CHRISTELIJK- H.ISTORISCHE UNIE
JAARBOEKJE 1936
N.V. DRUKKERIJ C. BLOMMENDAAL 's-GRAVENHAGE
VERJAARDAGEN DER LEDEN VAN HET VORSTELIJK HUIS.
30 April (geb. 1909): H. K. H. Juliana Louise Emma Marie Wilhelmina, Prinses van Oranje-Nassau, Hertogin van Mecklenburg, enz. enz., Dochter van H. M. Wilhelmina, Koningin der Nederlanden, en Wijlen Z. K. H. Hendrik, Prins der Nederlanden.
31 Augustus (geb. 1880): H. M. Wilhelmina Helena Pauline Maria, Koningin der Nederlanden, Dochter van Wijlen Z. M. Willem III en Wijlen H. M. de Koningin-Moeder.
CHRISTELIJKE FEESTDAGEN.
Nieuwjaar 1 Januari.
Goede Vrijdag 10 April.
Paschen 12 en 13 April.
Hemelvaartsdag 21 Mei.
Pinksteren 31 Mei en 1 Juni.
Kerstmis 25 en 26 December.
PAASCHDAGENTABEL in de eerstkomende 65 jaren
24 I Maart 1940 9 April I 1939- 44-50
25 1951 10 1955-66-77
26 1967-78-89 11 1971-82-93
2ti 1937-48 12 199H
29 1959-64-70 13 1941-52
30 1975-66-97 14 1963- 6!:1-74
31 1991 15 1979-90
1 April 1945-56 IG 1995
:2 1961-72 17 1938-49-60
3 1983-88-94 18 1954-65-76
4 1999 19 1981-87-92
f> 1942-53 21 1946-57
6 1947-58- 69-HO 22 1962-73-83
7 19Hf> -96 23 2000
2f> 1943
KALENDER VOOR HET JAAR 1936
I JANUA.RI I FEBRUARI I MAART
z. - fl 12 19 26 - 2 9 16 23 1 8 15 22 29 M. - 6 13 20 27 - 3 JO 17 24 2 9 16 23 30 D. - 7 14 21 28 - 4 11 18 25 3 10 17 24 31
w. 1 8 1fl 22 29 - fl 12 19 26 4 11 18 2ii - D. 2 9 16 23 30 - 6 Ja 20 27 5 12 19 26 -
V. 3 10 17 24 31 - 7 14 21 28 6 13 20 27 -
z. 4 11 18 2;) - 1 8 1 f> 22 29 7 14 21 28 -
: i I
' APRIL MEI JUNI
I
z. - 5 12 19 26 - 3 10 17 24 31 - 7 14 21 28 M. - (j 13 20 27 - 411 18 25- 1 8 15 22 29 D. - 7 14 21 28 - fl 12 19 26 - 2 9 16 23 30
w. 1 H 15 22 29 - (j 1:1 20 27 - 3 10 17 24 -
o. 2 9 16 23 30 - 7 11 21 28 - 4 11 18 25 -
v. 3 10 17 24 - 1 8 1f> 22 29 - 5 12 19 26 -
z. 4 11 18 25 - 2 9 1G 23 30 - I 6 13 20 27 -
I JULI I AUGUSTUS I SEPTEMBER
z. - ii 1:2 19 2() - 2 !l 1G 23 30 - 6 1:1 20 27 M. - () 13 20 27 - 3 10 17 24 ;n - 7 14 21 28 D. - 7 14 21 28 - 4 IJ 18 2;)- 1 8 1;) 22 29
w. 1 8 1;) 22 29 - 5 12 19 2() - 2 9 1() 23 30 D. 2 9 l(j :23 30 - (i t:l 20 27 - 3 10 17 24 - V. 3 10 17 24 31 - 7 1-1 21 28- 4 11 18 2;) -
' z. 4 11 18 2;) - 1 H lf> 22 29 - fi 12 19 26 -
I '
I OCTOBER NOVEMBER I DECEMBER
I
z. - 4 11 1H 2ii 1 H )i'l 22 29 - () 13 20 27 M. - ó 12 19 26 2 9 11) 23 30 - 7 14 21 28 D. - G 13. 20 27 3 10 11 24 - 1 8 111 22 29
w. - 7 14 :21 28 4 11 lH 2;) ~ ...
2 9 16 23 30 -
D. 1 8 15 22 29 5 12 19 26 - 3 10 17 24 31 V. 2 9 16 2:1 30 6 13 20 27 - 4 11 18 25 -
z. 3 10 17 24 31 7 14 21 28 - ii 12 19 26 -
Daar
..
IS
het saamhoorigheidsgevoel m onze Unie nog niet voldoende
ontwikkeld,
maar een
nog moet worden aangewakkerd, rust op veler schouders
taak. leder weldenkend
Christel i ik-Historisch
persoon kan die verstaan, door zich bii de keuze van zijn
Dagblad
te laten leiden, door de beginselen die hij voorstaat en anderen op te wekken tot het lezen van :
,,DE NEDERLANDER"
Proefnummers worden GRATIS 10 dagen verstrekt.
VERSLAG
van den Secretaris der Unie over het 1aar 1935.
Het jaar 1935 was, op politiek gebied, een jaar van drukken arbeid en van velerlei ervaring. Ook in de Christelijk-Histori- sche Unie was het vroeg-op en laat-naar-bed. Eiken dag weder luidde de wandtekst:
Zonder zorgen Zijn wij morgen!
Maar dien dag moest nog even flink worden aangepakt.
Trouwens:
"Slechts wie wakker steeds waakte Op tijd'lijken post;
Wordt, op last van zijn Koning, Op tijd afgelost."
Om lijn en kleur te brengen in het beeld van het vele, dat gedurende het jaar 1935, ·in de Unie de geesten gespannen hield en de harten vervulde, noemen wij een zestal data, in chronologische volgorde:
I. Woensd,ag, 3 April, Alg. Vergadering te Amsterdam.
II. Wloensdag, 17 April, Stemming voor de Prov. Staten.
III. Woensdag, 19 Juni, Stemming voor de Gemeenteraden.
IV. 18 tot 20 Juli, Zomerconferentie te Lunteren.
V. 23 tot 31 Juli, Kabinets-Crisis.
VI. Vrijdag, 26 Juli, Stemming voor de Eerste Kamer.
Het gaat met het lezen dezer data en feiten uit het leven der Unie, als met de jaartallen en gebéurtenissen, die wij op school uit ons chronologie-boekje leerden. Deze begonnen voor ons eerst te leven als "mijnhee1r", al vertellend, ons de toe- dracht en den samenhang der dingen had doen zien. Zóó moge ook de geschiedschrijver der Unie, op elk der genoemde data en feiten iets dieper ingaan.
De Algemeene Vergadering was, ge,lijk alle jaren, voor velen het hoogtepunt in het leven der Unie.
De vergadering was druk bezocht. Het aantal deelnemers was ongeveer gelijk aan de getallen in de jaren 1927-1931, doch iets lager dan de cijfers van de laatste drie jaren. Een en ander moge blijken uit de hiervolgende staten:
OVERZICHT VAN HET AANTAL DEELNEMERS AAN DE ALGEMEENE VERGADERINGEN.
Stemge-
Algemeene Aantal rechtigde Aantal
Vergadering bezoekers leden stemmén
31 October 1918 180 155 268
13 Juni 1919 . . 258 198 383
28 Mei 1920 . . 238 200 405
31 Maart 1921 . 308 244 484
19 April 1922 . 431 361 629
28 Februari 1923 437 403 684
11 Juni 1924 . 465 396 722
15 April 1925 457 366 699
8 April 1926 702 560 899
9 Maart 1927 554 460 803
12 April 1928 517 438 769
3 April 1929 501 423 721
23 April 1930 540 452 760
8 A pril 1931 522 442 735
30 Maart 1932 715 464 824
13 Maart 1933 603 445 829
6 April 1934 702 499 809
3 April 1935 530 444 693
OVERZICHT VAN DE BEZOEKERS DER ALGEMEENE VERGADERING. VERDEELD NAAR DE PROVINCIEN.
1927 1928 1929 1930 1931 1932 1933 1934 1935
Friesland 16 34 35 22 23 39 34 37 39
Groningen . 24 22 21 26 21 22 23 25 20 Drenthe. . 14 12 13 11 12 22 13 29 24
Overijsel 40 44 42 34 42 79 60 56 37
Gelderland . 54 71 64 87 70 201 79 116 84 Utrecht . 72 53 52 69 54 70 69 96 56 Noord-Holland 138 101 103 114 116 79 125 86 94 Zuid-Holland . 167 159 148 157 152 168 171 220 148
Zeeland. 13 7 8 7 19 14 12 15 10
Noord-Brabant 14 12 11 10 10 15 11 18 14
Limburg. 2 2 4 3 3 6 6 4 4
Totaal 554 517 501 540 522 715 603 702 530 De ~ergadering van 1935 werd, niet zonder bedoeling, op vröegeren datum gehouden dan op den Woensdag, na Paschen, den dag, in de latere jaren steeds voor deze sam.enkomst be- stemd. Het gold toch thans het geven van een stimulans en het trekken van de principieele lijn, met het oog op de Staten~
verkiezing van 17 April.
De openingsrede van den Voorzitter, welke juist het woord bracht, dat de Unie onder dezet omstandigheden behoe.fde, bracht de vergadering onmiddellijk op het gzwenschte peil.
In de middag-vergadering hield Professor Mr. F. de Vries een rede over: "Veranderingen in de economische structuur", waar~
in het brandende vraagstuk van de economische ordening op uitnemende wijze werd belicht.
De vergadering onderscheidde zich van hare . voorgangsters, door eene nieuwe methode van het sternmen over zaken, met
kleurige stemvlaggen en keurig~ vlaggentellers. De vaandel- stemming volde::!d en zette nieuwe fleur aan de Jaarvergade- ring bij.
De agenda wer-d vlot afgeweirkt. De aftredende leden van het Hoofdbestuur, Professor Dr. Th. L. Haitjema, Ds. J, Hoekstra en Mr. Dr. A. A. van Rhijn, werden herkozen.
Een belangrijk besluit, ter v&gadering aangenomen, zal eer- lang zijn invloed in het leven der Unie doen gelden. Voortaan toch zullen aftredende led::!n van het Hoofdbestuur, na zes zittingjaren, niet terstond herkiesbaar zijn. Hoeveel aantrek- kelijks de gedachte van verjonging, welke aan dit voorstel ten grondslag ligt, moge hebben, zoo zal het missen van de mede- werking en het advies van menig trouw Hoofdbestuurder als een werkelijk v&Ues worden gevoeld.
Voor de Statenverkiezing werd hard gew&kt. De felle Nationaal-Socialistische aanval, welke scherp en hoopvol ge- richt was op de middenpartijen, had bij enkelen de vrees ge- wekt, dat ook de Unie niet' gering verlies zou treffen.
De vrees werd beschaamd .
. Wel ging van onze'71 Statenzetels een tiental v&loren, maar ons percentage der stemmen, ove,r het geheele land, was gun- stig. Het bedroeg 9.24 %, tegen 10.69 % bij de Statenverkiezing van 1931 en 9.13 % bij de Kamerverkiezing van 1933, alzoo sedert dat jaar een kleine vooruitgang.
Bij vergelijking met het verlies der Vrijzinnig-Democraten, Liberalen en Anti-Revolutionairen, sedert 1929 of 1933, bestaat er voor de Christelijk-Historische Unie alle aanleiding tot dankbaarheid.
Tot staving van deze uitspraak g8ven wij van de percentage<;
der genoemde vier partijen, het navolgende overzicht:
:Naam <lf'!" Partij
Chr. Hist. Unie A. R. Partij Liberalen Vrijz. Democr.
PPrceJ~tage Percentag-o PercentagP Sedert 1!!29 t9.=Ja 19.% 1929
10.69 12.49 9.77 5.54
9.13 13.43 6.95 5.08
9.24 11.32 6.09 4.20
-1.45 -1.17 -3.68 -1.34
Sedert
193.~
+ 0.11 -2.11 -0.86 -0.83 :Mien ziet: het eenig~ cijfer van de acht hier-be,rekende per- centages, dat eene stijging toont, Is het stemcijfer der Chrlste- lijk-Historischen in April 1935. Het onwee·r raakte hen slechts even. Het centrum van de bui viel elders.
De Gemeenteraadsverkiezingen, op 19 Juni 1935, stonden in hetzelfde teeken, als de Statenverkiezing. De gelijktijdige for- sche aanvallen van dusgenaamd Democratische gr-oepen- en van Nationaal-Socialistische zijde (de laatste thans vermomd als "Nationaal Herstel" of "Gemeentebelang") moesten, verge- leken met 1931 tot overeenkomstige verliezen leiden; al was ook hier, in vergelijking met 1933, eenig~· vooruitgang te be- speuren.
Een overzicht voor negen groepen, in 657 gemeenten, geeft den navolgenden opmerkelijken uitslag:
PARTIJ. Zetels 1935 Zetels 1931 Winst Verlies Chr. Rist. Unie 725 764 39
A. R.P. 1028 1087 59
St. Geref. 152 121 31
S. D. A.P. 1025 926 99
Liberalen 468 605 137
Vrijz. Dem. 192 250 58
Communisten 58 30 28
Nat. Herstel 22 22
Gemeente Belang 316 209 107
In de grootere steden moest de Unie over het algemeen een harer Raadszetels afstaan. In 's-Gravenhage, Haarlem. Arnhem, Leiden en Schiedam konden de Christelijk-Historischen zich op het21elfde aantal zetels handhaven. In Eindhoven werd zelfs een plaats gewonnen.
Over het algemeen was, ook bij de Raadsverkiezingen, naar verhouding, het verlies bij de Christelijk-Historischen het kleinst. Het bovenstaande overzicht over 657 gemeenten wijst voor hen (sedert 1931) een daling aan van 5.1 %, tegen 5.9 bij de A.-R., 22.6 bij de Liberalen en 23.2 bij de Vrijzinnig- Democraten.
Ons verlies van totaal 10 Statenzetels boezemde eenige onge- rustheid in ten aanzien der verkiezing voor de Eerste Kamer, op 26 Juli 1935, in de Noordelijke Groep (Friesland en Noord- Holland) en in de Zuidelijke Groep (Noord-Brabant, Limburg en Zeeland). Dat, niettegenstaande deze vermindering van het aantal Statenleden, hier de bevoegde kiezers, de zetels van de H.H. Ter Haar, Pollerna en De Savomin Lobman alle drie behouden bleven, was te danken aan het beleid onzer Staten- fracties en in het bizonder aan de A.-R. Statenleden in de Noordelijke Groep, die. met prijsgeving van een kans op winst voor de eigen partij, zich onmiddellijk tot het steunen der Christelijk-Historischen bereid verklaarden.
Inmidd~ls was, op 18, 19 en 20 Juli, de Twaalfde Zomerconfe- rentie der Unie te Lunteren, gehouden.
Het waren weder schoone en onvergetelijke dagen. Ongeveer honderd Unie-leden (heeren en dames, ouderen en jongeren) hadden gehoor gegeven aan den oproep van het Hoofdbestuur der Unie en het Bestuur der Vereeniging van Christelijk-Histo- rische Raadsleden.
Inleidingen en besprekingen stonden op hoog peil. Ook buiten den kring der Unie trokken zij aandacht. Ds. A. W. M.
Odé sprak over: "Het vraagstuk van Kerk en Staat in dezen tijd".
Dr. F. A. de Graaff belichtte op uitnemende wijre de tegen- stelling: "Machine-Mensch". Prof. Mr. P. Lieftinck gaf zijne krachten tot voorlichting van zijn gehoor omtrent "De toekomst onzer monetaire politiek". Mr. F. A. Helmstrijd waagde zich aan het netelig vraagstuk van "De Autonomie de"r Gemeenten".
Leider der ochtend- en avondgodsdiensten was Ds. P. L. Kiehl van Hazerswoude.
Het was alles uitnemend. Dankbaar. versterkt naar geest en lichaam, keerden de Conferentiegangers huiswaarts.
Drie dagen later, op Dinsdag 23 Juli, brak de Kabinets-crisis uit, welke het Kabinet-Colijn had kunnen doen vallen. Even rommelde het in Nederland en trilde het in den politieken kring, ook in onze Unie. Maar, gelukkig, het was geen echte crisis; het was maar een vergissing. Na acht dagen bleef alles bij het oude. Alleen Professor Slotemaker de Bruïne ruilde de portefeuille van "Sociale Zaken" voor "Onderwijs" en Minister Deckers verhuisde van "Defensie" naar het spiksplinternieuwe Departement van "Landbouw en Visscherij". Mr. Slmgenberg verving Minister Slotemaker de Bruïne aan "Sociale Zaken".
Zoo kon het bestuur van 's Lands zaken rustig en met vaste hand worden voortgezet, onder leiding van het Extra-Parle- mentaire K:abinet, dat terecht, ook van de Christelijk-Histori- sche Unie, het vertrouwen en den steun geniet.
Nog eer het jaar 1935 ten einde was, beleefde de Unie eene min-of-meer-schokkende gebeurtenis, vlak bij hare grenzen, op antirevolutionair terrein. Het was niet minder dan een kleine splitsing in de Anti-Revolutionaire Partij.
Een klein - misschien zelfs 2Jeer klein smaldeel scheidde zich af, om, onder leiding van Professor Visscher, eigen wegen te kiezen.
In sommige streken, met name in Friesland, op de Veluwe en in Zuid-Holland, zal dez~ nieuwe afscheiding, ook in den kring onzer Unie de aandacht trekken. De leiding der nieuwe partij kent het kerkelijke en politieke erf. Men wil zijn actie voeren zuiver-kerkelijk, interkerkelijk of algemeen-Christelijk- nationaal, naar den aard van de bevolking van een bepaalde streek, een taktiek, welke ietwat vreemd aandoet.
Wij laten deze zaak verder rusten. Het vooropzetten van het principieele argument der thans "gescheiden" Anti-Revolutio- nairen, (hunne verwerping van den Neutralen Staat) schijnt ons eene miskenning van de historie.
Bijna bij alle niet-revolutionair~ partijen (zekier bij de groepen van de Rechterzijdel bestaat die overtuiging, dat neutraliteit - tegenover de alom-zich-openbarende aantasting der heiligste goederen van vroomheid, vrijheid, gezag en recht - onmogelijk is. Tot bestrijding der "neutrale staatsgedachte"
behoeft Professor Visscher zeker thans geen nieuw~ partij op te richten.
Ten slotte zij nog met dankbaarheid medegedeeld, dat in het aantal afdeelingen onzer Unie vooruitgang valt te bespeuren, hetgeen moge blijken uit onderstaande opgave, welk~ den stand telkenjare op den eersten December weerge3ft:
1 December v. h. Jaar 1928 1929 1930 1931 1932 1933 1934 1935 Aantal afdeelingen: 754 754 754 770 760 754 756 768
* * •
Alles overziende, wat gedurende het jaar 1935 voorviel, in de Unie, aan hare grens en in het algemeen, in het staatkun- dige leven van ons volk, rijst uit het hart een toon van ootmoed en dankbaarheid - en spreekt de mond onwillekeurig deze drie woorden: blijmoedig, ongebroken, Voorwaarts!
J. R. S. H.
10
N.v. ONESIFORUS-BANK
Maalschappij lol Geldverschaffing voor Kerk- en Schoolbouw.
UTRECHT.
Commissarissen:
Dr. C. W. Th. BARON VAN BOETZELAER VAN DUBBELDAM; Mr. J. W. GOEDBLOED; Jhr. Dr.
B. M. DE JONGE VAN ELLEMEET; L. SLAGTER;
P. WIELINGA.
Directie: Mr. J. N. BREMMER.
De Bank verstrekt L E E N I N G E N onder zekerheidsstelling aan KERKEN en SCHOLEN.
(Sinds hare oprichting werden aan Kerk e n en Sc ho I en 186 leeningen verstrekt tot een
totaal bedrag van f 3.383.550. - }
Beleening van INCOURANTE FONDSEN, uitgegeven door Kerken en Scholen.
De Bank geeft uit
4 'ro OBLIGATIES
MET JAARLIJKSCHE UITLOTING
in stukken van f 1000.-, f 500.- en f 100.-.
P r o s p e c t u s wordt op a a n v r a g e gaarne toegezonden.
In plaatsen, waar de Bank nog niet is vertegenwoordigd worden actieve Agenten gevraagd.
11
Meer ruimte
meer comfort
Iedereen, die voor het eerst in een Ford V-8 der Edition Sélecte rijdt, staat verstelt van de ruimte binnenin.
De Ford V-8 is een ruime, groote auto- mobiel, mede dank zij het naar voren brengen van den campacten acht- cilindermotor in V-vorm.
Voor- en achterbanken zijn breed en diep, U rijdt "in centerbalans'', zacht gewiegd tusschen de assen. De Ford V-8 is door en door veilig en gemakkelijk ha.nteerbaar: de ideale wagen voor iaderen automobilist.
N.V. NEDERLANDSCHE FORD AUTOMOBIEL FABRIEK, AMSTERDAM
12
CHRISTELIJK-HISTORISCHE UNIE.
Hoofdbestuur.
A. Leden gekozen door de Algemeene Vergadering .
.Jhr. Mr. D. J. de Geer, Prins Mauritslaan 61, 's-Gravenhage (1936).*)
.J. R. Snoeck Henkemans, Bankastraat 130, 's-Gravenhage (1936).
H. W. Tilanus, St.atenlaan 125, 's-Gravenhage (1936).
W. F. C. van den Broek, Deventerweg 114, Zutphen (1937) . .Jan ter Haar Jr., Jan Luykenstraat 60, Amsterdam-Z. (1937).
Mej. Mr. C. F. Katz, Jan van Eijckstraat 8, Amsterdam (1937).
Prof. Dr. Th. L. Haitjema, Verl. Heereweg 38, Groningen (1938).
Ds. J. Hoekstra, Ternaard (1938).
Mr. Dr. A. A. van Rhijn, Wassenaarscheweg 69, 's-Gravenhage (1938).
B. Gekozen door de Kamerkring-vereenigingen.
I 's-Hertogenbosch: B. Dies bergen, Ruusbroeclaan 25, Eindhoven (1937). Plaatsvervanger: S. J. Baron van Tuyll van Serooskerken, Heeze.
II Tilburg: J. J. Wallien, Ginneken (1937). Plaatsvervan- ger: Ds. G. C.A. de Roos, Helvoirt (N.-BJ.
III Arnhem: H. C. J. te Loo, Sprengenweg 67, Apeldoorn (1937). Plaatsvervanger: Ds. C. J. van Paassen, Zutphen.
IV Nijmegen: Mr. Dr. G. Kolff, Huize "De Gentel", Gelder- malsen (1937). Plaatsvervanger: ... . V Rotterdam: Prof. Mr. F. de Vries, Van Vollenhovenstraat 11c, Rotterdam (1937). Plaatsvervanger: Mr. F. A. Nele- mans, Mathenesserlaan 227, Rotterdam.
VI 's-Gravenhage: Anth. Folmer, van Weede van Dijkveld- straat 83, 's-Gravenhage (1937). Plaatsvervanger: B. van Eesteren, Nieuwe Parklaan 69, 's-Gravenhage.
VII Leiden: H. van Boeijen, Westeinde 5, Voorburg (1938).
Plaatsvervanger: Jac. Wil brink, P. J. Blokstraat 18, Leiden.
VIII Dordrecht: L. Heukels, Aleidastraat 9, Schiedam (1938).
Plaatsvervanger: C. Vegt, Barendrecht.
*) .Jaartal achter den naam geeft aan het jaar van af- treding.
IX Amsterdam: Mr. L. M. de Jong Schouwenburg, Heeren- gracht 480, Amsterdam-C. (1938). Plaatsvervanger: Jhr.
F. J. E. van Lennep, Reerengracht 471, Amsterdam.
X Den Helder: G. Chr. Dun, Wilhelminalaan 23, Alkmaar (1938). Plaatsvervanger: J. Ringers, Kennemerstraatweg 15, Alkmaar.
XI Haarlem: J. Deinum, Wijkerstraatweg 150, Velsen-Noord (1938). Plaatsvervanger: Ds. J. G. Hooijer, Diemen.
XII Middelburg: Mr. W. F. E. Baron van der Feltz, Molen- water M. 273, Middelburg (1938). Plaatsvervanger: Mr.
H. van der Beke Callenfels, Boulevard 34, Vlissingen.
XIII Utrecht: Jhr. Mr. J. W. H. Rutgers van Rozenburg, Nicolaïlaan 11, Bilthoven (1936). Plaatsvervanger: Jhr.
Mr. K. J. Schorer, Maliesingel 16, Utrecht.
XIV Leeuwarden: J. L. Oosterhoff, Temaard (1936). Plaats- vervanger: H. A. de Vries, Oldeboorn.
XV Zwolle: J. M. Krijger Jr., Vriezenveen (1936). Plaats- vervanger: Ds. J. P. A. le Roy, Almelo.
XVI Groningen: Mr. E. J. Th. à Th. van der Hoop van Sloch- teren, Fraeylemaborg, Slochteren (1936). Plaatsvervan- ger: T. Krol, Rijksstraatweg 272, Haren.
XVII Assen: J. Knappers, Meppel 0936). Plaatsvervanger: W.
Koelman, Hoogeveen.
XVIII Maastricht: Mr. Dr. W. F. J. Frowein, "Goedenraad", Eijs- Wittem (L.l 0936). Plaatsvervanger: F. A. Kraaije-
veld, Molenberglaan 75, Heerlen.
Adviseerende Leden.
Mr. J. Schokking, Waalsdorperweg 84, 's-Gravenhage; Prof.
Jhr. Mr. B. C. de Savornin Lohman, Emmalaan 37, Utrecht;
Jhr. Mr. Dr. N. C. de Gijselaar, Stoeplaan 1, Wasse- naar; Mr. A. van der Hoeven, Schiedamschesingel 237, Rotter- dam; Mr. R. Pollema, Stationsweg 16, Leeuwarden; Mr. W. L.
Baron de Vos van Steenwijk, Lange Voorhout 12, 's-Gravenhage;
J. Bakker, Menaldum; Dr. C. W. Th. Baron van Boetzelaer van Dubbeldam, De Bilt; Tj. Krol, Rijksstraatweg 272, Haren (Gron.); Dr. H. J. Lovink, Brugschestraat 36, Scheveningen; J.
Weitkamp, Hardenberg; Mr. J. W. U. Doornbos, Huyghenslaan 64, Arnhem.
Dagelijksch Bestuur.
Jhr. Mr. D. J. de Geer, Voorzitter; Jan ter Haar Jr., Vice-Voorzitter; J. R. Snoeck Henkemans, 1ste Secretaris;
Mr. Dr. A. A. van Rhijn, Penningmeester; (Postgiro uit- sluitend: Bureau Chr.-Hist. Unie, 's-Gravenhage No. 35861); H.
W. Tilanus, 2e Secretaris; W. F. C. van den Broek; L. Heukels;
Prof. Mr. F. de Vries; J. J. Wallien; Mr. J. Schokking, Advisee- rend lid.
14
Christelijk-Historische Eerste-Kamerclub.
Voorzitter: Prof. Jhr. Mr. B. C. de Savornin Lohman, Emma- iaan 37, Utrecht.
Secretaris: Jan ter Haar Jr., Jan Luykenstraat 60. Amster- dam.
Jhr. Mr. Dr. N. C. de Gijselaar, Stoeplaan 1, Wassenaar;
Mr. A. van der Hoeven, Schiedamschesingel 237, Rotterdam;
Mr. Dr. G. Kolff, Huize "De Gentel", Geldermalsen; Mr. R.
Pollema, Stationsweg 16, Leeuwarden.
Mr. W. L. Baron de Vos van Steenwijk, Lange Voorhout 12, 's-Gravenhage, Voorzitter van· de Eerste Kamer.
Christelijk-Historische Tweede-Kamerclub.
Voorzitter: Jhr. Mr. D. J. de Geer, Prins Mauritslaan 61, 's-Gra venhage.
Secretaris: H. w. Tilanus, Statenlaan 125, 's-Gravenhage.
J. Bakker, Menaldum; Dr. C. W. Th. Baron van Boetzelaer van Dubbeldam, de Bilt; Mej. Mr. C. F. Katz, Jan van Eijck- straat 8, Amsterdam; Tj. KroL Rijksstraatweg 272, Haren
(Gron.); J. M. Krijger Jr., Vriezenveen; Dr. H. J. Lovink, Brug- scbestraat 36, Scheveningen;; Jhr. Mr. J. W. H. Rutgers van Rozenburg, Nicolaïstraat 11, Bilthoven; J. Weitkamp, Harden- berg.
Bijzondere Cammissiën benoemd door het H. B.
Voor de Sociale Wetgeving.
J. R. Snoeck Henkemans (Voorzitter); Jhr. Mr. J. W. H. Rut- gers van Rozenburg (Secretaris); Mr. Dr. J. van Bruggen, Rem- brandtlaan 24, Heemstede; Mej. Mr. C. F. Katz; P. J. Nahuisen, Grietstraat 12, Utrecht; Mr. Dr. A. A. van Rhijn, Wassenaarsehe- weg 69, 's-Gravenhage; Ph. H. Teune, van Oldenbarneveldt- straat 80 UI, Amsterdam; Prof. Mr. F. de Vries, van Vollen- hovenstraat llc, Rotterdam.
Voor de Financiën der Unie.
Jan te; Haar Jr. (Voorzitter); Mr. Dr. A. A. van Rhijn (Se- eretaris); Dr. C. J. K. van Aalst, Hoevelaken; Mr. A. van der Hoeven; Mr. Dr. G. Kolff, Geldermalsen; Jhr. Mr. J. W. H.
:Rutgers van Rozenburg; Mr. W. F. F. Baron van Verschuer, Beesd.
Commissie inzake Godsdienst, Kerk en Staat.
Prof. Dr. Th. L. Haitjema, Groningen (Voorzitter); Dr. M. M.
den Hertog, Laan van N. 0. Indië 89, 's-Gravenhage; Dr. J. C.
Kromsigt, Rinsumageest; Ds. A. W. M. Odé, Koudekerk a. d.
Rijn; Mr. R. Pollema, Stationsweg 16 Leeuwarden; Prof. Dr. J.
de Zwaan, Oegstgeesterlaan 31, Leiden.
Landbouw-Cpmmissie:
Dr. H. J. Lovink, Scheveningen <Voorzitter); Mr. L. Spreij, Oegstgeest (Secretaris); J. Bakker, Menaldum; W. :80er, Bodegraven; C. Dane Gzn., Willemstad; J. Kroonenburg, St.
Pancras; M. W. van der Schans, Bovenkerk; A. N. Vaandrager, Charlois; J. Weitkamp, Hardenberg.
Commissie-Huwelijkswetgeving.
Mej. Mr. C. F. Katz, (Secretaresse); Mej. L. C. Diehl, Am- sterdam; Dr. M. M. den Hertog, L. v. N. 0. Indië 89, 's-Graven- hage; Jhr. Mr. J. W. H. Rutgers van Rozenburg, Bilthoven;
Mevr. Mr. J. H. G. Schutte-Struick, Uit den Boschstraat 5, Haarlem; Prof. Dr. J. R. Slotemaker de Bruïne, Teylingerhorst- laan 23, Wassenaar.
Commissie-Cumulatie.
W. F. C. van den Broek, Deventerweg 114, Zutphen, (Voor- zitter); Mr. J. W. U. Doornbos, Huyghenslaan 64; Arnhem;
J. J. Wallien, Emmalaan 29, Ginneken.
Commissie-Ordening van hel Bedrijfsleven.
Prof. Mr. P. Lieftinck, Essehenlaan 22, Rotterdam, (Voor- zitter); Dr. F. A. de Graaff, Hoflaan 47 a, Rotterdam, (Secre- taris); Prof. Dr. F. C. Gerretson, Janskerkhof 11, Utrecht; D.
J. Mellema, Nieuw Scheemda; Mr. R. Pollema, Stationsweg 16, Leeuwarden; A. A. van Sandick, Vijverweg 32, Rotterdam; Mr.
J. J. Schokking Jr., Lange Kerkdam 64, Wassenaar; Mr. G.
Vixseboxse, Actastraat 9, Almelo; Prof. Mr. F. de Vries, van Vollenhavestraat 11 c, Rotterdam; J. Weitkamp, Hardenberg.
Bureau Christelijk-Historische Unie.
Het Bureau is gevestigd te 's-Gravenhage, Rijnstraat 9.
Telefoon 720072 (3 lijnen). Postgiro 35861, ten name van
"Bureau Chr.-Hist. Unie", 's-Gravenhage.
Administratrice van het Bureau: Mej. M. J. Kuiper.
De aandacht zij er op gevestigd, dat het noodzakelijk is, het Bureau der Unie voortdurend op de hoogte te houden van alle veranderingen, betrekking hebbende op den inhoud van dit boekje.
Het Bureau zorgt dan voor plaatsing van ingrijpende veran- deringen in de kolom "Christelijk-Historische Unie" van het Dagblad "De Nederlander".
Christ.-Hist. Leden van Provinciale Staten.
NOORD-BRABANT.
C. Dane Gz., Willemstad.
J. W. Putman Cramer, Eindhoven.
GELDERLAND.
Mr. Dr. C. 0. P. Baron Creutz, Bennekom, (Voorzitter der C.-H. fractie).
H. L. van Doesburg, Wapenveld.
Jhr. Dr. J. M. van Haersma de With, Putten (Geld.).
Mr. M. Ch. de Jong, Arnhem, (Secretaris der C.-H. fractie).
H. Koerselman, Zutphen.
H. de Liefde, Culemborg. (Lid van Gedeputeerde Staten).
H. C. J. te Loo, Apeldoorn.
Joh. Obbink, Aalten
Mr. W. F. F. Baron van Verschuer, Beesd.
ZUID-HOLLAND.
H. van Boeijen, Voorburg. (Lid van Gedeputeerde Staten).
B. van Eesteren, 's-Gravenhage, (Secretaris der C.-H. fractie).
Jhr. Mr. D. J. de Geer, 's-Gravenhage, (Voorzitter der C.-H.
fractie).
Mr. F. A. Nelemans, Rotterdam.
A. Sneep, Numansdorp.
C. van der Steen, Scheveningen.
D. van Vliet, Honselersdijk.
C. D. van der Vijver, Rijnsburg.
Jac. Wilbrink, Leiden.
NOORD-HOLLAND.
Mr. A. J. Honig, Haarlem.
Mr. L. M. de Jong Schouwenburg, Amsterdam, <Voorzitter der Prot. Chr. fractie).
Jhr. F. J. E. van Lennep, Amsterdam.
E. Luden, Hilversum. (Buitengewoon lid van Gedep. Staten).
J. Ringers, Alkmaar.
ZEELAND.
G. van Duin, Zierikzee.
Mr. W. F. E. Baron van der Feltz, Middelburg, (Secretaris der C.-H. fractie).
A. de Feijter, Zaamslag.
M. de Looze, Kapelle.
C. Philipse, 's-Heer Arendskerke.
W. de Ridder, Vlissingen.
M. M. Schippers, Kamperland.
A. D. F. van der Wart, Goes. (Lid van Gedeputeerde Staten).
(Voorzitter der C.-H. fractie).
UTRECHT.
Jhr. Mr. H. W. L. de Beaufort, Nederlangbroek. (Lid van Gedep.
Staten). (Voorzitter der Prot. Rechtsche fractie).
Jhr. Mr. J. W. H. Rutgers van Rozenburg, Bilthoven.
Jhr. Mr. K. J. Schorer, Utrecht.
Ir. F. C. C. Baron van Tuyll van Serooskerken, Zuilen.
M. van der Vaart, Mijdrecht.
FRIESLAND.
E. Y. Dikkerboom, Oosterwolde.
J. H. Fricke, Leeuwarden. (Lid v. Gedep. Staten).
H. A. Jellema, Garijp.
M. van der Laan, Kollumerpomp.
M. A. Marra, Lioessens.
J. L. Oosterhoff, Ternaard. (Secretaris der C.-H. fractie).
F. A. Terpstra, Leeuwarden.
H. A. de Vries, Oldeboorn.
Vacature.
2
16
OVERI.TSSEL.
P. Jouwsma. Enschede.
H. W. ten Kate, Kampen.
J. Weitkamp, Hardenberg. (Buitengew. lid van Gedep. Staten).
Mr. D. te Winkel, Enschede. (Lid van Gedeputeerde Staten).
(Voorzitter der C.-H. fractie).
J. C. Wolthuis, Vroomshoop. (Secretaris der C.-H. fractie).
Ir. M. J. IJzerman, Almelo.
GRONINGEN.
Mr. E. J. Th. à Th. van der Hoop van Slochteren, Slochteren.
(Voorzitter der C.-H. fractie).
Tj. Krol, Haren. (Lid van Gedeputeerde Staten). (Secretaris der C.-H. fractie).
D. J. Mellema, Nieuw Scheemda.
J. A. Rademaker, Groningen.
DRENTHE.
T. Froentjes, Beilen.
J. Knoppers, Meppel. (Lid van Gedeputeerde Staten); (Voorzit- ter der Rechtsche fractie en der C.-H. Statenclubl.
J. A. Kramer, Assen.
J. G. Lodder, Nieuw Weerdinge.
LIMBURG.
Geene.
PROGRAM VAN BEGINSELEN,
vastgesteld 9 Juli 1908, gewijzigd 21 SEPTEMBER 1917 en aangevuld 12 APRIL 1928.
ARTIKEL 1.
De regel, waarnaar het gezag in den Staat moet worden uitge- oefend is de in de H. Schrift geopenbaarde ordening Gods, onver- schillig welke de personen zijn, die tijdelijk met eenige staats- bediening zijn belast.
Deze ordening behoort op staatkundig gebied in alles richtsnoer en toetssteen te zijn.
Ter beoordeeling op staatkundig gebied van de vraag, wat die ordening Gods is, worde gelet, niet alleen op de stellige uitspraken der H. Schrift maar ook op het oordeel der Christelijke Kerk en op de leiding Gods waargenomen in de geschiedenis der volken.
ART. 2.
De overheid is als zoodanig Gods dienares en in beginsel alleen verantwoordelijk tegenover Hem, aan Wien zij haar gezag ont- leent.
Dit belet evenwel niet, dat de personen met uitoefening van de taak der overheid belast, voor hare handelingen aan andere, niet van haar afhankelijke personen (b.v. de Staten-Generaal) verant- woordelijk kunnen worden gesteld.
ART. 3.
De overheid is geroepen de Christelijk-Historische grondslagen van het volksleven te bevestigen en de Christelijke beginselen in het staatsleven te eerbiedigen.
ART. 4.
In overeenstemming met de historische ontwikkeling van het Christendom op Nederlandsehen bodem moet Nederland bestuurd worden als een Christelijke Staat in Protestantsehen zin.
ART. 5.
Het constitutioneel Koningschap, opgedragen aan het Huis Oranje, is de vrucht van de leidingen Gods met ons volk en de natuurlijke ontwikkeling van 's Lands historie en daarom terecht in onze Grondwet bevestigd.
ÁRT. 6.
Het is de plicht der Volksvertegenwoordiging het door de over- heid aldus in te nemen standpunt tegenover elk revolutionair gezind bewind te handhaven.
ART. 7.
Het doel van de Christelijk-Historische Unie is, de door haar beleden beginselen tot erkenning - niet om de regeermacht in handen van met zekere Christelijke beginselen instemmende per- sonen - te brengen.
Het is dus niet zoozeer te doen om majoriteit (de meerderbeid der kiesgerechtigden) als wel om autoriteit (gezag van het Woord Gods); niet om het succes van de partij, maar om de macht van het beginsel.
Hierop dient, zoowel bij de organisatie van de partij als bij de samenwerking met andere partijen in de eerste plaats te wor- den gelet.
ART. 8.
Vermits geheel het volk zich aan de ordeningen Gods heeft te onderwerpen, verzet de Christelijk-Historische Unie zich tegen een groepeering des volks in twee deelen naar Godsdienstige on- derscheiding.
Daaruit volgt evenwel niet, dat geen rekening moet worden gehouden met het feit, dat hier te lande tengevolge van de inwer- king der beginselen, door de Fransche Revolutie gehuldigd, en de daaruit voortvloeiende loochening van het Goddelijk gezag op staatkundig gebied het uiteengaan der politieke partijen ten aan- zien van de al of niet-erkenning van dat gezag heeft plaats gehact en in de hand is gewerkt.
ART. 9.
De overheid handhave het Christelijk-Historisch karakter van ons volk, door bevordering van de Zondagsrust, door er tegen te waken, dat het karakter van den Christelijken rustdag zou ver- loren gaan en door de instandhouding van de algemeen erkende Christelijke feestdagen.
ART. 10.
Zij is verplicht te waken voor de openbare zedelijkheid, door van het terrein des openbaren levens te weren al wat te dien aanzien in strijd is met de duidelijke ordening Gods.
ART. 11.
Op haar rust de zorg voor de openbare gezondheid, maar deze verplichting brengt niet mede het recht om iemand te dwingen zich of zijne kinderen te onderwerpen aan kunstbewerkingen, waartegen hij bezwaar heeft.
21
ART. 12.
De overheid behandele de Kerk in haar verschillende vormen als van eigen rechte; niet als een vereeniging, maar als openbaring in het volksleven sui juris (met eigen rechtskarakter). Zij be- scherme haar in de uitoefening van den eeredienst, behoudens hare onderworpenheid aan de strafwet, en eerbiedige de historisch verkregen rechten. Ze heseherroe ieders recht om zich van de Kerk los te maken.
ART. 13.
De overheid late alle kerkelijke en particuliere instellingen tot verzorging der armen vrij haren arbeid geheel naar welgevallen te regelen; zij beschouwe de verzorging der armen in de eerste plaats als de taak der Kerk; zij trede waar noodig, aanvullend op en bevordere de samenwerking tusschen de verschillende instellin- gen, die in dezelfde gemeente werkzaam ûjn.
ART. 14.
De overheid behoort hier te lande, in verband met de Neder- landsche staats- en maatschappelijke ontwikkeling en economische toestanden, het Hooger Onderwijs krachtig te bevorderen.
Naast volledige vrijlating van het Bijzonder-Hooger-Onderwijs houde zij de Openbare Universiteit als instelling ter ontwikkeling van het wetenschappelijk karakter der natie in stand, doe zij op wetenschappelijk gebied belijdenis van de Christelijke religie door de instelling eener faculteit van Godgeleerdheid op den grondslag der openbaring, hinde zij de wetenschap niet aan eenig dogma.
ART. 15.
Voor zoover het lager onderwijs van overheidswege wordt ge- geven, behoort de school te voldoen aan de eischen eener Christe-
\ijke opvoeding.
Waar de toepassing van dit beginsel in een land met een histo- risch verleden als het onze (en met de daaruit ontstane toestan- den) zwarigheden ontmoet, worden deze het best uit den weg geruimd door:
a. Het onderwijs in handen der locale overheid te laten, waarbij deze rekening dient te houden met de godsdienstige richtingen der locale bevolking.
b. Aan de ouders of degenen, die daartoe door dezen zijn aange- we<.en, rechtmatigen invloed te verzekeren op den gang van het onderwijs.
c. Aan de bijwndere school dezelfde finantiëele ondersteuning te gèven als aan de openbare.
Het publiek gezag behoort op den gang en de ontwikkeling van
22
het gansche volksonderwijs in zijn twee geledingen toezicht te 'l.ouden en is verplicht het krachtig te steunen. Die steun worde evenwel niet verstrekt aan scholen, waar desbewust zedelijkheid en eerbied voor de wet worden ondermijnd.
ART. 16.
De overheid bevordere door het verleenen van bijdragen de oprichting van bijzondere scholen niet behoorende tot die, welke in de beide vorige artikelen zijn genoemd.
ART. 17.
De kweekscholen ter opleiding voor onderwijzers behooren zich aan te sluiten bij de beginselen, waarvan eene overeenkomstig de voorgaande artikelen gemaakte regeling van het volksonderwijs uitgaat.
ART. 18.
De rechtspraak sta in verband met het zedelijk rechtsbesef der natie volgens wetten, die op de eeuwige rechtsbeginselen rusten.
Bij de vaststelling van het strafrecht behoort uitgegaan te worden van het beginsel, dat der overheid het recht om te straffen van Godswege is toegekend, niet slechts om de maatschappij te be- schermen, maar allereerst tot herstel van de geschonden gerech- tigheid, desnoods de doodstraf, waartoe het recht haar in begin- sel toekomt.
ART. 19.
Ten aanzien van de regeling der maatschappelijke verhoudingen worde door den wetgever voortdurend rekening gehouden met den groei van het sociale leven.
Daarbij sta de gelijkgerechtigheid van allen, onverschillig in welken economischen toestand :dj zich bevinden, op den voor- grond, wat met zich brengt, dat er zooveel mogelijk gezorgd worde, dat niemand tengevolge van zijn economische afhankelijkheid ge- dwongen worde tot handelingen, die bij meerdere onafhankelijk- heid als onzedelijk of onbillijk zouden worden geweigerd.
De overheid is niet geroepen een ieder een bestaan te verzeke- ren, maar wel het verkrijgen daarvan zooveel mogelijk te verge- makkelijken.
Naar herstel ·der gilden, met hun publiek-rechtelijk karakter moet niet worden gestreefd, maar wel moeten de samenwerking en saamhoorigheid, die in de gilden zich uitspraken, in de hand gewerkt worden, opdat sociale vrede, eisch eener Christelijke maat- schappij, worde bevorderd.
23
ART. 20.
De overheid oefent haar gezag uit ten goede van en daarom onder medewerking van het volk.
Deze medewerking neme toe naarmate de taak der overheid zich uitbreidt.
De directe medewerking wordt het beste verzekerd door het ver- teenen van kiesrecht aan de bij de wet aan te wijzen personen;
gestreefd moet worden, dat alle kringen, waaruit het volk bestaat, zooveel mogelijk tot hun recht komen en bij voorkeur de zoodanigen gekozen kunnen worden, die waarborgen bieden voor een deugdelijke vervulling van de publieke taak, waartoe zij geroepen worden.
ART. 21.
In de Koloniën behoort een onbaatzuchtige staatkunde te wor- den gevolgd met nauwgezette inachtneming van het zedelijk en stoffelijk belang van de inlandsche bevolking. Met eerbiediging van het Protestantsch beginsel van Godsdienstvrijheid, zij de regeering zich bewust van hare roeping als Christelijke overheid tegenover het heidendom en het Mohammedanisme. Zij zie toe, dat de eene zending niet verstorend ingrijpe in den arbeid der andere.
ART. 22.
Bij de regeling der belastingen worde de rechtvaardigheid ,in dien zin betracht, dat rekening worde gehouden met de draagkracht der verschillende kringen des volks, wat evenwel nimmer leiden mag tot eene opzettelijke bevoordeeling van den eenen maatschappelijken
kring ten koste van den anderen.
ART. 23.
Waar staatsbemoeiïng onvermijdelijk is, worde zoo min mogelijk van bezoldigde ambtenaren, zoo veel mogelijk van eene van over~
heidswege geregelde medewerking der ingezetenen gebruik gemaakt.
ART. 24.
De overheid, geroepen door het instandhouden van leger en vloot, voor behoud onzer nationale zelfstandigheid te waken, zorge even- wel, dat de krijgslasten tot het noodzakelijke beperkt blijven en bevordere, ook in het leger, in de kazerne en op de vloot, mede door behartiging van de godsdienstige en :;.edelijke belangen van soldaat en schepeling, het leiden van een eerbaar en ordelijk leven.
24
ART, 25.
In zake het buitenlandsch beleid worde openbaarheid gegeven aan alle!' wat in dit opzicht door de Regeering wordt verricht, voor zoo- ver dit daarvoor geschikt is en de openbaarheid toelaatbaar is zon- der gevaar voor land en volk.
Geen verbintenissen, in welken vorm ook, welke zouden kunnen leiden tot financieele lasten voor den Staat of tot persoonlijke of geldelijke lasten voor de bevolking, worden aangegaan buiten overleg met de Staten-Generaal.
Krachtig worde bevorderd het streven naar de beslissing van geschillen tusschen de volken langs den weg van internationale rechtspraak, arbitrage, of bemiddeling, in plaats van door wapen- geweld.
Voor zoover dit vereenigbaar is met het landsbelang worde steun verleend aan iedere poging, om de rechtsidee in het volkenrechtelijk verkeer te sterken.
25
STATUTEN,
vastgesteld inde Algemeene Vergadering van 21 Seotember1917, gewijzigd in de Algemeene Vergaderingen van 27 Mei 1920, 31 Maart 1921, 8 April 1926, 9 Maart 1927, 6 April 1934
en 3 April 1935.
I. Algeroeene Bepalingen.
ARTIKEL 1.
De Christelijk-Historische Unie wordt gevormd door de Plaat- selijke of Gemeentelijke Kiesvereenigingen, die tot grondslag van samenwerking aanvaarden het Program van beginselen, vastge- steld in de vergadering van afgevaardigden, gehouden te Amster- dam op 9 Juli 1908.
ART, 2.
De Unie stelt zich ten doel met alle geoorloofde middelen:
a. de kennis van de Christelijk-Historische beginselen te ver- breiden, en hunne ontwikkeling en toepassing te bevorderen in overeenstemming met de steeds wisselende toestanden;
b. de samenwerking tusschen de bij haar aangesloten kiesver- eenigingen te verzekeren;
c. de verkiezing te bevorderen, in de vertegenwoordiging van land, gewest en gemeente, van personen, die instemmen met de beginselverklaringen der Unie en, als dragers der Christelijk- Historische beginselen, het vertrouwen der kiezers verdienen.
ART. 3.
De Unie is samengesteld op de volgende wijze:
I. Zij, die instemming betuigen met de beginselen der Unie, en die gevestigd zijn in één zelfde gemeente, of in een stad of dorp of buurtschap (deel eener gemeente) of in een deel eener gemeente, dat een gemeentelijken kieskring vormt, vereenigen zich tot eene
Gemeentelijke of eene Plaatselijke Kiesvereeniging.
II. Is in een gemeente slechts één Plaatselijke Kiesvereeniging, zoo is deze tevens de Gemeentelijke Kiesvereeniging.
