I
i
\ i
DigitizedbyGoogle
-jlin11i3io
Tweestemmenuitdecellulairegevangenis,
UBDEDXELIKGVAK
Mr.C.W. OPZOOMER.
'Overgedrukt uitde Nieuwe BijdragenvoorHegtegcleerdheiden Wetgeving,VII' Deel, 1' Stuk,bl.90.)
Devraag,dievoor eiken Staatvanzoohoog gewigtis,of de cellulaire gevangenisaandeverwachtingbeantwoordt, die menvanhaar koesterde,kanalleenvoorderegtbank derer- varingtotbeslissingkomen. Voorstandersenbestrijderszijn danookvoor die vierschaar opgetreden,enhebbenuitden - schat der ondervinding, in verschillendelandenopgedaan,fei- tenen getuigenissenbijeen gezameld.Zooalleen,menerkende hetvanweerszijde,konhet blijken,welkeninvloeddeafzon- dering dergevangenenophun ligchaamenhungeestui toe-
fent.Demeestonderscheiden personen,indenregeldoorbe- langstellinginde grootc zaak,somsechter, vooralinAmerika, ook door partijbelang gedreven,bragten de bouwstoffenaan
,
waaruit een stevig oordeel zoukunnen gevormd worden.Regts- geleerden,geneesheeren,bestuurdersvan gevangenissen,men- schenvrienden,niethetminstgeestelijken,diemoeitenoch opofferingschroomdenomdenafgedwaaldeterugtebrengen, allengavenhunneervaring tenbeste.Eenevergelijkinghunner geschriftenbragtdenuitstekenden Mittekiaier, die zemisschien
,ingrooteraantalenmet meerkennisvan zaken,dan iemand anders,heeftgeraadpleegd,totdeovertuiging,datde ingeno- menheid methetstelselder afzondering overaltoeneemt,en welzóó, dat inAmerika,zelfsinStaten,waarinhetnietis opgenomen,veeleermeteen partijdigenblikwordt beschouwd, zichdeopenbaremeeningtelkensluidertezijnenvoordeele uitspreekt.Menerkentvolgaarne de vele gebreken,dienogin de gevangenissen,naar datstelselingerigt,voorkomen,ende overdrijvingen,waartoemenvooralbijeene eerste toepassing door eene valsche consequentie verleidis,maarmenwil tevens erkend zien, dat hetstelselzelfnietaansprakelijkkanzijnvoor verkeerdheden,dieeen juist oordeelervanweetaftescheiden.
Niettevredenmetdieervaring,die in vergelijking en beoor- deelingvandenligchamelykenen geestelijken toestand der ge- vangenenvoorhunvergrijp,gedurendehunstraftijdenna hunnevrijlatingbestaat,noch methetgeenzijvan de gevange- nen vernamen,totwiezijdentoegang hadden,hebbenenkele mannenvanwetenschapeene persoonlijke ondervinding zoeken optedoen.
Om
de uitwerking der voortdurende afzondering opligchaamengeestzelftekunnentoetsen,lietenzijzich, eenigedagenlang,ineenestrafcelopsluitenen onderwierpen zichaande ordevanhettuchthuis.Eenbewijszeker,datzij voorhunnezaakietsoverhadden,maarook eenbewijs, datzijvolkomenongeschiktwaren,omde juistemethode vanon- derzoektekiezen.
Om
vandenkortenduurder vrijwillige gevangenisstraf niet eenstespreken, diealleligchamehjke wer- king geheelonmogelijkmaakte,doe ik slechtsopmerken,dat hier juistdatgene ontbrak,watdeonmisbarevoorwaardeder!geesteltjkeuitwerkingis,namelijk demisdaad,ofde veroor-
DigitizedbyGoogle
3
—
«lodingwegens misdaad,waardoorde opsluitinggeenproef, maareen strafis.Menzoudenwijsgeer bespotten,dieeenige dagenineentuchthuisvanhetoudestelsel,in gezelschap van eenaantalbooswichten, gingdoorbrengen,enhetnualsde uitkomst zijuer persoonlijke ervaringvoordroeg, dat het hooren hunnermisdadige gesprekken, welverrevantothetkwaadte lokken,erintegendeeldendiepstenafschuwvoorinboezemt.
Menzoude schouders ophalen, envragen,ofde vlam, dieaan-
hetvochtigehoutuitgaat,daaromook buiten staatishetdrooge houtteontsteken. Maargeenminderenspotverdientde ge- leerde,die,omdeninvloed der strafopdenmisdadiger of ver- oordeeldeteleerenkennen,de proefneemtmetzichzeiven, dienochmisdadiger,nochveroordeeldeis,nochstraflijdt.
Ondertusschenblijktuitdiedwaze proefnemingtochde be-"
hoefteaanhetkennender ondervinding, die nietaande ge- vangenen,maardiedoordegevangenenverkregen was, en de overtuiging,datmennietgenoegheeftaande verklaringen, zoo alszijgewoonlijkuitdenmondderveroordeeldendoor hunne bezoekersworden opgeteekend. Immers behoorende gevangenenindenregeltoteene onbeschaafde klasse, zoodat _
veelvanhun antwoordvoorrekeningvandenvragerkomt, en leggendaarbijbungetuigenis indegevangenis zelve af, datwilzeggen,ouderdenindrukvanhoopenvrees.Vau hoe veelmeer waarde zoude getuigenis van zulkegevangenenzijn, die,uitdenbeschaafden standder maatschappij in destrafcel geworpen,zich nahunontslag overdeverworvenervaring
uitlieteu.Dergelijkemcdedeclingeuwarenhet,dienogontbra- ken.Maarthans ontbrekenzijgelukkig niet meer,sintsde op- roerigebewegingen, ophetjaar184Ögevolgd,ookmannen vantalent,vanbeschaving enwetenschap, indenkerker brag- ten.Tweehunner, beiden in de cellulaire gevangenisteBruch- sal,inBaden, opgesloten,hebben,nahunneinvrijheidstelling, onsdenschathunnerervaringafgestaan. Deeen,de Predi- kantG.F.Schlattier,dieliden,omzyne jareu, voorzitter dergrondwetgevendevergaderinginBaden wasgeweest,en daarvoormeteenvoorloopigarrestvan tienmaanden,een ver- blijfvauzevenwekenineentuchthuisvandenoudenstijl, en eenverblijlvanvijfjarenenviermaandeninde cellulaire
-
4-
gevangenisheeftgeboet,gaf in het vorige jaar,inMei,een werkuit,getiteld:Das Systemder Einzelhaft.Slimmeeinet GefangenenüberZuchthaüser,waarvanreeds inNovember eenetweede uitgaaf verscheen.En noginditjaar schreef Coa- vii«,eveneensompolitiekedadenveroordeeld,eninOctober i855ontslagen,eenboekje,waarvandetitelis:DieEinzel- haftunddys Zellengefdngnits in Bruchtal. Hetkwammij belangrijkvoor,denlezersvandittijdschriftmedetedeelen
,
watdoor beidestemmentotonsgesprokenis. Ikbeschouw
natuurlijkdaarbijalshoofdzaak hetgeeneen oordeelover het stelselkanhelpen vestigen,waaromhet thansveelmeer dan omdekennis der inrigting,bijzondervanBrucbsal,tedoen
is,eene inrigting trouwens,waarmede menreedsbekendwas, vooraldoor de schriftenvan DecrtTisex en Dr. Füesslm.
Het boekjevanCoavnsmaakteenindruk,dienietgunstig voordenschrijveris.Degeest,diehem, weinige dagen nazijn ontslag,eenartikelover hetzelfdeonderwerpdeedschrijven,
datzelfsdoordenredacteurvan eentijdschrift,dieerhem zelfomverzochthad,alseen brandschriftwerdafgewezen,is nognietvanhemgeweken.Hetlangdurige lijdenheeft,trots zijneverzekeringvanhet tegendeel,hemvan de noodige kalmte enonpartijdigheidberoofd. Met bitteren spotvangthijreeds aanoverdezelfverheffingen aanmatiging,waarmede dege- vangenisvanBruchsal optreedt,enhijsteltalleinrigtingen ervanzoo zwartmogelijkvoor.Entochzalhetons blijken, datjuistdaardoorzqngeschriftde beste aanbevelingisvan het cellulairestelsel.
CoaviH schetsteerstde ligging endenbouwdergevangenis enbeschrijftnaauwkeurigde cellenen het daarinvoorkomende huisraad.Vervolgens deelthijinhaar geheel de huisordeme- de,waarvaneenafschriftiniederecel isopgehangen.Hijwil daaruitdenlezerdoenzien,hoe deinrigtingenvanhet huis ophet papierzijn,en voegtbijde meestevanharea5para- graphenzijneaanmerkingen,wier strekking gewoonlijkisinhet lichttestellen,dat het indewerkelijkheid er andersuitziet, dan ophetpapier. Zooklaagthij(ikzalgeen enkele zijner klagtenverzwijgen):i°.overde arbeidszalen,waarindiege- vangenen hunwerkmogenvolbrengen, diereedszesjaren
Digitizedby
G
5
eenzaam warenopgesloten,ofdenouderdom vanzeventigja- renhebbenbereikt,of diedeeenzameopsluitingtotwaanzin beginttebrengen. Hijverhaalt,dat,volgens verzekering der opzigters,indiearbeidszalenallenmeerofmin waanzinnig zijn;2°.overde karigheid,waarmedeinde cellen de, voorden arbeidnoodige,werktuigenwordenafgestaan;3°.overdeka- righeid,waarmede den gevangenen,totreinigingvanhunlig- chaam,zeepwordtverleend;4°-overdebadinrigting, die niet zindelijkgenoegis,enwaarnietbehoorlijkvoordevoorge-- schreventemperatuurwordtgezorgd;5°.over het slechtefen vuilewasschenvanhetlinnengoed. Ditgebrekisdaarom...
vooralzoo groot,omdatdegevangenehet reedsdoor anderen gebruiktemoetdragen.Kousenenbeddelakenszijnvolkomen gemeenschappelijk;hemden en zakdoekenzijngeteekend,maar met denommersder cellen,zoodat elkenieuwe celbewonerze vanzijnvoorgangererft;6".over het onverantwoordelijkver-'
kortenvandentijd,voor het verblijf in deopenluchtvoor- geschreven.Bovendien, zegthij,kande bestetijdnietworden gekozen;velengaan langvoorzonsopgang naarbuiten,ande- renalshet reedsvrijdonkeris,anderenindebrandende mid- daguren.Schaduwiserniet,en wie onderhetregendakvlugt, wordtverdrevendoordewarmte,dievanhet bijnagloeijend heete blikuitstraalt.Ookomdenregenbekommertmenzich niet,endedungekleedegevangenekomt vaak doornatinde koudecelterug,waar dekleederenaanzijnligchaam moeten droogen. Daarbij zijndewandelplaatsenvochtig,en’swinters ruimterniemand de sneeuwweg.De gevangenen zoudenhet gaarnezelfdoen, maarerzijngeen werktuigenvoorhanden.
Eindelijkgaatvanden, latereerstaangelegden,moestuin een
_
verpestende stankuit,daarhijuitdesekretenwordtbemest, hetgeen bijna dagelijks geschiedt. Die stankdringtzelfsdoor hetgeheele huisentotinde cellen. j°.Overhet nietacht gevenophet schellen der gevangenen, die buiten staatzijnten tweedenmaleteschellen;8°,over bet telkens kleinerworden vanhet,den gevangenentoegestane,brievenpapier;g°.overde verpestelucht derdonkerecellenende barbaarsche uitvinding van denstrafstoel;io°.overde groote verkeerdheid, die in de gewoontegelegenis,omalles,watvoor degevangenisnoodig
—
(')is,aantebestedenenaan denminstvorderendeninschrijver aftestaan.Tengevolge diergewponteisallesslechtgemaakt;
geene deur,geenvenstersluit; overaliseentogt,waarvoor menzelfsinhetbednietbeschermdwordt;11°.overde ven- tilatieen deluchtverwarming,diehijalshet schadelijkste voor degezondheidbeschouwt,watinde Bruchsalergevangenis voorkomt,terwijlharenadoelen zooligtwarenwegtenemen doorhet plaatsenvangrootevatenmetwater inde verwar- mings-lokalen;120.over de slechtevloereninde cellen. Bij iederenstapkomtvan de tegels eenfijnstoflos,dat voordc longenhoogstverderfelijk is;i3“.overdeslechteinrigting dernachtpotten endcstinkende enongezondewalmender olielampen;i4".overde gebrekkige waterleiding. Inden win- terbevriezen dc pijpen; inden zomerverdrongenzij,zoodat menvaak in de heetstedagengeendrinkwaterheeft,dat daar- enboven altijdnogbijzonderslechtis;i5°.overhetuiterst slechteenookinhoeveelheidvolstrektonvoldoendevoedsel
,
vierlooduitgekookt vleeschomden anderen dag;i6°.over het slechte voedsel der krankenendekarigheid in hetverlee- nendernoodigegeneesmiddelen.Menzoektopdeapotheek zoo
veel mogelijktebezuinigen,en de gcneeshecrcn schijnenzelfs temoetenbeloven,datzijweinigemiddelen,enslechtsdie goedkoopzijn,zullenvoorschrijven;17".overhetteveelhech- tenaan denarbeid,alsofde strafplaats eene fabriekmoestzijn, enbetonvolkomeueonderwijs,datdegevangeneinhetdoor hemgekozenhandwerkontvangt;18°.overde piëtistische kleur der godsdienstigebehandelingenvanbijnaalleiude boekerij der gevangenisopgenomen werken;190.overhet pijnlijke op- zigtoverde briefwisseling der gevangenen. Terwijlhetaan slechtscénbeambtemoesttoevertrouwdzijn,staande brieven der veroordeeldenvoorallenopen.
^ Zietdaarbuitendef-egtmatige grief overhetgelijkstellen vanpolitischemisdadigers, dievaaktotde voornaamsteenbe- schaafdsteklassendermaatschappijbehooren,metdegewone spitsboeven, eninhetalgemeenhetuithet oog verliezen dier grootewaarheid,dat<leduurendc aard der gevangenisstraf naardenverschillendenaard dergevangenen moet wordenge- wijzigd,zoodataandenbestuurder der gevangenis eene groote
DigitizedbyGoogle
—
7—
speelruimteWijvenmoet,aldebezwaren, dieCoavia tegende cellulairegevangenis,waarinbijlangentijdwerdopgesloten, weetaantevoeren.Veelgunstigerwordtzijbeoordeelddoor SciztTT»,diebl.83
—
ai3vanzijnwerk aanbaartoewijdt.Volgens hem,magdeBadenschestaatsburgerzich overtuigd houden,dat de gevangenisvanBruchsalnietalleenmetan- dereberoemdecellulaireinrigtingenwedijvert,maarzelfsin velebelangrijke opzigtenzeovertreft,en dat in haar bijna alle
indeBadenscheStendenvoorgeslagenverbeteringen,zoowel voordeligchamelijkeengeestelijkegezondheiddergevange- nen,alsvoor die verligting derstraf,welke doordemensche- lijkheidverlangdendoorhet doelvanhet Strafregt nietge- wraaktwordt,totstandzijngebragt.Hijisechter niet blind— voor denogbestaande gebreken.Hijerkent,dat er een sterke, dergezondheidnadeelige, togt in hethuisis,waarvande schuld ligtinden,voor zoomenigander doelvoortreffelijken,bouw-<-•
trant.Erzijneen groot aantalvanin-en uitgangen, wier deu- renvoortdurend,nuhier,dandaar, inbewegingzjjn;demo- gelijkheid,omallesuitbetmiddenteoverzien,vordert,dat ookallesinverbindingzij;het onvermijdelijke gevolg hiervan istogt Evenwelishetkwaadreedsvoor een gedeeltedoor dubbeledeuren weggenomen.Eveneenslaakthijhet plaveisel
—
dercellen,maarzonder voorbijtezien,datmendit gebrek reeds heeft erkenden verschillendemiddelenbeproefd,omhet teverhelpen,die,alwarenzetotnogtoeonvoldoende, toch deverzekering geven,datmeneindelijktotandere vloeren komenzal. Het plaatsenvanvatenmet waterindeverwar- miugs-lokalenwordt ookdoorhem dringendaanbevolen.Het gemeenschappelijke vanhetlinnengoedkeurthijstrengaf;het daaraan verbondenenadeelkannietworden opgeheven door het wasschen.Wathet voedselbetreft,hijgetuigt, dat het zeer goedistoebercid,maarnietaltijduitde meest doelmatigespij- zen bestaat;integendeel ishet nietvoedendenverteerbaar genoeg,terwijldevierloodvleeschomdenanderendagveel teweinigzijn,eenvierdeslechtsvanhetgeen indePenton- ville-inrigtinginLonden wordtgegeven.Overde verandering, dieini85aisingevoerd,toenmen despijsbereiding,die vroe- gerwasaanbesteed,aandeadministratie zelveheeft opgedra-
Tppspr-*i
—
8-
gen,iszijnemeeningjuistbet tegendeelvandievanCoavin.
Deze laatste, zeker instrijdmetzijnehevige aanklagt van het aanbestedings-stelsel,verwerpt die veranderingvolkomen,ter- wijlzijdoorScul^ttkr eene wezenlijke verbeteringwordtge- noemd,diehijooktotdebakkerijwenschteuitgebreidtezien.
Watden arbeidbetreft,ookhijmeent,dat die veelteveel alseene zaakvanhoogbelangwordtbeschouwd,terwijlhij hetaansommigen opgedragen werksterkafkeurt,vooralhet gebruikenvan eenigegevangeneuinbestendige huisdienst,als huisknechten,enbovendienhettoekennenvan eendeelvan hetloonaande gevangenenzelf,of het uitreikenoenerbe- looning voor overtollig verrigt werk,metkrachtigewapenen,
bestrijdt.Verder verklaarthijzichtegenhet opzigt,waaronder debezoekenvanbloedverwantenworden ontvangen,en het openstaan der brievenvandegevangenenvoor eiken opzigter
;
tegenhetopnemenvaneenzijdigegodsdienstige schriften in de boekerij der gevangenis,waardoorreedsmeermalenonher- stelbarewaanzingeborenofontwikkeldis;tegendenstraf- stoelenhet aanleggcnvanketenen,inde plaatsvanwelke huisstraffenhijhetontnemen vanwerkvoor kortentijden het ontzeggenvansnuiftabak aanprijst.Eindelijk toonthijzich een krachtigen vijandvandiepolitie-maatregelentothandha- ving der huisorde, die in het verruilenvan dennaamder ge- vangenenmeteenuoramerbestaan en in het dragenvankap- penofmaskers,waardoorzij,bijbetgaan naarde kerkenz.,
beletwordenelkandertezien. Hijbeschouwtzebeidenals eene belagcbelijke overdrijving vanhet groote beginsel deraf- zondering,enzieterhoegenaamd geen nutin.Hijstaatdaarin tegenover het gevoelenvanhen,die erhoogenprijsopstel-
len,datdegevangenennimmerelkanders gelaatkunnenzien, opdatzijlaterniet in staatzoudenzijndentothetgoedeterug gekeerdeop nieuwtotmisdadenteverleiden,of,gelijkonze Re- gering het in1843uitdrukte,opdatnietdebekendheid, door eene gelijktijdige opsluiting verkregen,dengrondslag legge voor verbindtenissen, die het leven endebezittingen der ingezetenen inhernieuwdgevaarmoetenbrengen, een gevaar trouwens, dat door de verspreiding dergevangenen naarallerleistreken, gelijk
DigitizedbyGoogle( _
-
9—
dienahun ontslagnatuurlijkplaatsheeft,zeerverminderd wordt.
Henziet,datdebezwaren vanScaurrtsstegendegevan- genisvanBruchsaloneindiggeringerzijndandievanzijn lotgenoot.Dochsteleens,dathijallesveeltegunstig beoor- deelde en, mirabile dictu.'eene voorliefdebadvoorde plaats vanzijnlijden,niettegenstaandehijgedurende dentijdvan zgnverblijfaldaarzooveelmoestondervinden,watde gevan- genisstrafdubbelzwaar maakte;steleens,dat al deaanmer- kingen vanCobvisvolkomen gegrondzijnennietdegeringste overdrijvingbevatten;welkgevolgmogenwij erdanuittrek- ken? Dat degevangenisvanBruchsal,niettegenstaandezijals modelisopgetredeneneldersalsmodelbeschouwd ennage- volgd,iugeenenkelopzigtkanworden goedgekeurd. Iets anders,ietsmeerkanerniet uit volgen. Tegenbetstelsel zelf derafzonderingkanhet nietsbewijzen',alwordthet mis- schienweldradoorvelen er tegenaangevoerd,die zichvan hetbestrijdeneener rigtingeene zeer gemakkelijke taakma- ken dooreenvoudigde wapenentevoerentegeneen der toe valligevormen,waarinzijisopgetreden.Aldie,doorCoavis opgesomde, gebreken kunnenin eene gemeenschappelijkegevan- A geniseven goedvoorkomen, en deopheffing ervanismetde beginselenvanhet cellulairestelselvolstrekt niet instrijd.Dat
stelselbehaalt integendeel eene luisterrijke overwinning,wan- neerzelfszij,dieonderzijnewerking hebbengeledenendie Ineene gevangenis,tezijnertoepassingbestemd,allesafkeu- ren,tochzonder aarzelen zich ten voordeelvanzijngroot be- ginseluitspreken.EnditismetCoavwhet geval.«Daarover,”
zegthij,«zijnzeker allen het eens,dat eenstrafstelsel,waar- doordemisdadigersnogslechterworden,nietsdeugtHetis onnoodigtebewijzen,dat zulkeenslechterwordenwerkelijk hetgevolgisvanhetzamenleven enhetmeerofminvrije verkeerdermisdadigers onderling;hetiseenfeit,waarover deervaring reedsgenoeggesprokenheeft. Daaromisafschei- dingder misdadigersvanelkander het beginsel, datvanieder zedelijkgevangenisstelseldegrondslag behoorttezijn.” Aan dieafzonderinggeefthijde voorkeur,omdatzijeenezware
10
strafvoordengezellige»menschis,enomdatzijalthans die voortreffelijkheidbezit,adatdemisdadigers niet slechterwor- den,hetgeenvooralgewigtigisvoorhen, die eene eerste mis- daad pleegdenenwiendiefstalof anderegewone misdaden nogniettotgewoontezijngeworden.” Hijerkeut,dat de goedevruchtenvanhetstelsel eerstdan volkomengeplukt zul- lenworden,»alshet vastetuchthuispubliek eensisuitgestor- ven;gaatmendan metjeugdige misdadigersopredelijkewijze tewerk,daniserhoop, datde groote uitgaven, voor de in- rigtingvancellulaire gevangenissengedaan,denStaateenwe- zenlijknutzullenaanbrengen.”Nogaan het eindvanzijnge- schriftvathijzijneervaringindezewoorden zamen:»de een- zameopsluitingisvoordenmisdadiger eene harde straf en in
iedergevalbestaatergevaar voor zijne geestvermogens, zoodat denaauwkeurigste enzorgvuldigstebewaking en waarneming noodigis;wanneermenechterdeze strafopZulkeene wijze loepast,datdegezondheid desgevangenen,ligchamelijken geestelijk,geengrootergevaar looptdanbijeeneanderegevan- genisstraf,zooiszijénvoordenmisdadigerénvoordenStaat de allerbeste.”
Eenveelgunstiger indruk,dan heUwbekjevan CoRvrn,maakt hetdegelijkerewerk vanSchlcrter,waarvaneen Mittersuier zonderschroom deopdragtkon aannemen.Hetdraagt overal de blijkenvande grootste onpartijdigheidenwaarheidsliefde;
deschrijveris,inhetbelang derwetenschap endermensch- heid,waarnemer gewordenindenvollenzin deswoords;zijn eigenlijden
,dathijmetroerendewoordenschetst ,heeftde helderheidvanzijnbliknietverminderd;hijverloochent zich zelfenbeschouwt,wat hygeleden heeft,slechtsalsfeit,als bouwstofvoor eenoordeel overeene der belangrijkstevragen destijds.Reeds deelde ikmede, hoehijover de inrigtingvan Bruchsal denkt; thans wil ik,watvooronsvanmeerbelang
is,de uitkomstenvanzijneervaring over het cellulairestelsel zelfdoenkennen,dathijzoowelalshetstelselvangemeen- schappelijkeopsluitingdoor persoonlijkeondervindingleerde beoordeelen.
BeidestelselsvergelijktSchmitter(bl.a3-85) metelkander
DigitizedbyGoogle
uitdrie gezigtspunten,uitdat derstraf,der verbetering en der gezondheid,zoowelvanzielalsvan ligchaam.Zijnebeschou- wing komthierop neder:
I. Het eerste doel eener gevangenisistestraffen. Doorde strafalleenwordtdemisdaadgeboet. Demisdadiger zelfzal, hoe levendigerzijnzedelijkbewustzijnis,enhoejuisterzijn inzigtindenatuur vanhetdoorhemgepleegde vergrijp, des teminder naarstraffeloosheidverlangen,maarveeleerzich des tebereidwilligeraande verdiende strafonderwerpen,omder Wet,diehijhandelendovertrad,nualthans lijdend,genoeg tedoen.Slechtscene valsche philanthropie, diezooweldiepere kennisalsredelijkenernst mist,zoekt uithettuchthuisalles te verwijderen,wataanstraf herinnert. Hetisintegendeel noodig,dat,watalsstrafgelden zal,ookalsstrafgevoeld worde,eneene smartelijkeaandoeningwekkeindezieldes misdadigers.Deliefde,wiergeestook indestrafmoetheer- scbcn,kanhet regt nietopheffen;degeschondengeregtigheid vordertstraf.Inde gemeenschappelijke gevangenisisdie straf hetontnemen derpersoonlijkevrijheid,datis,vaneender grootstegoederen,diedemcnschbezit.Dewaardeechtervan ditgoedklimtmetdeverstandelijkeenzedelijkeontwikke- ling; devrijheidbehoort tot’smenschengeestelijkenatuur.
Deruwe,alleeninhet zinnelijke levende, daarinverzonkene menschkentharenprijsniet.Ze heeft voorhemgeenewaarde inhaarzelve;alleenalsmiddel,omaanzijnezinnelijkelus- tentevoldoen,komtzebijheminaanmerking. Weinigzal hijomhaarverlieszichbekommeren,alsermaarvoortdurend gezorgdwordtvoor zijne vleeschelijke behoeften,voorzijnge- not,voor het voortzetten zijnergewonelevenswijze.Enterwijl hetnujuistzulkewezenszijn,die indenregel het tuchthuis bevolken,komt degemeenschappelijke opsluitingaanalhun wenschentegemoet;zijontneemthun welde vrijheid,maar zijlaathundatallesbehouden,waaromalleende vrijheid in hunneschattingwaardehad.Zevindendan ookinhunnege- vangenis zooweinigafschrikkends,dat ze ernakorte tusschen- poozenniet slechtstweemaal,maardrie-, vier-,vijfmaalin terug keeren. Hetzamenzijnmetanderen,met menschenvan
13
gelijkegedachtenengezindheid,neemtvoor hendenscherp- stenprikkelder strafweg.Hetzamenzijn,dat gezellige leven, isvoorhennogveelmeerwaard,danvoordenbeschaafden man,dievoorraadinzich zelven heeft,en wiendeeenzaam- heidzoovaak eene uitspanningis. En welkgezelschapkon de misdadiger lieverwenschen,danhetgeen de gevangenis van den oudenstijlhemaanbiedt? Hiervindthijjuistde men- schen, zooalshijzegezocht,maarnietaltijdligtgevonden heeft; hierzijnzeingrooteraantalenvoorlangertijdbij elkander.Hierishet casinovanhet uitvaagsel der menschheid, enindien meneropuitwasgeweest dermisdaadgenotte verschaffen,menzouinde gemeenschappelijke gevangenis een waarmeesterstukhebbengeleverd.Geheel andersisbetbijde eenzameopsluiting.Buiten hetgeen voor zijn levenengezond- heidnoodigis,laatzijdenmisdadiger nietveelandersc/an tijdomnatedenkenentotzich zelfintekeeren.Datleven metanderen, dathijmisbruikt en verbeurdheeft,ontneemtzij bem. Delosbandigeen misdadigegesprekken,waarinhijbe- hagenschiep,verneemthijnietmeer;hijhoortgeeneandere stemdandievanzedelijkenernst. Zulkeene strafmagin waarheideene straf heeten. Eniszijmisschienaltezwaar?
Iszijbarbaarsch,onmenschelijk?Omdatzijdeandere gevan- genisstraf inkrachtovertreft,kanzijinduur wordenverkort, endearbeiddermenschenliefdeneemttelkensmeeruitbaar weg,wat met demenschelijkheidinstrijdis. Met verstand
toegepast,iszij,watzijbehoorttezijn,eene harde, verdiende straf.Zijalleenbeantwoordtaanhet begripeener gevangenis.
Denboosdoener uit de maatschappijtebannen,enhemover tebrengenin eenenieuwemaatschappij,en welineenemaat- schappijvanenkel zonde,welkeennaamkanzulk eene han- delwijze,zulkeene staatswijsheidverdienen? Degevangenis van den oudenstijl,degemeenschappelijkeopsluiting,isdan ooknietdevruchtvan nadenken, vanervaring,vaneen be- ginsel,maaralleenvanverlegenheidennood.
11. Demisdadiger heeft tegen de menschelijkewaardege*
zondigd,maarheeftde menschelijkenatuurniet verloren.Zoo langhijmenschis,kanhjjeenzedelijkwezen worden.Daar-
DigitizedbyGgogle
1 3
—
/ommoethijnietaanhet verderfwordenovergelaten,maar gered,teruggebragt. Door de zondeishijinopstand tegen de maatschappij;daaromheeftde Staat eenstrijdtevoeren nietenkel tegendenzondaar,maarveelmeertegendezonde.
Om
daarinteslagen,heeftde Staat, enmetregt,devormende enopvoedendekrachtvan deschoolende kerktehulpge- roepen;wanthijweetzeergoed,enmoethetookweten, dat nietde strafalszoodanig het menschelijke hart verbetert,maar deliefde, diedoor de straf nietmagwordenvernietigd,en dat nietuitdedreigingen der Strafwet,maaruitdenlevend- makendeugeest,devernieuwingvan denmenschf
totstandkomt.Destraf zelveverbetertniet,maarde straf behoort zoo tezijn,datzijder verbeteringnietindenwegstaat,maar integendeelhaarbevordert.Ookbijeene korte gevangenisstraf kanvoor die verbetering krachtigwordengewerkt.De bewe- ringvanhet tegendeelrustopverwarringvande oefening in hetgoedeenhetvoortgaanop denwegderdeugd methet eerstevastevoornemen van denwilende eerste schredenop hetregtespoor. Voorditlaatsteisgeen langetijdnoodig
;
veeleer,schooninhet verborgen voorbereid, treedt heteensklaps tevoorschijn.Dewegislang,maarhetkeerpuntisslechtseen punt; hetvoortgaanvorderttijd,hetomkeerenishetwerk vanhetoogenblik. Hetisgenoeg,wanneerindegevangenis dieomkeering wordt bewerkt enhet vastevoornemenvanver- beteringwordt gewektengedurendedenstraftijdwakkerge- houden. Derestvanhet levenzaldande oefenschoolzijn
,
waarde verkregen„kracht gesterkten ontwikkeldwordt. Is
nietdoordestraf,maar onderenmet behulp vande straf die zedelijkeomkeeringbereikt,dankanmen denveroordeelde, alsdestraftijdisafgcloopen,metdehoopontslaan,dat het levenvoleindenzal,watindecelbegonnenis,een hoop, die destevastergrondheeft, naarmate menschenvriendenzich meerbeijveren,omdengevallen broeder,ook nadathijder gewonemaatschappijisteruggegeven,wakendenhelpendter
zijdetestaan. Eeneschoolvanheiligingkande gevangenis nimmer worden, maar weleene schoolvanbekeering. Moest zijheteerstezijn,hetbleefaltijdtwijfelachtig,ofde gevan-
fr
— —
genewaarlijkverbeterdwas. Immersde schijnbaredeugden,
diehijinzynstraftijdvertoont,geven ons geenwaarborg, dathijooklater,vrij mangeworden,zicheveneenszalge- dragen. Hetarbeidenin hettuchthuisisgeenbewijsvanar- beidszinenvljjt,endematigheid, eerlijkheid enonthouding aan eeneplaats,waardemiddelenvoor het tegendeel ontbreken ,
beeftgeenebijzonderewaarde. Maarwatzouook zulkeen lappendeken van deugdenbeteekenen,waaraandewaredeugd, devernieuwing van dengeest,ontbrak? Ditisde taakvan hettuchthuis,tegendenstroomvanhet verderf eendamop te werpen,denmisdadiger demiddelenengelegenhedentot voortzettingvanzijnzondigleventeontnemen,bemuitden roesderhartstogtentotnuchterheidtelatenkomen,uitde wilde verstrooijing der wereldhemindestilleeenzaamheidte brengen,enhemzoode aanleidingtegevenomoverde schuld, dieopbemrust,natedenken envatbaartewordenvoorde vermaningen vanzedelijkheidengodsdienst.De gemeenschap pelijkegevangenisnudoet lijnregthettegendeel. Een maat- schappijvan misdadigerskannietandersdaneenkweekschool vanmisdaadzijn. Tevergeefsvleitmenzich,dat hetbijeen strengopzigtanders zalzijn.Het voortdurend opzigthouden vandenmorgentotden avond,jazelfsdengeheelennacht door, wordteindelijktoteene zaakvan gewoonte,diege dachteloos, onverschillig,slaperigwordtbezorgd,enwaarbij veeldoorde vingerswordtgezien,deelsuitgoedhartigheid eneenelangzaamtoegenomenvriendschappelijke betrekkingtot de gevangenen,deelsook uitzuchttotgemak.Enalbleefhet opzigtooknogzoo streng,diestrengheidzoualleentenge volghebben,dat zichbijdegevangeneneene destegrooterr voorzigtigheid,sluwheidenveinzerijontwikkelde,waartegen in denregeldeopmerkzaamheidder opzigters nietisopge- wassen. Daarentegenvervultdecellulairegevangenisdevoor- geschreven taak. Zijbelet,dat degevangenenslechterinde maatschappij terug keeren,danzijhaarverlieten,en,terwijl
zijdentoevoervanhetkwadeafsluit,steltzijvoordenin- vloedvanhet goede,vanonderwijs engodsdienst,deeenzame
celopen.Hierwordtde kracht der lusten gebroken
;hoogmoed
DigitizedbyGoogle
-i5
—
enhebzucht,twistennijdhebben nochpersonen,nochzaken, waaraanzijkunnenontvlammen
;destorm der hartstogtwordt gestild,de stem der verleiding zwijgt,detaalvanontuchten godslasteringwordtnietmeergehoord, geenkwaadvoorbeeld meergezien,enhetvoornementotverbetering,de traanvan hetberouw,fyei'thiergeenvuige spot;de arbeidwordttot eeneverkwikking,nuttigeboekenzijnindevrijeuren ver- krijgbaar,hetonderwijs brengt beschaving, de godsdienst troost en bekeeringtotstand. Inderdaad, hetwareongerijmd,van de cellulaire gevangeniswonderentewachten
;als alhetmen- schciyke,blijftookzijonvolmaakt;maartoch,watdoormen- schen tegendemisdaad opdenwegder strafkan gedaan worden,datisinhaar volbragt.
Ofschoonhetthansmijndoelnietis,eene verdedigingvan het cellulaire gevangenis-stelselteschrijven
,enikslechtsde uitkomstenvan anderer ondervindingmededeel,magiktoch hierweldoenopmerken,van hoeveelgewigtdezebeschou- wingen vanScaiarTEBzijnoverdeninvloeddereenzameop-
sluitingopde verbetering dergevangenen. Hetkomtmij voor, datzgnejuisteonderscheiding tusschcn bekeering en heiliging, tussebende negative taak vanhetafzweren der verleidingen de positive taakvan hetopvoedenvoor een zedelijk leveu,tus- sebende werkingderstraf zelveende werkingderliefde, der beschavingender godsdienst, diezichdentoegangtotde strafplaatsontslotenzien,uitnemendgeschiktis,ombedenkin- gentewederleggen,gelijkdievandenHeerUxldrisk inde Vereeniging vanMeii85",bl.777. Deze ijverigeenverdien-
stelijke landgenootschrijftdaar: «Elke verbetering, dievan eenigebeteekeniszalzijn.moet ookgegrondvestzijnophet- genewijdenstrijdnoemen. Decelplaatstden menschbuiten den strijd. Warehettedenken,datiemandeen jaarlang van dagtotdagverbeterde,allerleischoone gedachten,voor- nemens,besluiten inzijnhartopkwamen, enhijstondaan beteindvandatjaarmiddenindewereld,watzoudehij zijn? Een menschverbeterdzonderstrijd,zonder proef, zon- deroverwinning. Struikelendeenvallendeiederoogenblik.
De eenzame murenleverengeenenstrijdop.
—
Daarbuiten—
i6—
isbet anders. Ganschanderszijnde bezoekers der cellulaire gevangenis,dan de menscbenuithetwerkelijke leven. Deze hebbenreedseene natuurlijkewelwillendheid, eenezachtmoe-
digheidentoegeeflijkheid,diede wereld nietbezit.Verrevan daariszijhard, streng, terugstootend. De gevangene onder zijnemedegevangenenblijftinhet leven,degevangeneinde celisuitde werkelijkheid verwijderd.” Dezebedenking,of- schoonikzeookbijDr.Ar somenbijDr. Molkscüot aantrof, schijntmijuiterstzwak.Zijvangt reedsmeteene valschestel- ling aan. Datwareverbeteringindenstrijdbestandmoet zijn,lijdtgeentwijfel,maardatzijop denstrijdmoetge- grondvestzijn,isonwaar.Deman, van wienhet geblekenis, dathijtezwak wasvoordenstrijd
, moeteentijdlanguit
denkampverwijderdworden,omeerstdanterugtekeeren, wanneerhijsterkergewordenis.De gezonde mensch moetin devrijelucht zichbewegen,en lucht enbewegingverhoogen
zijnegezondheid,maar denkranke brengtmenindewarme ziekenkamer en houdtheminhuis,totdathijop nieuw,eiken dag meer,de buitenlucht verdragen kan. Het schipmoetde golven doorklieven;zijnelementishetwater;maaralshet een lek heeft gekregen,wordthetophet drooge gehaald,om
eerstdan wederinzeetesteken,alshet hersteldisen in staat gebragtomhetgeweldder barenteweerstaan.Watzoumen van den bouwmeester denken,die,onwilligomhetlekke schip ophetdroogetehalen,hetaannogfellergolfslagprijsgaf?
Enmenzoudenmisdadiger,van wienhetgeblekenis,dat hijde kracht misteomindegewonemaatschappijstaandete blijven,kracht willengeven,doorhemineenemaatschappij vanenkel spitsboeventebrengen!Maar, zegtde Heer Heldbiko, die spitsboevenmoetennietaanzichzelfovergelatenzijn;de geestkrachtder gevangenis-bestuurdersmoetheninbedwang houden;zemoeten, desnoodsdoor lattencelleu (eene barbaar- scheuitvinding,die nietlangmeerde inrigting vanMoabit zalontsieren),leerenzwijgen. Maarhoedan? Isdatnuhet verkeerinde werkelijke wereld, hetomgaan met gevangenen, metwiemenniet sprekenmag? Isdatde voortzetting van hetgewoneleven,vandenstrijdder maatschappij?Isdatde
DigitizedbyGoogle
7
—
oefenplaatsdermaatschappelijkedeugden? Docherisnog meer. Gingdeleervan denHeerHildmsddoor,dau moest mennietalleende cellulaire gevangenis afscbaffen,maar ook dievanhet zwijgstelselenvanhet klassenstelsel,wantinde wereld daarbuitenwordt immersnietgezwegen ende ver- deelinginklassenbestaaterniet. Zelfsdetuchthuizenvan denoudenstijl,waaralhet geboeftedag en nachtvrijza-
aienleeft,moetendanwijken,want ookzijverschillennog vanhetgewoneleven;altijdtoch gaat,zooals zegt, degevangeneuiteen staatvanverzorging,vandwangenbe- lemmeringtoteen staatvanonbeperkte vrijheid over,en komt opeens inalde verleidingen der hulpeloosheid, der armoede, inalde verzoekingen eener, door lange ontbering gescherpte, begeerte.
Nogée'neernstigeopmerkingmagik nietterughouden.
Aanheteindvanhet opstelvandenHeer Heldhikgleesik dezewoorden:nEiudelijk,ja,ée'nezaakmoetiktoestemmen:
vanhet niet-Christelijk geloofsstandpuntaangezien,heeftde cellulairegevangenisen degemengdeschool[zonderlinge za- menvoeging!]ietszeeraanvalligs.Ikkan
mg
eene Christelijke maatschappijdenken,waarmenindeze instellingen heilig- dommenziet,diegehandhaafd moetenworden.Ikkanmijeen grootgetalwarmbezieldevoorvechters vanzulkesystemen denken.Ikbendat niet. Hijnoogisophetgeloof in Jzzus ChristusenophetWoordGods.”VreemdetaallWilde Heer Heldrikgdaninhetgeheelgeene gevangenissen ?Datzijverre.Hijwiltuchthuizen,waar de gevangenen zamenleven.Vooral het Obermaiersche verbeterings-stelsel schijnthemtebehagen
,
zooalshetindegevangenissen teMünchen enteKaiserslau- ternisingevoerd,enthansookinModena. Hijwil niet een- zame,maargemeenschappelijke opsluiting.Hetzijzoo;maar
isdande gemeenschappelijke gevangenismeerin overeenstem- ming methet geloofinChmstüs enhetWoordvanGod? De wonderlijkevereenigingvan decellulairegevangenismet de gemengdeschool doet hetvoorkomen,alsofdeorthodoxe Chris-
ten,omtrouw aanzijnebeginselenteblijven,zichtegende cellen gevangenis moestverzetten,enalsofdeze het uitvloeisel
I»
—
ware vaneene onchristelijkevergoding Her rede,vaneenelos- bandige vrijzinnigheid.Zulkedenkbeeldenmagniemand min- deropwekken dan deHeerHeldrihg,wanthijweethet tegen- deel,alwarehetmaar,omalleenvanmannentespreken, diehijpersoonlijkkent,vanDr.Wicbers en vanons beider hooggeschatte» vriendWilhelm Bögebo u^,vanwienhijnogin dit zijn opstelmetzoo veel eerbiedmelding maakt.
DochikmoettotSchlotterterugkeeren,en mededeelen,
wathijmeent van deninvloeddereenzameopsluitingop de gezondheiddergevangenen.
III.DeStaatmoethet zichtendoelstellen,den gevangene alseenverbeterdenbruikbaarlidaande maatschappij terug tegeven. Die het tuchthuisverlietmet ondermijndekracht, mateenkwijnend ligchaam eneen doffenverzwaktengeest, zou niet instaatzijn,doorvruchtbarewerkzaamheid,hetbe- ganeonregt uittewisschen,maarzou integendeel zich zelf en anderentotlastzijn. Yoordceligvoor degezondheid kan natuurlijkdeopsluitingnimmerzijn;wordthet doelderze- delijkeverbeteringbereikt,dangaat ereenewroegingenzelf- verwijtaanvooraf,dat reedsopzichzelf nietalseen genees- middeldesligchaamskanbeschouwdworden.Maar devraag
isalleen,wat op de gezondheidnadeeliger werkt, deeenzame opsluitingofde gemeenschappelijke?Zekerkanzichdelaatste nietbijzonderaanbevelen.Reeds het zaaienzijnvanzoovele menschenineene geslotenruimte,bijzonder inden winteren
indearbeidszalen,moetschadelijkwerken.Vooral degemeen- schappelijke slaapzaaliseenebronvanziekteen lijden.Aan dienadeelenisdecellen-gevangenisniet blootgesteld. Voor degezondheiddesligchaamsverdientzijongetwijfeldverde voorkeur.Daarentegenleeftbijzeervelende overtuiging, dat zijdegezondheidvan dengeestverzwaktendevruchtbare moederisvankrankzinnigheid. Dieovertuiging rust echter vaak opeene valsche voorstelling vandeeenzameopsluiting, aan sommigenharer eerste verschijningswijzenontleend,alsof
zijnamelijk eenevolkomeneafzonderingvanallemenschen was, terwijlzijslechtseene afzonderingvanandere misdadigers wilzijn.Waarzijindienmildengeestbestaat,waarde ge-
it
DigitizedbyGoogle
-*9 “
vaugenebehoorlijkwordtbezocht,dagelijksindeopenlucht
zichbeweegt, aande school en de kerk deelneemtenaan denarbeidwordt gewend,daar spreekt de ervaring nietvan eenegrooteremate vankrankzinnigheid,dan ookinandere gevangenissenvoorkomt. Zelfsisdaareenlanger verblijf in de eenzamecelnietvanwezenlijkenadeelen voorden gemoeds- toestand vergezeld,daarinhetalgemeendewerking opde gezondheidvandengeestinde eerstemaandenhet sterkstis.
Zoodanigdan zynde uitkomsten der ervaring, die Scul*tise, gedurendeeen verblijfvanbijnazesjaren,inde gevangenis
teBruchsal heeftopgedaan. Zezijninovereenstemming met die,welkeDr.Füisslinin dezelfdegevangenis, in een evenlang tijdsverloop,alsbestuurderverkreeg.Ofzijde bezwaren, tegen hetcellen-stelselgewoonlijkingebragt,uitdenwegzullen ruimen;ofzijerde kracht toehebben,dan welof die be- zwarensterkerziju,dievraag wilikhierniettrachtente beantwoorden.Hoemendaarookover oordeele, zeker zijn ze eene belangrijke bouwstof,enalszoodanigwildeikzemede- deelen.Slechtsdienweuschmagiknoguitspreken, datmen bUdeverdedigingenbijdebestrijdingvanhetstelselalles
vermijde,watde strekkingkan hebbenomde zaakaangods- dienstigepartijschapvastteknoopenen er zoo een element intebrengen, dat er vau nature geheelvreemd aanis.
DigitizedbyGoogle
