Vraag nr. 23 van 2 oktober 1996
van de heer JOS STASSEN
Orgelpatrimonium – Romantische orgels
Vlaanderen heeft een belangrijk orgelpatrimoni-u m . Door een jarenlange inventarisatie is dit patri-monium in kaart gebracht.
De laatste jaren werden er ook belangrijke orgels gerestaureerd.
Toch zouden er volgens sommigen hiaten zijn in ons orgelpatrimonium.
Zo zouden er weinig echt goede "romantische orgels" in Vlaanderen zijn (geschikt voor muziek van Widor bijvoorbeeld). Hoe subjectief de inschatting ook is van het begrip "goed romantisch o r g e l " , een zekere toetsing kan men toch doen aan de hand van het aantal compactdiscs met muziek van Wi d o r, Reger en anderen die op V l a a m s e orgels zijn opgenomen, of veeleer aan de hand van het ontbreken van zulke opnames.
Om dit hiaat in ons orgelpatrimonium te verhel-pen, kunnen twee pistes worden bewandeld.
Men kan een degelijk bestaand orgel dat daarvoor in aanmerking komt restaureren, zo dat al in Vlaanderen te vinden zou zijn uiteraard; als het daarbij gaat om een beschermd monument kan een restauratiepremie het dossier versnellen.
Of men kan een nieuw orgel bouwen. Ook al zijn er bij mijn weten op de begroting van de minister geen kredieten uitgetrokken voor nieuwbouw van o r g e l s, de betrokken diensten zouden een initiatief kunnen nemen in die richting, of er zou volgend jaar een specifiek krediet kunnen worden uitge-trokken.
Uiteraard is het begrip "romantisch orgel" vrij ruim en zal naargelang het concept van zo’n nieuw orgel sommige muziekliteratuur al beter tot zijn recht komen dan andere, maar nu lijkt het in Vlaanderen toch zoeken naar een orgel waarop men bijvoorbeeld Widor of Messiaen kan spelen. 1. Welke maatregelen heeft de minister genomen
om dit eventueel hiaat in ons orgelpatrimonium op te vullen ? Komen er bestaande orgels in aanmerking om gerestaureerd te worden ten-einde over een goed romantisch orgel te beschikken ?
2. Welke initiatieven heeft de minister eventueel genomen om de nieuwbouw van zo’n orgel te stimuleren ?
3. Beschikt de minister over een lijst van de Vlaamse romantische orgels ?
4. Beschikt de minister over informatie met betrekking tot compactdiscs die eventueel met deze orgels zijn opgenomen ?
Antwoord
1. Men denkt ten onrechte dat er een tekort zou zijn aan romantische orgels in ons beschermd orgelpatrimonium.
Er zijn heel wat romantische instrumenten beschermd en dikwijls omvangrijke instrumen-ten. Men denke bijvoorbeeld aan de kathedraal van Antwerpen, de Niklaaskerk en de Sint-Stefanuskerk in Gent, de abdijkerk in Av e r b o-d e, o-de Sint-Jozefkerk in A a l s t , e n z o v o o r t . O p deze orgels is het spelen van klassiek-romanti-sche literatuur zeer goed mogelijk.
Van de vermelde orgels zijn er reeds twee geres-taureerd (Antwerpen en A a l s t ) , van de drie overige zijn restauratiedossiers voorbereid en Gent Sint-Stefanus wordt binnenkort in uitvoe-ring gesteld.
In het verleden werd reeds een aantal kleinere romantische instrumenten gerestaureerd, z o a l s in Merchtem, O v e r m e r e, S i n t - P i e t e r s - K a p e l l e, Gent Sint-Anna, Gent Karmelietenkerk, H a s-selt Heilig Hart, Tienen Onze-Lieve-Vrouw-ten-Poel.
Voor de laat-romantische orgelliteratuur (bv. Max Reger) zijn genoemde instrumenten even-wel minder geschikt. En met betrekking tot de moderne werken (zoals van O. Messiaen) is een heel ander type dan het romantische noodzake-lijk.
Het blijkt dus alleszins dat binnen de monu-mentenzorg wel degelijk initiatieven zijn geno-men om romantische orgels met monugeno-mentale waarde te restaureren en te revaloriseren. 2. Binnen de monumentenzorg is er uiteraard
geen mogelijkheid om de zuivere nieuwbouw van orgels te stimuleren, omdat daartoe geen enkele decretale grondslag bestaat en evenmin een budget. Dit geldt evenzeer voor de cultuur-begroting.
3. In de inventarissenreeks van het orgelpatrimo-nium in Vlaanderen zijn talrijke romantische orgels, grote en kleine, opgenomen.
Een volledige lijst kan echter nog niet worden opgesteld, omdat enerzijds de inventarisatie van orgels in bepaalde arrondissementen, alsook in klooster-, college- en privé-kerken of -kapellen, nog niet voltooid is, en anderzijds omdat de aflijning van wat een "romantisch orgel" wordt genoemd zeer moeilijk te maken is, gezien de vele overgangsvormen.
Hierbij moet evenwel worden opgemerkt dat niet alle zogenoemde romantische orgels monu-mentale waarde bezitten en voor bescherming vatbaar zijn.
4. Inzake opnames op compactdisc moet erop worden gewezen dat het ministerie van de Vlaamse Gemeenschap hiertoe reeds jaren geleden initiatieven heeft genomen en dat die voor de toekomst een blijvend vervolg zullen kennen.
Er bestaan reeds cd-opnames van volgende romantische orgels : A n t w e r p e n , kathedraal ; Gent, Karmelietenkerk ; Hasselt, Heilig Hart. Ze zijn te verkrijgen in de gewone muziekhan-del (label R. Gailly) en bij de Stichting Monu-menten en Landschappen.
