Jansen, M. (2008). “Taalvaardigheid studenten onvoldoende”. In: Kennislink [online].
Online raadpleegbaar op: http://www.kennislink.nl/publicaties/taalvaardigheid- studenten-onvoldoende.
Van Gorp, K. & L. Verheyden (2005). “Taalbeleid in de lerarenopleiding: van prak- tijk tot theorie en terug”. In: A. Mottart. Achttiende Conferentie het Schoolvak Nederlands. Gent: Academia Press, p. 175-186.
Van Twillert, M. (2009). “‘Het staat er toch’, zeggen taalslordige studenten. Taaltoets wordt gemeengoed op universiteiten, wegens gebrekkig taalniveau van de eerste- jaars”. In: NRC Handelsblad (14 april 2009).
Verguts, C. & V. Minnebo (2011). Draaiboek Academisch Nederlands: inhoudelijke en praktische handvatten bij een begeleidingstraject Academisch Nederlands. Antwerpen:
Plantijn Hogeschool.
Noten
1 Er zijn writing centers in o.a. de universiteiten van York, Coventry, Bath, Newcastle, Leicester en Warwick en schrijfcentra in o.a. de universiteiten van Nijmegen, Tilburg, Amsterdam, Twente, Leiden en Wageningen.
Ronde 5
Tine Van Houtven Thomas More Mechelen
Contact: Tine.vanhoutven@thomasmore.be
Een professionele leergemeenschap als motor voor taalbeleid
1. Inleiding
Het tweejarige project Rekenen op Taal (september 2014 tot augustus 2016) van de Associatie KU Leuven (School of Education) had tot doel om het wiskundeonderwijs in de lerarenopleiding Lager Onderwijs te ondersteunen bij de integratie van taalbe- wust (wiskunde)onderwijs. Om dat doel te bereiken, werd binnen Rekenen op Taal gewerkt met een professionele leergemeenschap (PLG) als motor van de innovatie/implementatie (Katz, Earl & Ben Jafaar 2009). Dit example of practice wil illustreren hoe een PLG een motor kan zijn voor de implementatie van taalbewust (wiskunde)onderwijs in het hoger onderwijs.
30steHSN-Conferentie
96
Conferentie 30_Opmaak 1 28/10/16 16:47 Pagina 96
2. Context
In de loop van 2014-2015 en 2015-2016 werd het project Rekenen op Taal gerealiseerd door lectoren-medewerkers uit drie lerarenopleidingen Lager Onderwijs aan drie ver- schillende hogescholen. Vanuit elke hogeschool nam een tandem van een wiskunde- lector en een taallector deel aan de PLG. Daarnaast vervoegden ook twee projectlei- ders en twee toegevoegde medewerkers (pedagogen) de PLG.
Centraal in de werking van de leergemeenschap in het eerste projectjaar stond het onderzoekend en samenwerkend construeren van een referentiekader voor taalbewust wiskundeonderwijs. Dat gebeurde door doelgericht te werken aan concrete acties zoals lessenreeksen ‘taalbewust wiskundeonderricht’ voor de lagere school of actieonderzoe- ken in de lerarenopleiding. In het tweede projectjaar verschoof de functie van de leer- gemeenschap naar die van ‘een klankkast’ voor de miniprojecten die door wisselende duo’s gerealiseerd werden, elk in de eigen onderwijscontext én met een eigen finaliteit:
een vervolgactieonderzoek in de lerarenopleiding, een coachingstraject voor collega’s wiskunde uit het eigen team of een cocreatietraject voor collega’s wereldoriëntatie. In de PLG werd opgeroepen tot het kritisch beluisteren en bespreken van de respectieve projectopzetten van elk van de miniprojecten. Daarbij was met name aandacht voor
‘doelgerichtheid’ en ‘doeltreffendheid’.
3. Doel
De centrale betrachting van het project was een duurzame innovatie met betrekking tot taalbewust wiskundeonderwijs in de lerarenopleiding. Dat impliceert o.a. een wij- ziging (verschuiving of verdieping) op het niveau van de percepties met betrekking tot de rol van taal in het wiskundeonderwijs. De PLG met zijn intensieve collegiale uit- wisseling van wiskundige en talige perspectieven naar aanleiding van gezamenlijke concrete acties (zie hierboven), wil in dat opzicht een krachtige leeromgeving vormen voor alle participanten: noch wiskundeleraren noch taalleraren zijn in deze de ontvan- gers van een pasklaar taalbewust wiskundemodel; ze zijn allemaal mede-constructeurs én dito eigenaars van zo’n kader.
4. Theoretische inbedding
De voorbereiding en realisatie van een professionele leergemeenschap is gebaseerd op Katz, Earl & Ben Jafaar (2009). Figuur 1, overgenomen uit Katz et al. (2009), schetst hoe een samenspel van bouwstenen, waaronder ‘onderzoek’, ‘verantwoording’ en
‘samenwerking’, leidt tot opeenvolgende processen die uitmonden in impact op leer- lingen – het finale doel van elke vorm van onderwijsinnovatie.
3. Hoger onderwijs
97
3
Conferentie 30_Opmaak 1 28/10/16 16:47 Pagina 97
Figuur 1 – Centrale kenmerken van Networked Learning Communities (naar: Katz et al. 2009:
10).
5. Praktische relevantie
Ontwikkelen in én vanuit een PLG met mede-experten (bijvoorbeeld: drie collega’s wiskunde) en experten met een complementaire focus (bijvoorbeeld: taalkundigen, pedagogen) geeft individuele deelnemers de kans om ondersteund en begeleid stappen te zetten in het onbekende van de concrete onderwijsinnovatie. Voor elk van de PLG- leden leidt de combinatie van genetwerkt collaboratief exploreren enerzijds, en van onmiddellijk én ondersteund mogen en kunnen experimenteren in de eigen praktijk anderzijds, tot motivatie, houvast en volharding. Zo zien we duurzame innovaties ont- staan in het eigen pedagogisch-didactisch denken en handelen.
6. Evaluatie van de praktijk
De kwaliteit van de innovaties binnen dit project werd op verschillende manieren opgevolgd. De planmatige, PDCA-gewijze aanpak van het project als geheel, maar ook van elke actie binnen het project, behoedde ons voor een ondoordachte of kortzichti- ge besluitvorming. Daarnaast boden de aangezochte experten (‘wiskunde’, ‘taal’, ‘inno- vatie’) en stuurgroepleden ons, als externe beoordelaars van de (deel)processen en pro- ducten, feedback en tips tot bijsturing.
7. Conclusie
De concrete realisatie van de professionele leergemeenschap ‘Rekenen op taal’ leert ons enerzijds het belang van een heterogeen (vakoverschrijdend en hogeschool-overschrij- dend) samengesteld team, van inspirerend coachen, van samenwerken binnen een taakgerichte, functionele aanpak (bijvoorbeeld: samen taalbewuste wiskundelessen
30steHSN-Conferentie
98
Conferentie 30_Opmaak 1 28/10/16 16:47 Pagina 98
ontwerpen voor het lager onderwijs of voor de lerarenopleiding) en van planmatig werken (doelgericht én doeltreffend), met aandacht voor kritische vriendschap en uit- nodiging tot verantwoording. Anderzijds stellen we de innovatiekracht vast van de mogelijkheid om nieuwe inzichten meteen – weliswaar ondersteund en begeleid – te vertalen naar de eigen (concrete) onderwijspraktijk.
8. Leden van de PLG
• UC Leuven: Lieve Verheyden, Tom Robijns, Saskia Buyckx en Marieke Vandersmissen.
• Thomas More Mechelen: Tine Van Houtven, Williënne Brepoels en Hilde Van Oeteren.
• Odisee Aalst: Saskia Timmermans, Jasmin Callaert en Antoine Lievens.
9. Projectwebsite
www.rekenenoptaal.beReferenties
Katz, S., L.M. Earl & S. Ben Jaafar (2009.). Building and connecting learning commu- nities. The power of networks for school improvement. Thousand Oaks: Corwin.
Ronde 6
Wilma van der Westen De Haagse Hogeschool
Contact: w.m.c.vanderwesten@hhs.nl
De cijfers, de gezichten en de onneembare taal(beleids)- barrières. Taaldiversiteit in het hoger onderwijs
1. Inleiding
De taalvaardigheid van studenten staat al enkele decennia sterk in de belangstelling. In diezelfde periode veranderde de taalachtergrond van studenten fundamenteel: er is steeds minder sprake van een voornamelijk eentalige studentenpopulatie. Deze toene-
3. Hoger onderwijs
99
3
Conferentie 30_Opmaak 1 28/10/16 16:47 Pagina 99
