Na 4 jaar ben je. nog niet uitgeleerd

(1)

- 34 - Ergotherapie Magazine 6 • 2013

Professor Guus Schrijver:

“Na 4 jaar ben je nog niet uitgeleerd”

Congresspreker

Guus Schrijvers is een drukbezet man. Hij geeft masterclas- ses, nascholingscursussen en lezingen, is keynote speaker op congressen en is bezig met het schrijven van een boek over zorginnovatie. De emeritus professor maakt zich zorgen over het huidige politieke klimaat in Nederland: “We hebben teveel regeringswisselingen gehad de laatste jaren.

Er is te weinig continuïteit. In het vorige kabinet had de professional het voor het zeggen. Nu moet alles gecontro- leerd worden. De bemoeizucht is groot. Als je moet bezui- nigen moet je niet gaan roepen dat we het in het verleden helemaal verkeerd hebben gedaan. Je moet eerlijk zeggen dat we in een financiële crisis zitten en de tering naar de

nering moeten zetten. En kom niet steeds met het verhaal dat Nederland onvoldoende voor elkaar zorgt. We lijken in een ik-maatschappij te leven, maar als je ziet hoe we elkaar bijvoorbeeld proberen te bereiken via Twitter en Facebook, valt dat eigenlijk best wel mee. Deze regering vindt dat iedereen zelfredzaam moet zijn. Maar het moet niet uitmonden in opgedrongen naastenliefde.

Dat werkt niet, want niet iedereen kan en wil mantelzorger worden. Als je een slechte relatie hebt met je moeder die dement wordt en je moet voor haar zorgen, dan gaat dat

meestal niet goed.” Naast zelfredzaamheid willen we volgens Schrijvers als mens ook wat betekenen voor anderen.

“Dat is ook iets waar ergotherapeuten rekening mee moeten houden. Ik heb een keer een gehandicapte man in een elek- trische rolstoel ontmoet, die via ergotherapie geleerd had hoe hij dat ding moest bedienen. Hij kon zich prima redden.

Professor guus Schrijvers is op 1 november keynote speaker tijdens het Jaarcongres ergotherapie.

Volgens hem zijn er op dit moment grote veranderingen gaande in de zorg. er zijn echter ook volop nieuwe kansen en mogelijkheden voor ergotherapeuten. Bijvoorbeeld op het gebied van telezorg. of bij het helpen van ouderen en chronisch zieken, die het vanaf 2015 veel moeilijker gaan krijgen om opgenomen te worden in een verzorgingshuis. Maar ook door je als ergotherapeut verder te specialiseren.

“Je wordt pas echt interessant voor werkgevers als je een dubbele discipline hebt. Een

ergotherapeut die ook verstand heeft van fysiotherapie bijvoorbeeld.”

Tekst: Marcel Stam

(2)

Ik zei tegen hem: ‘Wat leuk, je kunt nu zelf bepalen waar je naartoe gaat’. ‘Ja, dat is zo’, zei hij, ‘maar ik heb niemand om naartoe te gaan.’ Hij telde niet meer mee. Had geen vrienden en geen werk. Autonomie is heel belangrijk, maar je wilt ook wel ergens bij horen.”

goed leven

Volgens Schrijvers denkt de huidige regering onvoldoende na over ouderenzorg en chronisch ziekenbeleid. “Alle zorg moet dicht bij huis zijn. Op zich is dat prima, maar dat is niet het enige. Zorg moet bijvoorbeeld ook kwalitatief goed zijn. Wat heb ik aan slechte zorg dicht bij huis? Van Rijn zegt dat hij als doelstelling heeft dat er een bepaald bedrag bezuinigd wordt. Maar dat is toch geen doelstelling? Ook economische groei is op zich geen doelstelling, maar een middel. Bijvoorbeeld een middel om een goed leven te lei- den. Maar wat is een goed leven? Filosofen hebben hiervoor een paar kenmerken. Ten eerste: goede gezondheid. Als dat er niet is heb je geen goed leven. Maar je wilt ook beteke- nis hebben voor een ander en jezelf kunnen redden. Wat ik ook een mooie vind is in harmonie leven met de natuur. Ik heb een keertje gepleit voor de rechten van de gehandicapte mens. Daarin stond onder andere dat iedere persoon met een beperking recht heeft om één uur per dag buiten te zijn.

Als wetenschapper weet ik dat je die basale kenmerken om gelukkig te worden heel goed kan meten. Dus een oudere meneer die bijna niet buiten komt en twee contacten heeft die maar één keer per maand langskomen, heeft geen goed leven. Van Rijn en Schippers zouden daarom eerst eens moet definiëren wat een goed leven is. Als je dat doet kun je op een gegeven moment zeggen: ‘Ik vind dit geen goed leven’ en dan moet je daar zorg voor aanbieden. Dat is eco- nomisch ook nog eens verantwoord, want als die alleen- staande man zijn heup breekt, kan hij waarschijnlijk niet thuis blijven en moet hij naar een duur verzorgingshuis.”

Bewijzen

De politiek heeft op dit moment geen belangstelling voor de inhoud. Daar moet je als ergotherapeut geen minderwaar- digheidscomplex van krijgen volgens Schrijvers: “Men trekt zich terug en bezuinigt. Marktwerking is het toverwoord.

Maar daar heeft iedereen in de zorg mee te maken. Als belangenorganisatie van ergotherapeuten moet je sturen met goede voorbeelden, niet met beleidsnota’s. Waar zijn ergotherapeuten goed bezig? In bijvoorbeeld het onderwijs, of de ouderenzorg? Wat zijn good practices van ergothera- peuten op de werkvloer? De periode is voorbij dat mensen je vertrouwen op je blauwe ogen als je zegt dat je als ergo-

(3)

- 37 - therapeut goed bezig bent en kosten bespaart. Je moet het

laten zien, aantonen. Die getallen zijn vaak best boven water te krijgen. Ik pleit er daarom voor dat elke praktijk voor ergotherapie een managementrapportage in zijn software heeft, de resultaten daarvan regelmatig analyseert en via een digi- tale nieuwsbrief terugkoppelt aan cliënten en verwijzende professionals.”

Pilotitis

“De zorg van nu lijdt aan pilotitis”, aldus Schrijvers. “Alles wordt tegenwoordig gedaan in pilots. Als er weer eens een nieuwe regering komt, starten ZonMw en VWS nieuwe pilots op. Maar ook de zorgverzekeraars, universiteiten en hoge- scholen hebben pilots. En binnen de ergotherapie bestaan er ook een aantal voorbeelden. Maar die pilots staan vaak op zichzelf en krijgen geen goed vervolg daarna. Eigenlijk moet je daarom de veelbelovende pilots eruit zeven en zor-

gen voor continuïteit, een goede financiering en een goede onderbouwing. Ik heb zelf ook aan die pilotitis bijgedragen.

Misschien heb ik het land wel teveel in innovatieve sferen gebracht daarmee. Nu denk ik: stop daarmee, haal de kren- ten uit de pap en bezint eer ge begint. Dus maak een inno- vatie waarbij je een zorgpad hebt, duidelijke verantwoorde- lijkheden zijn geformuleerd en de software ondersteuning klopt.”

Beste pilot

Schrijvers wil graag een oproep doen aan alle ergotherapeuten om voor het jaarcongres op 1 november met voorbeelden van innovatieve samenwerkingen te komen. “Ik heb daarvan een goed voorbeeld uit een andere sector. Er zijn twee huisartsen in Leeuwarden die allebei getrouwd zijn met een ICT-er. Die hebben de koppen bij elkaar gesto- ken en op een innovatieve- en efficiënte wijze hun praktij- ken geautomatiseerd en die kennis vervolgens aan andere huisartsen beschikbaar gesteld. Zoiets kan je natuurlijk ook bedenken als wetenschapper. Dat kost je dan drie jaar en dan werkt de software waarschijnlijk nog niet. Je hoeft eigenlijk alleen maar aan mensen te vragen: ben je ergens trots op in je werk? Dan komen de goede voorbeelden meestal vanzelf. Ik heb goede ervaringen met het uitreiken van prij- zen. Ik ben daarom best bereid om op het jaarcongres een prijs uit te reiken voor de beste, bestaande pilot. Misschien is het leuk om er een verkiezing van te maken. Ik denk dat egotherapeuten voldoende innovatieve ideeën hebben, dus dan wordt het kiezen welke pilot de meest zinvolle is voor de verdere ontwikkeling van het vak van ergotherapeut. Je zult zien dat je met dergelijke goede voorbeelden heel goed kan sturen en innoveren.”

dubbele discipline

Schrijvers vindt dat je je als ergotherapeut goed moet besef- fen dat je na vier jaar nog niet uitgeleerd bent. “Je wordt pas echt interessant voor werkgevers als je een dubbele discipline hebt. Dus een ergotherapeut die ook verstand heeft van fysiotherapie bijvoorbeeld. Of een ergotherapeut die daarnaast veel kennis heeft van de AWBZ of van medische diagnostiek. Ik kan me heel goed voorstellen dat je als ergotherapeut Physician Assistant wilt worden. Een Physician Assistant (PA) is een gespecialiseerde professional die een arts kan ondersteunen in diens werk. De PA maakt deel uit van een medisch behandelteam en neemt medische taken over van een arts. Dan moet je echter wel wat meer verstand hebben van bijvoorbeeld pathologie en je laten bijscholen. Je bent dan ergotherapeut, maar weet ook veel van ziektebeel- den. Dan zit je qua carrière gebakken.”

r- en i-Professionals

Wat ik adviseer aan elke egotherapeutische praktijk is om na te gaan of ze zowel R- als I-professionals hebben. De

‘R’ staat voor routine en de ‘I’ voor innovatief. Een R-professional is een ervaren ergotherapeut die een cliënt binnen

“De zorg van nu lijdt

aan ‘pilotitis’. Als er

weer eens een nieuwe

regering komt, starten

ze een hele reeks nieuwe

pilots op.”

(4)

de kortste keren kan helpen en het steeds beter wil doen.

De I-professional, waar ik zelf een voorbeeld van ben, is onrustig. Hij wil ieder keer weer een nieuw apparaatje, is gek op nieuwe protocollen. Dat is een uitvinder. Je hebt ze allebei nodig. De R-professional is de ruggengraat van de zorg. Daar moet je zuinig op zijn. Die mensen kunnen bijvoorbeeld heel snel een patroon herkennen. Maar heb je

een maatschap met alleen maar R-professionals, dan gaat deze waarschijnlijk failliet de komende jaren, waarin tal van nieuwe ontwikkelingen voor de deur staan. En heb je alleen maar I-professionals, dan krijg je ruzie in de tent, want iedereen wil op een andere manier innoveren. Je moet als ergotherapiepraktijk dus beide soorten professionals in huis hebben en zorgen dat die inhoudelijk open staan voor elkaar en elkaar versterken.”

Samenwerking

Hoe kunnen ergotherapeuten de samenwerking met andere zorgverleners verbeteren?

“Ik vind als buitenstaander dat fysiotherapie en ergotherapie te lang naast elkaar hebben geleefd. Ik merk bijvoorbeeld bij fysiotherapeuten dat ze erg weinig oefeningen aanreiken

met een apparaat of hulpmiddel. Fysiotherapeuten zitten teveel alleen op spieren. Ik denk dat mensen aan het einde van hun fysiotherapiesessies behoefte hebben aan advies over praktische vragen als hoe kan ik het beste in mijn auto stappen? Of: hoe kan ik mijn veters weer strikken? Ik kan me daarom goed voorstellen dat elke wat grotere fysiotherapeu- tische maatschap ook één of twee ergotherapeuten in dienst heeft als kwaliteitsimpuls.” Schrijvers ziet in wijkteams vaak hevige concurrentie tussen beroepen die elkaar overlappen, zoals verpleegkundigen, fysiotherapeuten en ergotherapeuten. “Daar word ik niet vrolijk van. Je kunt die samenwerking verbeteren door elkaar te leren vertrouwen. Er zijn daarbij twee soorten vertrouwen: professioneel en persoonlijk vertrouwen. Professioneel vertrouwen is: zij is ergotherapeut, dus zij zal dit of dat wel kunnen. Persoonlijk vertrouwen is:

zij is ergotherapeut, dat beroep vind ik eigenlijk niks, maar haar vind ik wel oké.”

Kansen

Er komt een nieuwe markt voor ergotherapeuten in 2015.

Het wordt dan een stuk moeilijker om in een verzorgingshuis te komen. Dat wordt een groot maatschappelijk pro- bleem. Dat betekent dat een heleboel mensen langer thuis moeten blijven. “Ik denk dat ergotherapeuten een hele goede rol kunnen vervullen als poortwachter en ook als bedenker van een integraal leefplan. Bijvoorbeeld voor iemand die een CVA heeft gehad. In eerste instantie is er meestal een mobiliteitsprobleem. Niet alles lukt dan meer, maar wat kan er dan nog wel door de omgeving aan te pas- sen of handig gebruik te maken van de mogelijkheden die je nog wel hebt. Daar zie ik grote mogelijkheden voor mensen die expert zijn op het terrein van de interactie tussen mens en omgeving en mens en hulpmiddel/apparaat. Daarnaast zouden ergotherapeuten ook een bijdrage kunnen leveren aan het geven van cursussen aan chronisch zieken. Als chronisch zieken een cursus volgen over het omgaan met hun aandoening, zou je die korting kunnen geven op de eigen bijdrage of de ziektekostenpremie. Dat heeft in Duitsland al geleid tot grote besparingen en tot een grotere overleving van chronisch zieken.”

telezorg

Schrijvers was laatst op een congres in Londen over telezorg en telegeneeskunde. Telezorg werkt met sensoren. “Ik heb over twintig jaar allerlei sensoren in huis. Als ik dan bijvoorbeeld mijn bed niet uit kom in de ochtend gaat er ergens een Professor Guus Schrijvers is keynote speaker op het Jaarcongres

Ergotherapie 2013. Het congres wordt op vrijdag 1 november geor- ganiseerd in de Jaarbeurs Utrecht en staat in het teken van Samen- werken. Guus Schrijvers werd in 1949 geboren in Amsterdam als zesde kind in een katholiek onderwijzersgezin. Na het gymnasium studeerde hij economie in Amsterdam. In 1980 promoveerde hij op het onderwerp ‘Regionalisering en financiering van de gezondheids- zorg’. In 1987 werd Schrijvers hoogleraar Public Health bij de medi- sche faculteit in Utrecht. Bijna tien jaar later (1996) was hij medeo- prichter van het Julius Centrum voor Gezondheidswetenschappen en Eerstelijns Geneeskunde. In 2012 nam Schrijvers afscheid als hoogleraar. Op dit moment is hij actief als adviseur, spreker en orga- nisator van congressen. Daarnaast verzorgt hij nascholingen en is bezig met het schrijven van een nieuw boek: Meer Gezondheid bij Gelijkblijvend Budget. In dit boek dat bestemd is voor het middenka- der van zorgorganisaties, geeft hij zijn visie hoe de gezondheidszorg eruit zou kunnen zien in een maatschappij met schaarste aan zorg.

Centraal in zijn boek staat de Triple Aim-filosofie, die ontstaan is in de VS. “Gezondheidsbeleid moet in het teken staan van het gelijktij- dig bereiken van drie doelen: betere gezondheid, betere zorg en lagere kosten,” aldus Schrijvers.

(5)

- 39 - belletje rinkelen. Of als ik het licht aan wil doen, moet ik even

knipperen met mijn ogen en dan gaat het licht aan. En als ik uit mijn stoel wil komen, dan ‘helpt’ die stoel mij bij het opstaan. Het zou goed zijn als er ergotherapeuten komen die zich gaan bezig houden met de werking en het gebruik van deze sensoren. Via telezorg kun je mensen op afstand in de gaten houden. Die sensoren zitten in de omgeving.

Over die sensoren moet worden nagedacht: waar breng je ze aan? Wat voor sensoren heeft iemand nodig? Hoe bedien je die? Daarnaast heb je ook telegeneeskunde. Dan heb je het bijvoorbeeld over een apparaatje dat je op je lichaam draagt en hartritmestoornissen doorstuurt. Daar krijgen ergotherapeuten wat minder mee te maken, maar je moet mensen wel leren hoe ze met die apparaten om moeten gaan.”

Schrijvers kijkt eens op zijn horloge. Hij staat op het punt om te vertrekken naar zijn volgende afspraak. Maar niet zonder nog een laatste opmerking te maken: “Het gaat soms heel traag in de zorg. Daar word ik wel eens moe van.

Leonardo da Vinci is mijn grote held. Die had allerlei baan- brekende ideeën over vliegen en irrigatie die pas 400 jaar later zijn uitgevoerd. Een ander rolmodel is Sarphati. Deze arts wilde in Amsterdam riolering laten leggen, om de volks- gezondheid te verbeteren. Het duurde 40 jaar voordat die riolering er was, maar hij bleef altijd optimistisch en was blij met elk stukje pijp dat erbij kwam. Tel je zegeningen. Het is belangrijker dat je vooruitgang boekt, dan dat je de eind- streep haalt.”

Ben je op zoek naar een hulpmiddel?

In de Vilans Hulpmiddelenwijzer vind je eerlijke informatie over meer dan 10.000 hulpmiddelen.

De informatie verzamelen we zelf, waardoor goed vergelijken mogelijk is. Ook is het mogelijk om je eigen ervaringen met een hulpmiddel en tips te delen.

Na 4 jaar ben je. nog niet uitgeleerd