538 MILITAIRE SPECTATOR JAARGANG 189 NUMMER 11 – 2020
EDITORIAAL
Amerikaanse invloeden op de Nederlandse verkiezingen
D
e verkiezingen in de Verenigde Staten zouden volgens de opiniepeilingen een grote over winning opleveren voor de Democratische presidentskandidaat Joe Biden en zijn partijgenoten in het Congres. 3 november werd ver wacht dat veel Amerikanen zouden kiezen voor verandering na vier jaar Donald Trump, en de vele controverses die sinds de aanstelling van de Republikeinse president hebben gespeeld. In combinatie met de coronapandemie met meer dan 200.000 doden, stijgende werkloosheid en een economische neergang moest een duidelijke winst voor Joe Biden mogelijk zijn. Heel de wereld was gekluisterd aan CNN, waar soon en any moment now een nieuwe betekenis kregen.
Maar het duurde uiteindelijk dagen totdat Biden tot winnaar uitgeroepen kon worden, want zijn overwinning was allerminst een landslide; er was een groter dan verwacht aantal Amerikanen dat voor Trump koos.
Hoe komt het dat Trump zo populair bleef na de dramatische gevolgen van de coronavirus
pandemie, economische neergang en werkloos
heid in de dubbele cijfers? Hoe was het mogelijk dat velen toch op hem stemden na de talloze schandalen, na het Muellerrapport en zijn impeachment, na de grote hoeveelheid veroor
delingen in zijn omgeving, na diverse boeken waarin een donker beeld geschetst werd van zijn
karakter, na berichtgeving over minachting voor de troepen en zijn openlijke bewondering voor dictators? En vooral na zijn niet aflatende Twitter berichten, waarin hij de bestaande nor men en waarden niet volgde en velen per soonlijk schoffeerde?
Kortom, waarom brachten onverwacht toch zoveel miljoenen Amerikanen hun stem op Trump uit?
Natuurlijk zijn er veel binnenlandse traditionele verklaringen in Amerika. Evangelicals en hoger opgeleide sociaalconservatieven zagen dat Trump zich als geen ander een weg gebaand heeft door wat hij de diepgewortelde bureau
cratie en het liberale establishment noemt. Met hulp van de Senaat stelde hij meer dan 200 conservatieve rechters aan, onder wie drie voor het Hoog gerechtshof, ter ondersteuning van antiabortus wetgeving en ander sociaal
conservatief beleid. Daarnaast heeft hij de belastingen verlaagd, met name de vennoot
schaps belasting, en vele eco nomische en milieuregels afgeschaft. Dit alles, naast het erkennen van Jeruzalem als de hoofd stad van Israël, het actief veroordelen van Iran en het verbieden van de toegang tot de VS voor talloze moslims, was blijkbaar voor velen genoeg aanleiding om over de verwaarloosde waarden
539
JAARGANG 189 NUMMER 11 – 2020 MILITAIRE SPECTATOR
en normen en persoonlijke antipathie heen te stappen, de vele aanwijzingen over cor ruptie door de vingers te zien en op Trump te stemmen.
Ook op het gebied van defensie heeft de Ameri
kaanse president zich de afgelopen jaren niet onbetuigd gelaten. Door het grote aantal inci denten dat er heeft gespeeld, is het moeilijk te duiden hoe de Amerikaanse kiezer de plannen van Trump heeft gewaardeerd om eventueel de Nationale Garde de straat op te sturen bij rellen of zijn plan om Amerikaanse militairen uit Duitsland terug te trekken. Trumps unilaterale optreden binnen NAVOmissies en zijn ont
brekende solidariteit met bondgenoten tegen bijvoorbeeld de Russische vergiftigingen in het Verenigd Koninkrijk en Duitsland en de moord op Khashoggi hebben de kracht van de alliantie verzwakt. Ook het verbreken van andere belangrijke multilaterale afspraken zoals de Irandeal hebben ervoor gezorgd dat het niet de meest voorspoedige jaren zijn geweest voor de transAtlantische link. Aan de andere kant is Trump voor NAVObondgenoten wel duidelijk geweest over wat hij verwacht van de bijdrage aan defensie die iedereen in 2014 in Wales heeft toegezegd. Het lijkt wel vast te staan dat Trump veel kiezers heeft verloren onder militairen na de berichtgeving over zijn uitspraken tegen veteranen. Het aantal generaals, meestal gepen sioneerd, dat openlijk afstand nam van zijn defensiebeleid is tekenend voor het gebrek aan steun in die hoek.
De populist Trump heeft ook zijn vinger aan de pols van het lager opgeleide blanke deel van Amerika. Hij kwam zijn afspraken na, bouwde een muur aan de grens met Mexico en ging het gevecht aan met China. Hij heeft het gevoel voor nationalisme hersteld en de politie verdedigd.
En – niet onbelangrijk – hij heeft in de corona
crisis gehamerd op een positieve boodschap: het openen van de economie in plaats van het sluiten.Maar wat is er nog meer aan de hand?
Hoe kon Trump al deze effecten bereiken en de ver kiezingsopkomst drastisch verhogen? Is er een veel fundamentelere trend die ook con
sequen ties heeft voor Nederland en mogelijk verre gaande gevolgen voor onze liberale demo
cratieën. Er is in elk geval één belangrijke trend die ook in Nederland opgeld doet.
Al in 2016 hadden de Amerikaanse verkiezingen last van de verspreiding van desinformatie via bijvoorbeeld Facebook, gecombineerd met het hacken van onder meer de Democratische Partij en emails van presidentskandidaat Hillary Clinton. Er is sindsdien veel aandacht voor de aanpak van desinformatie door sociale media
platforms, maar er is weinig grip op. Sociale media kunnen desinformatie, samen zwerings
theorieën en leugens disproportioneel over de hele wereld verspreiden en geven populisten en autocraten daarmee een platform voor gerichte propaganda. Criminelen, statelijke actoren of andere groepe ringen kunnen nauwelijks ge hinderd door san cties en regels mensen beïn vloeden met verschillende doelen.
Ook in Nederland zijn deze effecten merkbaar.
Dezelfde sociale media zijn immers ook bij ons beschikbaar. Onderscheid tussen op feiten gebaseerde berichtgeving en fake news zijn soms moeilijk te maken. Het afdoen van weten schap
pelijke bewijzen als ‘ook maar een mening’ is een gevaarlijke trend. Onze verkiezingen van 2021 zullen mogelijk, net als in de VS, niet alleen gaan over beleid en argumenten daar
voor, maar ook over de feiten die daaraan ten grond slag liggen. De gedeelde waarheid, normen en waarden waarop onze liberale democratie is gebaseerd, is geen vanzelf
sprekendheid meer. Stemmen winnen gaat daarom niet meer alleen over overtuigen op basis van ideeën maar ook over het overtuigend rechtzetten van continu in twijfel getrokken feiten.
Voor nu zullen velen opgelucht ademhalen, het multilateralisme lijkt met de winst van Biden voorlopig gered. De democratie leeft nog en normen en waarden zullen door de nieuwe president zeker worden hersteld. Maar laat de mogelijke invloed van desinformatie, het gebrek aan onafhankelijke op feiten gebaseerde infor matie en een open debat daarover, die de Amerikaanse verkiezingen hebben gedo mi
neerd, een goede waarschuwing zijn voor ons bij de verkiezingen in maart volgend jaar. ■
