De V.V.D.-dag op Zaterdag 17 September roept ook U!

Zaterdag 25 Juni 1955 • Ho. 151

Start van sportieve strijd tussen de Partijafdelingen

<Zie pag. {).

VRIJHEID EN

DEMOCRATIE

WEEKBLAD VAN DE VOLKSPARTU VOOR YRIJHEfD EN DEMOCRATIE

di

INTERNATIONAAL LIBERALISME

In zijn epeningsrede voor de jongste algemene vergadering onzer partij heeft onze voorzit~

t-er aan de internationale politiek meer aandacht geschonken dan hij bij deze gelegenheid pleegt te doen.

Daartoe bestond velerlei aanleiding.

Daar was allereerst de toen voor de deur staan~

de herdenking onzer bevrijding. qie als vanzelf uitlokte tot een beschouwing over de ontwikkeling der internationale verhoudingen sinds 19:45.

De politieke vprmgeving van Europa is daarbij een probleem op zichzelf. Ons continent heeft niet alleen zijn eeuwenlange wereldhegemonie verlo~

ren, het is minder dan ooit een eenheid en kan ternauwernoód meer als een zelfstandigheid wor~

den beschouwd, sinds het IJzeren Gordijn Europa en de wereld in tweeën splitste, waardoor West~

Europa en Amerika min of meer tot een W es te~

lijke eenheid werden saamgesmeed.

In die nieuwe eenheid moge West-Europa niet de dominerende positie innemen, belangrijk voor dit geheel blijft het om velerlei redenen wel: stra- tegisch, economisch en cultureel. Wat dit laatste betreft is Europa niet alleen de bakermat der be- schaving waarin West-Europa en Amerika zich bovenal één weten, het draagt tot die gemeen•

schappelijke cultuur nog steeds zijn deel bij.

Die cultuur nu is niet denkbaar zonder het Li- beralisme dat immers de geestelijke structuur zo~

wel van Europa als van de grote republiek aan gene zijde van de Atlantische Oceaan mede he ..

paald heeft . .,Liberalisme" - aldus prof. Oud in de bedoelde rede - .,is immers veel meer dan een richtsnoer voor politiek en economisch beleid. Het is de machtige stroom:, die door de geschiedenis der mensheid gaat en die voor ieder mens de vrij.- heid vraagt tot volledige ontplooiing ... In· onze eigen geschiedenis zie ik haar als bewust streven ontstaan aan het einde der middeleeuwen."

Zowel de onderlinge verbondenheid welke de geschiedenis sinds de ineenstorting van Nazi·

Duitsland tussen de volken van het Westen heeft geschapen als ·de plaats die het Liberalisme in hun gemeenschappelijke cultuur inneemt, noopten de redenaar op onze jaarvergadering welhaast, de internationale politiek in zijn beschouwingen te betrekken. Immers tegen deze achtergroll,d krijgt een betoog over de algemene politieke situatie in het eigen land en over· de positie van het Libera- lisme in Nederland diepere zin.

Dat mr Oud daarbij vrij uitvoerig inging op de situatie in West-Duitsland lag evenzeer om meer dan één reden voor de hand. Allereerst omdat dit land thans deel uitmaakt van de Westerse Unie en het voor deze Unie van het grootste belang is, hoe zich de toestanden daar ontwikkelen. Evenals na de Eerste Wereldoorlog moet ook thans nog in de boezem van het Duitse volk een zware strijd om de democratie gestreden worden. Hier nu hangt veel af van de houding der "Freie Demo~

kratische Partei", die zich dezer dagen beklaagd heeft over de houding, die de Nederlandse libera~

len nog altijd ten opzichte van haar aannemen.

Prof. Oud, door de parlementaire redacteur van het "Algem. Handelsblad" om commentaar op dit communiqué gevraagd, gaf als zijn mening te kennen, dat men hierin waarschijnlijk een reactie

heeft te zien op het hoofdartikel in genoemd blad van 10 Juni j.l. over Duits liberalisme, een artikel overigens dat onze partijleider met volledige in~

stemming had gelezen.

Wat toch is het geval?

Hoe gaarne wij het anders zouden zien, de Freie Demokratische Partei, die, zoals het "Alg.

Hbl." schreef, in het nieuwe Duitsland de verte•

genwoordigster van de liberale gedachte wil zijn, blijkt helaas niet vrij van nationaal-socialistische smetten. Mr Oud wees hiertoe op het betreurens·

waardige recente geval-Schlüter, maar er ware meer te noemen dat de bezwaren die in Neder~

landse liberale kringen tegen de F.D.P. bestaan toch ook in Duitse liberale ogen wel verklaarbaar moet maken.

Wij betreuren dit allereerst om der wille van de positie van het liberalisme in Duitsland zelf. Poli~

tiek gezien is weliswaar die positie nooit heel sterk geweest, maar ideëel heeft het liberalisme ook aan de waarlijk grote figuren uit het Duitse geestesleven zoveel te danken, dat men hier toch wel mag spreken van een erfenis uit het verleden, die de Duitse liberalen van heden de plicht oplegt de liberale gedachte zuiver te houden, juist nu het Duitse volk weer de gelegenheid kreeg tot staat- kundige opbouw in vrijheid en op democratische basis.

Wij betreuren de bedenkelijke mentaliteit, waarvan het geval-Schlüter een symptoom is, óók uit internationaal oogpunt. Want meer dan ooit

moet samenwerking van liberalen in internationaal verband eis des tijds heten.

Liberalen zijn niet de enigen die in deze jaren ondervinden, dat samenwerking op internationaal vlak geen eenvoudige zaak is. Ook het socialisme, dat tot in Juli 1914 zo gemakkelijk van de "Inter~

nationale" sprak en zong, heeft dit moeten er ..

varen. Politieke stromingen ontwikkelen zich nu eenmaal niet overal gelijk en bij alle internationale goede wil spreken in de concrete politieke vraag~

stukken ook nationale belangen en problemen een woordje mee.

Dit neemt echter niet weg, dat samenwerking van geestverwante partijen noodzakelijker wordt naarmate de volkeren zich door internationale regelingen nauwer aan elkander verbinden, gelijk in het Westen thans het geval is. Dit kan voor een principiële partij als de V.V.D. is, slechts zijn een samenwerking op principiële basis, d.w.z. dus op de grondslag van gelijkgezindheid en gelijk-' gerichtheid tussen de partijen die in de verschil~

lende landen geacht worden de liberale gedachte te belichamen.

Niets zal ons liever zijn dan door de feiten overtuigd te worden dat samenwerking op zulk een grondslag met de Freie Demokratische Partei voor de Nederland se liberalen mogelijk is. }\/ ~t

de F.D.P. en met de partijen, die in de overige Westerse landen het liberalisme voorstaan. Want ook daaraan ontbreekt nog wel het een en ander.

DeR.

De V.V.D.-dag op Zaterdag 17 September roept ook U!

wie Uwer weet nog niet, dat op Zaterdag 17 September te Scheveningen de V.V.D.-dag gehouden wordt?

Het werk-comité en het landelijk eomité zijn voortdurend bezig met de voorbereiding. Zij wil~

len er voor zorgen, dat vele duizenden leden en geestverwanten naar Scheveningen komen om die dag te maken tot een waarlijk grootse manifestatie van liberaal Nederland.

Wat kunt U nu doen? Heel veel: door in fa- miliekring. in de omgeving van Uw vrienden en kennissen te wijzen op deze dag: door zelf te zor~

gen, dat ge op die dag niet met vacantie bent, binnen- of buitenlandse reizen maakt, Uw afspra ..

ken, die ge toch maken moet, juist in die dagen er voor of er na in Den Haag of omgeving vast te leggen.

Maar vooral om U voor te nemen, gelijk wij ons dat voorgenomen hebben, dat deze dag moet slagen.

Des morgens zal er op de Algemene Begraaf ..

plaats aan de Kerkhoflaan in Den Haag een krans gelegd worden op het graf van Thorbecke door onze partijvoorzitter, prof. Oud.

De vereiste toestemming is hiervoor reeds ver~

kregen. Deze kranslegging, verbinding tussen ver ..

leden en heden luidt als het ware deze dag in.

Het betekent het brengen van een eerbiedige hulde aan hem, die in Nederland op zo voortref,..

felijke wijze de 1·~erale gedachten in woord en praktijk wist te verwezenlijken.

Des middags om drie uur begint de grote bij·

eenkomst in de grote Kurzaal en als de belang~

stelling zo groot is, als wij verwachten, ook in het Circusgebouw.

Voor het eerst zullen op deze dag de V.V.D.~

vlaggen wapperen. Er zal een muzikale omlijsting zijn rond de toespraken van prof. Oud en mr Van Riel en des avonds zal voor degenen, die dan nog blijven, een gezellige en feestelijke bijeenkomst gehouden worden.

Deze V.V.D.-dag, die tevens de inzet vormt van de nieuwe ledenwervingscampagne voor onze

partij, moet en zal slagen.

Maar dat kan alleen, als U ons helpt. Richt U tot het bestuur van Uw afdeling, organiseer ge~

zamenlijke bijeenkomsten ter voorbereiding van een gemeenschappelijke tocht naar Den Haag.

Laat nu blijken, dat in een partij, waarin velen, en terecht, voorstanders zijn van individueel den~

ken, een gezamenlijke grootse betoging mogelijk is.

Daarom roep ik U op om op Zaterdag 17 Sep ..

temher de V.V.D.-dag in Scheveningen bij te wonen.

D. W. DETTMEIJER, Voorzitter Werk- en

Landelijk Comité V.V.D .... Dag

VBLJ11E1D EN DEMOCRATIE !5 JUNI U5S - PAG. Z

l(amergesprek ^over de onderwijsnota" s

·Mevrouw Fortanier-de Wit, kon met menige gedachte instemmen Belangstelling der ouders voor de openbare school en het onderwijs Motie-Van Sleen

over de toepassing der pacificatie aangehouden

De Tweede Kamer heeft in de afgelopen weken officieel twee, maar in feite drie onderwijsnota's afgehandeld.

Ernstige bezwaren daarentegen had spreekster tegen de gedachte, de mo- gelijkheid te scheppen om aan de scho- len voor voorbereidend wetenschappelijk onderwijs en hoger algemeen voortge- zet onderwijs een voorbereidende klas te verbinden, die de zeSde klas vuor basisonderwijs zou vervangen.

Die nota's betroffen het nijverheidsonderwijs (het lager en middelbaar technisch enderwijs voor jongens) en het geheel van onderwijsvoorzieningen.

De nota betreffende onderwijsvoorzieningen was in Juli 1951 reeds door de toenmalige minister Rutten ingediend, maar de door minister Cals uitgebrachte nota naar aanleiding van het schriftelijke verslag van de vaste commissie voor Onderwijs, K. en W. bracht zoveel wijzigingen (o.a. een geheel andere indeling van het onderwijs), dat zij terecht werd aangeduid als "Tweede Onderwijsnota".

Een proef "OOr kinderen van uitzon- derlijke begaafdheid zou misschien ma- gelijk zijn, maar zelfs dan had zij nog reserves. Elfjarige kinderen op deze wijze voor te bereî.den op dergelijk on- derwijs is, naar zij vreesde, een over- trekken van de capaciteiten van het kind.

Onze gee\tverwante mevrouw Fortanier-de Wit stelde vast, dat het uiteraard slechts de bedoeling was, dat de Kamer zich bij dit debat over de grote lijnen zou uitspreken, omdat pas wanneer de Kamer de desbetreffende ontwerpen voor iich zou hebben, "spijkers met koppen" zouden kunnen worden geslagen.

Wat nu de z.g. tweede nota betreffende onderwijsvoorzieningen betreft Het enze woordvoerster een vrij tevreden geluid horen over de opzet en de voorge- Bomen hoofdindeling van onze onderwijsorganisatie.

Voortgezet onderwijs

l\11' et het structuurplan voor het voort-

lt.! gezet onderwijs kon zij zich in al- gemene zin zeer wel verenigen. Wij we- ten nu tenminste wat de plaats van het u.I.o. zal worden.

Die hoofdindeling zou worden: kleu- teronderwijs, basis-onderwijs, voortgezet

onderwijs en wetenschappelijk o~der­

wijs. In tegenstelling tot de nota-Rut- ten had in de nota-Cals ook het land- en tuinbouwonderwijs een plaats dn.a.rin gekregen, waardoor baars inziens een lacune was opgevuld.

In tegenstelling tot verscheidene andere sprekers had zij ook niets tegen de be- namingen voor de onderdelen van het voortgezet onderwijs, namelijk: l.a.v.o., m.a.v.o, h.a.v.o. en v.w.o. respectieve- lijk voor het lager-, middelbaar- en hoger algemeen voortgezet onderwijs en het voorbereidend wetenschappelijk onder- wijs.

Zij vond deze benamingen psycholo- gisch niet zo slecht bekeken en ook beter beantwoordend aan de werkelijk- heid.

Het u.l.o., zo ze1 zij, is tenslotte geen Jager onderwijs, en een middelbaar-

toohnische school (m.t.s.) vindt in de aanduiding "hogere technische school"

·een benaming, welke het daar gegeven onderwijs meer recht doet en bovendien beter aansluit bij equivalente onderwijs- inrichtingen in het buitenland. Zij vond dat ongetwijfeld een voordeel.

Het voornaamste van de nota was - en daarmede betuigde mevrouw Forta- nier haar grote instemming - dat ge- streefd is naar een "evenwichtig uitge- bouwd stels·el van zo goed mogelijk op elkaar ingestelde onderwijsvoorzienin- gen", een soepelheid in de organisatie, waarbij niet alleen de doorstromings- mogelijkheid voor de leerlingen van het ene schooltype naar het andere zo groot mogelijk is gemaakt, doch ook de mo- gelijkheid en noodzakelijkheid voor ex- perimenteerscholen uitdrukkelijk een plaats hebben gekregen.

Bij nauwkeurige nalezing van de '(tweede) nota moest zij zeggen: het zit er inderdaad allemaal in. En de komen- de nieuwe wetsontwerpen en wetswijzi- gingen, die, naar zij hoopte, niet al te lang op zich zouden laten wachten, zul- len er veel toe kunnen bijdragen, dat meer kinderen zonder tijdverlies een plaats krijgen op de school, die over- eenkomt met hun capiciteiten.

Doelbewust is de weg van de <!oor- stromingsmogelijkheden aangewezen.

Hiermede wordt voldaaL aan eert van de eerste eisen van de democratie: het recht op zoveel mogelijk gelijke ontwik- kelingskansen voor iedereen. Een recht van het kind en een belang van de ge- meenschap als geheel wordt hiermee gediend. '

Mevrouw Fortanier was het geheel eens met de uitspraak in de nota, dat onze maatschappij de neiging heeft de betrouwbaarheid van het examen als selectiemiddel te overschatten. Voor de eindexamens moet het mogelijk zijn een vorm te vinden, die dit selectiemiddel beter aan het doel doet beantwoorden.

Wat daaromtrent in de nota-Cals aan denkbeelden was ontwikkeld (o.a. voor- keur voor .!en proef. of schakelklas of -periode, waarin gedurende langere tijd de geschiktheid van de leerlingen voor het volgende schooltype kan worden be- oordeeld boven het stelsel van korte examens) had haar warme instemming.

B4?vendien behoeft bij een goede af- weging van de mogelijkheden •roor

MINISTER CALS tweede onderwijsnota

kern- en keuzevakken dit niet te bete- kenen, dat het de leerlingen alleen maar

gemakkelijk wordt gemaakt.

· Wat het basisonderwijs betreft kon onze geestverwante wel verklaren te behoren tot hen, die van oordeel zijn, dat de zes- en zevenjarige kinderen, die nu in de eerste en tweede klas van de lage:re school zitten, onderwijs moeten hebben, aangepast aan de kleutersfeer.

Mevrouw Fortanier sprak de hoop uit (en de staatssecretaris, dr De Waal, bleek daarvoor alles te voelen), dat het mogelijk zou zijn, ten aanzien van het plan van de heer Van Zwet experi- menten op dit gebied door te voeren.

Doet men dit, dan zal het basisonder- wijs 5-jarig kunnen zijn en dan zal bo- vendien de verlaging van de leerlingen- schaal, die onvermijdelijk is om tot ver- nieuwing te komen en experimenten mogelijk te maker., op korte termijn mogelijk zijn.

In tegensteling tot de heer Tilanus (C.

H.) was zij van mening, dat deze belang- rijke tak van onderwijs onder de nieuwe

naam m.a.v.o. de juiste plaats in het on-

derwijsstelsel zou krijgen.

Een vernieuwd leerplan van grote "be- weeglijkheid" met een diploma, dat recht van toelating geeft .tot de eerste leer- kring van de kweekschool voor onder- wijzers en tot middelbaar beroepsonder- wijs, kwam haar aantrekkelijk voor.

Het leek haar ook juist gezien, dat de nota de cursusduur van de school voor hoger algemeen voortgezet onderwijs (h.

a.v.o.) op 5 jaar heeft gesteld, evenals dat met de middelbare meisjesschool het geval is. En wat haar bijzondere instem- ming had was, dat aan de diploma's van deze beide schooltypen dezelfde rechten verbonden zullen zijn.

Een verheugend verschijnsel achtte onze woordvoerster het, dat de belang- stelling voor het volgen van technisch onderwijs in ons sterk industrialiserende land groeiende is en dat het lager tech- nisch onderwijs in nieuwe banen wordt geleid.

De lerarenopleiding bij het lager tech- nisch onderwijs baart nog steeds grote zorgen. Het leek haar dan ook niet te verwerpen, aan afgestudeerden van een m.t.s. na paedagogisch-didactische scho- ling onderwijsbevoegdheid te geven voor theoretisch-technische vakken.

Openbaar onderwijs en pacificatie

M inder tevreden - misschien is het beter te zeggen: minder gerust - was onze geestverwante over de baars inziens weinig duidelijke instelling vaa

DEZE BURGER

meent zich soms een valk te zijn: scherpe oogjes en een majestueuze vleu- gelslag en dan maar aandachtig naar beneden kijken, naar het gedoe der uilen.

Maar soms - ik zeg soms -is het maar minnetjes: gekortwiekt, arm- zalig vogelijn op groene tak; suffig fladderaartje met tranige oogjes.

Nu bèn je stukjesschrijver in een politiek blad (zeg ik dan; stil tegen mij zelf) en nu gaan hele brokken en flarden staatkunde aan je snavel voorbij;

ganse hoofdstukken staatsbestel en politieke dadendrang, waar je geen weet van hebt. Kabinetten vallen er over en worden uit de brokstukken weer ge- kramd en keurig opgezet; het zijn inzetten voor veel geschrijf en gekrakeel;

hele professoren en complete doctorandussen bemoeien zich ermee; vakbon·

den gaan er stijf-van-angst-voor-de-lieve-centjes van overend staan; forma- listen gaan ervoor achter het papier ziften en vergeet dan de parlementariërs niet: zij zijn er mee bezig als kippen met het kippenvoer.

Maar jij (zeg ik dan tegen me zelf), uilskuiken dat zich meent een valk te zijn, schrijft stukjes in een mooi politiek blad en als ze je de pen op de neus zetten kun je er n6g geen woord van over vertellen.

Weet gij, broeders, ik ga mij zelf nu beschuldigen; het moet er uit; ik kan die schande niet voor mij houden: AL SLAAT U MIJ DOOD. IK WEET TOTAAL EN HELEMAAL NIET WAAROM HET MET DIE HUREN EN BELASTINGEN GAAT; niet over welke procenten en niet over welke sommen en niet over hoeveel meer of minder ik moet betalen. Ik heb een alkeer en een gruw van cijferstaten en statistieken. Ik kan ze niet verduwen. Vergeef me, ik wéét het niet. Ik weet er niets van. Ik heb Vader Wi11em zien vallen en ik heb hem weer zien opstaan. Maar ik weet niet waarom en waarover.

Geen valk, doch een blinde vink is DEZE BURGER.

de minister (en de staatssecretaris) tegen- over het openbaar onderwijs.

In de nota was er de nadruk op ge- legd, dat bij een juiste ·wettelijke vorm- geving de vrijheid van het onderwijs in de door de ouders gewenste zin voorop dient te staan en deze vrijheid - zo werd in de nota opgemerkt - "wordt in onze Grondwet dan ook exprei!Sis verbis erkend en benadrukt".

Dat is allemaal waar, zo zei mevrouw Fortanier, en zij was het er ook mee eens, maar de onduidelijkheid ontstond doordat de bewindslieden hier niet vol- ledig waren.

In datzelfde artikel 201 van de Grond- wet, dat zij aanhaalde, wordt aarnelijk ook "expressis verbis" erkend en bena- drukt dat het openbaar onderwijs, met eerbiediging van ieders godsdienstige be- grippen, bij de wet geregeld moet wor- den.

En wat het algemeen vormend lager onderwijs betreft wordt nadrukkelijk vermeld, dat er in elke gemeente van overheidswege voldoende onderwijs wordt gegeven in een genoegzaam aan- tal scholen.

Dit wijst uit - en zij ging daar verder nog uitvoerig op in - dat onze Grond- wet ten aanzien van het endervvijs aan de ene kant de vrijheid van onderwijs in de door de ouders gewenste zin voorop stelt, maar in datzelfde artikel bena- drukt, dat de overheid, wat het geven van onderwijs betreft, zelf een eigen taak heeft.

MÉVROUW FORTANIER-DE WIT ... "spijkers met koppen" ...

De minister had erover geklaagd, dat bij vele ouders gebrek aan belangstel- ling voor het onderwijs bestaat en zij in hun taak op dit punt tekortschieten.

Dit 'was in de nota z6 gesteld, dat me- vrouw Fortanier moest vraren: zien de bewindslieden het openbaar onderwijs soms als het onderwijs voor kinderen van die ouders, die "in hun taak tekort schieten"?

Zij wees dan in dit verband op het bloeiende instituut van de oudercommis- sies op de openbare scholen, op de ouderraden in de gemeenten en op de aandrang in de kringen van het open- baar onderwijs om de bestaande lande- lijke ouderraad een wettelijke status te geven.

De ouders van kinderen die het open- baar lager onderwijs volgen, hebben zich voorts verenigd in de Vereniging Volksonderwijs, die bijna 150.000 leden telt.

Men kan, gezien deze feiten, moeilijk stellen. dat onderwijs, van overheids- wege gegeven, zou dienen voor kinderen van ouders, die "te kort schieten in hun taak".

Daaartegenover kon zij stellen een me- dedeling van het katholieke Eerste-Ka- merlid de heer Derksen dat pas iets meer dan 6 pct katholieke scholen een oudercomité bezit.

Mevrouw Fortanier achtte het dan ook volslagen in strijd met de feitelijke ont- wikkeling na de pacificatie wanneer prof. Romme in zijn geschrift ,,Katholieke Politiek" schreef, dat wij in Nederland

<Vervolg op pag.')

VRIJHEID EN DEMOCRATIE

*

^{WEEK to.t WEEK} *

Koninklijke woorden

De hooggestemde rede, die Koningin Juliana de vorige week in de Pieterskerk te Lei~

den hield tijdens een bijeenkomst, belegd door de Nederlandse Jeugdgemeenschap en de Neder~

landse Studentenraad, heeft niet nagelaten, zowel onder de jongeren, waarvoor zij eigenlijk was he~

stemd, als onder de ouderen een diepe indruk te maken.

De Koningin sprak over: .,De welvaart der wereld als gemeenschappelijke verantwoordelijk~

heid".

Wat ons bijzonder in Haar rede trof. was wel de klemmende wijze, waarop Zij een beroep op Haar toehoorders deed om het begrip .,verant~

woordelijkheid" niet uit de weg te gaan en zich bewust te zijn van de plichten, die men als mens en als staatsburger tegenover de gemeenschap dient na te komen.

Haar onderwerp inleidend, zei onze Koningin het zo treffend, dat ,.het hier een vraagstuk he~

treft, waarvoor men zich geleidelijk aan meer gaat interesseren, maar toch lang niet voldoende".

Hoe juist'klonk haar vermaan: .. Wij hebben het blijkbaar zo druk, ieder op ons eigen terrein, dat we nauwelijks meer tijd hebben de wereldproble~

men onder het oog te zien".

.,Wij lopen zo vaak uit sleur maar verder, elk in de richting, die hij nu eenmaal ingeslagen heeft.

Maar zijn wij nog in staat, situaties te verande~

ren, hebben wij daarvoor voldoende originaliteit?"

.,Terwijl de politieke vraagstukken, pers, radio en film, televisie enz. bezighouden, en zij ons weer, en terwijl de publieke belangstelling gericht is op de gevaarlijke mogelijkheden der atoom~

kracht, neemt 's werelds grootste probleem ge~

stadig en hand over hand toe in belang en ur~

·gen tie."

.. Het laat de andere vraagstukken in belang~

~rijkheid ·geleiddijk> achter ?it:h."

,.Men zij gewaarschuwd! De oplossing zal niet op zich kunnen laten wachten."

Hier klonk een ernstig vermaan tegen de ver~

vlakking van onze tijd. Een ernstig vermaan ook om zich te bezinnen op het verantwoordelijkheids~

gevoel in het algemeen, waaraan het helaas nog zoveel ontbreekt.

Moge deze Koninklijke woorden hun uitwer~

king op jong en oud niet missen.

Zij zijn dermate belangrijk, dat wij ook op deze plaats er nog eens met de meeste nadruk de aan~

dacht op vestigen.

* * *

Op de vijfde plaats

Blijkens de woningbouwstatistiek van de economische commissie voor Europa van de Verenigde Naties (E.C.E.) zijn alleen in Frankrijk, West~Duitsland, Italië en Groot~Brit~

tannië, voor zover het West-Europa betreft, ver~

leden jaar meer nieuwe woningen voltooid dan in Nederland.

West-Duitsland staat vooraan met 541.000 vol~

tooide woningen. Daarop volgen het Verenigd Koninkrijk met 350.000, Italië met 175.000 en Frankrijk met 162.000 woningen.

Voor Nederland staan vermeld 68.500 voltooi~

de woningen.

Op de basis van het aantal nieuwe bouwver~

gunningen in de verschillende Westeuropese lan~

den concludeert de E.C.E., dat de vooruitzichten voor de woningbouw gedurende de komende maanden het gunstigst zijn in België, Frankrijk, Italië en Zwitserland, terwijl er daarentegen een zekere daling schijnt te zijn ingetreden in Neder~

land, de Scandinavische landen en het Verenigd Koninkrijk.

Deze cijfers zijn ongetwijfeld interessant te noemen. Nietemin zal men bij de beoordeling er van de nodige voorzichtigheid dienen te betrach~

ten.

Het bekende gevaar bij de statistiek blijft nu eenmaaL dat zij eenzijdig kan zijn als zij niet in voldoende mate rekening houdt met de verschil~

lende omstandigheden, in dit geval die, welke in de diverse landen met betrekking tot de woning~

bouw werkzaam zijn.

Het was de .. Nieuwe Rotterdamse Courant", die hierop in een voortreffelijke beschouwing on~

langs wees toen dit blad een vergelijking trok tus~

sen de vorderingen van de woningbouw in West~

Duitsland en in ons eigen land.

Daarbij haalde zij een even voortreffelijke he~

schouwing aan van een medewerker van de Her~

stelbank, drs·A. G. ten Hennepe, gepubliceerd in de weekbladen .. Bouw" en ,.Economisch-Statis~

tische Berichten".

Uit deze beschouwingen bleek, dat men bij het vergelijken van de woningbouwprestaties in twee landen ter dege rekening dient te houden met de aldaar heersende verschillen en ongelijke maat~

staven, zodat men voorzichtig moet zijn om uit bepaalde cijfers meteen bepaalde conclusies te trekken.

Wij zijn van mening, dat op grond hiervan zeker de nodige voorzichtigheid is geboden bij het beoordelen van de statistieken van de E.C.E.

Niettemin kunnen deze cijfers ons tot ernstig nadenken stemmen en als zodanig kunnen zij dan ook als waardevol worden beschouwd.

Zij kunnen voor ons een belangrijke waarschu~

wing inhouden, dat wij op het gebied van de nationale woningbouw zeker niet bij de pakken mogen neerzitten. Integendeel!

* * *

Dat · kon vroeger

Het jubileumverslag van Hooimeyer Beschuit __. vijftigjarig bestaan __. geeft een in~

drukwekkend relaas van de ontwikkeling van een zeer klein éénmansbedrijf naar grootbedrijf. on- danks vele tegenslagen.

Wat was daarvan terechtgekomen als de oude heer Hooimeyer te kampen had gehad met mid~

denstandsdiploma' s, vestigingsvergunningen en fiscale aftapping van bedrijfswinsten?

Zo moge dit verslag tot lering strekken van onze beroepsordenaars, aldus schrijft' de finan~

ciële medewerker van ,.De Haagse Post".

Wij kunnen deze opmerking volledig onder:- schrijven. Zeker, onze economie is een stuk inge~

wikkelder geworden dan een vijftig jaar geleden en de taak van de ov.erheid is dienovereenkomstig eveneens veranderd.

Dit neemt echter niet weg, dat in onze tijd voor het P?rticuliere initiatief maar bitter weinig kan~

sen overblijven, hetgeen niet alleen schadelijk is voor het individu, maar tevens voor de gemeen~

schap.

Het valt te betreuren, dat dit inderdaad door de meest verwoede ordenaars niet wordt ingezien, waardoor voor onze nationale economie zo vele kansen worden gemist.

* * *

Men kan niet zonder

Een officiële Indische delegatie van indus~

triëlen en landbouwdeskundigen, die ver~

leden jaar een reis door Rusland heeft gemaakt, heeft ontdekt, dat een belangrijk element van het kapitalisme, het ,.winstmotief" in de Russische landbouw is ingeslopen.

Moskou, dat zich voorheen bemoeide met elke fase van de landbouw, elke boerderij richtlijnen gaf en de boer voorschreef. het grootste gedeelte van zijn productie tegen door de regering vastge- stelde prijzen aan de regering te verkopen, toont de laatste tijd de neiging, de plaatselijke autori~

teiten meer armslag te geven en tegelijk groter nadruk te leggen op het ,.materiële belang", an~

ders gezegd: ,.het winstmotief".

De voorschriften zijn zodanig gewijzigd, dat de boer nu slechts een klein gedeelte van zijn pro~

ductie tegen vastgestelde prijzen aan de regering behoeft te verkopen en de rest op de open markt mag brengen tegen hogere dan de vastgestelde prijzen.

Zelfs in Rusland kan men dus niet zonder het zo gehate ,.kapitalistische winstmotief".

Ook een Russische boer is maar een mens, die zijn prestaties gaarne beloond ziet.

Het communisme tracht dit in zijn theorie te ontkennen. In de praktijk is het evenwel anders.

Er zijn nu eenmaal bepaalde economische wetten en menselijke eigenschappen, die zich door een starre leer eenvoudig niet kûnnen laten onder~

drukken.

25 JUNI 1955 - PAG. S

Nogmaals:

practisch onderwijs

Tijdens de tiende vacantiecursus, die de Contactcommissie School~ en Bedrijfsop- leiding in de grafische vakken onlangs te 's-Gra~

venhage hield, heeft de inspecteur-generaal voor het nijverheidsonderwijs, mr ir M. Goote, een voordracht gehouden over de vernieuwing bij het nijverheidsonderwijs.

Onderwijsvernieuwing is geen bedenksel van paedagogen en psychologen, aldus de heer Goo~

te, doch de eis van vernieuwing komt voort uit de maatschappij.

Het onderwijs· in handvaardigheid raakt steeds meer op de achtergrond, omdat men door de in~

voering van technische vernieuwingen toch niet bij kan blijven.

Belangrijk achtte spreker het, dat de school de leerlingen voorbereidt op hun plaats in de maat~

schappij. Bij deze vorming zal men zich zo veel mogelijk moeten aanpassen aan het tempo van de individuele leerling.

Leerlingen moeten vaak werkstukken maken, die voorbeelden zijn van schoonheid, maar die niet aan de geest van de leerling zelf zijn ontsproten.

En juist wat de leerling zelf heeft bedacht, is voor hem van waarde. De school moet de leerling in staat stellen zelf te leren denken.

De heer Goote gaf tenslotte als zijn overtuiging te kennen. dat een leerlingenstelsel principieel na de schooltijd moet komen. Het verschil tussen school en bedrijfsleven is zo groot, dat een ge~

leidelijke overgang zeer is gewenst.

Men kan zich slechts verheugen deze woorden te vernemen uit de mond van een van de topfunc~

tionarissen van ons onderwijs.

Dit probleem __. het is reeds vaker in deze ko~

lommen gebleken __. heeft wel onze zeer bijzon~

dere aandacht. Men kan op de noodzakelijkheid van een vernieuwing van ons onderwijs in de zin van een betere aanpassing aan de praktijk niet

vaak genoeg wijzen. ,

Hopelijk mogen de door de heer Goote ge~

sproken woorden er toe leiden, dat er op dit ter.- rein in feitelijke zin een zichtbare verbetering op.- treedt .

* * *

Televisie als cultuurbrenger

T elevisie doet de huiselijkheid toenemen en maakt het thuis gezelliger. Het nieuwe medium behoeft __. mits de programma's op hoog peil staan __. geen ongunstige culturele invloed te hebben en kan de saamhorigheid van het gezin, het onderlinge gesprek en de algemene ontwikke ..

ling ten goede komen.

De vrees, dat kinderen onder invloed van TV.

minder schoolprestaties leveren is veelal onge ..

grond.

Het gevaar dat de vrijetijdsbesteding door TV geschaad wordt is ook zeer betrekkelijk, wanneer men onderzoekt wat men vroeger __. vóór de TV - in zijn vrije tijd deed.

Hetzelfde geldt voor het bezwaar dat er door TV minder gelezen wordt. Of hier werkelijk van een verlies gesproken kan worden hangt af van de boeken die voordien ter hand werden geno.- men. V aak blijkt dan dat de lezèr een of ander verhaal willoos indronk.

Dit voor de televisie gunstige getuigschrift werd uitgesproken door prof. dr T. T. ten Have, hoogleraar in de grondslagen der sociale paeda~

gogiek in Amsterdam op de algemene jaarverga.- dering van de Maatschappij tot Nut van '2 Alge~

meen.

Voor deze organisatie heeft prof. Ten Have een onderzoek geleid naar de reactie van platte~

landsbewoners op het medium televisie.

In de zes dorpen Abbekerk, Egmond aan de Hoef, Haastrecht, Heusden, Leersum en Nieu~

wenhoven werden kijkgroepen van 15 geselec~

teerde dorpsbewoners gevormd, die 4 uitzendin~

gen bijwoonden en na afloop van de uitzendingen discussieerden over wat er te zien was.

Als voorlopige indruk van dit experiment deel~

de prof. Ten Have mee, dat TV een direct en probaat middel was gebleken om het platteland op te nemen in het nationale culturele leven.

Deze conclusies lijken ons even belangrijk als juist. Mits de programma's van een goed gehalte zijn, kan ook de televisie veel bijdragen tot de cul~

turele verheffing van ons volk. Vooral voor het platteland lijkt ons de televisie een belangrijk mid~

del om het culturele isolement te verbreken.

VBLJ11E1D EN DEMOCRATIE 11 ftJifl - - Pao. •

Een goed begin geeft een goed einde (Sophocles).

Start van de sportieve strijd de Partij-afdelingen

tussen

Nieuwe activiteit ^tn

het teken van de V.V.D.-da~

Nog maar amper drie maanden resten ons en de 17de September, de dag waarop de Volkspartij voor V rijbeid en Democratie en masse naar Scheveningen trekt, is aangebroken.

ronde cijfers, dat de afdeling '1-Gt'a:venhage moet leveren 1500 bezoekers,

eit:culaite behoefte hebbe.u,. kunnen due thaBS reeds bij het Algemeen Secretaria~t aanvragen.

\

de Centrale Utrecht 450 bezoekers Het Algemeen Secretariaat zal in een vriend-

schappelijke strijd tussen de verschillende Cen•

trales en Partij~afdelingen laten uitmaken welke afdeling en welke centrale met het grootste aantal deelnemers de V.V.D.-Dag zal bezoeken.

H ... ^{Amsterdam 400}

..

Aan het slagen van deze grootse liberale mani- festatie behoeft niemand te twijfelen, wanneer de gehele Partij in al zijn geledingen voortgaat op de enthousiast ingeslagen weg. Er zijn vele wegen, die naar de V.V D.~Dag leiden. Het Algemeen Secretariaat zal U gaarne behulpzaam zijn bij het vinden van de prettigste weg voor Uw Afdeling.

.. ..

..

.. ..

.. ..

H

..

de Centrale Groningen 300 bezoeken

H

..

ledental der afdelingen en centrales. Omdat voor de afdeling 's~Gravenhage andere normen gelden dan voor de randstad Holland en de rest van Ne- derland heeft het Algemeen Secretariaat een een~

voudige rekensom opgezet.

.. .. ..

..

..

200

..

.. ..

..

.De afdeling 's~Gravenhage, die de eer te beurt valt als gastvrouwe te mogen optreden, levert 100 % van haar ledental. De randstad Holland, omvattende de Centrales Utrecht, Haarlem, Dor- drecht, Leiden, Amsterdam en Rotterdam, levert 25 % van haar ledental, de rest van Nederland levert 10 %.

.. ..

.. ^In

.. ..

..

.. ..

150 100 100

.. ..

Aan het eind van de volgende week kunnen de afdelingen een brief tegemoet zien, waarin per afdeling wordt medegedeeld het aantal deelne- mers waarop uit de betrokken afdeling, wordt ge~

rek end.

Wanneer binnen enkele weken de kaartverkoop voor d~ middag- en avondbijeenkomsten op 17 September een aanvang neemt. zal iedere week de stand van de competitie op deze pagina wor~

den bekend gema~kt.

Teneinde het de plaatselijke en regionale voor~

bereidingscommissies zo gemakkelijk mogelijk te maken, wil het Algemeen Secretariaat gaarne en- kele concept~circulaires beschikbaar stellen, die door de plaatselijke en regionale commissies aan de Partijleden en geestverwanten kunnen worden gezonden.

Wie twee leden aanbrengt mag zelf uit de par- tij treden en wie er drie aanbrengt krijgt een be- wijs dat hij nooit lid van de partij is geweest.

In Tsjechoslowakije wordt veel gelachen om de volgende definitie van een volksdemocratie:

,,een land waar velen voor alles in de rij moeten staan en voor niets in de gevangenis zitten".

De plaatselijke voorbereidingscommissies en af~

delingsbesturen dienen er echter rekening mede te houden, dat de genoemde percentages en aan~

tallen een strikt minimum zijn. Het is toegestaan

dit minimum te overschrijden. Dit betekent in De commissies, die aan een dergelijke concept~

Het communistische regime in Polen bestaat volgens een andere mop voor de helft uit lieden, die tot niets en voor de andere helft uit lieden, die tot alles in staat zijn.

(Vervolg van pag. 2)

spreken van "openbare en bijzondere school", maar dat het juister en duide- lijker zou zijn te spreken van "over- heidsschool en oudersschool".

Onze woordvoerster onderschreef na- tuurlijk, dat opvoeding en onderwijs al- lereerst behoren tot de plicht en de ver- antwoordelijkheid van de ouders, maar dat impliceert niet, dat het uitgangspunt moet zijn, dat ouders, die hun verant- woordelijkheid verstaan, moeten·· kiezen vóór het bijzonder onderwijs, omdat dat het onderwijs van de ,.oudersschool" zou zijn.

Het was goed, dat onze strijdvaardige geestverwante dit alles nog eens zo dui- delijk heeft gesteld. Dit ontlokte de ver- zekering aan minister Cals, dat hij gaar- ne erkende, dat "juist bij het openbaar onderwijs het illstituut van de ouder- commissies zeer bloeit", dat hij dit slechts met grote voldoening kon consta- · teren en dat hieruit inderdaad de belang- stelling ~n het verantwoordelijkheidsbe- sef van deze ouders bleek.

-

Het was slechts zijn bedoeling geweest hier te betogen, dat de overheid er zeer positief van moet uitgaan, dat het de ouders zijn - en niet de overheid - die uitmaken, welke school de kinderen zul- len volgen.

Er was nog iets anders. Mevrouw For- tanier gaf toe, dat een automatisme, zo- als dat voor het huidige lager onderwijs ten aanzien van de financiële gelijkstel- ling geldt, naar haar inzicht niet tot het gehele voorgezet onderwijs kan worden uitgebreid en zij geloofde ook, dat nie- mand in de Kamer dat zou willen ver- dedigen.

Het kan daarom al niet, omdat het, in tegenstelling tot het lager onderwijs, bij andere takken van onderwijs zeker niet altijd nodig is, dat alle typen van scho- len overal vertegenwoordigd zijn.

Daarbij zal men naar haar mening in het oog moeten houden, dat financiële gelijkstelling van openbaar en bijzonder onderwijs nooit heeft betekend ge 1 ij k.

h e i d voor bijzonder en openbaar on- derwijs.

De pacificatie van 1917 heeft financië- le gelijkstelling duidelijk onderscheiden van gelijkheid.

Geen gelijke, maar ~el gelijkwáárdige voorwaarden moeten geschapen en deze grondgedachte van de pacificatie dient, naar haar inzicht, ook gehandhaafd te blijven bij de uitbreiding van de finan- ciële gelijkstelling tot andere takken van onderwijs.

Wanneer de minister in zijn nota schrijft dat, teneinde de gelijkstellingsgedachte te verwezenlijken, in het algemeen voor het oprichten van een rijksschool en het subsidiëren van een gemeentelijke school gelijke maatstaven dienen te gelden als voor het subsidiëren van een bijzondere school, dan is die uitspraak naar spreek- sters mening n ie t in overeenstemming met de grondgedachte van de pacificatie.

Die uitspraak houdt dan namelijk geen rekening met het feit, dat de door de overheid gestichte school tevens de school behoort te zijn voor de minderhe- den in de streken, waar de bevolking in grote meerbeid eenzelfde godsdiensti- ge overtuiging is toegedaan.

Kosten van het onderwijs

De nieuwe organisatie, de verbetering en de uitbreiding van het onder- wijs, zal geld kosten. Mevrouw Fortanier was het eens met de stelling in de riota:

"Goed onderwijs is een efficiënter in- vestering dan men vroeger heeft ge- dacht".

Wat de filianciële consequenties be- treft, werden in volgorde genoemd: a.

verlenging van de leerplicht; b. grotere belangstelling voor het onderwijs; c.

verlaging van de leerlingenschaal; d.

ruimere differentiatiemogelijkheden; e.

hogere eisen, die het moderne onder- wijs stelt.

Mevrouw Fortanier merkte op, hier een punt f. te missen: salariëring van het onderwijzend personeel, in overeen- stemming met de belangrijkheid van het ambt.

De honorering, zo zei zij, van het on- derwijzend personeel zal dusdanig moe- ten zijn, dat · ieder ouder zijn zoon of doch1Jer dit belangrijke ambt n[et op financiële gronden behoeft af te raden.

Tot slot wilde·'lltlze woordvoerster zeg•

gen, dat zij van harte hoopte, dat het de

·bewofndslieden zob mogen gelukken, spoedig althans enkele uit deze nota's voortvloeiende wetsontwerpen in het Staatsblad te krijgen. Zeker voor zover het v.h.m.o. betreft bestaat gevaar in uit- stel.

Motie over pac(ficatie

Uitvoerige replieken waren overbodig, omdat het hier immers ging om een algemene gedachtenwisseling over eni- ge nota's en niet om wetsvoorstellen.

Wel deed zich daarbij echter nog een bijzonder feit voor en wel een door de heer Van Sleen <Arb.) ingediende motie.

Deze vestigde nog eens de aandacht op de achteruitstelling van de openbare school bij de oprichting van nieuwe scho- len.

VAN SLEE'N aangehouden ·motie

Voor de bijzondere scholen zijn mini- ma van zich aanmeldende leerlingen vastgesteld voor de oprichting van zulke scholen.

Wanneer die minima aanwezig zijn, dan m oe t het gemeentebestuur mede- werken. Dat geldt niet voor het open- baar onderwijs en daarom nemen ver- schillende gemeentebesturen bet niet zo nauw met de zorg voor het openbaar on- derwijs, in strijd !Tiet de bedoelingen van de pacificatie.

Op een of andere wijze wilde hij nu ook een bindende regel voor het open- baar onderwijs in de wet opgenomen zien en in ieder geval achtte hij het noodza- kelijk, dat daarover eens een "ronde-ta-

:fel-conferentie" tussen de voorstanders van de beide vormen van onderwijs (on- der leiding natuurlijk van de minister) zou worden gehouden.

In verband daarmede diende de heer Van Sleen een motie in, luidende:

"De Kamer, vaststellende, dat het be- ginsel van gelijkheid van behandeling en van fin~nciële verzorging van het openbaar en het bijzonder onderwijs in de L.O.-wet 1920 is neergelegd;

dat evenwel de toepassing van enke- le artikelen, met name die van art. 1!1 en van artikel 73, in de practijk tot be- zwaren aanleiding geeft en de pacificatie in minder gunstige zin beïnvloedt;

verzoekt de minister, een wetswijzi- ging voor te bereiden, die tot een meer b'"vredigende toestand kan leiden".

· Mevrouw Fortanier kon die dag bij de replieken niet aanwezig zijn, zodat haar fractiegenoot, drs Korthals, voor haar in de plaats trad.

Deze bracht in herinnering, dat ook mevrouw Fortanier over datzelfde euvel meermalen had gesproken. Hij hoopte, dat de minister een toezegging zou doen, waardoor aan de wens, die in de motie is neergelgd, tegemoet zal kunnen wor- den gekomen.

Zou de motie echter in stemming ko- men, dan zou zijn fractie daar zeker haar stem aan geven.

Tot die stemming is het vooralsnog niet gekomen.

De heren Tilanus (C.H.), Roosjen <A.

R.> en ten dele ook de heer Peters <K.

V.P.) bleken weinig animo te hebben, daar op het ogenblik op in te gaan en ook de minister betwijfelde, of het thans de juiste gelegenheid was, om deze uit- spraak te doen.

Genoemde afgevaardigden en de minis·

ter leek die uitspraak bovendien nogal

"eenzijdig".

Dit alles was voor de heer Van Sleen aanleiding te zeggen, dat hij de heren graag wat tijd wilde laten om hun stand- punt nader te overwegen en hij verzocht en verkreeg (zij het niet zonder enige moeite van de zijde van de voorzitter) schorsing van het verdere debat over deze motie, met de bedoeling, haar bij het volgende begrotingsdebat nader aan de orde te stellen.

De nota's zelf werden daarna ,.voor kennisgeving" aanvaard. A.