt.ijd Ijlcchls ('t'I\(' kipilll' lJIindcl'lll.,id ,':til ,j" ),,','olkilll-; hcLbol1 uitgemaakt., uit dit. r .. it UlCt. h('111 (h, l!"""II~'I'(·kkill:':: te 1'11111'11, d:lt dl' d('l]'psgcmccmmhappcn, althans dil) 111{'1 individlll'('1 grnnd- hl'zll I 1111'1 \'all Al'i!j('lLcn oorsprong kunnen zUn (iuld. p, Ij;:! 1'11 v\", loa {'n
,'\', ('n 111 1'11 ,'v,), grra.t m. i, te vel', De niet tc lo(h' !tI"' IW 11 w'lijkl"'nis in n'lc 0l'zi"lttun ,'all (Ic dorpsgemeenschappen in JJl'it,.;ch-llldii.~ ook 1111" di" ,'all and"l'u Arische volken, speei:ud l:)1:wen en GC'l'Ilianpl1, blijft op dl'zl' wij .... " ahso- Illut ol1,'erklaHI'bRIU'j terwijl \'ordor dool' dic!1 ~el\l'ij\'I'1' \"'I'~('tt'll wll!'dl, d:11 ,,"pI lLet gf'llIcf'l1sclm,ppelijkc gl'ondbezit, waal' hc! iJcshlnl) ('1'11 1L,\n~, .. t 1Il'larl~ri.ik"1l fadm' lIitlU:\akL van het gemccntcle\'Cll, mlWI' Tlid dil 1'I'lIi~" i,., Ill'j w,'g'-
\'al!(>n \':111 dien fado!' behoeft dus ,'olsll'ckt niPt 11' iJ,'II'!ku, daj 1'1' l'l'tll' dOl'p~g('I.lIÛCII~l'llap t.cn rrflllzicn \'f\.11 and\~rc bplallg'('t) blijft UI'st:l:lll, 1'11 d:~1 di,' 0\'('11 goed A 1'Î8ch kan zijn als dc dOI'})sgcmcon:.clJap Iud cOlUlulmaal bezit.
zoo veel mogelijk alle elementen voor het bestaan der bewoners in zich vereenigt. De landbouw is de hoofdbezigheid der bevolking;
maar naast de landbouwers vindt men in elk dorp de lloodige b.,tuurders, bealllbten, handwerkslieden en kleinhandelaren, tot eCII priester 1 ecu astroloog, eeue vroedvrouw, eene danseres cn een geldschieter toe. Ofschoon verder de gemeentelijke huishouding noodzakelijk verband houdt met den privaatrechtelijken toestand del' iligezetcllcn, en zich vooral wijzigt IU\l:U' de agrarische instel- lingen, zoo is toch het bestaan zelf van dien gemeclltelijken baud
!llet afhankelijk van een bepaalden vorm vall gl'olldbe;.~it. ll~r zijn dorpen, waar individueel eigendomsrecht op den grond wordt aau- getrofl'eu, zeUs met groote versnipperiug j in anderen heeft men ecu gemeenschappelijk recht op den grond door de gemerntc uit- geoefend, al dan niet met gemeenscllappelijke bebouwing of met ver- c1ecling in aaudeeleu; in weder anderen behoort de grond aan een Iaudheer, en hebben de dorpsgeoootcn daarop ,Iechts contractoeele rechlen, hetzij als pachters, hetzij uit anderen hoofde; terwijl die landheer eindelijk kan zijn een pachter in het groot van de regeering, een grestelijk of militair leeutnfLtl, euz. ];~velJlllin is he,I.
bestaan van den gemeelltclijkell band afhankelijk van de vragen, hoc het dorpsbestuur is samengesteld, en wie het dorpshoofd be- uoemt. liet bestuur kan bestaan uit het dorpshoofd a\leeu, bijgestaan door bealllbten, dau wel uit het dorpshoofd met, eenige andere ledeu vall het dorpsbestuur, met een r~ad van oudsten, of met eene ver-
gadering van gezinshoofden. Het dorpshoofd kan wordent verkozen door de bevolking, benoemd door den Vorst ,of zijn ambt krachtens erfrecht bekleedCl!. Waar het grondbezit commuuaal is, wordt de macht vau het dorpshoofd in den regel door den invloed der deel- gerechtigden Illeer beperkt dan in gemeenten met individueel grond- bezit I.
\'Vaulleer mell de hier gegeven korte schets van de inrichting der Oud-Arische' dorpsgemeenschappen vergelijkt met de verder in dit opstel te ontwikkelen huishonding der Inlaudsche gemeenten op Java en Madoera is de gelijkenis, juist in de meest principieele trekken, zoo treffend, dat hier aan cene toevallige overeenkomst kwalijk te denken valt. Ook de Javaansclle Jlaam voor "dorps-
I 7.i(': :Jus gcnLium, p. 25 en vv.; Villagc communiLics, p. 12,18,4.0,68, 103 (>11 v" 107 on v. , 113 en v. , 122 pn vv., tfiO en v. , 155 en VV., 175 en vv.; Aucicnt law, p. 260 cn v.i Baden·Powell, t.o.. p., p. 9 en vv') 18 en vv., 59 en vvo
merkelijk vermilldertl; ja z.eUs zoude men tIc opmerking kUlinen maken, d:ü blijkbaa.r de lagere koloniale wetgever door bedoeld voorschrift, meer dali gewcnscht, huiverig schijnt. geworden te ;"ijll om in het Inlandsche gemeclltewezcn in te grijpen. lIeL dUllrile tot ] A7S (Llld. Stbl. N° 4-7) alvorem; eeno hoog nClodigc Hieuwt'
ordolluanl ie op lle VCl'kiclillg eu het ollt!ó;lag dol' dorpshoofden tot stand kwalll, sedert gewijzigd bij lnd. Stbl. 1883 N" 229 en 1 ~97
N° 272. j(:erst bij het Gouvcl'ucmclltsbesluit vnl1 JApril IS79 N° 9 (Bijbl. N° 3398) werden regelen gesteld VOOI' de samenvoeging of de !:Iplitsing va.n lnlandsche gemeenten I later VCl'vallgcll cloor Je regelon, geformuleerd in het GOlivernelllClItsbesluit van 2 Octoher ] S95 No 11·3 (Bijbl. No 5083). Behalve tle1.e organieke vool'~chrift,cll,
waarva.n, zOlJdërling genoeg I de laatsten niet in weUclijkell vorm werden aTgekoudigd, vindt meu in het Indische sta:Ltsblad slechls eukele, hier en daar verspreide en niet principieele bepalillgen omtrellt de fUllctWn der dorpsbesturen teil aanzien van belastiugen, a.gra.rische anngelegel)hedeu, enz. De koloniale welgever is tot dusverre getrouw gebleven aan het systeelll, om het lnlandsche ge-
lUecntewezen in hoofdzaak te laten beheerschen dool' <Ie eigen instellingen der bevolkiug, of hoogstens rloor gewestelijke admi- nistrntieve regelingen, va.n de Residenten uitgegaan. Die hoof tl- ambtenaren zijn namelijk tot 3,l1e regelingen omtrent het hc~t.IIt1r
del' Lnlandsche gemeenten bevoegil volgen:, art. 28 hUllner, in 1859 vastgestelde, ell in 1867, bij lud. Stbl. N° 11 'Ilitt. A, ill wettelijken vorm afgekondigrle tnstrnctie, voor zooverre daardool' niet a.an hr.t in :\.rL. 71 Regeeringsreg1. nedergelegde beginsel worrIt te kort ge- daan, en vOOr zooverre het gecnc zaken geldt, eloor den kolonialen wetgever of door de Indische Regeering tot zich gr.trokkell. Yall die bevoegdheid werd echter gedurende vele jaren door de Uesideuten over het algell1een een bijzondere spaar7.narn gebruik gemaakt. Onge- t,wijrelc1 droeg deze onthouding er toe bij, dat het t nlandsche ge- meclltewcZCII zich in ous rechtstreeksch gebied Over het algemcen kl':lühtig (lil in nationalen gr.est ontwikkeldc: lllfi:~r aan dcn anderen kUilt, valt niet te ontkenuen, dat daardoor ook vaak mi~brllikeu in de inwcndige huishouding del' gemeent.eu korItIelI post vattcn, welke bij een tijdig ingrijpen niet :f.OO grooten omvang zouden hebben verkregen. .I\:erst in 1888 ell volgende jaren wel'den VOOI'
de versühillcnlle I'csidcntiën op Java en MIlJoern I vfl.n Regecl'iligs- wege goedgekeurde, en allen op dezelfde leest geschoeide gcwesl.rlijkc regelingelI bij ResidcnLsbesluiLen tot stand gebracht, uetrl'tl'entle de
verhouding, waarin het aantal bestuurders tot de grootte uer be- bevolking cClier gemeente moest staan, de voordeelen, aan de betrekking van hoofd of bestuurder eeucr gemeente verbonden, de gemeelltedi~nsten, enz. I. In sommige resiclentiën had de instel- ling van de verkiezing der dorpshoofden zelfs tot gl'oote misstanden omtrent een en andeL' aanleiding gegeven. Invloedrijke kiezers b.v.
moesten Cl' geregeld worden gewonnen door de belofte van I na het zegeviel'en van een cfl.ndidnat, cene betrekking in de gemeente te zullen bekomen. Aldus ontstonden tul vnn Ollllutte fUllction- n:\l'issen iJl het dorp I en, waar communn.n.l bezit vnn bouwgl'olltlen bestond, werden al die functionnnrissen met landbezit bezoldigd.
De vcrkie~ing was in zooilanige streken veelal slechts.ecn strijd om het recht de gemeente ten behoeve va.n zich en zijne pnrtijgellootcll te mogen exploiteerelI ; terwijl dnn op de onderliggende partij soms bijna geheel, maar altijd voor een onevenredig groot deel de lasten der gemeente werden verhnald 2.
Ka.n men dus in het a.lgemeen zeggen, l1at het lnlandsche
I 7.io dl"' besluiten der Re,~idcIlLen WUI Kcd00 del. ,\ f'n IS Dpl'. t88S, VUil
Bngelf'1l dd. 21 Dcc,, 1889 en 19 .:\laart, 18\.11, Vlln BI~ll.ilwnfl.-l dcl. 17 Dee. 1890) VIUI ~oer:,bu.i:\ cid. 30 Dof'. 1890, vall Peb.!ollgnn dd. IK )[f\flort. 1891, vun
de Prf'ungCl·-R~gClnt"'H.lIlfl.ppel1 dd. 23 lIfoi 18\.11, vall Ratavia dd. 11 Juni 1891, vun RomlJn,l\~ dd. 17 on 29 Juni 18UI, vnn KrawallJ..!: tld. 4 All/.Ç. 18UI, VIUI
KNli .. i du. 10 Aug. lBU!., V:ln Toga! dd. 3l Oel.. 1K!)I) V:lll CIH'ribon dd. 10 O(w. 18\)1) van Probolinggo dd. 2·j on ~5 J'·eb]·. 1892, v.tn Rf'sooki dd, 31 Mfl.l\l't 18!J2) vall 1\rudioen dd. 27 Apl'il Ib92) vall l\fadoem t.ld. i1 Juni 18\)2, vall ~::l.tnAI'f\JJg dd. 20 Juni 1892, VAn Bantam <ld. 30 Juli f'n 1 ~ Dec. 1892, vnu ,1:\IH\r:~ lid. 30 Juli en 21 Nov, 189'2) 011 van PnsoeroelLl1, datum nief
opgegeven, :t!lou te vinden onde!' de bijlagen df'1' [ndisl'ilC Bf'gl'Ooting \'001'
1891 Nu 3t1, f'n in de Koloniale Ve!'slagf'n van I!iUI Rijl. 0, Ik92 Bijl. Q 011 ISU3 Bijl. 0, Alleen \'nn SOf'I'a.baja zijn dl' I'cgl'lillgCII Uf']' ~l'lllef'lIleli.ikl'
poli! ii'dienslpn \'an 1&:37 en 1888 niet in het Koloniaal Vpr.·d:t~ gf'jllIl,lil·(,l'nl. Men vindt. "'(,l'slgcnoellltle (Besl. v. 9 Mei 1887) echter bij ~t'hnH\l1huH.";I'II: '"uol'"tf'1 lot :d':idlnl'fing dl'l' hcerendiensten en tot. inkl'impillg del' gemcellleuil'uslen in de af(Lcolillg Djombnng, p, 97 en V\', Do nadCI'C regelillg van ISSS heb ik Ilorgcns gcpllbli(>ccrd ge\'onden, en zij is zolfs niet in het archief van het Minist,cl'ia van Koloniën a.anwezig. Ve!'g\. Kol. Verst. van 1892, p. 65. Do
"ogoling vnn lltü:wiu (Buitenzorg) betreft n11eon do gomcentelijke politie- dienst.en, maar niet het dOI'psbestuur, enz. VOl'g\. bOIl. p. 16 noot 1. De reg/'!-
!ingen van llant.i\m vnll 1892 zijn in 1~98 ten uanzien vr~n de gcmeentelUkCl diensten herzien. Zie Kol. Vers\. van 1B9\)) p. 90. Deze herziening is echt.cr niot g'opubliooor'd, noch zelfs op hot Doprrl'l .... lnflllt, \'llIl 1\010nii-'11 natlwezig.
Ik heu or dus geen gebruik van kunnon maken \'001' dit. opsla!.
: Zie de o\'('!'\Vf'gingen van de in de vorige noot aangf'lm.\lde gewestelijke l'egelillgen.
