Categorieplan Beveiliging & Bedrijfshulpverlening

(1)

Categorieplan Beveiliging &

Bedrijfshulpverlening

(2)

Colofon

Uitgegeven door IUC/SSC DJI

Informatie René Lissenburg

Telefoon 06 - 52 50 39 96

Auteurs René Lissenburg (Categoriemanager)

Monique Sant (Contractmanager)

Opdrachtgever Ministerie van Justitie en Veiligheid Voorzitter klantenraad

Coördinerend Directeur Inkoop Bart Cooijmans

Portfoliomanager René ten Brug

Datum Januari 2022

Status Definitief

Versienummer 1.1

De Rijksoverheid streeft naar meer transparantie. In dit kader worden categorieplannen openbaar gemaakt. Gebruiker kan de informatie uitsluitend raadplegen en gebruiken voor informatieve doeleinden.

Hoewel de teksten in dit categorieplan met de grootste zorg zijn samengesteld, is de Rijksoverheid niet verantwoordelijk voor eventuele onjuistheden of onvolledigheden. Aan de inhoud van deze teksten kunnen geen rechten worden ontleend.

De Rijksoverheid aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid voor schade die het gevolg is van een onjuistheid of onvolledigheid (in de meest ruime zin des woords) van in dit categorieplan opgenomen informatie, en behoudt zich het recht voor om het plan te wijzigen of aan te vullen. Het categorieplan moet los gezien worden van eventuele toekomstige aanbestedingsprocedures.

Categoriemanager Beveiliging/BHV: René Lissenburg Email: R.Lissenburg@dji.minjus.nl, Tel. 06 – 52 50 39 96

Ministerie van Justitie en Veiligheid Dienst Justitiële Inrichtingen

Shared Service Center DJI, Inkoopuitvoeringsorganisatie (IUC/DJI)

Bezuidenhoutseweg 20, 2594 AV - Den Haag Postbus 90829, 2509 LV - Den Haag

(3)

Inhoud

0. Managementsamenvatting 6

1. Inleiding 11

1.1 Categoriemanagement in het kort 11

1.2 Waarom een nieuw categorieplan? 11

1.3 Leeswijzer 12

2. Beschrijving subcategorie Beveiliging 13

2.1 Historische achtergrond 13

2.2 Afbakening, scope 14

2.3 Inkoopvolume en dekkingsgraad 14

2.4 De Markt 15

2.4.1 Particuliere Beveiligingsorganisaties (PBO’s) 15

2.5 Afnemers en overige Stakeholders 16

2.5.1 Afnemers 16

2.5.2 Overige stakeholders 18

2.6 Maatschappelijke en politieke context 20

2.7 Ontwikkelingen en trends bij beveiliging 21 2.7.1 Arbeidsmarkt beveiligingspersoneel 21 2.7.2 Meer inzet technische en digitale beveiliging 22 2.7.3 Van reactief naar proactief beveiligen 22

2.7.4 (Rijks)verzamelkantoren 23

2.8 Relevante regelgeving 23

3. Doelstellingen, strategie, plannen en acties Beveiliging 25

3.1 Visie, hoofddoelstelling 25

3.1.1 Visie op de subcategorie beveiliging 25

3.1.2 Hoofddoelstellingen 25

3.1.3 Inkoopstrategie 26

3.2 Kwaliteit en leverzekerheid 27

3.2.1 Kwaliteitskader in te huren beveiligingspersoneel 27

3.2.2 Training van beveiligers 27

3.2.3 De rol van beveiligingspersoneel bij bedrijfshulpverlening 27

3.2.4 Ontwikkelen bonus/malus systeem 28

3.2.5 Werken met basisbestek/-eisen 28

3.2.6 Contractwisselingen 28

3.2.7 Dialoog met markt en belangenorganisaties 28

3.2.8 Lessen Corona-crisis 28

3.3 Benutten kansen techniek 29

3.3.1 Onderzoek inzet technische voorzieningen 29

3.3.2 Beveiligen op afstand en Centrale Meldkamers 29

(4)

3.4 Maatschappelijk verantwoord inkopen 30

3.4.1 Goed opdrachtgeverschap 30

3.4.2 Milieu: CO2 en circulariteit 31

3.4.3 Social Return on Investment (SROI 2.0):

‘Maatwerk voor Mensen’ 31

3.4.4 MKB betrekken 32

3.4.5 Innovatie van beveiligingsdiensten 33

3.5 Uitbreiding scope 33

3.5.1 Recherche- en Onderzoeksdiensten 34

3.5.2 Beveiligingsadviesdiensten 34

3.5.3 Personenalarmering 34

3.5.4 Mobiele beveiligingsvoorzieningen 35 3.5.5 Specifieke verbindingsmiddelen/communicatiemiddelen 35

3.6 Verantwoorde kostprijs 36

3.6.1 Tarieven in contracten met de markt 36

3.6.2 Organisatie en inzet 36

3.6.3 Bekostiging in de keten 37

3.7 Planning aanbestedingen 38

4. Beschrijving subcategorie BHV 39

4.1. Afbakening, scope 39

4.2 Inkoopvolume en dekkingsgraad 39

4.3 De Markt 40

4.3.1 BHV-opleidingen 40

4.3.2 BHV-middelen 41

4.3.3 Omzet naar leverancier 41

4.4 Afnemers en overige stakeholders 41

4.4.1 Afnemers 41

4.4.2 Overige stakeholders 42

4.5 Maatschappelijke en politieke context 43

4.6 Ontwikkelingen en trends bij BHV 43

4.6.1 Private verzamelkantoren 43

4.6.2 Evaluatie BHV Rijk 44

4.6.3 Mobiliteit en thuiswerken 44

4.6.4 Nieuwe leervormen 44

4.6.5 Zelfredzaamheid verhogen 45

4.6.6 Tekort en vergrijzing BHV-opleiders 45

4.7 Relevante regelgeving 45

5. Doelstellingen, strategie, plannen en acties BHV 47

5.1 Visie, hoofddoelstelling 47

5.1.1 Visie op de subcategorie BHV 47

5.1.2 Inkoopstrategie 48

(5)

5.2 Kwaliteit en Procesoptimalisatie 49

5.2.1 Efficiënte en nieuwe leervormen 49

5.2.2 Continuïteit van de BHV-organisatie 49

5.2.3 Werken met basisbestek/-eisen 49

5.3 Maatschappelijk verantwoord inkopen 49

5.3.1 Milieu: CO2 en circulariteit 50

5.3.2 Social Return on Investment (SROI 2.0):

‘Maatwerk voor Mensen’ 50

5.3.3 Prestatieladder Socialer Ondernemen (PSO) 50

5.3.4 MKB kansen bieden 51

5.3.5 Innovatie BHV 51

5.3.6 Dialoog met markt en kennisorganisaties 51

5.4 Uitbreiding scope 52

5.5 Besparingen 52

5.6 Planning, implementatie 53

6. Organisatie en governance 54

6.1 Governance 54

6.2 Contract- en leveranciersmanagement 55

6.2.1 Taakverdeling tussen categorie en interne klanten 55 6.2.2 Nadere uitwerking contractmanagement door de categorie 56 6.2.3 Key Performance Indicators (KPI’s) en monitoring

ontwikkeling categorie 57

6.3 Communicatie en informatievoorziening 57

6.4 Capaciteit en budget 58

6.5 Risico’s 58

Bijlage 1 Kraljic analyse 59

Bijlage 2 Privacybescherming en informatiebeveiliging 62

Bijlage 3 Overzicht contracten Rijksinkoopregister (RIR) 65

(6)

6 | Categorieplan Beveiliging & Bedrijfshulpverlening

0. Managementsamenvatting

Inleiding

Dit categorieplan vervangt het categorieplan uit 2013. Sinds die tijd is er het nodige veranderd. Zo is er een belangrijke beleidswijziging geweest ten aanzien van in- en uitbesteding van beveiligingsdiensten, werd bedrijfshulpverlening (BHV) aan de categorie toegevoegd en is recent het rijksinkoopstelsel herijkt.

Dat geeft voldoende aanleiding voor een nieuw categorieplan. Beveiliging en BHV zijn verwante

disciplines, maar hebben ook hun eigen kenmerken en markt. Dit categorieplan is daarom onderverdeeld in twee subcategorieën.

Subcategorie beveiliging

Scope

De subcategorie Beveiliging omvat in de eerste plaats het inkopen (inhuren) van beveiligers en diensten op het gebied van beveiliging en bewaking van rijksgebouwen (locaties), de zogenoemde Te Beschermen Belangen (TBB) en eigendommen binnen Nederland. Onder deze diensten valt objectbeveiliging, receptie/host dienstverlening, evenementenbeveiliging, mobiele surveillance, aansluiting op een particuliere alarmcentrale (PAC) en alarmopvolging. Dit gebeurt zowel vanuit goed werkgeverschap van de overheid, als voor de uitvoering van publieke taken. Als gevolg van organisatorische ontwikkelingen en veranderende behoeften bij de afnemers is het voorstel om de scope van de categorie uit te breiden met recherche- en onderzoeksdiensten, beveiligingsadviesdiensten, personenalarmering, mobiele beveiligings-voorzieningen en specifieke verbindings- of communicatiemiddelen.

Markt en afnemers

Het Rijk behoort met een huidig inkoopvolume van zo’n €70 miljoen (circa 5 procent van de markt) tot de grote opdrachtgevers op het gebied van manbeveiliging. Met de door de categorie afgesloten contracten wordt ongeveer 95% van de behoefte van het Rijk aan beveiligingsdiensten afgedekt. De beveiligingsmarkt bestaat uit twee onderdelen: technische beveiliging (installaties en techniek) en manbeveiliging. Een particuliere beveiligingsorganisatie (PBO) levert medewerkers en diensten voor de beveiliging van

evenementen, personen en/of objecten. De top 3 marktleiders in de beveiligingsbranche zijn G4S, Trigion en Securitas. Samen hebben zij een markaandeel van ruim 87%. Deze drie PBO’s, aangevuld met het RSS Security, hebben in 2020 de grote beveiligingscontracten van het Rijk in portefeuille.

Categorieplan Beveiliging en BHV

€68 mln. €5 mln.

beveiligers mobiele surveillance meldkamer alarmcentrales

BHV opleidingen middelen, les- en -leerstof

Beveiligen op afstand

Kostprijsontwikkeling Nieuwe producten en

diensten in scope

MVI- doelen Rijk Goed opdrachtgeverschap

Scope & Omzet

Doelstellingen komende 3 jaar

Beveiliging BHV

Omzet markt manbeveiliging

(miljoenen euro’s/top-10)

Rijk

Beveiliging

Spend Rijk

(miljoenen euro’s) Beveiliging

5 10 15 20 25 30 35

Omzet contractpartijen

Inkoopvolume & Markt

Overig

€ 803 € 68

0 5 10 15 20 25 30 35

G4S (2 contracten) Trigion (3 contracten) Securitas (2 contracten) RSS (3 contracten)

Veiligheidsinstituut Medi-Select B.V. (3 contracten) Instituut Fysieke veiligheid (1 contract) G4S (3 contracten) Intersafe Groeneveld (1 contract) Defibrion (2 contracten)

(miljoenen euro’s) BHV

(7)

De Rijks Beveiligings Organisatie (RBO), de Dienst Vervoer en Ondersteuning (DV&O) en de Defensie Bewaking en Beveiligingsorganisatie (DBBO) zijn als afnemers sturend voor een groot deel van de subcategorie Beveiliging. Deze organisaties coördineren de levering en inhuur van beveiligingsdiensten voor het Rijk of voor de eigen organisatie. Daarmee zijn ook drie (inkoop)ketens te onderscheiden:

1) Beveiliging van rijkskantoren en rijkslocaties via concern dienstverlener of facilitaire dienstverlener van rijksdienst door de RBO;

2) Beveiliging van Defensielocaties door de DBBO;

3) Beveiliging van DJI-locaties, in opdracht van het Gevangeniswezen, door DV&O.

Maatschappelijke en politieke context

De maatschappelijke en politieke aandacht voor veiligheid en beveiliging is groot. Poortjes, camera’s en particuliere beveiligers zijn een normaal beeld geworden in de Nederlandse maatschappij. Het dreigingsniveau en de daarbij ingeschatte risico’s zijn uiteraard van invloed op de omvang en aard van

beveiligingsmaatregelen en daarmee ook op aanbestedingen, contracten, leveranciers en de categorie Beveiliging. Leverzekerheid en kwaliteit van dienstverlening zijn in deze categorie van zeer groot belang en kunnen bij onvoldoende niveau tot politieke en media-aandacht leiden.

Het maatschappelijk verantwoord inkoopbeleid van de rijksoverheid en het beleid functies in de lagere loonschalen binnen de rijksoverheid te behouden, is een andere politieke context die een belangrijk kader schept voor de categorie Beveiliging.

Trends en ontwikkelingen

Zoals veel branches kampt ook de beveiligingsbranche met een krappe arbeidsmarkt. Daarnaast is sprake van vergrijzing. Dit had de afgelopen jaren ook effect op de rijksbrede contracten en de daarin afgesproken leveringsplicht, sanctieregelingen en toegezegde flexschillen. Vanuit de sector wordt geprobeerd het beveiligingsvak aantrekkelijker te maken voor nieuw personeel, door bijvoorbeeld te investeren in een meerjarige CAO met hogere lonen en betere doorgroeimogelijkheden.

Innovatie en de inzet van technische oplossingen op het gebied van beveiliging zijn belangrijke ontwikkelingen. Voorbeelden hiervan zijn de inzet van camera’s ondersteund door Artificial Intelligence (AI), geavanceerde toegangssystemen op basis van gezichtsherkenning of andere biometrische gegevens, gebruik van observatiekamers voor het beveiligen op afstand en inzet van drones (monitoring vanuit de lucht).

Verder is Proactief beveiligen een trend die in het beveiligingsdomein steeds zichtbaarder wordt.

Beveiligers worden bijvoorbeeld getraind in het herkennen van afwijkend gedrag (profiling), om op die

Categorieplan Beveiliging en BHV

€68 mln. €5 mln.

diensten in scope

Scope & Omzet

Doelstellingen komende 3 jaar

Beveiliging BHV

Rijk

Beveiliging

Spend Rijk

0 5 10 15 20 25 30 35

DBBO DV&O RBO

Inkoopvolume & Markt

Overig

€ 803 € 68

0 5 10 15 20 25 30 35

0,0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 3,0 3,5 Veiligheidsinstituut Medi-Select B.V. (3 contracten)

Instituut Fysieke veiligheid (1 contract) G4S (3 contracten) Intersafe Groeneveld (1 contract) Defibrion (2 contracten)

(8)

manier tijdig te kunnen anticiperen op mogelijke incidenten. Ook camera’s en artificial intelligence helpen bij het signaleren van afwijkend gedrag.

Visie en doelstellingen

De subcategorie Beveiliging draagt bij aan de beveiliging van de rijksoverheid door het verwerven van beveiligingsdiensten in de markt. De categorie bevindt zich op het snijpunt van markt en interne dienstverlening en heeft daardoor overzicht over de gehele beveiligingsketen. Vanuit die positie streven we naar een gezonde en duurzame verhouding met de markt. Daarnaast beogen we binnen het Rijk impulsen te geven aan de verdere ontwikkeling van het beveiligingsdomein. Door die ketenbenadering versterkt de beveiliging van het Rijk, blijven kosten beheersbaar en kunnen wij optimaal invulling geven aan de maatschappelijke verantwoordelijkheid die het Rijk draagt.

Met huidige situatie als uitgangspunt en werkend vanuit bovenstaande visie, heeft de categorie voor de komende jaren de volgende vijf hoofddoelstellingen.

1. Kwaliteit en leverzekerheid

Gegeven het huidige dreigingsniveau gecombineerd met krapte op de arbeidsmarkt, heeft borging van de kwaliteit en leverzekerheid van beveiligingsdiensten de hoogste prioriteit.

2. Benutten kansen innovatie

Doel is de kansen die nieuwe beveiligingstechnieken bieden te benutten, terwijl daarbij een goede balans tussen mens en techniek behouden blijft.

3. Maatschappelijk verantwoord inkopen

Bij de inkoop van beveiligingsdiensten is, in lijn met de inkoopstrategie van het Rijk, het realiseren van de MVI-doelen een belangrijke doelstelling. Specifiek wordt daarbij invulling gegeven aan de Code Verantwoordelijk Marktgedrag en goed opdrachtgeverschap.

4. Uitbreiding scope

De categorie breidt uit met nieuwe producten en diensten die aansluiten op de oorspronkelijke scope en waarvan is vastgesteld dat er behoefte aan is.

5. Verantwoorde kostprijs

Meerdere factoren beïnvloeden de kostprijs van beveiligingsdiensten. De categorie stuurt niet alleen op een scherpe inkoopprijs uit de markt, maar ook op een verantwoorde kostprijs van de volledige beveiligingsketen.

Deze vijf hoofddoelstellingen zijn in dit plan uitgewerkt in subdoelstellingen en concrete acties. In het kader van maatschappelijk verantwoord inkopen (MVI) zijn voor Beveiliging ook duurzaamheidsdoelstellingen vastgesteld.

Categorieplan Beveiliging en BHV

€68 mln. €5 mln.

diensten in scope

Scope & Omzet

Doelstellingen komende 3 jaar

Beveiliging BHV

Rijk

Beveiliging

Spend Rijk

0 5 10 15 20 25 30 35

DBBO DV&O RBO

Inkoopvolume & Markt

Overig

€ 803 € 68

0 5 10 15 20 25 30 35

0,0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 3,0 3,5 Veiligheidsinstituut Medi-Select B.V. (3 contracten)

Instituut Fysieke veiligheid (1 contract) G4S (3 contracten) Intersafe Groeneveld (1 contract) Defibrion (2 contracten)

(9)

Subcategorie Bedrijfshulpverlening (BHV)

Scope

De subcategorie BHV omvat in de eerste plaats het inkopen van diensten en middelen op het gebied van bedrijfshulpverlening. Specifiek gaat het om BHV-middelen, opleidingen, les en leerstof en certificering.

Daarnaast maakt de rijksoverheid gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM). De PBM’s zijn ondergebracht bij de categorie Bedrijfskleding en maken geen onderdeel uit van dit categorieplan, hoewel er wel raakvlakken zijn tussen PBM’s en BHV.

Afnemers van de BHV- en beveiligingsdiensten hebben behoefte aan specifieke verbindings- en/of communicatiemiddelen. De categorie doet daarom het voorstel de scope uit breiden met deze

productgroep. In overleg met behoeftestellers moet worden vastgesteld om welke middelen het precies gaat en welke eisen daaraan gesteld moeten worden.

Markt en afnemers

Het huidige inkoopvolume van de subcategorie BHV is € 6 miljoen, waarvan € 5 miljoen betrekking heeft op BHV-opleidingen. De vier concerndienstverleners, DOSCO (Defensie) en het Opleidingsinstituut DJI zijn de belangrijkste afnemers en sturend voor een groot deel van de subcategorie BHV. Deze organisaties coördineren zowel de inkoop van BHV-opleidingen als de levering van BHV-middelen. Hiermee is de volledige scope en behoefte binnen het Rijk aan BHV-opleidingen en -middelen afgedekt.

De markt voor BHV-opleiders en leveranciers van BHV-middelen bestaat volledig uit MKB-bedrijven, die onder de zogenaamde ‘vrije beroepen’ vallen. Een totaaloverzicht van de markt voor BHV-opleiders ontbreekt; registratie is namelijk niet verplicht. Voor dit categorieplan gaan we bij het bepalen van de samenstelling van de markt uit van gegevens die afkomstig zijn van het Nederlands Instituut voor Bedrijfshulpverlening (NIBHV). In Nederland zijn zo’n 2.000 veiligheidsopleiders actief, 1.400 daarvan zijn verbonden aan het NIBHV.

Maatschappelijke en politieke context

De thema’s duurzaamheid en ‘Maatschappelijk Verantwoord Inkopen’ staan hoog op de

maatschappelijke en politieke agenda. De minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties heeft met de rijksbrede inkoopstrategie ‘Inkopen met Impact’ een visie gepresenteerd op de wijze waarop de inkoopkracht van de rijksoverheid benut kan worden voor duurzame transities, innovatie en de inzet van kwetsbare groepen. Dit schept voor beide subcategorieën een belangrijk kader en belangrijke

verplichtingen om aan te voldoen. In het kader van maatschappelijk verantwoord inkopen (MVI) zijn voor BHV duurzaamheidsdoelstellingen vastgesteld.

Ontwikkelingen en trends

De belangrijkste ontwikkelingen en trends die van invloed zijn op de subcategorie BHV zijn private verzamelkantoren, de evaluatie van BHV Rijk, mobiliteit en thuiswerken, nieuwe leervormen, zelfredzaamheid en het tekort aan BHV-opleiders.

Visie en doelstellingen

De subcategorie BHV draagt bij aan de bedrijfshulpverlening van de rijksoverheid door het verwerven van BHV-middelen en -opleidingen en hieraan gerelateerde diensten of producten. De categorie bevindt zich op het snijvlak van markt en interne dienstverlening en heeft daardoor overzicht over de gehele BHV- keten. Vanuit die positie streven we naar een gezonde en duurzame verhouding met de markt. Daarnaast beogen we binnen het Rijk impulsen te geven aan de verdere ontwikkeling van het BHV-domein.

(10)

Met de huidige situatie als uitgangspunt en werkend vanuit bovenstaande visie, heeft de categorie voor de komende jaren de volgende hoofddoelstellingen voor BHV:

Hoofddoelstellingen subcategorie BHV

• Kwaliteit en procesoptimalisatie

Met inkoop wordt een bijdrage geleverd aan de kwaliteit van de BHV en de optimalisatie van de bijbehorende processen. Hiervoor wordt onder andere gewerkt aan verdere standaardisatie en benutting van de (nieuwe) mogelijkheden in de markt.

• Maatschappelijk verantwoord inkopen

In lijn met de inkoopstrategie van het Rijk, wordt de inkoop van de BHV-middelen en diensten maximaal ingezet voor de realisatie van MVI-doelen.

Governance

De governance van de categorie is georganiseerd conform de hiervoor geldende rijksbrede afspraken zoals vastgelegd in het rapport Sturing en Organisatie Rijksinkoopstelsel. Het eigenaarschap van de categorie is belegd bij het ministerie van Justitie en Veiligheid. Het IUC/DJI accommodeert de categorie en voert ook de aanbestedingen en het centrale contractmanagement voor de categorie uit.

De klantenraad van de categorie staat onder voorzitterschap van het Ministerie van Defensie en bestaat uit vertegenwoordigers van de RBO, DV&O, DBBO, LFMO en de BVA Rijk. In aanvulling op de standaard governance richt de categorie twee klankbordgroepen in: één voor het domein Beveiliging en één voor het domein BHV. Deze klankbordgroepen zijn samengesteld uit deskundigen van de afnemers en gebruikers.

Belangrijkste taak van de klankbordgroepen is het adviseren van de categoriemanager over de invulling/

uitwerking van het categorieplan en de contracten die onder de categorie Beveiliging en BHV vallen.

Governance

Duurzame inzetbaarheiden mobiliteit

SLM SAP Connectiviteit

SLM IBM Consumptieve dienstverlening

LNV

Logistiek Uitzendkrachten en

arbeidsparticipanten

Datacenters OCW Tolk- en vertaaldiensten

ICT W erkomgeving Software

SLM Oracle EZK SLM Microsoft

ICT Professionals SAM

Schoonmaak SZW

Gerechtsdeurwaarders

Bedrijfskleding Def

Beveiliging en BHV

Civiele dienstauto’s en EWB

Communicatie

Laboratorium VWS

Vervoer en verblijf

Werkplek omgeving

Energie

SLM KPN

Vakk ennis en persoon-lijke ontwikk

eling

Inhuur professionals

IenW

BZK AZ JenV

Fin

Eigenaar Categorie

- Ministerie van Justitie en Veiligheid (JenV) Uitvoering categoriemanagement - IUC DJI

Klantenraad

- Vertegenwoordiging afnemers - Ministerie van Defensie - Klankbordgroep Beveiliging - Klankbordgroep BHV

(11)

1. Inleiding

Voor u ligt het Categorieplan Beveiliging en BHV. In dit plan worden de actuele stand van zaken en de te volgen koers voor de komende jaren uiteengezet. Hieronder zal eerst in het kort worden toegelicht wat categoriemanagement is en wat de beweegredenen zijn om tot een nieuw categorieplan te komen. Aan het eind van deze inleiding is een leeswijzer opgenomen.

1.1 Categoriemanagement in het kort

Categoriemanagement binnen de rijksoverheid kan het beste worden beschreven als een werkwijze op inkoopgebied die leidt tot een rijksbrede strategie voor het verwerven van een categorie goederen of diensten. Het gaat hierbij niet alleen om het feitelijk inkopen, maar om de gehele levenscyclus van het product of de dienst, van behoefteformulering aan het begin tot contractmanagement en evaluatie aan het einde. Een categorie wordt gedefinieerd als: het geheel van onderling logisch samenhangende goederen en/of diensten, dat zich leent om als geheel te worden gemanaged en als zodanig (formeel) is benoemd. Categoriemanagement is rijksbreed. Dat wil zeggen dat niet elk onderdeel van het rijk het bovenstaande zelf uitvoert, maar dat dit op een centrale plaats is belegd, namens de verschillende onderdelen van het rijk. Categoriemanagement biedt een basis om vanuit één rijksbreed perspectief te werken. Het gaat bij deze vorm van inkoop verder dan het bundelen van inkoop en het louter reduceren van kosten. Categoriemanagement draagt bij aan een strategisch opererende, efficiënte en wendbare overheid en leidt ertoe dat algemene (inkoop)doelstellingen voor elke categorie eenvoudiger en op een eenduidige wijze gerealiseerd kunnen worden. Bovendien biedt het bundelen van kennis – en daarmee verdere bevordering van deskundigheid op één categorie – voordelen voor zowel de afnemers binnen het rijk als voor de markt en ook de op het terrein van de categorie opererende belangenorganisaties.

Categoriemanagement is een essentieel onderdeel van het Rijksinkoopstelsel. Voor de sturing en organisatie van dit stelsel is in het kader van het categoriemanagement per actor beschreven wat de taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden zijn. De categoriemanager stelt conform de vigerende kaders en in opdracht van de eigenaar een categorieplan op met een horizon van drie tot vijf jaar. Na vaststelling wordt het categorieplan openbaar gemaakt.

Het Categorieplan is een strategisch document dat richting geeft aan de verdere ontwikkeling binnen de categorie. Tegelijk geeft het plan invulling aan de gekozen strategische richting door activiteiten te benoemen die leiden tot de realisatie van de in het plan geformuleerde doelstellingen. Hiertoe geeft het categorieplan eerst een beeld van de markt en de daarin opererende bedrijven, de afnemers binnen het rijk en andere belanghebbenden. Tot slot schetst het categorieplan de organisatie rondom het

categoriemanagement.

1.2 Waarom een nieuw categorieplan?

Categorieplannen kijken naar een tijdspanne van ongeveer 3 tot 5 jaar. Het voorgaande categorieplan Beveiliging en BHV dateert al uit 2013 en was dus dringend aan vervanging toe. In 2018 en 2019 is het Rijksinkoopstelsel echter intensief onder de loep genomen en zijn aanzienlijke wijzigingen in het stelsel doorgevoerd. Dit betreft onder andere aanpassingen in de governance, maar ook het samenvoegen van sommige categorieën en het herverdelen ervan tussen de departementen. Ook deze herijking van categoriemanagement was aanleiding voor een nieuw categorieplan. Dit Categorieplan Beveiliging is opgesteld overeenkomstig de handreiking Categorieplan van februari 2019.

(12)

1.3 Leeswijzer

De domeinen Beveiliging en BHV hebben inhoudelijk raakvlakken, maar tegelijkertijd zijn de verschillen in markt, afnemers, ontwikkelingen en plannen groot. Voor de leesbaarheid zijn de domeinen in dit plan daarom grotendeels gescheiden als subcategorieën opgenomen.

Beveiliging wordt behandeld in hoofdstuk 2 (Beschrijving subcategorie Beveiliging) en 3 (Doelstellingen, strategie, plannen en acties Beveiliging). BHV wordt behandeld in hoofdstuk 4 (beschrijving subcategorie BHV) en 5 (Doelstellingen, strategie, plannen en acties BHV). Hoofdstuk 6 over Organisatie en

governance, betreft wel de volledige scope van de categorie. In de bijlagen wordt op een aantal onderwerpen dieper ingegaan. Bijlage 1 geeft een nadere toelichting op de Kraljic analyse. Bijlage 2 gaat in op privacybescherming en informatiebeveiliging. Bijlage 3 bevat een overzicht van de contracten van het rijksinkoopregister (RIR).

(13)

2. Beschrijving subcategorie Beveiliging

Zoals in het vorige hoofdstuk toegelicht, worden Beveiliging en BHV in dit plan als subcategorieën behandeld. Dit hoofdstuk beschrijft de subcategorie beveiliging. Allereerst zal in paragraaf 2.1 kort worden teruggeblikt op de ontwikkeling van de categorie tot nu toe. Vervolgens zal in paragraaf 2.2 worden ingegaan op de afbakening van de categorie (scope) en wordt in paragraaf 2.3 het inkoopvolume en dekkingsgraad toegelicht. In paragraaf 2.4 wordt de markt voor beveiligingsdiensten uiteengezet.

Paragraaf 2.5 bespreekt de (Rijks)afnemers van beveiligingsdiensten en overige belanghebbenden.

Paragraaf 2.6 gaat in op maatschappelijke en politieke context. In paragraaf 2.7 worden ontwikkelingen en trends op het terrein van beveiliging geduid. Tot slot wordt in paragraaf 2.8 overzicht en uitleg geboden ten aanzien van de voor de categorie beveiliging relevante weten regelgeving en beleid.

2.1 Historische achtergrond

Op basis van een zogenoemde ‘voorstudie’ besloot de Interdepartementale Commissie Bedrijfsvoering Rijksdienst (ICBR) op 25 januari 2011 tot invoering van categoriemanagement Beveiliging. Sinds 1 mei 2012 is er voor de categorie een categoriemanager aangesteld, aanvankelijk bij het ministerie van Buitenlandse Zaken en vanaf 1 januari 2014 bij het ministerie van Justitie en Veiligheid. De categorie is sindsdien belegd bij het Inkoop en Uitvoeringscentrum van de Dienst Justitiële Inrichtingen (IUC DJI).

Het startpunt voor de categorie was het Categorieplan Beveiliging dat dateert van 1 april 2013. Een belangrijke ontwikkeling vormde echter het regeerakkoord van 2012, waarin o.a. is opgenomen dat het Rijk meer functies zal realiseren in de lagere loonschalen. Voor de categorie beveiliging had dit

uiteindelijk als gevolg dat een keuze is gemaakt tot het vaker inbesteden van beveiligingsdiensten bij de Rijks Beveiligings Organisatie (RBO). Dit heeft geleid tot een significante wijziging ten opzichte van het oorspronkelijke categorieplan, met name in het beleid en de sourcing op het gebied van

beveiligingsdiensten. Een aantal van de in het plan opgenomen voorstellen is daarom niet of anders uitgevoerd dan destijds voorzien.

De beveiligingsbranche stond kritisch tegenover de keuze tot inbesteden. Overleg tussen het Rijk en de beveiligingsbranche heeft er uiteindelijk toe geleid dat er een 50/50 verdeling tussen inbesteden en uitbesteden¹ is overeengekomen. Om dit te kunnen implementeren is de RBO aangepast en zijn (af) lopende departementale contracten verschoven naar, en heraanbesteed ten behoeve van de RBO.

Sindsdien is het inbesteden van beveiligingsdiensten bij de RBO verplicht voor alle ministeries en de onder de ministeries ressorterende diensten en agentschappen. Uitzonderingen zijn het Ministerie van Defensie en bij de Dienst Justitiële Inrichtingen het Gevangeniswezen en de Vreemdelingenbewaring (DJI/GW). Zelfstandige bestuursorganen (ZBO’s), Hoge Colleges van Staat en andere rijksdiensten met een autonome of (grond)wettelijk onafhankelijke status, kunnen op vrijwillige basis aansluiting zoeken bij de RBO en participeren in de aanbestedingen binnen de categorie.

Een belangrijke verandering die daarmee afgelopen jaren ook heeft plaatsgevonden, is het centraal beleggen van beveiligingsdiensten bij de RBO, de Dienst Vervoer & Ondersteuning (DV&O, onderdeel van DJI) en de Defensie Bewakings- en Beveiligingsorganisatie (DBBO). Hierdoor is het toezicht op de contractuitvoering en kwaliteit van de dienstverlening verbeterd. Waar eerder de regie, aansturing en controle op de dienstverlening van de beveiligingsbedrijven versnipperd plaatsvond, is dit nu goed georganiseerd. Ook de aanpak van onvoldoende kwalitatieve dienstverlening of incidenten is slagvaardiger en efficiënter. De categorie heeft hierdoor beter inzicht gekregen in de kwaliteit van de leveranciers en de wijze waarop contracten worden ingevuld.

1 De 50/50 verdeling betreft uitsluitend de RBO-contracten.

(14)

2.2 Afbakening, scope

De scope van de subcategorie Beveiliging betreft primair het inkopen (inhuren) van beveiligers en diensten op het gebied van beveiliging en bewaking van rijksgebouwen (locaties), de zogenoemde Te Beschermen Belangen (TBB) en eigendommen binnen Nederland. Dit gebeurt zowel vanuit goed werkgeverschap van de overheid, als voor de uitvoering van publieke taken. De genoemde diensten worden samen aangeduid met de in de beveiligingsbranche gebruikte vakterm ‘manbeveiliging’.

Daarnaast maakt de rijksoverheid ook gebruik van technische (gebouw gebonden) beveiligingsvoorzieningen. Deze behoren echter niet tot deze categorie. Ze vallen onder de

verantwoordelijkheid van het Rijks Vastgoed Bedrijf (RVB). Uiteraard zijn er wel duidelijke raakvlakken tussen technische en manbeveiliging. Keuzes op het ene domein kunnen gevolgen hebben voor het andere domein. Bijvoorbeeld wanneer gekozen wordt voor technische beveiligingsoplossingen naast, of als gedeeltelijke vervanging van manbeveiliging. Hierover meer in hoofdstuk 3. Manbeveiliging wordt voor een deel ingevuld door de interne dienstverleners van het Rijk (inbesteding) met eigen personeel en middelen. Het deel van de manbeveiliging dat niet wordt ingevuld door eigen personeel en middelen en daarom uit de markt wordt gehaald, zit binnen de scope van dit categorieplan.

Iets meer uitgewerkt, kent de subcategorie Beveiliging nu de volgende scope.

• Diensten op het gebied van objectbeveiliging (inhuur beveiligers)

• Receptie-/host dienstverlening

• Evenementenbeveiliging

• Mobiele surveillance

• Aansluiting op een particuliere alarmcentrale (PAC)

• Alarmopvolging

Naast deze behoeften die ook in het voorgaande categorieplan waren opgenomen, is afgelopen jaren gebleken dat er bij de afnemers een aanvullende behoefte is die vanuit deze categorie kan worden gefaciliteerd. In paragraaf 3.5 is daarom een voorstel opgenomen om de scope van de categorie uit te breiden met:

• Recherche- en onderzoeksdiensten

• Beveiligingsadviesdiensten (incl. audits)

• Personenalarmering

• Mobiele beveiligingsvoorzieningen.

• Specifieke verbindingsmiddelen/communicatiemiddelen

2.3 Inkoopvolume en dekkingsgraad

Het Rijk behoort met een huidig inkoopvolume van zo’n €70 mln. (circa 5 procent van de markt) tot de relatief grote opdrachtgevers op het gebied van manbeveiliging. Dit aandeel fluctueert enigszins door de jaren heen. Hiervoor zijn meerdere oorzaken zoals maatschappelijke ontwikkelingen (dreigingsbeeld, incidenten), het aantal evenementen en het openen of sluiten van locaties. Dit alles heeft invloed op de omvang en inzet van beveiligers, en dus op de kosten van beveiliging.

Afgelopen jaren zijn Europese aanbestedingen uitgevoerd ten behoeve van de flexschil van de Rijks Beveiligings Organisatie (RBO), de Dienst Vervoer & Ondersteuning (DV&O, onderdeel van DJI) en de Defensie Bewakings- en Beveiligingsorganisatie (DBBO). Met deze contracten wordt ca. 95% van huidige behoefte aan beveiligingsdiensten afgedekt. De resterende 5% zit voornamelijk bij rijksdiensten die nog doorlopende contracten hebben en nog niet hebben kunnen aansluiten of beveiligingsdiensten die worden uitgevoerd op projectmatige basis.

(15)

2.4 De Markt

De producten en diensten die door de beveiligingsbranche worden geleverd bestaan uit twee

onderdelen: technische beveiliging (installaties en techniek) en ‘manbeveiliging’. Manbeveiliging bestaat uit bedrijfsbeveiliging (bedrijven met een eigen beveiligingsorganisatie) en particuliere beveiliging.

Een particuliere beveiligingsdienst levert medewerkers en diensten voor bijvoorbeeld evenementen-, persoons- en objectbeveiliging, maar ook voor beveiliging van waardetransporten.

2.4.1 Particuliere Beveiligingsorganisaties (PBO’s)

Bedrijven die manbeveiliging leveren worden in de ‘Wet particuliere beveiligingsorganisaties en recherchebureaus (Wpbr)’ aangeduid als ‘particuliere beveiligingsorganisaties’ of kortweg PBO’s.

De omzet van de Nederlandse Veiligheidsbranche lag de afgelopen tien jaar gemiddeld op zo’n

€ 1,47 miljard per jaar². Daarvan kwam in 2019 ongeveer 1,27 miljard (86 procent) voor rekening van de top 10 bedrijven³. Dit aandeel is door de jaren heen tamelijk stabiel. De markt wordt geleid door een drietal grote PBO’s, te weten G4S, Trigion en Securitas. Naast de zeven overige PBO’s uit de top 10 bestaat de markt uit ongeveer 1900 ‘vergunninghouders’⁴. Zie ook de schematische weergave hieronder.

Bron: Ontwikkelingen in de Nederlandse Veiligheidsbranche (leden Ned. veiligheidsbranche): Ilisia marketingResearch | mei 2021).

2 Bron: Branchescan Nederlandse Veiligheidsbranche mei 2021

3 Bron Securitymanagement sept 2020

4 Bron; overzicht Justis 03022020 t.w. vergunninghouders ND 1.150

1.200 1.250 1.300 1.350 1.400 1.450 1.500

2020 2019 2018 2017 2016 2015 2014 2013 2012 2011 2010 2009 2008 2007 2006

Omzet particuliere beveiligingsbranche in mln euro

1.290 1.300

1.450 1.440 1.480

1.449

1.419 1.476

1.299 1.348

1.315 1.324 1.374

1.441 1.401

(16)

Bron: Security Management sept. 2020, Omzet Top 10 van particuliere beveiligingsorganisatie.

De Top 3 bedrijven hadden in 2018 en 2019 de grote contracten van het Rijk in portefeuille. Ter illustratie:

G4S leverde aan DV&O/DJI en DBBO (Defensie), Trigion en Securitas leverden diensten aan de RBO. Eind 2018 was Securitas de latende partij op het contract van RWS ten gunste van Royaal Security Services, een MKB-partij, en Trigion. Eind 2019 was G4S de latende partij bij DJI ten gunste van Trigion.

2.5 Afnemers en overige Stakeholders

2.5.1 Afnemers

De beveiligingsorganisaties RBO, DV&O en DBBO zijn sturend voor een aanzienlijk deel van de scope van de categorie. Deze organisaties coördineren de levering en inhuur van beveiligingsdiensten voor het Rijk of voor de eigen organisatie. Onderstaand overzicht laat zien wat de omvang van de door hun

afgenomen dienstverlening is en legt tevens de relatie naar de marktpartijen

Uitbesteed per leverancier: 2020

Omzet excl. btw

Medewerker Beveiliging

Medewerker Receptie

Uren Beveiliging

Uren Receptie

Uren totaal

RSS t.b.v. RBO Securitas t.b.v. RBO Trigion t.b.v. RBO Trigion t.b.v. DJI-DV&O G4S t.b.v. Defensie

Totalen uitbesteed: € 57.983.738 € 1.848 € 185 € 1.615.684 € 182.778 € 1.798.462

Inbesteed Rijk: Aantal Mdw

RBO’ers Operationeel Beveil. 379

DV&O Operationeel Beveil. 789

DBBO Operationeel Beveil. 1.700

Totalen capaciteit intern: 2.868

Omzet Top 10

0 50 100 150 200 250 300 350 400 450

Seris Security Randstad Bewaking

D&B Intergarde Profi-Sec Security MAA

T Beveiliging

NVD Beveiligingsgroep Securitas Trigion G4S

omzet 2015 omzet 2016 omzet 2017 omzet 2018 omzet 2019

(17)

Toch zijn RBO, DV&O en DBBO niet de enige partijen die bij de inkoop van beveiligingsdiensten zijn betrokken. Er zijn 3 ketens te herkennen:

1. Beveiliging van rijkskantoren en rijksdiensten via CDV’s of facilitaire dienstverleners van Rijksdiensten door de RBO De RBO heeft de regie op de uitvoering van beveiligingsdiensten op rijkslocaties die veelal binnen het verzorgingsgebied vallen van de vier concerndienstverleners. De CDV’s handelen in opdracht van rijksdiensten en zijn verplicht de beveiligingsdiensten in te besteden bij de RBO. Voor de dienstverlening sluit de RBO intern dienstverleningsafspraken (DVA’s) af. Het werkgebied van de RBO is niet beperkt tot vaste objecten. Ook bij de beveiliging van grote en kleine evenementen of projecten kan de RBO worden ingezet. De RBO zet hiervoor naast eigen personeel ook beveiligers van de markt in.

Hiermee wordt ook de benodigde capaciteit gecreëerd die dient als flexschil ter ondersteuning en als aanvulling op de eigen organisatie. Om de flexschil te kunnen invullen zijn door de RBO contracten afgesloten met Particuliere Beveiligingsorganisaties (PBO’s). Deze contracten worden aanbesteed door de categorie Beveiliging/BHV.

2. Beveiliging van Defensie-locaties via DOSCO, door de DBBO.

De Defensie Bewaking en Beveiligingsorganisatie (DBBO) van het Ministerie van Defensie bewaakt en beveiligt defensieobjecten zoals terreinen, gebouwen en voertuigen. De DBBO is een zogenoemd 24-uurs bedrijf dat zelf beveiligers in dienst heeft ten behoeve van de bescherming van de zogenoemde

‘Te Beschermen Belangen’ (TBB) van Defensie. In de context van deze categorie gaat het uitsluitend om de onbewapende taken van de DBBO. De bewapende taken van de DBBO vallen buiten de scope van de categorie. De reden hiervoor is dat de taak van de DBBO is gebaseerd op wetgeving die voorschrijft dat uitsluitend personeel in dienst van Defensie de bewapende taken mag uitvoeren.

Het door DBBO ingehuurde personeel valt daar niet onder en kan daarom geen bewapende taken verrichten.

Het Defensie Ondersteunings Commando (DOSCO) van het Ministerie van Defensie verzorgt de inkoop van beveiligingsdiensten voor alle krijgsmachtonderdelen van Defensie. DOSCO heeft in 2017

zelfstandig een aanbesteding voor de inhuur van beveiligingsdiensten uitgevoerd. Begin 2019 heeft het Ministerie van Defensie besloten voor haar contracten beveiligingsdiensten en de heraanbesteding hiervan aan te sluiten bij de categorie Beveiliging/BHV.

3. Beveiliging van DJI-locaties, in opdracht van het Gevangeniswezen, door DV&O

De Divisie Gevangeniswezen en Vreemdelingenbewaring van de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) is verantwoordelijk voor de beveiliging in de penitentiaire inrichtingen (PI’s) en de detentiecentra (DC’s).

Hiervoor heeft zij eigen personeel in dienst dat belast is met de bewaking van de ingeslotenen en/of vreemdelingen. Voor de complexbeveiliging van een PI of DC wordt DJI ondersteund door personeel van DV&O en particuliere beveiligers. Sinds 2017 coördineert de Dienst Vervoer en Ondersteuning (DV&O) van DJI de inhuur van particuliere beveiligers voor penitentiaire inrichtingen en locaties van DJI.

De DV&O is een van de landelijke diensten van DJI en verzorgt het vervoer van arrestanten,

gedetineerden en vreemdelingen, maar vervoert ook goederen en penitentiaire dossiers voor geheel Justitie. Daarnaast verleent de DV&O bijstand bij calamiteiten in (justitiële) inrichtingen en detacheert DV&O eigen beveiligingsmedewerkers ter ondersteuning binnen organisaties die aan Justitie gelieerd zijn. Naast detachering van haar eigen medewerkers, coördineert DV&O ook de inzet van diensten/

medewerkers van externe dienstverlener(s) op het moment dat DV&O zelf onvoldoende personeel beschikba

In 2019 is door de categorie Beveiliging/BHV ten behoeve van DJI en DV&O een aanbesteding uitgevoerd voor de inhuur van beveiligingsdiensten.

(18)

Hieronder zijn de betrokken partijen en de relatie die zij tot elkaar hebben in een overzicht schematisch weergegeven.

2.5.2 Overige stakeholders

Naast de leveranciers uit de markt en de afnemers van het Rijk zijn de volgende stakeholders bij de categorie betrokken. Het gaat zowel om interne (Rijk) stakeholders als externe partijen.

Directie Inkoop Facilitair en Huisvestingsbeleid Rijk (BZK/DGOO/IFHR)

IFHR is beleidsmatig verantwoordelijk voor de fysieke beveiliging van het Rijk. IFHR is tevens voorzitter van de Expertgroep Fysieke Beveiliging.

Expertgroep Fysieke Beveiliging

De Expertgroep is opgericht als klankbordgroep van DGOO voor het opstellen en toetsen van kaders voor de fysieke beveiliging van het Rijk. De leden van de expertgroep zijn materiedeskundigen van

rijksdiensten en hebben een (werk)relatie met Beveiliging (operationeel, beleidsmatig, inkoop).

De categoriemanager Beveiliging/BHV neemt deel aan deze Expertgroep Fysieke Beveiliging.

Kennisgroep Beveiliging/Veiligheid en Gezondheid (BVG)

Naar aanleiding van de notitie “professionalisering LFMO; versterking samenwerking productgroepen en kennispunten in kennisgroepen”⁵ zijn negen kennisgroepen ingesteld, waaronder de kennisgroep BVG.

De trekker van deze kennisgroep is het Facilitair Bedrijf van DJI. De kennisgroep ‘Beveiliging/Veiligheid en Gezondheid’ wordt gevormd door afgevaardigden vanuit de ‘Concern Dienstverleners (CDV’s)’ die binnen de producten Beveiliging (5) en Veiligheid en Gezondheid (18) van de ‘Rijksproducten en diensten catalogus (RPDC)’ als producteigenaar acteren. De BVG adviseert en rapporteert het ‘Landelijk Facilitair Management Overleg (LFMO)’ op voornoemde thema’s. De categoriemanager adviseert en ondersteunt deze kennisgroep vanuit zijn expertise.

5 LFMO: Landelijk Facilitair Management Overleg: overleg tussen de ‘Concern Dienstverleners (CDV’s)’ in het facilitaire domein.

Keten Manbeveiliging

Afnemers

Ministeries / Rijksdiensten

DJI GW - locaties

Defensie- onderdelen

Vraag- articulatie

Aanbesteden en contract - management

Markt t.b.v.

flexschil

CDV's - Facil.

Dienst- verleners

DJI

DOSCO

Regie en uitvoering

Inhuur

Categoriemanager Beveiliging en BHV Leveranciers

RBO eigen personeel

DV&O eigen personeel

DBBO eigen personeel

(19)

Beveiligingsautoriteit Rijk (BVA Rijk)

De BVA Rijk is verantwoordelijk voor het toezicht op de werking van de integrale beveiliging binnen de Rijksdienst en bewaakt het integrale karakter en de consistentie van de rijksbrede (beveiligings-)kaders.

Het kader met afspraken over functies, rollen, bevoegdheden, aansturing, overleg- en samenwerkings- vormen in de integrale beveiliging is vastgelegd in het Besluit BVA-stelsel Rijksdienst 2021. De BVA Rijk is voorzitter van het ‘BVA-beraad’ waarin alle departementale BVA’s zitting hebben.

Rijksvastgoedbedrijf (RVB)

Het Rijksvastgoedbedrijf is de vastgoedorganisatie van en voor de Rijksoverheid. De portefeuille van het Rijksvastgoedbedrijf bestaat onder andere uit kantoren, gevangenissen, rechtbanken, vliegvelden, defensieterreinen. Het RVB is verantwoordelijk voor de bouwkundige en elektronische beveiligingsvoorzieningen in deze rijkslocaties.

Ondernemingsraden

Binnen het rijk zijn vele ondernemingsraden actief. Overkoepelend is er de Groepsondernemingsraad Rijk (GOR Rijk). Met welke ondernemingsraad waarover moet worden afgestemd, moet per geval worden bezien. De rechten van de OR zijn vastgelegd in de Wet op de ondernemingsraden (WOR). Het gaat om een limitatief aantal situaties waarin sprake is van instemmingsrecht (art 27 WOR) of adviesrecht (art 25 WOR). Daarnaast kan sprake zijn van een aangelegenheid ten aanzien waarvan overleg met de OR wenselijk is (art 23 WOR). De situaties waarin overleg met de OR wenselijk is, zijn niet limitatief omschreven. Specifiek als het gaat om de inhuur van beveiligingsdiensten, kan de OR adviesrecht claimen op grond van art. 25, lid g van de WOR: “het groepsgewijze werven of inlenen van arbeidskrachten”. Maar daarnaast kunnen er bij beveiligingsbeleid of aanbestedingen ook andere gronden zijn voor overleg met, of advies/instemming van de ondernemingsraad. Denk bijvoorbeeld aan omvangrijke opdrachten voor externe beveiligers, met mogelijk gevolgen voor het eigen

beveiligingspersoneel.

Nederlandse Veiligheidsbranche (NVB)

De Nederlandse Veiligheidsbranche (www.veiligheidsbranche.nl) vertegenwoordigt de markt van particuliere beveiliging, recherche en geld- en waardetransport. Hiervoor heeft de NVB ook eigen keurmerken ontwikkeld. Een bedrijf met een keurmerk van de Nederlandse Veiligheidsbranche wordt jaarlijks gecontroleerd. Deze controle doet de Nederlandse Veiligheidsbranche niet zelf. Hiervoor wordt een gespecialiseerde, certificerende en onafhankelijke organisatie ingezet. De NVB sluit ook de

CAO-Particuliere beveiligingsorganisaties af met de sociale partners en vakbonden. De categoriemanager Beveiliging/BHV heeft periodiek overleg met de NVB over de ontwikkelingen binnen het Rijk en de beveiligingsbranche.

Stichting Code Verantwoordelijk Marktgedrag

Deze stichting stimuleert het gebruik van de code verantwoordelijk marktgedrag

(www.codeverantwoordelijkmarktgedrag.nl). De categoriemanager Beveiliging/BHV zit namens het Rijk (als opdrachtgever voor de branche) in de ‘codekamer Beveiliging’. Aan de codekamer nemen eveneens vertegenwoordigers vanuit opdrachtnemers en vakbonden deel.

(20)

Interdepartementaal Platform Integriteit Management (IPIM)

IPIM is het gremium waarin alle departementale functionarissen ‘Integriteit’ zitting hebben. Een afgevaardigde vanuit het IPIM is lid van de Stuurgroep voor de pilot recherche en onderzoeksdiensten waarvan de categorie voorstelt dit (bij succes) op te nemen in de scope (zie paragraaf 3.5).

2.6 Maatschappelijke en politieke context

De maatschappelijke en politieke aandacht voor veiligheid en beveiliging is inmiddels al vele jaren groot.

Poortjes, camera’s en particuliere beveiligers zijn een normaal beeld geworden in de Nederlandse maatschappij. Dit hangt ook samen met het ‘Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland’. Dit is een door de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid viermaal per jaar uitgevoerde trendrapportage en analyse op hoofdlijnen van nationale en internationale terroristische dreigingen tegen Nederland en/of tegen Nederlandse belangen in het buitenland. In het Dreigingsbeeld wordt de totale dreiging ingeschat op een niveau tussen 1 en 5. Het actuele dreigingsniveau staat sinds december 2019 op 3, ‘aanzienlijk’.

Het dreigingsniveau en de daarbij ingeschatte risico’s, is uiteraard van invloed op de omvang en aard van beveiligingsmaatregelen. En daarmee ook op aanbestedingen, contracten, leveranciers en dus de categorie Beveiliging. Leverzekerheid en kwaliteit van dienstverlening zijn in deze categorie van zeer groot belang en kunnen bij onvoldoende niveau tot politieke en media-aandacht leiden.

Een ander politieke context, die reeds in paragraaf 2.1 werd gememoreerd, is de wens om als rijksoverheid ook functies in de lagere loonschalen te behouden. Dit had enkele jaren geleden grote gevolgen voor de sourcing van manbeveiliging. Meer eigen personeel, minder inhuur van beveiligers uit de markt. De Nederlandse Veiligheidsbranche staat kritisch tegenover de keuze tot inbesteden van beveiligingsdiensten bij het Rijk. In 2018 heeft de branche de Minister van BZK en de Tweede Kamer per brief⁶ verzocht om het inbesteden te heroverwegen. De Minister van BZK heeft in antwoord op het verzoek van de branche aangegeven “vooralsnog geen aanleiding te zien tot heroverweging van het besluit tot inbesteden van beveiligingsdiensten”⁷. Inmiddels lijkt een nieuw evenwicht te zijn gevonden en worden geen grote verschuivingen tussen inzet van eigen personeel en inhuur uit de markt meer voorzien.

Meer in het algemeen staan thema’s zoals duurzaamheid en ‘Maatschappelijk Verantwoord Inkopen’

hoog op de maatschappelijke en politieke agenda. De Minister van Binnenlandse Zaken en

Koninkrijksrelaties informeerde de Tweede Kamer⁸ over haar rijksbrede inkoopstrategie ‘Inkopen met

6 Brief van de beveiligingsbranche aan de Minister van BZK dd. 23032018.

7 Brief van de Minister van BZK aan de beveiligingsbranche dd. 19042018

8 https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2019/10/28/inkopen-met-impact

Stakeholders

Code verantwoordelijk marktgedrag

Nederlands Instituut voor Bedrijfshulpverlening (NIBHV)

Rijks-BVA

Interdepartementaal Platform Integriteits-management

(IPIM)

Nederlandse Veiligheidsbranche

Categorie manager

Rijksvastgoedbedrijf (RVB)

Ondernemingsraden

Instituut Fysieke Veiligheid (IFV)

Kennisgroep BVG LFMO

Expertgroep Fysieke Beveiliging

(21)

Impact’ voor duurzaam, sociaal en innovatief opdrachtgeverschap door de Rijksoverheid. Hiermee heeft de Minister gevolg gegeven aan haar toezegging in de begeleidende brief van 7 maar 2019⁹, bij de aanbieding van het rapport Transitie te koop? (oktober 2018) en kabinetsreactie daarop, om een ambitieuze Rijksinkoopstrategie uit te werken. In de strategie wordt een visie ontvouwd over de wijze waarop de generieke en specifieke inkoopkracht van de Rijksoverheid benut kan worden voor duurzame transities, innovatie en in de inzet van kwetsbare groepen. Dit schept ook voor de categorie Beveiliging een belangrijk kader en een belangrijke verplichting om invulling aan te geven.

2.7 Ontwikkelingen en trends bij beveiliging

Op het domein van beveiliging zijn een aantal ontwikkelingen en trends zichtbaar die van invloed zijn op de categorie en dit categorieplan. In deze paragrafen worden de belangrijkste ontwikkelingen geschetst.

2.7.1 Arbeidsmarkt beveiligingspersoneel

Zoals veel branches kampte afgelopen jaren ook de beveiligingsbranche met een krappe arbeidsmarkt.

Bovendien is er sprake van vergrijzing van de populatie. De uitstroom van beveiligingspersoneel is vanaf 2017 toegenomen en de instroom is onder druk komen te staan. Onderstaande grafiek¹⁰ illustreert dit.

Dit had ook zijn weerslag op de rijksbrede contracten. Ondanks afspraken over leveringsplicht, sanctieregelingen en toegezegde flexschillen, gaven PBO’s aan niet meer altijd aan de vraag te kunnen voldoen. De overall leverbetrouwbaarheid was nog steeds >98% maar zeker het tijdig leveren van ingewerkt personeel was een knelpunt.

Om ondanks de krapte op de arbeidsmarkt toch voldoende beveiligingspersoneel aan te kunnen trekken, hebben PBO’s wel een aantal maatregelen genomen. Allereerst hebben Particuliere Beveiligings- organisaties extra budget ingezet voor de werving van nieuw personeel. Ten tweede is er een nieuwe meerjarige cao tot stand gekomen. Met de invoering van de nieuwe meerjarige cao is geïnvesteerd in de lonen, waardoor de aantrekkelijkheid van de branche verbetert. Bovendien zijn meer doorgroeimogelijkheden gecreëerd. Hiermee wordt ook het behoud van huidig personeel beoogd.¹¹ Ten derde

9 https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2019/03/07/

aanbiedingsbrief-bij-het-rapport-transitie-te-koop%E2%80%99

10 Bron: UWV arbeidsmarktcijfers

11 De meerjarige cao particuliere beveiliging is afgesloten voor een periode van 5 jaar, ingaande per 1 juli 2018 tot 1 juli 2023. Als gevolg van de hierin gemaakte afspraken (o.a. jaarlijkse loonsverhogingen, vermindering arbeidstijd en voldoen aan (nieuwe) wetgeving) zullen de kosten voor het inhuren van beveiligers toenemen. De veranderingen in deze meerjarige cao

Vacatures beveiligingspersoneel

0 500 1.000 1.500 2.000 2.500 3.000

4e kw 2020 3e kw 2020 2e kw

2020 1e kw 2020 4e kw 2019 3e kw 2019 2e kw 2019 1e kw 2019 4e kw 2018 3e kw 2018 2e kw 2018 1e kw 2018 4e kw 2017 3e kw

2017 2e kw 2017 1e kw 2017 4e kw 2016 3e kw 2016 2e kw

2016

(22)

wordt binnen de beveiligingsbranche onderzoek gedaan naar ‘duurzaam personeelsbeleid’. Op het moment van schrijven bevindt het onderzoek zich nog in een verkennend stadium. Als we afgaan op de cijfers van het eerste kwartaal 2020 lijkt deze aanpak succesvol. Het aantal vacatures is gedaald van 2400 eind 2019, naar 1450 vierde kwartaal 2020. In hoeverre de Coronacrisis hieraan heeft bijgedragen zal moeten blijken.

De maatregelen van de PBO’s zijn in het belang van de beveiliging van het rijk, maar hebben tegelijkertijd een prijsverhogend effect.

2.7.2 Meer inzet technische en digitale beveiliging

Een belangrijke ontwikkeling is de inzet van meer technische en innovatieve oplossingen op het gebied van beveiliging. Voorbeelden hiervan zijn het inzetten van camera’s ondersteund door Artificial

Intelligence (AI) geavanceerde toegangs(controle)systemen, bijvoorbeeld op basis van gezichtsherkenning of andere biometrische gegevens, gebruik van observatiekamers voor het beveiligen op afstand en inzet van drones (monitoring vanuit de lucht).

Dit soort innovaties zal soms een toevoeging zijn op de bestaande beveiligingsmix, ter verhoging van het beveiligingsniveau, maar kan ook gedeeltelijk als vervanging van manbeveiliging worden ingezet. In de markt is dan ook zichtbaar dat steeds vaker ‘totaaloplossingen’ worden aangeboden, waarbij techniek en personele inzet worden gecombineerd. Dit betekent in de praktijk dat met dezelfde hoeveelheid beveiligers meer locaties bediend kunnen worden, of dat volstaan kan worden met een minder inhuur van beveiligers. Onder de deskundigen wordt overigens verschillend gedacht over het vervangen van personeel door technische oplossingen. Sommigen zijn van mening dat dit besparingen oplevert (lagere personeelskosten), anderen wijzen erop dat dit ook nieuwe kosten oplevert (onderhoud, beheer, storingsgevoeligheid, vernieuwing, etc.). Ook staat het niet vast dat vervanging van personeel door technische oplossingen de kwaliteit van de beveiliging verhoogt. Toch is dit, mits goed doordacht, wel een oplossingsrichting voor de huidige krapte op de arbeidsmarkt (paragraaf 2.7.1). Beveiligingspersoneel kan dan immers anders en efficiënter worden ingezet.

Technologische ontwikkelingen vormen tegelijkertijd ook een dreiging. Denk daarbij in het bijzonder aan de mogelijkheden van drones. Het detecteren van drones is inmiddels goed haalbaar, maar het tijdig onderscheppen en uitschakelen ervan is een stuk complexer en gaat gepaard met technische, financiële en/of organisatorische keuzes. Diverse rijksdiensten doen hier onderzoek naar.

Bij deze paragraaf moet overigens worden opgemerkt dat gebouwgebonden technische beveiligings- middelen geen onderdeel zijn van de categorie Beveiliging. Ze vallen onder het RVB. De toenemende verwevenheid in de inzet van mensen en techniek kan in de toekomst mogelijk leiden tot een heroriëntatie op de categorie Beveiliging in relatie tot huisvesting.

2.7.3 Van reactief naar proactief beveiligen

Proactief beveiligen is een trend die in het beveiligingsdomein steeds zichtbaarder wordt. Beveiligers worden bijvoorbeeld getraind in het herkennen van afwijkend gedrag (profiling), om op die manier te kunnen anticiperen op (bijna-)incidenten. Deze werkwijze wordt onderwezen in opleidingen, zoals predictive profiling. De RBO beschikt over medewerkers die zijn opgeleid voor dit specialisme en ook de markt ontwikkelt zich op dit terrein. In de aanbesteding voor Rijkswaterstaat is een bewijs van deelname/

certificaat proactief beveiligen geëist. Hierin zijn elementen meegenomen van verhoogd veiligheids- bewustzijn (Security awareness), signaleren ongewenst gedrag (afwijkingen in de patronen van normaal gedrag c.q. lichaamstaal) en gespreksvaardigheden. Overigens is het signaleren van afwijkend gedrag ook iets wat met camera’s en artificial intelligence mogelijk is.

komen tot uiting in de contracten van de categorie door marktconforme tarieven te hanteren en transparante indexatie- voorwaarden af te spreken.

(23)

2.7.4 (Rijks)verzamelkantoren

Sinds een aantal jaren wordt er centraal, Rijksbreed gestuurd op huisvesting. Daarbij wordt regelmatig gekozen voor zogenoemde (Rijks)verzamelkantoren. Deze keuze heeft een direct effect op de te realiseren beveiliging.

Het inhuizen van meerdere ministeries in een rijksverzamelkantoor kan voor de opdrachtgevers en leveranciers van beveiligingsdiensten organisatorisch en financieel gevolgen hebben. Bijvoorbeeld door overtolligheid van niet herplaatsbaar beveiligingspersoneel, zowel bij de RBO als bij een marktpartij.

Om zo goed mogelijk te kunnen anticiperen op de huisvestingskeuzes, wordt in recente aanbestedingen de huisvestingsdynamiek zo uitgebreid en transparant als mogelijk gedeeld, binnen de juridische kaders van de aanbestedingswet. Ook zijn de communicatiemomenten van huisvestingsbesluiten onderdeel van de contracten. Hierdoor kunnen leveranciers tijdig(er) inspelen op toekomstige situaties van krimp en/of verandering van opdracht.

Bij de samenvoeging van verschillende ministeries in één Rijkskantoor blijft ieder ministerie (SG/BVA) overigens verantwoordelijk voor het toezicht op de beveiliging van de eigen organisatie. De gebouw/

locatie gerelateerde beveiliging is wel de verantwoordelijkheid van de concerndienstverlener (of in geval van DBFMO soms het consortium).

Rijksorganisaties zijn soms ook gehuisvest in commerciële kantoorcomplexen die gedeeld worden met uiteenlopende (private) organisaties. Voor de toegangscontrole, beveiligingsmaatregelen, BHV-organisatie etc. levert dit regelmatig lastige vraagstukken op. Wie is op zulke locaties verantwoordelijk voor de uitvoering van welke beveiligings- en veiligheidsmaatregelen? Een generieke oplossing is niet voorhanden, dus moet maatwerk hierin een oplossing bieden.

2.8 Relevante regelgeving

Er zijn verschillende weten regelgevende kaders van toepassing op (man)beveiliging binnen het rijk.

Het voert te ver om al deze kaders hier te bespreken. Onderstaand is daarom alleen een overzicht gegeven van de regelgeving die specifiek op beveiliging relevant is.

Algemene Beveiligingseisen voor Defensieopdrachten (ABDO-2019),¹² dit document bevat de algemene beveiligingseisen die Defensie oplegt aan instellingen en bedrijven met betrekking tot het beveiligen van een Te Beschermen Belang (TBB).

BVA-stelsel Rijksdienst 2021¹³. Dit besluit vormt de basis voor de organisatie van de beveiliging van de Rijksdienst. Het Beveiligingsvoorschrift 2013 is geactualiseerd en geformaliseerd in een nieuw besluit BVA-stelsel Rijksdienst 2021. In dit besluit worden functies, taken en bevoegdheden van functionarissen werkzaam in de integrale beveiliging eenduidig omschreven alsmede een duidelijke taakverdeling tussen de domeindepartementen en BZK als stelselverantwoordelijk departement.

Code Verantwoordelijk Marktgedrag¹⁴.Opdrachtgevers (waaronder de, Rijksoverheid), opdrachtnemers, vakbonden en bemiddelaars hebben een gedragscode vastgesteld waarin zij afspraken hebben

vastgelegd over de inkoop van dienstverlenende werkzaamheden. Deze afspraken staan in de Brede Code Verantwoordelijk Marktgedrag die is ondertekend door de schoonmaak- en glazenwassersbranche, cateringbranche, verhuisbranche, beveiligingsbranche, opdrachtgevers en opdrachtnemers. Zie ook paragraaf 3.4.1.

12 Algemene Beveiligingseisen voor Defensieopdrachten (ABDO-2019) https://www.defensie.nl/onderwerpen/militaire-inlich- tingen-en-veiligheid/downloads/beleidsnota-s/2020/02/04/abdo-2019

13 BVA-stelsel Rijksdienst 2021 – Staatscourant 62845, dd. 29.12.2020.

14 Code Verantwoordelijk Marktgedrag https://www.codeverantwoordelijkmarktgedrag.nl/home/

(24)

Collectieve Arbeidsovereenkomst Particuliere beveiliging 2018-2023 (CAO.PB)¹⁵. De CAO.PB is een schriftelijke overeenkomst waarin afspraken over arbeidsvoorwaarden zijn vastgelegd die overeen zijn gekomen tussen de Nederlandse Veiligheidsbranche en één of meer werknemersorganisaties. Deze CAO heeft een grote invloed op zowel de te vormen contracten en contractimplementaties als op de feitelijke inzet van beveiligingspersoneel.

Handboek Integrale Beveiliging en Veiligheid van de Rijksdienst¹⁶. Hierin wordt bepaald aan welk minimaal niveau van integrale beveiliging en veiligheid departementen en rijksdiensten dienen te voldoen en wat dit minimale niveau inhoudt. Het Handboek is van toepassing op alle departementen en rijksdiensten. De nieuwe, geactualiseerde versie zal na de zomer van 2020 beschikbaar komen.

Normenkader Beveiliging Rijkskantoren (NkBR)¹⁷. Het NkBR is een referentiekader en baseline van de beveiligingsmaatregelen voor rijkskantoren. Het doel van dit normenkader is om te komen tot een heldere, gestandaardiseerde en eenduidige beveiliging, qua proces, maatregelen en governance bij Rijkskantoren evenals de uniforme borging en verantwoording daarvan. Het NkBR is van toepassing bij omvangrijke projecten als nieuwbouw, renovatieprojecten en masterplanprojecten. De Expertgroep Fysieke Beveiliging heeft het normenkaderontwikkeld in opdracht van DGOO en ziet toe op de naleving.

Rijkshuisvestingsstelsel voor kantoren, specials en Defensie¹⁸. Het rijkshuisvestingsstelsel regelt de huur-verhuurrelatie tussen de departementen en het Rijksvastgoedbedrijf voor de rijkskantoren en specials. In het Rijkshuisvestingsstelsel zijn afspraken vastgelegd over de verantwoordelijkheden ten aanzien van de uitvoering van de beveiliging.

Baseline Intern Persoonsgericht Onderzoek na een integriteits- of beveiligingsincident (BIPO).

Deze baseline bevat basisnormen voor het melden en persoonsgericht onderzoeken van integriteits- en beveiligingsincidenten. Hij is van toepassing op de gehele Rijksoverheid (met uitzondering van Defensie en Politie) en alle personen die daarbinnen werkzaam zijn. Deze baseline is ook van toepassing op onderzoeken waarbij op voorhand niet direct personen als betrokkene kunnen worden geduid of aangewezen.

15 CAO PB 2018-2023 https://www.veiligheidsbranche.nl/

16 Handboek Integrale Beveiliging is nog onder besluitvorming ICBR (stavaza dd. 06102020)

17 NkBR https://wetten.overheid.nl/BWBR0038279/2016-07-16, ( stavaza dd. 21102020 versie 3.0 is in besluitvorming )

18 (Informatie over) Rijkshuisvestingsstelsel https://wetten.overheid.nl/BWBR0038279/2016-07-16