vir voorgele

niE AANDEEL

VAN

DIE SENTRALE REGERING

IN

DIE

SUID-AFRIKAANSE

ONDERWYSSTELSEL

VIR

BLANKES

'N VERHANDELING

voorgele deur

'

BAREND

CRONJE

1

B.A.

9

B.Ed.

TER

VERVULLING

VAN

DIE

VEREISTES

VIR DIE

GRAAD

MAGISTER EDUCATIONIS

aan die

POTCHEFSTROOMSE UNIVERSITEIT

vir

CHRISTELIKE HOeR ONDERVITS

1

POTCHEFSTROOM

JANU.clRIE 1973

HOOFSTUK

I I I

INHOUDSOPGAWE

INLEIDING

BLADSY

1 - 13.

Ao PROBLEEMSTELLING

1

1. Motivering en doe1ste11ing

1

2. Afbakening

6

B. BEGRIPSBEPALING

9

1. Die·sentra1e Regering

9

2.

Die Sentra1e Regering se onderwysdepartement

9

3.

Die aandee1 van die Sentra1e Regering in die

Suid-Afrikaanse onderwysste1se1

4. Soorte onderwys ·

C. METODE VAN ONDERSOEK'

1. A1gemeen

2. Spesifiek

10

11

11 11 12

DIE ONTSTAAN EN GESKIEDENIS VAN DIE

UNIE-ONDERWYSDEPARTEMENT

14 - 40

A. DIE TOTSTANDKOMING VAN DIE

UNIE-ONDERWYS-DEPARTEMENT

B. DIE PROBLEEM IN VERBAND MET DIE BEHEER VAN

DIE ONDERWYS

1. Die skepping van

'n

gedesentra1iseerde of

federa1e onderwysste1se1

2. Onduide1ikheid oor die term "hoer.onderwys"

. 14 .

15

15

lei

~ot 'n

wet1ike formu.1ering daarvan

17

3.

Onsekerheid oor die beheer van

~ie

onderwys

20

C. DIE UNIE-ONDERWYSDEPARTEMENT NEEM DIE EEHEER

OOR NYWERHEIDSKOLE IN 1917 OOR.

·22

HOOF'STUK

:BLADSY

D. DIE NUV\TE O:MSKRYVVING VAN HOeR ONDERWYS LEI

TOT DIE OORN1ill1E VAN TEGNIESE KOLLEGES IN

l923

E. DIE OORNll.JVIE VAN :BEROEPSONDERWYS VANAF DIE

PROVINSIES IN l925 DEUR DIE

UNIE-ONDERWYS-23

DEPARTEMENT

24

l. Voorspel tot die oorname

24

2. Redes vir die oorname

25

a. Die gebrek aan koordinasie

25

b. Finansiele oorwegings

27

c.

:Beroepsonderwys het onder die provinsies

nie tot sy reg gekom nie

28

d. Die Unie-Onderwysdepartement het reeds die

die terrein van beroepsonderwys betree

29

F. DIE ROL VAN DIE UNIE-ONDERWYSDEPARTEMENT IN DIE

VERDEELDE :BEHEER OOR DIE

ONDER\~S

NA l925

30

l. Die omvang en betekenis van die oorname van

beroepsonderwys in l925

30

2. Die Roos-kommissie en.die gedagte om

beroeps-onderwys aan die provinsies terug te gee

33

3. Konsolidering van die beheer cor die onderwys

in die dertiger- en veertigerjare

·4. Die De Villiers-verslag van l9,48

35

36

III

'N TYDPERK

Vi~

UIT:BREIDING EN KONSOLIDASIE VOLG

ONDER DIE DEPARTEMENT

Vl\.N

ONDERWYS

₉

KUNS EN

WETENSKAP

4l -

62

A.

DIE UNIE-ONDERWYSDEPARTEMENT :BREI

SY

FUNKSIES

UIT EN WORD DIE DEPAETEMENT

VAN

ONDERVITS?

KUNS EN WETENSKAP

.ii.

HOOFSTUK

::SLADSY

::S. 'N OORSIG OOR DIE FUNKSIES VAN DIE DEPARTEMENT

V.AN ONDERWYS

9

KUNS EN WETENSKAP

43

1. Onderwys

43

a. Departemente1e inrigtings

43

b. Gesubsidieerde inrigtings

44

2. Administratiewe inste1lings

45

a. A1gemeen

45

b. Hu1pdienste

46

c. Koordineringsdienste

47

d. Skake1dienste

48

C.

DIE DEPARTEIVIENT VAN ONDERWYS

9

KUNS EN VVETENSKAP

KONSOLIDEER SY ::SEHEER OOR. ::SEROEPSONDERWYS

49

1. Die ste1se1 van verdeelde beheer kom opnuut

onder die soek1ig gedurende die

vyftiger-jare

49

2. Die Wet op

::Se~oepsonderwys

van 1955

51

3. Oorname van outonome tegniese ko11eges

deu~

...

die Sentrale Regering

52

D. DEPARTEMENTE VIR NIE-::SLANKES NEEIVI SEKERE SKOLE

Vli.N

DIE DEPARTEIVIENT VAN ONDERWYS

₉

KUNS

ENWWETEN-SKAP OOR

-E. 'N VERGELYKING VAN DIE ONDERVVYS ONDER DIE ::SEHEER

VAN DIE DEPARTEMENT VAN ONDERVVYS

9

KUNS EN

YVETEN-SKAP MET Die ONDER DIE ::SEHEER VAN DIE

PROVIN-SIALE ONDERVITSDEPARTEMENTE

1. Verski11ende owerhede in Suid-Afrika is

ver-antwoorde1ik vir onderwys

2.

•n

Verge1yking van die onderwysdiens te wat

deur die Provinsies en die Departement van

55

55

55

Onderwys

2

Kuns en Wetenskap aangebied is

56

HOOFSTUK

J3LADSY

3.

•n

Verge1yking van die administrasie van die

onderwys van die provinsia1e

onderwysdepar-temente met die administrasie van die

Sentra1e Onderwysdepartement

60

IV.

DIE ONTSTAAN VAN 'N NASIONALE ONDERWYSBELEID EN

DIE STIGTING VAN DIE DEPARTEMENT VAN NASIONALE

OPVOEDING

63 - 89

A. VROEeRE POGINGS OM DIE VERSKILLENDE

ONDERWYS-DEPARTEMENTE

SE

WERK TE

KOoRDINEER

J3. DIE STIGTING VAN DIE NASIONALE ADVISERENDE

. ONDERWYSRAAD LEI TOT DIE BEeiNDIGING VAN DIE

63

STELSEL

VAN VERDEELDE

BEHEER

66

1. Die totstandkoming van die Nasiona1e

Onder-wysadviesraad

2. Die

op1ossing van die vraagstuk van verde

e

1d

e

66

beheer.

68

C.

'N NffiVE J3EDEtiNG WORD IN 1968 INGELUI

71

1.

In1eiding

71

2. Nuwe wetgewing en die betekenis daarvan

72

a. Die Wet

op

Nasiona1e Onderwysbe1eid

9

1967

72

b.

Die

Wet

op

Gevorder

de

T

egn

ies

e

Onderwys

9

1967

74

c.

Die Wet

op

Onderwysdienste

9

1967

75

3.

Die

verd

e1i

ng van die D

epa

rtement

van

Onder-wys9

Kuns en Wetenskap

in

die

Departement

van Boer Onderwys en die Departement van

HOOFSTUK BLADSY

v

4.

Die totstandkoming van die Departement van Nasionale Opvoeding

D. FINANSIERING VAN DIE ONDERWYS DEUR DIE

79

SENTRALE REGERING 81

1. Algemeen 81

2. Finansiering van onderwys op provinsiale

vlak 83

3o Die Departement van Nasionale Opvoeding 84

BEROEPSONDERWYS 90 - 132

A. DIE WET LIKE OMSKRYWING VAN BEROEPSONDERVVYS 90 B. DIE ADMINISTRASIE VAN TEGNIESE EN

EEROEJ-~.-ONDERVITS ONDER PROVINSIA~E BE~TUUR TOT 1925 94

1, kaapprovinsie 94

2. Transvaal 95

3.

Oranje-Vrystaat 97

4.

Natal 99

Co BEROEPSONDERVTYS ONDER DIE SENrRALE REGERING 100

1. Algemeen 100

2. Soorte oeroepskole 103

a. Hoer tegniese skole 103

o. Hoer handelskole 107

c. Hoer handel- en tegniese skole d. Hoer huishoudskole

e. Landoouskole

f. Voortsettingsklasse

g. Nasionale Amoagskool vir Vakmanne h. Vakleerlingskole 109 110 112 113 117 119 i. Staatsondersteunde oeroepskole (Vakskole) 121

j. Private oeroepskole 123

HOOFSTUK

VI

:BLADSY 3. ·Die herwaardering van beroepsonderwys onder

onder beheer van die Sentrale Regering 124 D. DIE OORNAME VAN BEROEPSKOLE DEUR DIE

PROVIN-SIALE ONDERWYSDEPARTEMENTE OP 1 APRIL 1968. 131 KOLLEGES VIR GEVORDERDE TEGNIESE ONDERVITS 133 - 186

A. INLEIDING 133

1. Die tegniese kolleges het in 1968 kolleges

vir gevorderde tegniese onderwys geword. 133 2. Staatsondersteunde kolleges vir gevorderde

tegniese onderwys 134

3. Staatsbeheerde kolleges vir gevorderde

tegniese onderwys 135

B. DIE GE.SKIEDENIS VAN DIE TEGNIESE KOLLEGES

VANAF 1922 TOT 1968 135

1. Die historiese agtergrond van die tegniese

kol1eges voor 1922 135

2. Die oorname van die tegniese kolleges deur die Unie-Onderwysdepartement as

semi-auto-nome inrigtings 137

3. Die Hoger Onderwijs Wet, 1923 (Wet No. 30

van 1923) 138

. 4~ Die era van semi-outonome bestuur 9 1923

-1955

a. Groei van die tegniese kolleges

b. Die status van die tegniese ko1leges

139 139

kom in die gedrang 143

5. Die Departement van Onderwys, Kuns en Weten-skap begin om die tegniese kol1eges as

HOOFSTUK BLADSY 6. Die tegniese ko11eges begin hu11e a1 meer

toespi ts op na·-matriku1asie-op1eiding. 14 7 a. Die oornamebe1eid verminder die ko11eges

se sub-:matriku1asie-werk

b. Die op1eiding van onderwysers in tegniese 147

en ambagsoqderrig 149

c. Die op1eiding van tegnici verander die

ro1 van die ko11eges 149

C. KOLLEGES VIR GEVORDERDE TEGNIESE ONDER~ITS 152

1. In1ei_ding 152

2. ·Die administrasie van staatsondersteunde ko11eges

a. Enke1e aspekte van die administrasie van staatsondersteu.nde tegniese ko11eges

155

voor 1968 155

b. Die beheer van die.Sentrale Regering in die administrasie van ko11eges vir

ge-vo.rderde tegniese onderwys 160

(1) A1gemeen 160

(2) Die Raad van •n ko11ege 162 (3) Die Sturlieraad van n ko11ege 163 (4) Diensvoorwaardes van die.personee1 163 (5) Inspeksie van ko11eges 164 (6) Diverse aange1eenthede 164

(7) Subsidiering 165

D. DIE AKADEivUESE FUNKSIES VAN DIE KOLLEGES VIR

GEVORDERDE TEGNIESE ONDERWYS 167

1. Die ko11eges vir gevorderde tegniese

onder-wys bied •n wye verskeidenheid van op1eiding 167

HOOFSTUK VII a. Vo1tyds b. Korttermynvo1tyds c. Stapell{ursu.sse d. Groepop1eiding e. Deeltydse kursusse f. Korrespondensieku.rsu.sse

2. Kursusse wat deur d.ie ko1leges vir gevor-derd.e tegniese onderwys aangebied. word 3. Die opleiding van tegnici

a. Wat is tegnici-op1eid.ing? b. Kursu.sse vir tegnici

4. Onderwysersop1eiding a. Historiese agtergrond b. A1ge:meen c. Soorte onderwysersop1eiding :SLADSY 169 169 169 169 169 170 170 174 174 175 178 178 181 184 KINDERWETSKOLE 187 - 214 A. NYWERHEIDSKOLE 187 1. A1gemeen 187

a. Die funksies en o:mskrywing van •n

nywer-heidskoo1 · 187

b. Sorgbehoewendheid 188

c. Die kommitering van~ kind na ~

nywer-heidskoo1 en sy u~tp1asing u~t d.ie skoo1 190 d. Die onderwys in nywerheidskole is

beroepsgerigte onderwys 2. Die beheer oor nywerheidsko1e

a. Nywerheidsko1e onder die beheer van die Departement van Gevangenisse vanaf

1913 - 1917

192 194

HOOFSTUK

b. Nywerheidskole onder die beheer van die Sentrale Regering

(l) Die oorname van nywerheidskole deur

J3LADSY

195

die Unie-Onderwysdepartement in 1917 195 (2) Die Kinderwet van 1937 konsolideer

vorige wetgewing en verbeter die

nywerheidskoolstelsel 197

(3) Die Kinderwet van 1960 202

3. Slot 203

J3. VERJ3ETERINGSKOLE 205

l . Algemeen 205

a. Die funksies en omskrywing van •n ver-beteringskool

b. Die administrasie en organisasie van

205

verbeteringskole 207

2. Die beheer oor verbeteringskole 210 a. Verbeteringskole onder die beheer van

die Departement van Gevangenisse tot.

1934 210

b. Verbeteringskole onder die beheer van die Sentrale Regering se onderwys-departement (l) Die oorname in 1934 ( 2) Wetgewing 3. Slot ix 211 211 212 213

HOOFSTUK VIII

BLADSY

BUITENGEWONE ONDERWYS 215 - 253.

A. OMSKRYWING VAN BUITENGEWONE ONDERWYS B. BUITENGEWONE ONDERWYS VOOR 1925

C. BUITENGEWONE ONDERWYS NA OORNAME DEUR DIE UNIE-ONDERWYSDEPARTEMENT IN 1925

1. Die oorname

2. Wet No. 29 van 1928 oring meer eenvormigheid in die oeheer oor spesia1e sko1e

3. Die oeheer oor ouitengewone onderwys word verstewig na die iriwerkingtreding van Wet No. 9 van 1948 · .

D. ENKELE ASPEKTE VAN DIE WET OP ONDERWYSDIENSTE

215 218 220 220 221 225

1967 MET BETREKKING TOT BUITENGEWONE ONDERVITS 231 1. Verk1aring van inrigtings tot ondersteu.nde

sko1e 231

2. Diensvoorwaardes van personee1 oy staats-ondersteu.nde sko1e

3. Inspeksie

4. Bevoegdhede·van die Departement van Nasiona-1e Opvoeding met oetrekking tot gestremde

232 232

kinders 232

5. Samevatting 233

E. SKOLE WAT BUITENGEWONE ONDERVITS VERSKAF 234

1. Inleidirig 234

2. Departemente1e spesia1e sko1e 239 a. Sko1e vir neuro1ogies-gestremde kinders 239 o. Sko1e vir epi1eptiese kinders 240

HOOFSTUK

IX

3. Staatsondersteunde spesiale skole a •. Skole vir neu.rologies-gestremde

BLADSY 240

kinders 240

b. Skole vir sintu.iglik-gestremde kinders 24l

(l) Algemeen 24l

(2) Skole vir gehoorgestremdes 242

(3) Skole vir gesiggestremde kinders 246

F. SLOT 250

BEVINDINGS EN AANBEVELINGS 254 - 27l A. 'N KRITIESE WAARDERING VAN DIE AANDEEL VAN

DIE SENTRALE REGERING IN DIE SUID-AFRIKAANSE ONDERWYSSTELSEL

l . Die Sentrale Regering as verskaffer van be-· paalde onderwysdienste

254

254-2. Die Sentrale Regering as finansier van

onder-onderwys 257

3. Die Sentrale Regering as beleidmaker en wetgewer

B.

BEVINDINGS EN AANBEVELINGS l. Algemeen

a. Die l967-wetgewing beeindig die onseker-heid met betrekking tot die beheer oor die onderwys

b. Die Departement van Nasionale Opvoeding .moet verantwoordelik wees vir alle vorms van gespesialiseerde onderwys

c. Opleiding in onderwysadministrasie en skoolbestuu.r xi 260 260 260 262 265

HOOFSTUK

2. Eeroepsonderwys

3.

Kolleges vir gevorderde tegniese ondervzys en ander inrigtings wat beroepsopleiding verskaf

4.

Buitengewone onderwys

5.

Kinderwetskole ---000---ELADSY 266 268 269 271

OPGAWE VAN TABELLE

TABEL

I

BLADSY

-INRIGTINGS AAN DIE ffifiE-ONDER'NYSDEPARTETlliNT

OORGE-DRA AAN DIE EINDE VAN

1925

II

UITGAWES VAN DIE DEPARTEMENT TEN OPSIGTE VAN

DEPAR-30

TEMENTELE INRIGTINGS,

1967/1968

44

III

UITGAWES VAN DIE DEPARTEMENT TEN OPSIGTE VAN

STAATS-ONDERSTEUNDE INRIGTINGS

9.

1967/1968

45

IV

DEPARTEMENT VAN NASIONALE OPVOEDING:

AANTAL

INRIG-TINGS, STUDENTE EN LEERLINGE (BLANKES),

1970

80

V

DIE ONDERWYSUITGAWES VAN DIE REPUBLIEK VAN

SUID-AFRIKA9

1956 - 1966

82

VI

PROVINSIALE ONDERVITSUITGAWES

1970 - 1971

84

VII

ONDERWYSUITGAWES VAN DIE SENTRALE REGERING SE

ONDERVITSDEPARTEMENT

9

1930 - 1970

VIII

FUNKSIES EN UITGAWES VAN DIE DEPARTEMENT VAN

NA-SIONALE OPVOEDING (AFDELING HOeR ONDERWYS ).,

86

. 1970 - 1971

87

IX

EENHEIDSKOSTE PER LEERLING/STUDENT VAN DIE

ONDERwYS-INRIGTINGS VIR BLANKES VAN DIE SENTRALE EN

PROVIN-SIALE ONDERVITSDEPARTEMENTE SE ONDERWYSINRIGTINGS

IN

1967 .

88

X

DEP.ARTEMENTELE BEROEPSKOLE

~

AANTAL INRIGTINGS

EN

LEERLI~GE,

1930 - 1965

101

XI

VOORTSETTINGSKLASSE

~

_{AANTAL INRIGTINGS EN STUDENTE 9}

1930 - 1970

116

XII

STAATSONDERSTEUNDE VAKSKOLE

~

AANTAL INRIGTINGS EN

LEERLINGE,

1930 - 1967

XIII

GROEI VAN DIE TEGNIESE KOLLEGES,

1926 - 1946

XIV

DOSERENDE PERSONEEL EN STUDENTE VERBONDE AAN

TEG-NIESE KOLLEGES,

1935 -

~955

XV

SEMI-OUTONOME

~EGNIESE

KOLLEGES.

AANTAL INRIGTINGS

122

140

142

EN STUDENTE 9

1955 - 1968

148

TABEL

BLADSY

XVI

STAATSONDERSTEUNDE

KOLLEGES~

AANTAL INRIGTINGS.

EN LEERLINGE/STUDENTE

5

1930 - 1970

155

XVII

GESUBSIDIEERDE KOLLEGES VIR GEVORDERDE TEGNIESE

ONDERWYS:

GESAW~NTLIKE

STAAT VAN INKOMSTE EN

UITGAWES, 1970

XVIII

AANTAL STUDENTE WAT AS ONDERVITSERS BY KOLLEGES

ONDER BEHEER VAN DIE SENTRALE REGERING OPGELEI IS?

166

1947 - 1958

180

XIX

ONDERVVYSERSOPLEIDING (VOLTYDS EN DEELTYDS) AAN DIE

INRIGTINGS ONDER DIE DEPARTEMENT. SE BEHEER?

1966. - 1970

XX

KLASSIFIKASIE VAN NYWERHEIDSKOLE

XXI

NYWERHEIDSKOLE

~

AANT.AL INRIGTINGS EN LEERLINGE?

183

201

1930 - 1970

204

XXII

VERBETERINGSKOLE

~

AANTAL INRIGTINGS EN LEERLINGE?

1935

~

1970

214

XXIII

SPESIALE SKOLE:

AANTAL VOLTYDSE LEERLL1'ifGE SOOS OP

DIE EERSTE DINSDAG IN MAART 1970

XXIV

SKOLE VIR GEHOORGESTREMDES:

STANDERDVERDELING VAN

VOLTYDSE LEERLINGE

9

1966 - 1970

XXV

SKOLE VIR GESIGGESTREMDESg

STANDERDVERDELING VAN

VOLTYDSE LEERLINGE

9

1966 - 1970

XXVI

BUITENGEWONE ONDERWYS

~

AANTAL INRIGTINGS F.N

LEER-LINGE

9

1930 - 1970

XXVII

'N VERGELYKING VAN DIE KOSTE PER LEERLING VAN BLANKE

LEERLINGE IN PROVINSIALE LAER- EN HOeRSKOLE MET DIE

KOSTE PER LEERLLNG VAN LEERLINGE IN DIE ELIZABETH

CONRADIE-SKOOL VIR LIGGAAMLIK-GESTREMDES

xiv

237

243

249

251

252

TABEL

BLADSY

XXVIII

DIE ONTWIKKELING VAN.DIE VERSKILLENDE

ONDERVITS-DIENSTE (DEPARTEMENTELE EN STAATSONDERSTEUNDE)

ONDER DIE SENTRALE REGERING SE BEHEER?

1930 - 1970

255

XXIX

DEPARTEMENT VAN NASIONALE OPVOEDING

~

EICSAMEN-AFDELING

~

STATISTIEK? 1971

256

OPGAWE VAN BYLAES

BYLAE

I

BLADSY

HANDELSVAKKE WAT INGESLUIT WORD IN

"BEROEPS-ONDERWYS

11

_{SOO S OMSKRYF IN ART IKEL 1·. (}

_{i v ) (a)}

VAN WET NO. 41 VAN 1967

II

AMBAGTE WAARIN OPLEIDING VERSKAF WORD IN

"BEROFPSONDERWYS" SOOS OMSKRYF IN ARTIKEL 1.(iv)(b)

272

VAN WET NO. 41 VAN 1967.

273

III

BEROEPSKOLE ONDER DIE BEHEER VAN DIE

PROVIN-SIALE ONDERWYSDEPARTEMENTE, 1972

'· .

274

IV

LOOPBANE WAARIN DIE PRETORIASE KOLLEGE VIR

GEVORDERDE TEGNIESE ONDER\tiJYS OPLEIDING

VERSKAF

276

v

STAATSONDERSTEUNDE SPESIALE SKOLE

SUBSIDIEFORMULE

9

1971

279

DANKBETUIGING

By die afronding en aanbieding van hierdie werk is dit my begeerte om hier op gepaste wyse·my hartlike dank te betuig teenoor diegene wat dit vir my moontlik gemaak het om hierdie werkstuk te kan voltooi. Gewillige hande en bemoedigende woorde langs die pad bet die las ligter en

die taak soveel aahgenamer gemaak.

Allereers wil ek my studieleier~ prof. A.G. Coetsee bedank. Sy nugtere uitkyk op sake en sy bebeersde leiding bet gebelp om rigting aan die navorsingswerk te geea Ook bet sy bereidwilligheid om sy vakansiegerief op te offer

dit moontlik gemaak dat bierdie werk nou. voltooi kan wees. Aan alle personeel van die verskillende biblioteke waar ek vir hu.lp moes aanklop₉ wil ek dankie se vir bulle eindelose geduld en beJ_eefdbeid.

Dit is- ook my innige begeerte om my vroutjie te bedank vir haar aandeel in hierdie werk. Sy was die besielende krag agter my werk. Haar intense belangstelling en

onder-steuning7 selfs onder moeilike omstandigbede 9 was vir my

meer werd as wat ek in woorde kan se. Dankie ook vir al die baie tikwerk. Ook wil ek my familie en vriende bedank vir hulle opregte belangstelling en bulp wat die afhandeling van die verbandeling moontlik gemaak het.

Ten slotte is ek daarvan bewus dat alleen die genade van die Allerhoogste my tot hierdie werk in staat gestel bet.

,

B. CRONJE

Januarie

1973 ..

Hiermee .wil ek hierdie verhandeling aan my vrou

en twee kindertjies wat soveel moes opoffer? opdra.

xix

Hiermee verklaar ek dat hierdie verhandeling my eie iso oorspronklike werk

&_~,_,:

I