BESLUIT
Besluit van de Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit als bedoeld in artikel 37, eerste lid, van de Mededingingswet.
Nummer 6145/ 28
Betreft zaak: 6145/ Sperwer - Sligro - Spar - Meermarkt - Attent
I. MELDING
1. Op 19 juli 2007 heeft de Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit een melding ontvangen van een voorgenomen concentratie in de zin van artikel 34 van de Mededingingswet. Hierin is medegedeeld dat B.V. Sperwer Holding en Prisma Food Retail B.V. voornemens zijn gezamenlijke zeggenschap te verkrijgen, in de zin van artikel 27, onder c, van de Mededingingswet, over Spar Holding B.V. en over de groothandelsactiviteiten van Prisma Food Retail B.V. ten behoeve van de kleine en middelgrote levensmiddelendetailhandel, die
voornamelijk in combinatie met de formules Meermarkt en Attent worden geëxploiteerd. Van de melding is mededeling gedaan in Staatscourant 146 van 1 augustus 2007. Naar aanleiding van de mededeling in de Staatscourant zijn geen zienswijzen van derden naar voren gebracht.
Ambtshalve zijn vragen gesteld aan verschillende marktpartijen.
II. PARTIJEN
2. B.V. Sperwer Holding (hierna: Sperwer) is een besloten vennootschap naar Nederlands recht. Sperwer is de houdstermaatschappij van Sperwer Groep. Alle aandelen in Sperwer worden gehouden door de Coöperatieve Levensmiddelengroothandel “Nederlands Sperwerverbond” U.A. De leden/ houders van participatiebewijzen van de Coöperatieve Levensmiddelengroothandel “Nederlands Sperwerverbond” U.A. zijn de bij de PLUS formule van Sperwer Groep aangesloten zelfstandige supermarktondernemers. Sperwer houdt thans ongeveer 90% van de aandelen in Spar Holding B.V., de houdstermaatschappij van de werkmaatschappijen waarin de activiteiten in verband met de Sparformule zijn ondergebracht. Zowel voor als na implementatie van de
concentratie zal 10% van de aandelen in Spar Holding B.V. worden gehouden door Spar Participaties B.V. Sperwer Groep is actief in de supermarktsector in Nederland; ze is actief ten behoeve van zelfstandige supermarktondernemers en exploiteert de supermarktformules PLUS en Spar.
Nederland tot de Sperwer Groep. Spar Nederland is actief in de supermarktsector in Nederland; de groothandelsactiviteiten in verband met de Sparformule in Nederland zijn hierin
ondergebracht.
4. Prisma Food Retail B.V. (hierna: Prisma) is een besloten vennootschap naar Nederlands recht. Zij is onderdeel van Sligro Food Group (hierna: Sligro). Aan het hoofd van Sligro Food Group staat Sligro Food Group N.V. De aandelen in Sligro Food Group N.V. worden verhandeld op Euronext Amsterdam N.V. In Prisma zijn de franchise supermarktactiviteiten van Sligro Food Group in verband met drie van haar vier supermarktformules, te weten Golff, MeerMarkt en Attent, ondergebracht. Sligro Food Group is actief op het gebied van foodretail en -service (levering van food producten aan horeca, bedrijfsrestaurants, (institutionele) grootverbruikers en kleinschalige retailbedrijven) in Nederland; naast bovengenoemde supermarktformules
exploiteert zij de supermarktformule EM-TÉ.
5. Prisma Omzet omvat de groothandelsactiviteiten van de Meermarkt- en de
Attentformules en de niet formulegebonden groothandelsactiviteiten van Prisma. Prisma Omzet heeft geen rechtspersoonlijkheid en vormt geen afzonderlijke groep van ondernemingen; tot de datum van implementatie van de concentratie is Prisma Omzet ondergebracht in Prisma. Prisma Omzet is actief in de supermarktsector in Nederland.
III. DE GEMELDE OPERATIE
6. De gemelde operatie is neergelegd in een “Overeenkomst op hoofdlijnen” van 5 juli 2007 en in een “Aanvullende overeenkomst bij de overeenkomst op hoofdlijnen d.d. 5 juli 2007” van 18 juli 2007 tussen Prisma, Spar Participaties B.V., Spar, Spar Detaillistencoöperatie U.A. en Sperwer (hierna: Aanvullende overeenkomst). Kopieën van deze documenten zijn bij de melding
overgelegd.
7. De operatie bestaat uit twee transacties die onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn - in die zin dat de tweede transactie niet zal plaatsvinden zonder de eerste transactie - en om die reden als één concentratie kunnen worden beschouwd.
8. De eerste transactie betreft de overdracht aan Spar van de activa en passiva van Prisma die verband houden met de groothandelsactiviteiten ten behoeve van de kleine en middelgrote levensmiddelendetailhandel (met een verkoopvloeroppervlakte tot 500 m2). De betreffende groothandelsactiviteiten worden voornamelijk in combinatie met de formules Meermarkt en Attent geëxploiteerd (70 Meermarkt en 54 Attent vestigingen); de niet (formule) gebonden omzet is relatief beperkt (hierna gezamenlijk: Prisma Omzet).
Prisma. Aldus zullen Prisma en Sperwer ieder 45% en Spar Participaties B.V. 10% van de aandelen in Spar houden.
IV. TOEPASSELIJKHEID VAN HET CONCENTRATIETOEZICHT
Gezamenlijke zeggenschap
10. De hiervoor, onder punten 6 tot en met 9, omschreven transactie leidt ertoe dat Prisma gezamenlijk met Sperwer zeggenschap zal verkrijgen over Spar. In de Overeenkomst op
hoofdlijnen zijn afspraken gemaakt omtrent de besluitvorming binnen Spar. Deze afspraken zullen nader worden uitgewerkt in een “Aandeelhoudersovereenkomst Spar Holding”. Als gevolg van de Aanvullende overeenkomst is voor het nemen van bepaalde beslissingen binnen Spar een tweederde meerderheid van de stemmen in een algemene vergadering van aandeelhouders waarin het gehele geplaatste kapitaal van de vennootschap is vertegenwoordigd, vereist. Het betreft onder andere besluiten inzake […]∗ statutaire directeuren van Spar.
11. Uit bovenstaande valt af te leiden dat Sperwer en Prisma na de concentratie - tengevolge van de tweede transactie - gezamenlijke zeggenschap over Spar verkrijgen.
Duurzame zelfstandige economische eenheid
12. Spar is een bestaande onderneming die reeds meerdere jaren duurzaam alle functies van een zelfstandige economische eenheid vervult. Zij is via haar dochterondernemingen actief in de supermarktsector in Nederland; de groothandelsactiviteiten in verband met de Spar formule in Nederland zijn hierin ondergebracht. Deze activiteiten worden geleid door een eigen bestuur dat daartoe beschikt over eigen werknemers, faciliteiten, bedrijfs- en kantoorruimte, administratie en financiële middelen. Derhalve wordt geconcludeerd dat Spar een duurzame zelfstandige
economische eenheid is.
Geen coördinatie van marktgedrag door de oprichtende ondernemingen
13. Voor de beoordeling van de aanwezigheid van mogelijke coördinatie van het marktgedrag van de moederondernemingen dient te worden onderzocht of de
gemeenschappelijke onderneming, in casu Spar, het middel vormt om tot coördinatie tussen de moederondernemingen te komen of die coördinatie te versterken.1
∗ Vertrouwelijke gegevens, gewist voor publicatie.
1 Zie punt 17 van de Mededeling van de Europese Commissie inzake het onderscheid tussen gemeenschappelijke
14. Spar is via haar dochterondernemingen actief in de supermarktsector in Nederland; de groothandelsactiviteiten in verband met de Sparformule in Nederland zijn hierin ondergebracht. De moederondernemingen zijn ook actief op het gebied van de verkoop van dagelijkse
consumptieproducten via supermarkten.
15. Hoewel Sligro/ Prisma en Sperwer ook actief zijn op het gebied van de verkoop van dagelijkse consumptieproducten via supermarkten, de inkoop van dagelijkse
consumptiegoederen voor afzet via de detailhandel, het aanbieden van franchisediensten op het gebied van supermarkten en de verkoop van dagelijkse consumptiegoederen via groothandel aan supermarkten (zie punt 20) zijn hun landelijke marktaandelen gezamenlijk van dusdanig
beperkte omvang (zie later punten 34, 62, 63 en 65) dat het niet aannemelijk is dat van de concentratie een incentive uitgaat tot afstemming op de landelijke markten.2
16. In voorgaande besluiten3 is steeds in het midden gelaten of de markt voor de verkoop
van dagelijkse consumptiegoederen via supermarkten nationaal of lokaal van omvang is. Wanneer uitgegaan wordt van regionale/ lokale markten dan bestaat er in het merendeel van de plaatsen waar één van de moederondernemingen haar supermarkt(en) exploiteert geen of nauwelijks overlap met de activiteiten van de andere moederonderneming. In circa een kwart van alle plaatsen waar tenminste één van de moederondernemingen actief is, is de andere
moederonderneming ook actief. Indien in deze overlapgebieden gekeken wordt naar het marktaandeel van partijen op het gebied van de verkoop van dagelijkse consumptiegoederen via supermarkten blijft dat in de meeste van deze gebieden beneden de 50%.4 Slechts in één van de
overlapgebieden ontstaat een marktaandeel van boven de 50% wat op een aannemelijk
coördinatiegevaar zou kunnen wijzen. Daarvoor geldt echter dat er een grote plaats direct buiten de cirkel van 10 kilometer rond de supermarktvestiging van één van de moederondernemingen ligt met voldoende concurrerende supermarkten om de aannemelijkheid van coördinatiegevaar tussen het marktgedrag van beide moederondernemingen als gevolg van de gemeenschappelijke onderneming uit te sluiten. Op basis hiervan is het niet aannemelijk dat de gemeenschappelijke onderneming ertoe leidt dat Sperwer en Prisma/ Sligro hun marktgedrag coördineren.5
4064/ 89 van de Raad van 21 december 1989 betreffende de controle op concentraties van ondernemingen, PbEG 1994, C 385/ 1.
2 Zie ook het besluit van 26 juli 2004 in zaak 4106/ Stern - Autobytel, punt 11. 3 Zie onder andere het besluit van 26 oktober 2006 in zaak 5586/ Ahold - Konmar.
4 Waarbij een straal van 10 kilometer rond de betreffende supermarkt van één van de moederondernemingen als
uitgangspunt is genomen.
5 De concentratie heeft evenwel tot gevolg dat er sprake is van een aantal regio’s waar de gezamenlijke positie van partijen
Conclusie
17. Op grond van voorgaande kan worden geconcludeerd dat de gemelde operatie een concentratie is in de zin van artikel 27, onder c, van de Mededingingswet. De hiervoor, onder punten 6 tot en met 9, omschreven transactie leidt er toe dat Sperwer en Prisma gezamenlijke zeggenschap verkrijgen over Spar.
18. Betrokken ondernemingen zijn Sperwer en Prisma.
19. Uit de bij de melding ter beschikking gestelde omzetgegevens blijkt dat de gemelde concentratie binnen de werkingssfeer van het in hoofdstuk 5 van de Mededingingswet geregelde concentratietoezicht valt.
V. BEOORDELING
A. RELEVANTE MARKTEN
Rel evant e pr oduct mar kt en
20. De activiteiten van partijen overlappen op de volgende gebieden: i) de verkoop van dagelijkse consumptiegoederen via supermarkten6, ii) de inkoop van dagelijkse
consumptiegoederen voor afzet via de detailhandel, iii) het aanbieden van franchisediensten op het gebied van supermarkten en iv) de verkoop van dagelijkse consumptiegoederen via
groothandel aan supermarkten.
Markt voor verkoop van dagelijkse consumptiegoederen via supermarkten
21. Partijen geven aan dat naar hun mening bij het bepalen van de marktposities van partijen een onderscheid gemaakt moet worden tussen de kleine (meestal niet formulegebonden) winkels met een verkoopvloeroppervlakte (hierna: vvo) van minder dan 200 m2 en de andere winkels met een vvo van 200 m2 of meer. Volgens partijen dient de consumentenomzet van de kleine winkels met een vvo van minder dan 200 m2 niet gelijk te worden gesteld aan consumentenomzet die wordt behaald met eigen filialen van 200 m2 of meer. Partijen geven aan dat voor de winkels met een vvo van minder dan 200 m2 geldt dat zij a) meestal geen formule hanteren en daarom niet
moederondernemingen. Derhalve is er geen reden om te vrezen voor coördinatie van het marktgedrag van Sperwer en Sligro/ Prisma.
6 In eerdere besluiten is aangegeven dat de markt voor detailhandel in slijterijartikelen ongeacht het afzetkanaal een
gebonden zijn aan een formuleovereenkomst, b) zij meestal geen diensten inzake ondersteuning van de bedrijfsvoering van Prisma of Spar afnemen, c) zij evenmin voor langere tijd gebonden zijn aan leveringsovereenkomsten zodat ze meestal op elk moment van groothandel kunnen veranderen, d) ze een belangrijk deel van hun assortiment inkopen buiten Prisma of Spar om en e) ze meestal geen winkel exploiteren die eigendom is of verhuurd wordt door Sligro of Spar. Derhalve zijn partijen van mening dat zij niet meegenomen hoeven te worden in de beoordeling van de effecten van de concentratie op de mededinging op de verkoopmarkt. Op de markt voor verkoop van dagelijkse consumptiegoederen via supermarkten zijn in totaal 400 door Spar Nederland of Prisma Omzet beleverde winkels met een vvo van meer dan 200 m2 en ongeveer 600 winkels met een vvo van minder dan 200 m27 actief.
22. Evenals in eerdere besluiten van de NMa8 en in beschikkingen van de Europese
Commissie9 zal in de onderhavige zaak worden uitgegaan van een afzonderlijke markt voor de
verkoop van dagelijkse consumptiegoederen via supermarkten waarbij geen nader onderscheid is gemaakt tussen supermarkten, hypermarkten en discounters. Wel is bij de beoordeling rekening gehouden met de grootte van de vvo van de winkels.
Markt voor inkoop van dagelijkse consumptiegoederen voor afzet via de detailhandel
23. Evenals in eerdere besluiten10 zal in de onderhavige zaak worden uitgegaan van een
aparte markt voor de inkoop van dagelijkse consumptiegoederen voor de afzet via de detailhandel waarbij rekening wordt gehouden met de verschillen tussen productgroepen. In de onderhavige zaak kan echter in het midden worden gelaten of een eventuele nadere onderverdeling van de markt in productgroepen dient te worden gemaakt omdat de uiteindelijke beoordeling van de zaak hierdoor niet wordt beïnvloed (zie punt 62).
7 Hierna ook wel als zogenaamde convenience winkel aangeduid.
8 Zie bijvoorbeeld het besluit in zaak 5586/ Ahold - Konmar, reeds aangehaald, punt 14, het besluit van 4 februari 2002 in
zaak 2838/ Sperwer - Spar, punt 11, het besluit van 26 september 2001 in zaak 2668/ Sperwer - Laurus, punt 12, en het besluit van 3 januari 2001 in zaak 2198/ Schuitema - Sperwer, punt 66.
9 Zie de beschikking van de Commissie van 20 november 1996 in zaak IV/ M.784 - Kesko/ Tuko, de beschikking van 27
augustus 1996 in zaak IV/ M.803 - Rewe/ Billa, de beschikking van 15 januari 1998 in zaak IV/ M.1071 - Spar/ Pro, de beschikking van 3 februari 1999 in zaak IV/ M.1221 - Rewe/ Meinl en de beschikking van 25 januari 2000 in zaak IV/ M.1684 - Carrefour/ Promodes.
10 Zie bijvoorbeeld het besluit in zaak 5586/ Ahold - Konmar, reeds aangehaald, punt 17, het besluit in zaak 2838/ Sperwer -
Markt voor franchisediensten op het gebied van supermarkten
24. In eerdere zaken is een aparte markt voor franchisediensten op het gebied van supermarkten onderscheiden.11 Op deze markt zijn Sperwer Groep, Sligro, Spar Nederland en
Prisma op de aanbodzijde actief als aanbieder van supermarktformules (en de daarop betrekking hebbende intellectuele eigendomsrechten, diensten op het gebied van marketing, opleiding e.d. en een bepaald assortiment).
25. In het navolgende wordt uitgegaan van een markt voor franchisediensten op het gebied van supermarkten, waarop franchisegevers, zoals partijen, optreden als aanbieder en
franchisenemers als afnemers van de franchisediensten op het gebied van supermarkten.
Markt voor groothandel van food en aan food gerelateerde non-food
26. Spar Nederland en Sligro Food Group zijn beide actief op het gebied van groothandel van food en aan food gerelateerde non-food waarbij Spar Nederland zich beperkt tot de food retail groothandel en Sligro Food Group daarnaast ook actief is op het gebied van de foodservice groothandel. De niet-formule gebonden supermarktondernemers die in voetnoot 7 ook als convenience winkels worden gekwalificeerd, kopen daar hun dagelijkse consumptiegoederen (food en aan food gerelateerde non-food producten) in.
27. In eerdere besluiten wordt ten aanzien van de foodservice groothandel een onderscheid gemaakt naar de plaats van consumptie door de eindgebruiker. Dit heeft geleid tot een mogelijke markt voor groothandel voor binnenhuishoudelijke consumptie (vooral de
levensmiddelendetailhandel) en een mogelijke markt voor buitenhuishoudelijke consumptie (overige afnemers, zoals horeca, cateringbedrijven en institutionele grootverbruikers).12 Of een
onderscheid moet worden gemaakt naar binnen- en buitenhuishoudelijke consumptie kan in het midden worden gelaten aangezien de materiële beoordeling daardoor niet wordt beïnvloed (zie punt 65).
11 Zie onder meer de besluiten in de zaken 2198/ Schuitema - Sperwer, reeds aangehaald, punten 67 tot en met 70, en
2668/ Sperwer - Laurus, reeds aangehaald, punt 13.
Rel evant e geogr af isch e mar kt en
Markt voor verkoop van dagelijkse consumptiegoederen via supermarkten
28. Evenals in eerdere besluiten13 kan in de onderhavige zaak in het midden worden gelaten
of de markt voor de verkoop van dagelijkse consumptiegoederen via supermarkten een nationale of een regionale/ lokale dimensie heeft aangezien dit voor de beoordeling van de onderhavige concentratie geen verschil maakt (zie hierna de punten 34 tot en met 61). Voor de beoordeling van de gevolgen van de concentratie zijn hieronder zowel de effecten van de concentratie op de mogelijke landelijke markt als de effecten op de mogelijke regionale/ lokale markten in kaart gebracht.
29. Partijen hebben voor de beoordeling van de mogelijke regionale/ lokale markten in deze zaak als uitgangspunt genomen een gebied met een straal van 10 kilometer rond een door Spar Nederland of Prisma Omzet beleverde supermarkt. Volgens hen correspondeert een dergelijke straal ruwweg met een reistijd van 15 minuten per personenauto. Dit neemt niet weg dat de mogelijke regionale/ lokale markten in de onderhavige zaak op de volgende manier zijn afgebakend. Als uitgangspunt is genomen het gebied dat binnen een straal van 15 minuten reistijd per auto rond een door Spar Nederland of Prisma Omzet beleverde supermarkt ligt (eenzelfde reistijd werd aangehouden in het besluit in zaak 5586/Ahold - Konmar, reeds
aangehaald). In het besluit in zaak 5586/ Ahold - Konmar is dit gebied vervolgens ingeperkt tot de betrokken plaats waar de over te nemen winkel ligt vanuit de veronderstelling dat de concurrentie binnen de plaats als het meest relevant moet worden beschouwd omdat de consument over het algemeen niet geneigd zal zijn boodschappen te doen in een andere plaats. Hierop is echter een uitzondering gemaakt als een plaats in feite aan een grotere plaats/ stad is vastgegroeid of als partijen duidelijke bewijzen hebben voor het feit dat consumenten toch de supermarkten in (een) andere plaats(en) bezoeken. Aangezien veel van de door Spar Nederland of Prisma Omzet beleverde supermarkten kleine supermarkten betreffen met een vvo van minder dan 500 m2 en gevestigd zijn in kleinere plaatsen is het in de onderhavige zaak aannemelijk dat consumenten over het algemeen ook supermarkten in (een) andere plaats(en) bezoeken.
30. Aangezien er 400 supermarkten met een vvo van meer dan 200 m2 door Spar Nederland en Prisma Omzet worden beleverd, zijn er even zo veel mogelijke regionale/ lokale markten bekeken.
13 Zie onder meer het besluit in zaak 5586/ Ahold - Konmar, reeds aangehaald, punt 21, het besluit in zaak 2838/ Sperwer -
Markt voor inkoop van dagelijkse consumptiegoederen voor afzet via de detailhandel
31. In de onderhavige zaak zal er, evenals in eerdere zaken, van worden uitgegaan dat de markt voor inkoop van dagelijkse consumptiegoederen voor afzet via de detailhandel en mogelijk nader onderverdeeld in productgroepen nationaal is.14
Markt voor franchisediensten op het gebied van supermarkten
32. In het onderhavige geval kan worden aangenomen dat de markt voor franchisediensten voor supermarkten nationaal is. Dit is reeds eerder geconcludeerd in diverse eerdere besluiten van de NMa.15
Markt voor groothandel van food en aan food gerelateerde non-food
33. In eerdere besluiten16 werd er van uitgegaan dat de geografische markten voor de
bezorgingsgroothandel in food- en gerelateerde non-food-producten, al dan niet nader
onderverdeeld, nationaal zijn aangezien de belangrijkste concurrentieparameters hoofdzakelijk op landelijk niveau worden vastgesteld. In Nederland zijn verschillende spelers landelijk actief. Ook is er een grote mate van overlap van de verzorgingsgebieden van de verschillende
distributiecentra in Nederland. In de onderhavige zaak zal daarom voor de mogelijke (deel)markten voor de bezorgingsgroothandel in food- en gerelateerde non-food-producten worden uitgegaan van een nationale markt.
B. GEVOLGEN VAN DE CONCENTRATIE
Markt voor verkoop van dagelijkse consumptiegoederen via supermarkten
a) Nationale markt
34. De omvang van de Nederlandse markt voor de verkoop van dagelijkse
consumptiegoederen via supermarkten is in 2006 circa EUR 27,5 miljard.17 De marktaandelen van
Sperwer (exclusief Spar Nederland), Spar Nederland, Prisma Omzet en Sligro (exclusief Prisma
14 Zie onder andere het besluit in zaak 5586/ Ahold - Konmar, reeds aangehaald, punt 29, het besluit in zaak 2668/ Sperwer -
Laurus, reeds aangehaald, punt 15 en het besluit in zaak 2838/ Sperwer - Spar, reeds aangehaald, punt 49.
15 Zie onder meer het besluit in zaken 2198/ Schuitema - Sperwer, reeds aangehaald, punt 109, het besluit in zaak
2668/Sperwer - Laurus, reeds aangehaald, punt 15, en het besluit in zaak 2838/ Sperwer - Spar, reeds aangehaald, punt 47. 16
Zie het besluit van 1 juni 1999 in zaak 1307/ Sligro - RSG, punt 15 en het besluit in zaak 5623/ Sligro - Inversco, reeds aangehaald, punt 21.
Omzet) bedragen op deze markt op basis van omzet respectievelijk circa 10]%, 10]%, [0-10]% en [0-[0-10]%.18 Spar Nederland zal derhalve als gevolg van de concentratie een marktaandeel
houden op de markt voor verkoop van dagelijkse consumptiegoederen via supermarkten in Nederland van [0-10]%.
35. Overige marktpartijen aan de aanbodzijde van de markt voor de verkoop van dagelijkse consumptiegoederen via supermarkten in Nederland zijn onder andere Albert Heijn, C1000, Laurus, Aldi, Dirk van den Broek, Lidl, Jumbo, CoopCodis en Dekamarkt.
36. Gezien de marktaandelen van partijen is het niet aannemelijk dat door de onderhavige concentratie een economische machtspositie op een Nederlande markt voor de verkoop van dagelijkse consumptiegoederen via supermarkten kan ontstaan of worden versterkt die tot gevolg heeft dat een daadwerkelijke mededinging op de Nederlandse markt of een deel daarvan op significante wijze wordt belemmerd.
b) Regionale/ lokale markten
37. Volgens partijen moet bekeken worden of er op de regionale/ lokale markt waar sprake is van overlap tussen de activiteiten van partijen als gevolg van de concentratie voldoende
concurrerende supermarkten in de stad of in het dorp met omgeving (straal van 10 kilometer) overblijven waardoor de consument ook na de concentratie voldoende keus overhoudt.
38. Marktaandelen leveren een belangrijke eerste aanwijzing op voor de economische macht die een winkel op lokaal niveau heeft. Voor de beoordeling van de gevolgen van de concentratie op de mogelijke regionale/ lokale markten is daarom, evenals in eerdere besluiten van de NMa alsmede in de beschikkingen van de Commissie, gekeken naar het gezamenlijke marktaandeel van partijen op basis van vvo en/ of omzet.
39. Aangezien de grenzen van de onderhavige regionale/ lokale markten in de praktijk enige flexibiliteit kunnen vertonen, moet met de marktaandelen op regionale/ lokale markten met de nodige voorzichtigheid worden omgegaan. Er is daarom vanuit gegaan dat in het geval het gezamenlijke marktaandeel van partijen beneden de circa 50% ligt er op de betrokken markt voldoende keuzemogelijkheden voor de consument overblijven en er daarom geen
mededingingsprobleem aanwezig is. In het geval het marktaandeel de 50% duidelijk overschrijdt, is de situatie op de desbetreffende regionale/ lokale markt in eerste instantie als potentieel problematisch aangemerkt en derhalve nader onderzocht.
40. Onderzocht is vervolgens of er sprake is van mogelijke relativerende factoren die ertoe leiden dat er ondanks het hoge gezamenlijke marktaandeel van partijen op die markt toch geen sprake is van het ontstaan of het versterken van een economische machtspositie.
41. Voor de meeste mogelijke regionale/ lokale markten geldt dat het gezamenlijke
marktaandeel van partijen op basis van vvo en/ of omzet niet of nauwelijks de 50% overschrijdt, dat er in deze plaatsen met omgeving (straal van 10 kilometer) diverse alternatieven aanwezig zijn en dat er voor de consumenten dus voldoende keus overblijft. Er is daarom geen reden om aan te nemen dat als gevolg van de concentratie in deze plaatsen een economische
machtspositie kan ontstaan of worden versterkt die tot gevolg heeft dat een daadwerkelijke mededinging op de Nederlandse markt of een deel daarvan op significante wijze wordt belemmerd.
42. Op de mogelijke regionale/ lokale markten Kamperland/ Wissenkerke, Westkapelle en Ulrum komt het gezamenlijke marktaandeel van partijen ruim boven de 50% uit. De beoordeling van deze plaatsen zal hieronder nader worden uitgewerkt.
Kamperland/ Wissenkerke
43. Kamperland en Wissenkerke bevinden zich op het eiland Noord-Beveland. Alhoewel een reistijd van 15 minuten tot een ruimere geografische markt zou leiden, wordt er in eerste instantie van uit gegaan dat inwoners van Noord-Beveland op dit eiland hun supermarktinkopen doen. Kamperland en Wissenkerke hebben circa 2.500 respectievelijk circa 1.100 inwoners. Op Noord-Beveland bevinden zich acht supermarkten van partijen, te weten vijf in Kamperland waarvan één kleine supermarkt, één convenience winkel en drie vakantiewinkels waarvan twee beleverd door Prisma en één beleverd door Spar, een Attent-supermarkt in Wissenkerke, een Meermarkt-supermarkt in Kortgene en een Spar-Meermarkt-supermarkt in Colijnsplaat. Voorts is op Noord-Beveland een grote C1000 gevestigd in Kamperland. Indien gekeken wordt naar de supermarkten op Noord-Beveland bedraagt het marktaandeel van de supermarkten van partijen op basis van omzet circa [30-40]%.
44. De winkels van Sligro in Kamperland zelf zijn niet-formulegebonden. Het lijkt in de onderhavige zaak gerechtvaardigd de marktposities van deze winkels niet aan partijen toe te rekenen aangezien zij niet in eigendom zijn van Sligro, maar slechts door haar in haar hoedanigheid van groothandel beleverd worden. Bovendien betreft het hier in feite
45. In Kamperland is één grote supermarkt gevestigd, een C1000 met een vvo van circa 1.000 m2. De grootste supermarkt van partijen op Noord-Beveland heeft een vvo van maximaal 304 m2 indien alleen rekening gehouden wordt met de formulegebonden winkels en maximaal 550 m2 indien ook gekeken wordt naar vakantiewinkels.
46. Indien gekeken wordt naar de supermarkten op Noord-Beveland bedraagt het
marktaandeel van deze C1000 circa [60-70]% op basis van omzet en circa [40-50]% op basis van vvo. Indien rekening wordt gehouden met de vakantiewinkels van partijen op Noord-Beveland bedraagt dat marktaandeel van die C1000 op basis van vvo circa [30-40]%.19 Wordt dan
vervolgens ook rekening gehouden met de niet-formulegebonden winkels van partijen, dan bedraagt dat marktaandeel van de C1000 in Kamperland circa [40-50]% op basis van omzet en circa [20-30]% op basis van vvo.
47. Gelet op het voorgaande is er geen reden om aan te nemen dat als gevolg van de concentratie een economische machtspositie kan ontstaan of worden versterkt die tot gevolg heeft dat een daadwerkelijke mededinging op de Nederlandse markt of een deel daarvan op significante wijze wordt belemmerd.
Westkapelle
48. Westkapelle heeft circa 3.000 inwoners en ligt aan de Zeeuwse kust, in de punt van Walcheren. De omliggende plaatsen binnen een straal van 4-5 kilometer (o.a. Domburg) hebben de helft van dit aantal inwoners. Binnen een straal van 10 kilometer liggen nog enkele andere relatief kleine plaatsen. Partijen hebben aldaar acht Sligro-filialen en twee Spar-filialen. De restconcurrentie bestaat uit de C1000 in Domburg. Het gezamenlijke marktaandeel van partijen20
op de mogelijk regionale/ lokale markt in Westkapelle (zie punt 29) bedraagt circa [70-80]% (Spar circa [10-20]% en Sligro circa [50-60]%) zowel op basis van vvo als op basis van omzet.
49. In Westkapelle zelf is slechts één supermarkt gevestigd, te weten een Spar-supermarkt, die volgens partijen lokaal georiënteerd is. Sperwer/ Spar heeft onderzoek laten uitvoeren naar de regionale/ lokale marktsituatie in Westkapelle. Bedoeld onderzoek is begin september uitgevoerd door bureau Tangram Advies & Onderzoek (hierna: Tangramonderzoek). Dit onderzoek is deels telefonisch uitgevoerd in de kern van Westkapelle en laat zien bij welke supermarkten de
huishoudens van Westkapelle boodschappen doen. Daarnaast is onderzoek gedaan op lokatie, te weten in de Spar-supermarkt te Westkapelle zelf, naar welk deel van de klanten afkomstig is van buiten de kern Westkapelle.
50. Zowel uit het telefonisch onderzoek, als uit het onderzoek op lokatie komt naar voren dat ongeveer [70-80]% van de inwoners van Westkapelle zich primair21 of vrijwel uitsluitend voor
supermarktinkopen richt op de Spar in Westkapelle. Ten tijde van het onderzoek komt [30-40]% van de klanten van deze Spar van buiten de regio. Indien dit vakantie-bezoek buiten beschouwing wordt gelaten, is [80-90]% van de bezoekers van deze Spar afkomstig uit Westkapelle zelf. Dit bevestigt de lokale oriëntatie van deze supermarkt.
51. Uit het Tangramonderzoek blijkt dat de andere supermarkten van partijen in het gebied van Westkapelle, te weten Meermarkt (in Zoutelande, Meliskerke en Aagtekerke), Attent (in Domburg en Grijpskerke), Spar (Biggekerke)22 en Golff (in Oostkapelle en Koudekerke), voor de
inwoners van Westkapelle als primaire en secundaire supermarkt nauwelijks een rol spelen. Hetzelfde geldt voor de bezoekers van de Spar-supermarkt in Westkapelle. Op basis hiervan kan aangenomen worden dat er nauwelijks sprake is van concurrentiedruk op de Spar-supermarkt in Westkapelle van supermarkten van Golff, Meermarkt of Attent.
52. Zowel uit het telefonisch onderzoek, als uit het onderzoek op lokatie blijkt dat van degenen die de Spar in Westkapelle als primaire supermarkt hebben meer dan 60% aangeeft een met partijen concurrerende supermarkt als secundaire supermarkt te hebben. Dit toont aan dat er concurrentiedruk is op de Spar-supermarkt in Westkapelle van met partijen concurrerende supermarkten.
53. De dichtst bij de Spar-supermarkt in Westkapelle gelegen supermarkt is niet één van de hiervoor besproken supermarkten van partijen, maar de C1000 in Domburg. Deze C1000 heeft een regiofunctie; circa [10-20]% van haar omzet is afkomstig uit Westkapelle. Daarbij realiseert deze C1000 een dubbel zo hoge omzet als de qua vvo niet veel kleinere Spar-supermarkt in Westkapelle (in marktaandelen C1000 circa [20-30]% en Spar circa [10-20]%). Ook uit de resultaten van het Tangramonderzoek blijkt dat voor bijna de helft van de inwoners van
Westkapelle deze C1000 in Domburg nu al een alternatief vormt. Hieruit kan worden afgeleid dat de Spar-supermarkt in Westkapelle primair wordt gedisciplineerd door de C1000-supermarkt in Domburg.
54. Bovendien blijkt uit het Tangramonderzoek dat [40-50]% van de inwoners van Westkapelle thans reeds supermarkten bezoeken buiten het gebied Westkapelle waarbij met name de Aldi in Middelburg en de AH (XL) in Vlissingen als alternatief worden genoemd. [10-20]% van de inwoners van Westkapelle geeft aan de primaire supermarkt buiten een straal van 10 kilometer rond de Spar-supermarkt in Westkapelle te hebben en [20-30]% van hen zegt de secundaire supermarkt daar te hebben. Met andere woorden, er gaat significante
concurrentiedruk uit op de Spar-supermarkt in Westkapelle van supermarkten gelegen buiten de mogelijk regionale/ lokale markt in Westkapelle.
55. Gelet op het feit dat de Spar-supermarkt in Westkapelle zelf lokaal georiënteerd is, de andere supermarkten van partijen in het gebied van Westkapelle nauwelijks concurrentiedruk uitoefenen op de Spar-supermarkt aldaar, de C1000 in Domburg nu al een duidelijk alternatief vormt en supermarkten buiten de mogelijk regionale/ lokale markt in Westkapelle significante concurrentiedruk uitoefenen, is er geen reden om aan te nemen dat als gevolg van de concentratie een economische machtspositie kan ontstaan of worden versterkt die tot gevolg heeft dat een daadwerkelijke mededinging op de Nederlandse markt of een deel daarvan op significante wijze wordt belemmerd.
Ulrum
56. Partijen hebben in het gebied Ulrum twee Sligro-filialen en twee Spar-filialen. Het gezamenlijke marktaandeel van partijen23 op de mogelijke regionale/ lokale markt in Ulrum (zie
punt 29) bedraagt circa [60-70]% (Spar circa [20-30]% en Sligro circa [40-50]%) zowel op basis van vvo als op basis van omzet.
57. Net als de supermarkt in Westkapelle is deze Spar lokaal georiënteerd. De Spar-supermarkt in Ulrum is een relatief kleine Spar-supermarkt met een vvo van 375 m2 en een omzet van circa EUR […]∗ op jaarbasis. Sperwer/ Spar heeft ook onderzoek laten doen naar de
regionale/ lokale marktsituatie in Ulrum en omstreken op dezelfde wijze als aangegeven in punt 49 voor Westkapelle en omstreken. Uit de resultaten van dit onderzoek blijkt dat [70-80]% van de inwoners van Ulrum zich primair of vrijwel uitsluitend op de Spar in Ulrum richt voor
supermarktinkopen. Van degenen die aangeven de Spar in Ulrum als primaire supermarkt te hebben, geeft bijna de helft aan geen andere supermarkt te hebben. Van de helft die aangeeft daarnaast nog een andere supermarkt te hebben, gaat meer dan twee derde naar een met partijen concurrerende supermarkt.
58. Uit het Tangramonderzoek blijkt dat de andere supermarkten van partijen in het gebied van Ulrum (zie punt 29), te weten Golff (in Leens) en Meermarkt (in Zoutkamp), door de inwoners van Ulrum nauwelijks als primaire of secundaire supermarkt genoemd worden. Ook uit het klantenherkomstonderzoek komt naar voren dat voor de bezoekers van de Spar-supermarkt in Ulrum de supermarkten van Meermarkt en Golff een beperkte rol spelen als secundaire
supermarkt. Hieruit blijkt dat de supermarkten van Golff en Meermarkt niet of nauwelijks een alternatief zijn voor de Spar-supermarkt in Ulrum.
59. Uit de resultaten van het Tangramonderzoek blijkt dat vóór concentratie al [20-30]% van de inwoners van Ulrum de primaire supermarkt en al [30-40]% van de inwoners van Ulrum de secundaire supermarkt buiten een straal van 10 kilometer rond de Spar-supermarkt in Ulrum hebben. Tot de supermarkten die alternatieven zijn voor de Spar-supermarkt in Ulrum behoren de Aldi en Super de Boer in Kollum en de C1000 in Winsum. Kollum is echter bijna 20 kilometer rijden van Ulrum; volgens www.routenet.nl bedraagt de reisduur circa 25 minuten. Op basis hiervan dient geconstateerd te worden dat er significante concurrentiedruk uit gaat op de Spar-supermarkt in Ulrum van Spar-supermarkten gelegen buiten de mogelijk regionale/ lokale markt in Ulrum.
60. Aangezien de supermarkten van partijen in het gebied van Ulrum qua omzet relatief kleine supermarkten zijn, de Spar-supermarkt in Ulrum lokaal georiënteerd is, de andere supermarkten van partijen in het gebied van Ulrum niet of nauwelijks een alternatief zijn voor de Spar-supermarkt aldaar en er significante concurrentiedruk uit gaat van supermarkten buiten de mogelijk regionale/ lokale markt in Ulrum is er geen reden om aan te nemen dat als gevolg van de concentratie een economische machtspositie kan ontstaan of worden versterkt die tot gevolg heeft dat een daadwerkelijke mededinging op de Nederlandse markt of een deel daarvan op significante wijze wordt belemmerd.
Conclusie markt(en) voor verkoop van dagelijkse consumptiegoederen via supermarkten
61. Gelet op het voorgaande is er geen reden om aan te nemen dat als gevolg van de concentratie op de Nederlandse markt of (een) mogelijke regionale/ lokale markt(en) als bedoeld in punt 30 een economische machtspositie kan ontstaan of worden versterkt die tot gevolg heeft dat een daadwerkelijke mededinging op de Nederlandse markt of een deel daarvan op
significante wijze wordt versterkt.
Markt voor inkoop van dagelijkse consumptiegoederen voor afzet via de detailhandel
62. Sperwer Groep, Prisma, Spar Nederland en Prisma Omzet zijn actief op de markt voor de inkoop van dagelijkse consumptiegoederen voor de afzet via de detailhandel. Zij kopen in via de inkoopcombinatie Superunie. Ook na implementatie van de concentratie zullen Spar
Nederland, Sperwer Groep en Sligro (Nederland) via Superunie blijven inkopen. Omdat de betrokken ondernemingen zowel voorafgaand aan de implementatie van de concentratie als daarna inkopen via Superunie zal de concentratie geen effect hebben op de mededinging op de markt voor de inkoop van dagelijkse consumptiegoederen voor afzet via de detailhandel.
63. In eerdere besluiten24 is er van uitgegaan dat de marktaandelen op de markt voor
franchisediensten voor supermarkten afgeleid kunnen worden van de positie van de
franchisenemers en zelfstandige ondernemers waarover zij aan de aanbodzijde van de markt voor dagelijkse consumptiegoederen in supermarkten beschikken. Op basis van eerdere zaken25 is de
omvang van de totale markt geschat als gevolg waarvan het gezamenlijke marktaandeel van partijen op de aanbodzijde van de Nederlandse markt voor franchisediensten voor supermarkten op basis van omzet circa [10-20]% bedraagt.
64. Gelet op dit marktaandeel is het niet aannemelijk dat door de onderhavige concentratie een economische machtspositie op de mogelijke Nederlandse markt voor franchisediensten voor supermarkten kan ontstaan of worden versterkt die tot gevolg heeft dat een daadwerkelijke mededinging op de Nederlandse markt of een deel daarvan op significante wijze wordt belemmerd.
Markt voor groothandel van food en aan food gerelateerde non-food
65. Voor 2006 gaat FoodService Instituut Nederland uit van een consumentenomzet voor foodservice van EUR 17.481 miljoen.26 Het marktaandeel van Sligro op de Nederlandse markt
voor de bezorgingsgroothandel in food en aan food gerelateerde non-food bedraagt circa [10-20]%.27 Uitgaande van de consumentenomzet door leveringen aan de winkels van Spar
Nederland en Prisma Omzet met een vvo van minder dan 200 m2 neemt het marktaandeel van Sligro met ongeveer [0-5]% toe. Gezien deze geringe stijging is het niet aannemelijk dat als gevolg van de concentratie een economische machtspositie op de groothandelsmarkt zal ontstaan of worden versterkt.
VI. CONCLUSIE
66. Na onderzoek van deze melding is de Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit tot de conclusie gekomen dat de gemelde operatie binnen de werkingssfeer valt van het in hoofdstuk 5 van de Mededingingswet geregelde
concentratietoezicht. Hij heeft geen reden om aan te nemen dat als gevolg van die concentratie een economische machtspositie kan ontstaan of worden versterkt die tot gevolg heeft dat een daadwerkelijke mededinging op de Nederlandse markt of een deel daarvan op significante wijze wordt belemmerd.
24 Zie onder meer het besluit in zaak 2838/ Sperwer - Spar, reeds aangehaald,punt 78.
25 Zie het besluit in zaak 2838/ Sperwer - Spar, reeds aangehaald, en het besluit in zaak 2868/ Sperwer - Laurus, reeds
aangehaald.
67. Gelet op het bovenstaande deelt de Raad van Bestuur van de Nederlandse
Mededingingsautoriteit mede dat voor het tot stand brengen van de concentratie waarop de melding betrekking heeft geen vergunning is vereist.
Datum: 24 september 2007
De Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit, namens deze:
w.g. drs. A.J.M. Kleijweg
Wnd. directeur Concentratiecontrole
